Morgunblaðið - 29.01.1958, Blaðsíða 14

!4
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvik'udagur 29. 5an. 1958
-Búskapurinn 1957
Framh. af bls. 13
gallað að dómi þeirra er bezt
þykjast vita um nemendatal o.
fl. Ég dæmi það eftir aðstæðum
og tel drjúgum þakkarvert, því
að ritið er áhugaverk manna,
sem bar minni skylda til að vinna
það, heldur en sumum öðrum, er
létu sinn hlut eftir liggja.
Einn skugga og hann mikinn
bar á 75 ára afmæli Hólaskóla.
Mér hrýs hugur við að hugsa
til þess, hvernig þessa tímabils
í sögu Hóla og búnaðarfræðslunn-
ar var minnst, án þess að hafizt
væri handa um að bjarga gamla
bænum á Hólum, sem að réttu
nafni heitir Nýi bær. Það hefir
verið látast dragast ár eftir ár
að gera þar að húsinu, bænum
til verndar, og þurfti þó tiltölu-
lega lítils við. Slíkt er hörmu-
legt, en ekki tjáir að sakast um
orðin hlut. Nú þarf nokkuð mik-
ils við, en ennþá er hægt að
bjarga bænum og endurbyggja
hann fullkomlega í réttu formi.
Það verður að gera og má ekki
dragast lengur. Og þetta verður
að gera þar að húsum, bænum
kunnáttu, en ekki að kasta til
þess höndum, eins og að sumu
leyti var gert í Glaumbæ, þó að
seint verði fullþakkað það sem
þar hefir verið gert, enda fer
nú ört vaxandi skilningur á því
hvers virði Glaumbær er og safn-
ið þar. Þó að gamli bærinn á
Hólum sé ekki sérstaklega gamail
er hann gagnmerkur og sérstæð-
ur, stílhreinn bær, húsaður frá
grunni í einu átaki auðugs
manns, er ekkert vildi né þurfti
til að spara. Ég tel það stórmál
fyrir Hólaskóla og Hólastað, fyrir
Skagfirðinga og búnaðarmenning
una í landinu, að þessi bær verði
varðveittur á þessum stað 1 sinu
forna formi, og að ekkert verði
nú til sparað til þess að bæta
fyrir þá vanrækslu sem hefir att
sér stað í þessu máli.
Nota tækifærið til þess að
minna um leið á Hólakirkju, enn
liggur hún undir skemdum sök-
um þess hve litlu hefur verið var
ið af forsjá og fé, til þess að
halda henni við, bæta hana til
fyrri gerðar.
Gufflaugur Hannesson,
gerlafræðingur, starfsmaður við
Iðnaðardeild atvinnudeildar há-
skólans, sem undanfarið hefir
unnið nokkuð að rannsóknum, er
snerta votheysverkun, var í des.
1957 veittur hinn svokallaði
André Mayer námsstyrkur til
framhaldsnáms í lVz ár 1 Banda-
ríkjunum og víðar. Það er FAO-
stofnunin í Rómaborg (Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Samein-
uðu þjóðanna), sem veitir náms-
styrk þennan, sem í senn er bæði
ríflegur og virðulegur. Guðlaug-
ur mun rannsaka möguleika á
betri nýtingu úrgangs sem til
fellur við fiskveiðar, getur það
mál snert landbúnaðinn, og svo
gleymir hann vonandi ekki vot-
heyinu heldur.
. - . vfc . .
