Morgunblaðið - 24.12.1957, Qupperneq 13

Þriðjudagur 24. des. 1957
VORGVNBLAÐIÐ
57
ir þyrilvængja. Upp og niður eftir
i Bakarabrekkunni renna sjálfvirk-
ir hreyfistigar, bæjarbúum til
hægðarauka og til að örva við-
skiptalífið.
í þessum bæjarhluta eru marg-
ar stórverzlanir auk smærri verzl
ana og hressingarstaða. En sé hald
ið suður með Tjörninni, opnast
nýr og glæsilegur Miðbær tengdur
hinum gamla með breiðgötum,
trjám og vötnum.
Fyrst má telja ráðhúsið, sem er
glæsileg bygging við enda Tjarn-
.... Baðsíaðurinn við Skerjafjörð er hitaður með rafgeislalömp-
um, svo baðgestirnir geta notið sólbaða þó kalt sé í veðri.
— Þrátt fyrir allt er hugsan-1 in nokkrum áratugum eldri en við
legt, að heiii okkar muni öðlast sjálfir.
möguleika til að skynja fjórðu
víddina, er tímar líða. Að minnsta
kosti er það víst, að eftirtektarvert
einkenni fjórðu víddarinnar kemur
fram í draumum manna. Þá er
oft eins og menn losni úr hafti
tímans, er menn skynja í einu vet-
vangi langa og margþætta atburða
rás sem langan tímr þarf til að
upplifa.
Fjórða víddin, vídd tímans, þýð-
ir, ef maður viðurkennir hana og
Einsteins-lögmálin, að maður er
ekki bundinn við hina hægfara
hreyfingu tímans eftir henni, sem
við höfum vanizt, heldur getur tím
inn, ef svo má segja, næstum því
stöðvazt í vitund okkar, ef okkur
tekst að fara nógu hratt! Þannig
geta rætzt hin gömlu spádómsorð,
að þúsund ár verði sem einn dag-
ur. Við verðum frjálsir undan
hlekkjum tímans, getum fært okk
ur um hann eins við færum okk-
ur á milli húsa. Þó er sá galli á
gjöf Njarðar, að ekki er sjáanlegt
að við getum nokkurn tímann far
ið aftur í tímann. Til þess þyrfti
að fara hraðar en ljósið. En það
er ekki hægt.
Ég skal ekki segja um það,
hvort mannkynið almennt áttar
sig á þessu undarlega fyrirbæri
fjórðu víddarinnar á næstu 100
árum, en vafalaust miðar því
nokkuð áfram i aukrum skilningi
á því. —
100 ár fram í tímann
— Heyrðu, Gísli, eigum við
ekki að skreppa í huganum 100 ár
fram í tímann?
— Jú, kannske ættum við að
reyna það. Eldflaugin okkar stend
ur tiibúin hérna úti á Valhúsahæð-
inni. Það er víst bezt fyrir okkur,
að kveðja vini okkar, því við sjá-
um þá tæpazt framar á lífi. Þetta
verður nú hlutskipti okkar geim-
faranna og tæpast að vænta að
allir hafi mikla ánægju af. En
landkönnuðir fyrri tíma hafa ekki
vílað fyrir sér að kveðja vini og
vandamenn í hinzta skipti.
Svo ökum við út á Valhúsahæð-
ina og stígum um borð. Eldflaugin
þýtur af stað. í nokkrar mínútur
þyngjumst við um eitt tonn, en
loks léttist fargið af okkur og við
svífum þyngdarlausir innan í
flauginni. Það er undarleg tilfinn
ing. Fyrsti áfanginn er til geim-
hafnar, sem byggð hefur verið
nýlega rg sveimar í kringum hnött
inn í um það bil 1700 km. hæð. Þar
skiptum við um farkost og stígum
um borð í rafgeislageimfarið. Það
líður ekki á löngu þar til það geys
ist út í geiminn með næstum því
300.000 km. hraða á sekúndu.
Við förum til hinnar fögru rauð
hlikandi stjörnu Aldebaran, sem
liggur í rúmlega 50 ljósára fjar-
lægð frá okkar sólkei'f . Svo sveigj
um við aftur til baka og komum
til jai'ðarinnar eftir all-atburða-
l'íka ferð. Okkur reiknast svo til
að förin hafi tekið rúmlega 5 sól-
arhringa. En það er hætt við að
okkur bregði heldur en ekki í brún,
þegar við komumst að því að á
jörðinni hafa liðið 100 ár! Þar ei'
nú komið árið 2057!
