Morgunblaðið - 09.11.1957, Síða 8

8
MOKGVISBT 4ÐIÐ
Laugardagur 9. nóv. 1957
JlfawginitlrlitMfr
Cftg.: H.t. Arvakur, Reykjavik.
íramkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðamtstjórar: Valtýr Stetánsson (ábm.)
Bjarm Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arm Ola, sími a3045
Auglysingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og algreiðsia: Aðalstræti 6. Sími 22480
Asknítargjald kr 30.00 á mánuði innanlands.
I lausasölu kr i.50 eintakið.
HAGNÝTUM AUÐLINDIR LANDSINS
IITAN ÚR HEIMI 1
Höfundurinn Georges Simenon (t. v.) og kvikmyndaleikarinn Jean Gabin (t. h.). Báðir með
reykjarpípu Maigrets.
Hin Ijósiifandi sögupersóna
-amsóknarmenn fóru lengi
W vel ekki dult með það, að
" þeir sæktu höfuðkraftinn
til stjórnmálabaráttu sinnar í
fjandskap til Reykjavíkur. Þá
héldu þeir, að fjölgun fólks við
sjávarsíðuna mundi verða bana-
biti sveitanna. Þess vegna varð,
að þeirra áliti, að standa eftir
föngum á móti uppbyggingu bæj-
anna og þá einkum Reykjavíkur.
Þeir töldu hvert nýtt átak til að
tryggja lífsafkomu fólksins hér
vera landsbyggðinni hættulegt.
Af þeim sökum snerust Fram-
sóknarmenn í fyrstu með fullum
fjandskap gegn virkjun Sogsins.
Ein af ástæðunum, er þeir færðu
fram til afsökunar þingrofinu
vorið 1931, var sú hætta, sem
þeir töldu fjárhag þjóðarinnar
stafa af þeim fjárglæfrum, að
ríkisábyrgð yrði veitt fyrir Sogs-
virkjun. Það var ekki fyrr en
eftir nokkurra ára þóf, að Fram-
sóknarmenn fengust til að láta
af augljósri andstöðu við þessa
mannvirkjagerð.
★
Hugurinn var þó enn hinn
sami. Eftir að Sjálfstæðismenn
höfðu undir forystu Jóns Þor-
lákssonar tryggt framgang Sogs-
virkjunarinnar, sneru þeir sér að
lagningu hitaveitu fyrir Reykja-
vík.
Nú eru allir sammála um, að
í betra fyrirtæki hafi ekki verið
ráðist hér á landi. Á meðan það
var í undirbúningi, mætti það
ótrúlegum erfiðleikum, bæði inn-
anlands og utan. Erfiðleikaná
utanlands var þó hægt að yfir-
stíga jafnskjótt og þáverandi
valdamenn á íslandi létu af sín-
um fjandskap. En slík „góðvild“
þeirra til þessa nytjamáls fékkst
ekki fyrr en þjóðstjórnin var
mynduð vorið 1939.
Síðan hefur margt gerzt. Hald-
ið hefur verið áfram að virkja
Sogið eftir því, sem þörf og geta
hefur sagt til um. Þær virkjanir
hafa átt meiri þátt i margháttuð-
um framförum á landi hér, en
menn í fljótu bragði gera sér
grein fyrir.
Ekkert eitt mannvirki hefur
sýnt betur en virkjun Sogsins,
hvernig hagsmunir þéttbýlis og
strjálbýlis eru saman tvinnaðir.
Gjörbreytingin, sem orðið hefur
á lífi sveitafólksins við að fá raf-
magnið í sína þjónustu, væri
óhugsandi, ef fjárhagsgrundvöll-
ur virkjananna væri ekki lagður
með rafmagnsnotkun þéttbýlis-
jns. Hér hefur sannast svo, að
ekki verður um deilt, að velfarn-
aður þjóðarheildarinnar er kom-
inn undir því, að fylgt sé kjör-
orði Sjálfstæðismanna um, að
stétt standi með stétt.
★
Þetta eru nú svo augljós sann-
indi, að jafnvel Framsóknarmenn
treysta sér ekki til að neita þeim.
En sjálfshyggjan er sú sama og
áður. Úr því að þeir treysta sér
ekki lengur til að standa á móti
framförunum, þá gera þeir blygð-
unarlausa tilraun til að eigna
sjálfum sér heiðurinn af þeim.
Undanfarið hefur Tíminn þrá-
stagast á því, að það sé að þakka
núverandi stjórnarflokkum, und-
ir forystu Eysteins Jónssonar, að
lán hafi fengizt til þeirrar virkj-
unar Efra-Sogs, sem nú er hafin.
Trúi hver, sem trúa vill. Innan-
lands segja stjórnarflokkarnir
mikla örðugleika stafa af „íhalds-
arfinum". Og þeir láta svo að
taka muni bæði ár og dag að
eyða þeim arfi. Et} út á við á allt
í einu að hafa létt svo til við
brottför „íhaldsins“ úr ríkisstjórn
að þá hafi lánsfé legið laust fyrir.