SKIPAUTGCRB RIKISINS
„ E S J A “
vectur um land í nringferð hinn
1. febr. Tekið á móti flutningi fcil
Patreksfjarðar, Bíldudals, Þing-
eyrar, Flateyrar, Súgandafjarðar,
Isafjarðar, Sauðárkróks, Siglu-
fjarðar, Dalvíkur og Akureyrar
í dag. Farseðlar seldir á fimmtu-
Sandgræffsla íslands átti 50
ára afmæli á árinu. Skipuð var
nefnd til að endurskoða sand-
græðslulögin. Hún hefir unnið
heldur seint til þessa og eigi lok-
ið starfi. Að frumkvæði nefndar-
innar er verið að vinna að útgáfU
afmælisrits um Sandgræðslúna,
er það jákvæður hlutur og verð-
ur vonandi til þess að auka áhuga
almennings fyrir því merkilega
starfi sem Sandgræðslan hefir
með höndum.
Sími og rafmagn
Á árinu 1957 var lokið við að
leggja síma á alla þá bæi sem
beðið hafa um síma. Er talið að
þá séu komnir símar á 97% af
öllum bændabýlum á landinu.
Talstöðvar eru taldar sem sími.
í árslok 1956 var rafmagn frá
rafmagnsveitu ríkisins^ komið á
1360 sveitabæi. Rafmagn frá öðr-
um aimenningsveitum á 400 bæi,
en 507 bæir höfðu rafmagn frá
einkarafstöðvum (vatnsaflstöðv-
ar og dísilstöðvar). Alls á 2297
bæi.
Á árinu 1957 bættust við 242
bæir með rafmagn frá rafveitum
og 56 með einkastöðvar. í lok
1957 á því að vera komið raf-
magn á 2595 bæi. Á árinu 1958
er gert ráð fyrir að um 200 bætist
við með rafmagn frá rafveitun-
um.
Árið nýja
Bezt mun að fara sér hægt um
alla spádóma, en það er hægt að
horfast í augu við staðreyndirn-
ar.
Menn tala nú um offramleiðslu
á mjólk og kjöti. Satt er orðið, en
það er ekkert hræðilegt. Skammt
síðan þessar vörur skorti og enn
þarf ekki nema eitt til tvö harð-
ærisár til þess að mjólkin verði
ekki um of. Ennfremur: það er
hægurinn hjá, ef bændur vilja, að
draga úr þeirri nijólkurfram-
leiffslu sem nú byggist á óhóflegri
notkun fóðurbætis, — hún er til
svo um munar.
Það er líka hægt að láta vera
að fara hamförum við að stækka
stór tún til þess að framleiða
umfram þarfir. — Þessu geta
bændur ráðið.
Með uppbætur á útflutt lamba-
kjöt eru bændur í góðum félags-
skap og ekki verr settir en út-
gerðarmenn. — Sá félagsskapur
leysir þó engan þjóðfélagsvanda.
En það er engin ástæða til þess
að skjálfa í knjáliðunum yfir of-
framleiðslunni, það á aðeins ekki
að gera hana verri en hún þarf
að vera með ósnjölium aðgerðum
— eða aðgerðaleysi.
Offramleiðslan, jafnvel af
kindakjöti, mun reynast él eitt,
eftir svo sem 10 ár leitar þetta
jafnvægis á ný.
Fólkinu á enn eftir að fækka
í sveitunum, við það verður ekki
ráðið þó byggð verði mjólkurbú
í sauðfjársveitum eða með álíka
aðgerðum. — Þjóðinni fjölgar
ört. Fyrr en varir geiur svo farið
að hér skoiti mjólk o.fl. frá búum
bænda. Það sem nú þarf að gera
er ekki aff auka framleiffsluna
meff sem mestum flýti, en það
þarf með skynsamlegan aðgerð-
um að búa þann veg vel að land-
inu og bændunum að hægt verði
þegar þörfin krefur og kallið
kemur, að auka framleiðsluna, án
þess að níða landið. Hér þarf að
vinna meira til frambúðar
en til framleiðsluaukningu á
líðandi stund. Rúm leyfir ekki
í blaðagrein að reifa þetta
nánar. Nýlega flutti ég er-
indi um viðhorfið í búskapn-
um. Niðurstöðukafli þess fer hér
á eftir. Þó hann sé óreifaður
mætti sumt af því ef til vill
verða til umhugsunar.