Að sjálfsögðu verður uppi fót-
ur og fit í Reykjavík, þegar við
lendum þar eftir þessa langferð.
Barnabörnin koma þar að og taka
á móti okkur og bjóða okkur heim
til sín. Við veitum því athygli,
Horfl vlir Reykjavík árið 2057
Eftir að hafa svarað ótal spurn
ingum blaðamanna og sjónvarps-
þula um gamla daga, förum við
að líta í kringum okkur í Reykja-
vík ársins 2057, í þyrilvængju. Þar
er vissulega margt orðið breytt.
Og ótrúlegt er að sjí slíka breyt-
ingu verða á 5!4.sólarhring. Á ís-
landi búa nú lVz milljón manna og
í höfuðborginni Reykjavík um 500
þúsund íbúar. Byggð er þá orðin
samgróin vestan af Seltjarnarnesi
alla leið suður fyrir Hafnarfjörð,
austur að Lögbergi og norður á
Kjalarnes. Skipahöfnin grípur þá
yfir allt svæðið milli örfiriseyjar,
Engeyjar, Viðeyjar og Grafar-
vogs. Frihöfn er í Viðey og þar
miklar birgðir af alls konar vör-
plasti, sem þolir vel hita og ekki
tekur í sig raka.
vyeroreytt liúsagerð
Við veitum því einnig' fljótt at-
hy,gli að húsagerð hefur gerbreytzt
verulega. Það sem okkur þykir at
hyglisverðast er hin aukna notkun
á gleri og plasti. Heilir húsveggir
eru stundum úr gleri, plasti og
aluminium. Ibúðarhúsin eru búin
ýmsum áður óþekktum vélum og
tækjum til þæginda og dægradval-
Eitt þeirra skemmtilegustu
arinnar. En Tjörnin hefur verið j tækjaeru stálþráðstæki> sem hægt
stækkuð því að brúin og grandmn er að taka kvikmyndir á> j iitum,
þar sem Skothúsvegur var aðui ■ auk hijððg og taiS- Talmyndir þess-
hefur verið grafinn burtu. Enn i ar og iitkvikmyndir eru tilbúnar
sunnar hafa verið grafin ut ný og tjj sýningar í sjónvarpstækjum
fögur vötn í Vatnsmýrinni, þar um leifl myndin hefur verið tek-
sem áður var flugvöllurinn og um-
hverfis þau gerðir fagrir trjá- og
grasgarðar. Þarna hafa og risið
in. Þar þarf enga framköllun. Til-
raunir með þessi tæki hófust hjá
RCA-félaginu 1954 og urðu tækin
upp all-margir skýjakljúfar og. fullkomin áratug síðai.
acSrar tígulegar byggingar. Þarna
er og kominn dýragarður, sem er ]
Okkur ei' skýrt frá því, að upp
Ur árinu 1957 hafi flestum þjóðum
mjög vinsæll af almenningi. Þar, fapið að skiijast> hve mikla þýð-
eru m. a. til sýnis nokkrar dýra-
tegundir frá tunglum fjarlægra
reikistjarna.
Við Skerjafjörðinn er smá-höfn
og skýli fyrir skemmtibáta, kapp-
róðrabáta og litla fiskibáta. Þar
er og glæsilegur sjóbaðstaður
byggður ofan við fjöruna eins og
víða tíðkazt til að forðast trufl-
anir vegna sjávarfalla, þara og
óhreininda.
Baðstaður þessi er með hvítri
sandströnd og botni og upphitað-
ur með hveravatni, sem blandað er
sjónum. Þá er hann upplýstur og
hitaður með rafgeislalömpum, er
skína á baðgestina og ylja þeim,
svo að þei-- geta notið sólbaða, þótt
ingu það hefur fyrir velmegun
þeirra að hafa sem flestum og fær
ustum verkfraeðingum og vísinda-
mönnum á að skipa.
Mönnum þessum hafði fram til
1957 ekki verið launað sem skyldi
hið langa og erfiða nám er þeir
höfðu orðið að leggja á sig. Og
] þeim voru einatt falin undirtyllu-
störf, en lítt menntaðir pólitískir
brjóstvitringar og tæknilegir fá-
fræðingar látnir ráða stefnu og
ferð framfaranna.