Hér skýtur óneitanlega skökku
við.
Sannleikurinn er sá, að hið
eina sem núverandi ríkisstjórn
hefur gert í þessum efnum er að
tengja Sogs-lánið með óviður-
kvæmilegum hætti við áfram-
haldandi dvöl varnarliðs hér á
landi. Enginn af núverandi valda
mönnum ætti að vita betur en Ey-
steinn Jónsson, að á meðan fyrrv.
ríkisstjórn var við völd vildu
hvorki þeir ráðherrar, sem mál-
ið var borið undir, né borgar-
stjóri tengja þetta tvennt saman.
Af þeim sökum var ekki hirt um
að fylgja eftir þeim lánsmögu-
leikum, er fyrir hendi voru í
Bandaríkjunum vorið 1956. Ef
Eysteinn Jónsson veit þetta ekki,
þá sannar það einungis algert
áhugaleysi hans um málið.
Þá er það og nógsamlega kunn-
ugt, að sumarið 1956 lágu fyrir
boð um mikla lánsmöguleika
í Þýzkalandi, bæði til Sogsvirkj-
unar og annarra framkvæmda.
Er sannast sagt óskiljanlegt af
hverju núverandi ríkisstjórn hef-
ur ekki fylgt því máli betur eftir.
Sogslán var þess vegna hægt
að fá. Hitt er annað mál, að ein-
mitt Eysteinn Jónsson hafði kraf-
izt þess, að ýmsar aðrar fram-
kvæmdir væru látnar ganga á
undan. Og ef treglega gekk um
fjárútvegun til þeirra sumra, væri
honum þá ekki sæmst að minn-
ast, hver var fjármálaráðherra
á þeim árum og áskildi sjálfum
sér rétt til ákvörounar um allar
lánsútveganir?
Hér sem ella lenda Framsókn-
arrnenn í fullkomnum mótsögn-
um í málflutningi sínum af því
að þeir hverfa af hinni beinu
braut sannleikans og lenda í
ósannindaklungrinu, þar sem
hvert rekst á annars horn.
★
Engir fagna því fremur en
Sjálfstæðismenn, sem haft hafa
alla forustu í þessu máli frá upp-
hafi vega, að virkjun Efra-Sogs
er tryggð. Stefnuleysi og fum
Framsóknar verður hins vegar
berara með hverjum degi. Til
skamms tíma hafa þeir hælt sér
af hinni stórfelldu aukningu tog-
araflotans, sem V-stjórnin þykist
hafa beitt sér fyrir, en enn birtist
þó í orðum einum. Nú skyndi-
lega byrjar Tíminn skrif um, að
fiskimiðin séu uppurin og full-
komið glapræði sé að bæta fleiri
togurum við það eyðilegg'ingar-
starf. í þess stað fjölyrðir Tíminn
um nauðsyn á stórfelldri virkj-
un fallvatna. Tíminn hefur því
um sinn horfið frá sinni fornu
kenningu um, að þéttbýlið sé
höfuðfjandi sveitanna. Ef þar
væri um sanna hugarfarsbreyt-
ingu að ræða, ber að fagna henni.
En því miður gefur reynslan
ástæðu til fullrar tortryggni.
Valfarnaður þjóðarinnar bygg-
ist á hagnýtingu allra orkulinda
þ.á.m. á áframhaldandi virkjur
fallvatna. í þeim efnum hafa Sjálf
stæðismenn hingað til haft for
ystuna og svo mun enn verða.
Hin ljóslifandi
f AÐALSKRIFSTOFU frönsku
leynilögreglunnar í París stend-
ur stórt skrifborð með skjölum
og stórum öskubakka, sem á
liggja margar reykjapípur. Við
þetta skrifborð er þægilegur
skrifstofustóll. En í stólinn sezt
aldrei neinn maður.
Ef maður spyr svo leynilög-
reglumennina, hver eigi þetta
skrifborð, hver hérna hafi bæki-
stöð, svara þeir:
— Þetta or skrifborðið hans
Maigret.
Þá skiljum við, hvers vegna
eigandi skrifborðsins sést aldrei.
Hann er ekki til í hinu raun-
verulega lífi. Hann er aðeins
sögupersóna, ein frægasta skáld-
sagnapersóna í frönskum bók-
menntum í dag.
Með reykjarpípuna
Hafi maður lesið sögurnar af
Maigret leynilögreglumanni, má
þó vera að manni finnist hann
ekki svo óraunverulegur. Hafi
maður lesið 20—30 bækur um
það sem á daga hans hefur drif-
ið, getur verið, að í næsta skipti,
sem maður heimsækir skrifstofu
frönsku leynilögreglunnar, þá
finnist manni Maigret sitja við
skrifborðið sitt, kveikja sér í
reykjarpípu og hugleiða hin
vandasömu úrlausnarmál lög-
reglunnar.