Ef menn hamast við að auka
framleiðsiuna sem mest næstu
3—5 árin með svo ófrjóum að-
gerðum að fóðra sem mest ú út-
lendum fóðurbæti, og þvinga eða
ginna bændur, sem ekki kæra
sig um það og sumir hverjir
þurfa þess ekki með, að stækka
tún sín að einhverju ákveðnu
„úniform“-marki, er það sama
sem að gefa út víxla á framtíðina,
sem erfitt getur orðið að leysa
inn.
Ef vér í þess stað breytum
búsháttum og bætum þá án veru-
legrar útþennslu, bætum ræktun,
ræsum fram land og berum á
haga, þá höfum vér raunverulega
lagt fé á vöxtu sem kemur að
notum og staðið getur undir auk-
inni framleiðslu, þegar hennar
verður þörf, þegar hún er orðin
þjóðarnauðsyn.
Til athugunar
1. Bændur hafa aldrei átt ráð
á jafnmikilli tækni og þekkingu
eins og nú er. Þessu er hægt að
beita, og verður að beita til auk-
innar farsældar fyrir fólkið sem
í sveitunum býr.
2. Bændur hafa með stórfelld
um túnræktunar- og bygginga-
framkvæmdum náð miklu marki,
sjálfum sér til hagsbóta og þjóð-
inni til hamingju; það er, að sjá
ört fjölgandi þjóðinni fyrir næg-
um hollum matvælum, fjölbreytt
ari og betri en nokkru sinni fyrr.
— Ríður á miklu að bændur geri
sér ljóst hvað unnist hefir, aff
áfanga er náff, og litist um hvern
ig stefna skal og vinna á næstu
árum, og að þeir við þá athugun
treysti meira á eigin dómgreind
en lagabókstafi og fyrirheit.
3. Nú er engin þörf aukinna
átaka við túnræktunar urafram
þaff sem veriff hefir hin síffari ár,
það má jafnvel hægja á sér. í stað
þess er þörf stórfelldra aðgerða
við að bæta og auka gróðurlendi
landsins, með því að rækta haga
í heimalöndum og jafnvel í af-
réttum, svo að landið geti að
meinalausu borið stóraukinn
fjölda búfjár, þegar þörf krefur
vegna þess hve þjóðinni og neit-
endum fjölgar í landinu.
4. Aukna áherzlu ber að
leggja á að bæta túnrækt og fóð-
uröflun, svo sem með ræktun
betra grænfóðurs, framleiðslu
heymjöls og bættri notkun tilbú-
ins áburðar.
5. Ráðlegt væri að breyta til
um úthlutun framlaga til jarð-
ræktar frá því sem nú er sam-
kvæmt jarðræktarlögum, þannig
að verja helmingi allra framlaga
annarra en til framræslu, til þess
að .ækka verð á tibúnum áburði,
með það fyrir augum að gera
bændum kleift að fara að bera á
útjörð til hagabóta.
Á framræslu ber að leggja
sömu áherzlu sem undanfarið og
eigi minni.
5. Réttmætt getur verið að
leggja gjald á allan fóðurbæti
sem inn er fluttur og verja fé því
til landgræðslu í miklUm mæli.
Á sama hátt er réttmætt að
leggja nokkurt gjald á búfé og
verja fénu til landgræðslu í af-
réttum, enda leggi ríkissjóður fé
á móti þessum framlögum bænd-
anna.
Venjuleg sandgræðsla til varn-
ar uppblæstri sé hinsvegar kost-
uð algjörlega af fé ríkisins.
6. Flytja ber inn nautgripi af
holdakyni og framkvæma raun-
hæfar tilraunir með ræktun og
eldi slíkra gripa, er tilvalið að
velja þeim tiiraunum stað á
Hvanneyri, samhliða því sem
haldið er áfram tilraunum með
hjarðbúskap á löndum Sand-
græðslu íslands í Gunnarsholti,
svo sem nú er.