Af þessu hlutust stórkostleg
mistök í mörgum tæknilegum og
fjárfrekum framkvæmdum og af-
leiðingin varð meiri fátækt en vera
þurfti. Sérstaklega varð Banda-
kalt sé í veðri. Þar sem baðstaður ríkjamönnum ljóst hve nauðsynleg
Á grunni hins gamia Miðbæjar hefur risið nýr háreistur og glæsilegur Miðbær með
mörgum skýjaklúfum.
um og franileiðslu, hráefnum, vél-
um og matvælum.
Reykjavík hefur oi'ðið æ meiri
verzlunar- og menningarmiðstöð
og risið hefur upp af grunni hins
gamla Miðbæjar háreistur og
glæsilegur Miðbær með mörgum
skýjakljúfum. Eitt með lægri hús-
um í Miðbænum er Morgunblaðs-
húsið, sem fengið hefur að standa,
þó það sé gamaldags, vegna þess
að það var traustbyggt hús.
Aðalstrætið og Lækjargatan eru
glæsilegar breiðgötur, vaxnar
trjám og víða settar eirstyttum af
merkustu frömuðum Islendinga á
sviði vísinda, lista og hvers konar
framfara.
Undir Austurvelli gervöllum er
nýtízku bifreiðageymsla og full-
komin aðgerðastöð með þvottasöl-
um og benzinstöð. Úr henni er
nnangengt í kjallaraverzlanir
nokkurra stór-magasína. Á þökum
að þessi barnabörn okkar eru orð- .gkýjakljúfanna eru lendingarstað
þessi er rekinn allt árið, jafnt vet- ir verkfræðingarnir voru þjóðinni,
ur sem sumar, sækir hann fjöldi
fólks frá Evrópu og Ameríku. Þá
eru og risin upp heilsuböð og
heilsulindi á nokkrum stöðum og
hafa íslendingar verulegar tekj-
ui' af sívaxandi ferðamanna-
straumi.
Rafmagn, sem framleitt hefur
verið með gufuorku jarðar er
flutt til bæjarins frá Innstadal í
Hengli og frá Krísuvík. Um 150
þúsund hestöfl hafa verið virkjuð
í Innstada, og jafnframt er veitt
þaðan 400 lítrum af sjóðandi vatni
á sekúndu hverri til Reykjavíkui'.
Er þetta tárhreint bergvatn, sem
gufan hitar upp um leið og vatnið
notast sem kælivatn á eimsnæld-
urnar. Virkjun þessi, sem fyrst
var stungið upp á 1933, komst ekki
til framkvæmda fyrr en 1975, en
er nú orðin kunn um víða ver-
öld. Hitveitupípurnar liggja á súl-
um, og eru úr nýrri tegund af
þegar Rússar skutu upp fyrstu
gervitunglunum og sýndi þannig
sívaxandi tæknimátt sinn. Var þá
sem brotið í blað og tekið að eggja
unga menn til æ vaxandi þátttöku
í verkfræði og vísindanámi.
Islendingar urðu seinir til og
komust aftur úr öðrum þjóðum í
tæknimenntun. Þeir voru alltof
lengi vantrúaðir á kunnáttu og
getu sinna eigin sérfræðinga og
um of gefnir fyrir að fela pólitísk-
um nefndum forsjá sinnar tíman-
legu velferðar. Það var eiginlega
ekki fyrr en um aldamótin 2000,
sem þeim varð Ijóst, hve þeir
höfðu dregizt aftur úr og að við
svo búið rnátti ekki standa. Síð-
an hafa þeir verið að ná sér upp
aftur.
Á síðustu áratugum er okkur
sagt að miklar framfarir hafi orð
ið í ræktun búpenings og ræktun
ýmis konar jarðargróða. — Nýir
kynbættir ávextir koma til sögunn
ar. Miklar framfarir hafa einnig
orðið í fiskveiðum, og geysivíðtæk
fiskrækt á helztu nytjafiskum hef-
ur verið tekin upp á miðunum
kringum landið. Þar er einnig rækt
aður skelfiskur, rækjur og humar.