Frægð Maigret lögreglumanns
hefur ekki aðeins borizt út um
Frakkland. Sögurnar um hann
voru eitt uppáhalds lestrarefni
Roosevelts Bandaríkjaforseta. í
þýðingum hefur Maigret talað
28 tungumál. Ótal kvikmyndir
hafa verið gerðar um líf hans.
Og fjöldi hinna frægustu kvik-
myndaleikara hefur gert sitt
ýtrasta til að gefa þessari frægu
sögupersónu blæ raunveruleik-
ans. Frægastir þeirra eru máske
franski kvikmyndaleikarinn
Michel Simon og enski kvik-
myndaleikarinn Charles Laugh-
ton. Og nú er það ætlunin, að
hinn heimsfrægi kvikmyndaleik-
ari Jean Gabin taki að sér hlut-
verk Maigret. Gabin er strax
farinn að lifa sig inn í líf lög-
reglumannsins. Og þá er það
sérstaklega einn vani, sem Gab-
in hefur nauðsynlega orðið að
læra. — Það er að reykja pípu.
Vinir Gabins tóku eftir því
ekki alls fyrir löngu, að hvar
sem hann fór stóð reykjarpípan
út úr munnvikinu á honum. Allt-
af var hann að troða í hana
bessu ilmandi tóbaki og kveikja
: henni. Og þeir spurðu: — Ertu
orðinn svona sparsamur, að þú
Maigret
tímir ekki að kaupa þér sígarett-
ur? Gabin svaraði ekki, heldur
glotti bara.
En nú er það komið upp. Hann
er farinn að lifa sem söguper-
sónan Maigret lögregluforingi.
Og vel má vera, ef við heim-
sækjum skrifstofu leynilögregl-
unnar í París, að við sjáum lög-
regluforingjann allt í einu sitja
þar ljóslifandi, þótt hann beri
máske svip Jean Gabin kvik-
myndaleikara.
Nafnið varð til 1928
Maigret lögregluforingi hefur
orðið til í huga franska rithöf-
unarins Georges Simenon. Það
var árið 1928, sem hann skrifaði
nafnið Maigret í fyrsta skipti á
blað. Nafnið var byrjunin. Síð-
an hefur hann haldið áfram að
skapa persónuna, klæða hana
holdi og blóði, skapa henni eðlis-
einkenni, hugsun, sérvizku og
alls kyns siði.
Þegar Simenon var ungur
drengur í Liege í Belgíu, fór
hann stundum með föður sínum
í sundlaug eina þar í borginni.
Þar sátu karlmennirnir oft sam-
an allsnaktir í sólbaðsskýlinu og
röbbuðu við hvern annan um
heima og geima. Einn var sá
persónuleiki, sem Simenon kynnt
ist á baðstað þessum. Það var
gamall lögregluforingi, sem lát-
ið hafði af embætti. Hann hafði
mikið yndi af að segja frá þeim
ævintýrum og lögreglumálum,
sem hann hafði starfað við.
Margar af þessúm frásögnum
voru mjög spennandi og dreng-
urinn hlustaði hugfanginn á,
hvernig gamli lögregluforinginn
hafði glímt við hina verstu
glæpamenn og haft sigur. Þess-
ar endurminningar hans úr
bernsku eru ein sterkasta stoð-
in undir tilveru Maigret lög-
regluforingja.
Fáum árum síðar, um tvítugs-
aldur gerðist Simeon blaðamað-
ur við belgiska blaðið Gazette
de Liege. Var hann þá sendur
út af örkinni til að fylgjast með
frægum sakamálum. Þetta átti
við hann og frásagnir hans af
glæpamálunum þóttu afburða
spennandi og skemmtilegar. Þeg-
ar hann varð var þessara vin-
sælda, datt honum í hug, að
máske ætti hann að skrifa leyni-
lögreglusögu og sjá hvort hún
hlyti ekki sömu vinsældir eins
og blaðagreinarnar.
Þá var það sem Maigret fædd-
ist á hvítu blaði í rbvél Simen-
I ons. Hann hafði ekki lesið sög-
urnar af Sherlock Holmes sem
þó eru svo frægar. Sköpun lög-
regluforingjans Maigret er því
að mestu sjálfstæð, enda er
persónan önnur, en tíðkast í
leynilögreglusögum.
Venjulegur maður
Maigret er ekki eins snjall
og Sherlock Holmes. Hann er
í rauninni ósköp venjulegur mað-
ur. Leynilögreglumaðurinn Poi-
rot, sem Agatha Christie hefur
skapað er einnig framúrskarandi
gáfaður. Hann er svo vitur, að
hann veit eiginlega allt. Fólki
finnst hann jafnvel óraunveruleg-
ur, hann veit svo mikið. Maigret
er aðeins venjulegur maður, kom
Framh. á bls. 15

Enski kvik-
myndaleik-
arinn Charies
Laughton
gæddi Maigret
lífi.