7. Koma verður tilraunamál-
um landbúnaðarins og búnaðar-
kennslu í raunhæfara horf en nú
er, og taka upp ráðunautastarf-
semi í hússtjórn og heimilisstörf-
,um hliðstæða starfsemi héraðs-
dag.
Ný 3 ja herbergja íbúð
í Hálogalandshvetrfinu. — Sanngjarnt
verð og útborgun, ef samið er strax. —
EIGNASALAIM
Ingólfsstræti 4
Sími19540
ráðunautanna. Fer bezt á því að
sett verði sérstök löggjöf um hér-
aðsráðunauta, og samræmd á-
kvEgði um ráðunauststarfsemi á
sviði jarðræktar, búfjárræktar og
hússtjórnar.
8. Gera verður hagnýtar til-
raunir með tækni við kornrækt,
sem þátt búskap bænda á Suð-
vesturlandi, með það fyrir aug-
um að gera slíka ræktun tiltæki-
lega til jafns við ræktun kart-
aflna í þeim sveitum sem hún er
árvissust og arðvænlegust.
9. Tilraunir með ræktun gras
fræs verður að taka allt öðrum
og fastari tökum en gert hefir
verið til þessa, og semja um rækt
un grasfræs við hæfi túnræktar
hér á landi, erlendis, þar sem bezt
mentar, t.d. í Noregi.
10. Haga verður verðlagningu
á búsafurðum, þ.e. mjólkuraf-
urðum og sauðfjárafurðum og
skipulagningu framleiðslu og af-
urðasölu þannig, að eigi myndist
óeðlileg ásókn eftir að framleiða
sölumjólk í þeim sveitum sem
enga eðlilega aðstöðu hafa til
slíkrar framleiðslu.
Innflutningur
Traktorplógar, 1 skera .. 27
Skerpiplógar ............ 27
Traktorherfi:
Diskaherfi ...............28
Fjaðraherfi .............. 1
Rótherfi ................. 2
Grjótýtur (skerpi) ....... 1
Traktorvagnar, 2 hjóla .. 4
Traktor-sláttuvélar .... 389
Traktor-snúningsvélar 12
Traktor-rakstrarvélar .. 22
Traktor-múgavélar .... 532
Traktor-ýtur (heyýtur) 1
Ýtu-hrýfur .............. 31
Traktor-kvíslar .......... 5
Traktor-vögur ........... 80
Mykjudreifarar f. traktor 6
Áburðardreifarar f
traktor (f. tilb. áburð) 201
Ámoksturstæki f.
hjólatraktora ......... 175
Sáðvélar f. traktor .... 1
Áburðardreifarar f. til-
búinn áb. (f. hestafl) 11
Rakstrarvélar f. hestafl 39
Snúningsvélar f. hestafl 1
Heyhleðsluvélar ........ 16
Saxblásarar ............. 9
Gnýblásarar ............ 68
Heyblásarar aðrir .... 4
Brýnsluvélar f.
sláttuvélarljái ........ 54
Vagnsláttuvélar (sláttu-
sætarar) ............... 3
Sáðvélar f. handafl .... 29
Hreykiplógur f. traktor 5
Kartöflusetjarar f.
traktor.................. 1
Kartöflusetjarar f.
hestafl ............... 1
Úðadreifarar f. handafl 27
Skilvindur vélsnúnar .. 15
Skilvindur handsnúnar 124
Strokkar handsnúnir .. 32
Mj altavélalagnir,
tala fjósa........... 36
Mjaltavélar tala vélfötur 58
Vélklippur f. vélaafl .... 10
Prjónavélar, flatvélar .. 313
búvéla 1957
(sennilega fleiri)
Útungunarvélar ....... 2
Forardælur, vélknúnar 9
Forardælur, handafl .. 10
Jarðtætar f. traktor .... 55
Jarðtætarar með mótor 13
Ýtublöð á hjólatraktora 16
Garðtraktorar, aðrir .. 1
Hjólatraktorar ......... 390
Beltatraktorar .......... 5
Skurðgrafa á hjólatraktor 1
Öxlar og hjól, pör .... 270
Blásar f. súgþ., íslenzkir 130
24. janúar 1958
Árni G. Eylands.