Nær allur fiskur er unninn til
fullnustu í landinu og seldur í fal-
legum umbúðum innanlands og ut-
an. —
Það er á margan hátt skenimti-
legt fyrir okkur tvímenningana, að
reika hér um gangstéttir Reykja-
víkur ársins 2057. Fólkið umhverf
obkur ber svip forfeðra sinna
sem vöppuðu hér um, þegar við
vorum börn fyrir 130—140 árum.
Það talar enn hina hreinu, gömlu
tungu, íslenzkuna. Við skiljum
það fullt eins vel og Reykvíking-
ana fyrir hundrað árum, aðeins
heyrum við fjölda tækniorða, sem
við getum ekki borið skyn á.
I samtölum við þetta fólk kom-
umst við að því, að jafnvel hið
ómenntaðasta meðal þess vorkenn-
ir okkar kynslóð sem lifði fyrir
heilli öld. Því finnst þelr forfeður
sínir hafa lifað í mikilli fáfræði
og verið á ýmsan hátt skammsýn-
ir. —
Hlekkir ófrelsisins brostnir
Og þegar við Gísli snúum okkur
að greindarlegum manni, sem sit-
ur á einu veitingahúsi, spyrjum
við hann m. á.:
— Geturðu sagt okkiir, hvernig
fór með kommúnismann og út-
breiðslu sósíalismans um veröld-
ina?
— Reyna má það. Ég heyri, að
þið hafið ekki kynnt ykkur vel
mannkynssögu síðustu áratuga.
Það má fyrst segja, að átökin
milli lýðræðisstefnunnai' og kom-
múnismanns hafi í fyrstu örfað
hinar tæknilegu framfarir í báð-
um ríkjasamsteypum. En með
auknum samgöngum, fréttaþjón-
ustu og kynnum meðal allra þjóða
heims og' betri menntun almenn-
ings, reyndist stjórnmálamönn-
um smám saman ókleift að ala á
hatri stétta og þjóða á milli, sér
til framdráttar. Er þetta kom í
ljós, leið ekki á löngu, unz tekizt
hafði að snúa þeirri orku, sem
eyðst hafði, áratugum saman, við
smíði vigvéla og morðtóla til hag-
nýtra framfara.
Óvígir herir, gráir fyrir járn-
um voru þá leystir upp og her-
mönnum fengin friðsamleg störf.
Bylting þessi varð kringum
aldamótin 2000, með nokkuð öðru
móti en kommúnistar höfðu ætlað.
Um leið og velmegun og almenn
menning jókst í ríkjum þeirra,
risu upp háværar raddir um
meira athafnafrelsi og hugsana-
frelsi en þar hafði tíðkazt. Þjóð-
irnar fundu, að án frelsis einstakl
inganna gat enga srnna lífsham-
ingju. Og þær slitu af sér hlekk-
ina. Þrælabúðirnar voru rifnar og
í öllum löndum heims var leitazt
við að afnema þá lagasetningu,
sem óþarflega dró úr frelsi
manna. Hin lamandi hönd sósíal-
ismans og' þeirrar ofstjórnar, sem
gerði alla jafna í fátækt en ekki
í ríkidæmi, er þannig fyrir löngu
visnuð.
Með gjörbreyttu skattafyrir-
komulagi og minnkuðum afskipt-
um ríkis og bæjarfélaga af at-
vinnurekstri, var almenningi gert
mögulegt að taka þátt í rekstri
hlutafélaga og hagnýta starfsorku
sína og hugmyndagetu til hins
ýtrasta.
Ahnenningur á Islandi unir
þessu vel og telur sig farsælli en
Islendinga 1957, sem við teljum
að hafi búið við óþolandi ofstjórn
og slíka skattkúgun, að nægja
myndi til að draga stórlega úr
framtaki og auðsköpun þjóðar-
innar.
Geimflugstöð'in í Keflavík
Eftir nokkurra daga dvöl í
Reykjavík gengum við Gísli suður
í samgöngumiðstöð Reykjavíkur,
sem liggur í krikanum við Hring-
braut og Miklatorg.
Þaðan héldum við sem leið ligg-
ur með hinni hraðskreiðu raf-
magnsjárnbraut til Keflavíkur.
Vegna þeirra þæginda, hraða og
stundvísi, sem slík braut bauð upp
Frh. á bls. 59