Traktorkaup bænda 1957
H jólatraktorar:
Ferguson 35 dísil..... 146
Ferguson, 35 benzín .. 51
Dautz dísil 11 ha........ 19
Dautz, dísil 15 ha....... 14
Dautz dísil 18 ha....... 12
Hanomag dísil 12......... 17
Hanomag dísil 35.......... 1
Fordson Major dísil .... 19
Farmal Cub .............. 21
Farmal D-212 ............ 12
Farmal D-217 ............ 65
Farmal D-320 ............. 7
Farmal D-430 ............. 1
Bautz 12 ha.............. 2
T-14 rússneskur........... 1
Allgair Porsche dísil 12 ha 1
Lanz Alldog .............. 1
Alls 390 hjólatraktorar.
Beltatraktorar:
International TD-9-91 með ýtu 2
International TD-14-142 m. ýtu 2
Caterpillar D-4 með skóflu 1
Garfftraktorar og tætar:
Gravely garðtraktor ......1
Rotaho garðtætar....... 13
Jarfftætar fyrir traktor:
Howard ................. 31
Agro-tiller ............. 25
24. janúar 1958
Ární G. Eylands.
Gunnor Hullgrímsson Snndholt
Fæddur 16. ágúst 1896
Dáinn 20. janúar 1958
ÞAÐ var á köldum morgni, klukk
an er ekki orðin níu. Gunnar er
mættur á vinnustað. Ég spyr hann
hvernig honum líði, og hvort
kuldinn hafi ekki slæm áhrif á
hann, en hann gefur lítið út á
það. Fleira samstarfsfólk ber að,
og eins og svo oft áður, er stans-
að hjá Gunnari áður en hver
gengur á sinn stað. Mönnum þótti
gott að leita til hans með það,
sem þeim lá á hjarta. Fullur
hluttekningar með þeim, sem
áttu erfitt, og glaðastur í hópi
glaðra. Þannig var Gunnar. —
Þennan morgun ríkti gleði, gleði,
sem á svipstundu átti eftir að
breytast í djúpa hryggð, því
þarna sem hann stóð og gerði að
gamni sínu við okkur, var hann
hrifinn frá okkur. Gunnar hafði
lengi gengið með sjúkdóm þann,
sem svo sviplega dró hann til
dauða. En hann sýndi mikið þrek
í veikindum sínum, kvartaði
sjaldan, og var framúrskarandi
ósérhlífinn.
Gunnar var gæddur góðum al-
hliða gáfum og var sérstaklega
verklaginn, enda hafði hann
lagt gjörva hönd á margt og
kunni góð skil á flestum iðngrein-
um, og allt sem hann starfaði
við vann hann af stakri vand-
virkni og samvizkusemi.
Hann var mjög listhneigður og
listfengur. í tómstundum sínum
fékkst hann við að teikna og
mála, og „heima á ísafirði“ vann
hann mikið bæði að leiklist og
tónlist, var m. a. stjórnandi Lúðra
sveitar ísafjarðar um tíma, og
núna, síðasta árið sem hann lifði,
fékk hið unga Leikfélag Kópa-
vogs notið starfskrafta hans.
Við fráfall Gunnars hefir
myndast skarð, sem mér finnst
að aldrei verði fyllt, til þess var
hann of sérstæður og sterkur
persónuleiki.
Kona hans og dóttir sakna nú
ástríks og fórnfúss heimilisföður.
Við samverkamenn Gunnars
vottum þeim okkar dýpstu
samúð.
B.