Morgunblaðið - 02.02.1958, Side 13

Sunnudagur 2. febrúar 195^
MORGUNBLAÐIÐ
13
Vetrarmynd frá ReykjaviKurtjorn
REYKJAVIKU RBREF
Laugard. 1. febrúar
Hver uppsker . - n.,*
11 Aimao ril]oð
horni
sem
hann
sair
„HVER uppsker sem hann sáir
Undrist því hvergi“.
Á þessa leið hljóðaði skeyti,
sem ungur Reykvíkingur í skóia
úti á landi sendi frænda sínum,
eftir að úrslit bæjarstjórnarkosn-
inganna voru kunn.
Fyrirfram blandaðist engum
hugur um, að kosið var um
tvennt, sveitarstjórnarmál á
hverjum stað og þjóðmálastefn-
una. Þetta tók Framsóknarblaðiö
Dagur réttilega fram hinn 18.
janúar, þegar það sagði:
„En þótt núverandi kosninga-
barátta takmarkist af öðruni
þræði við þrengri svið en Al-
þingiskosningar, er þó þjóðmáia-
baráttan bakgrunnurinn, alls
staðar þar sem stjórnarmálaflokk
ar bjóða fram hver fyrir sig og
svo er það hér á Akureyri".
Samkvæmt þessari yfirlýsingu
málgagns forsætisráðherrans vat
það því ekki síður ávöxtur sán-
ingarinnar á akri þjóðmálanna
en héraðsmála sem upp átti að
skera hinn 26. janúar sl.
„Tímamóta-
dag
ii
ur
Það voru ekki Framsóknar-
menn einir, sem horfðu fram til
þeirrar uppskeru með fögnuði.
Á sjálfan kosningadaginn skrif
eði Hannibal Valdimarsson, fé-
lagsmálaráðherra, grein í Þjóð-
viljann, þar sem hann segir m. a.:
„Spurningin sem leitar á hvern
einasta kjósanda er þessi: Hvaða
málstaður er mér kærastur og
hvert vil ég beina þróun stjórn-
málanna með atkvæði mínu?
—--------Ef þú ert íhaldsand-
stæðingur og vilt ekki láta hma
frjálsu samkeppni fá aðstöðu til
að afmynda íslenzkt þjóðfélag
--------þá er spurningin þessi.
Kver er aðalandstæðingur íhalds •
ins--------“.
Síðan ræðir félagsmálaráð-
herrann Reykjavíkurkosninguna
í ljósi atburða um land allt og
þjóðmálabaráttunnar í heild. —
Hannibal segir loks í síðustu
málsgrein ritsmíðar sinnar:
„Þetta sýnir hvert straumu'--
inn liggur. Hann er frá íhald-
inu. Tímamótadagurinn er 26.
janúar 1958“.
Uppskeran varð sú, að í þeim
sveitarfélögum, sem eru sérstök
kjördæmi í Alþingiskosningum
og fullkominn samanburð er
þess vegna hægt að fá úr, tapaði
Alþýðubandalagið 21,12% af fylgi
sínu frá Alþingiskosningunum. t
heild tapaði stjórnarliðið í þess-
Alþýðubandalagið 21.12% af fylgi
ur
Sl. fimmtudag segir Þjóðvilj-
inn, að Morgunblaðið falsi ac-
kvæðatölur með því að haida
fram, að Alþýðubandalagið hafi
beðið mikið afhroð í kosningun-
um. Þjóðviljinn rökstyður þetta
svo, að alls ekki megi bera úr-
slitin saman við síðustu Alþingis-
kosningar, heldur
„að sjálfsögðu eru síðustu
bæjarstjórnarkosningar eini rétti
samanburðurinn; Alþingiskosn-
ingar eru háðar á allt öðrum for-
sendum og sannar reynslan f:á
undanförnum kosningum það
bezt; íhaldið hefur t. d. aldroi
fengið nándar nærri eins háa
tölu í þingkosningum í Reykja-
vík og það fær í bæjarstjórnar-
kosningum".
Hér er furðulega mörgum ó-
sannindum komið saman í einni
setningu, jafnvel miðað við fyrri
skrif Þjóðviljans og er hann þó
sjaldan smátækur í ósannindun-
um.
Ómögulegt er að bera fylgi Al-
þýðubandalagsins nú saman við
fylgi þess í bæjarstjórnarkosn-
ingunum 1954, þegar af því að
Alþýðubandalagið var ekki stofn
að fyrr en á árinu 1956. Það heí-
ur þess vegna ekki tekið þátt í
neinum öðrum almennum kosn-
ingum í landinu en Alþingis-
kosningunum það ár. Kommún-
istaflokkurinn er að vísu kjarni
Alþýðubandalagsins, en komm-
únistar bættu töluverðu fylgi við
sig 1956- einmitt með því að
breiða sauðargæru Alþýðubanda-
lagsins yfir sig. Þess vegna er
eini mögulegi samanburðurinn
millt bæjarstjórnarkosninganna
nú og Alþingiskosninganna 1953,
þó að í einstökum tilfellum geti
verið fróðlegt að líta einnig á
tölurnar frá 1954.
Kommúnistar
misstii meira en
fimmtuiig fyl»is
Það var og ekki um það að
villast, að kommúnistar vildu
einmitt nú fá úrskurð um þjóð-
málin. Allur málflutningur
þeirra fyrir kosningar sýndi það,
og skrif Hannibals Valdimars-
sonar á sjálfan kosningadaginn,
sem að framan er vitnað til.
ítrekuðu einungis það, sem ótal
sinnum áður hafði verið tekið
fram af málssvörum flokksins.
Hinn 26. janúar 1958 reyndist
tímamótadagur, eins og Hanni-
bal hafði sagt, en á allt annan
veg en hann óskaði. Þann dag
missti Alþýðubandalagið meira
en fimmta hluta eða full 21,12%
af fylgi sínu.
Þá er það algjör misskilningur,
ef ekki hrein ósannindi, að Sjáif-
stæðismenn hafi „aldrei fengið
nándar nærri eins háa tölu i
þingkosningum í Reykjavík“ og
þeir fá í bæjarstjórnarkosning-
um þar. í þingkosningunum 1931
og 1933 fékk flokkurinn hlutfails
lega meira fylgi en í bæjarstjórn-
arkosningunum næstu á undan
og eftir. Hið sama endurtók sig
í þingkosningunum 1938. í þing-
kosningunum 1956 fékk flokkur-
inn og fylgisaukningu frá þvi
sem verið hafði í bæjarstjórnar-
kosningunum 1954, þó að bæjar-
stjórnarkosningarnar nú bæti
þar enn stórlega við.
Siguriim
í Reykjavík
Með þessu er sízt gert lítið úr
þætti bæjarmálanna í sigri
flokksins í Reykjavík að þessu
sinni. Enginn efi er á, að þótt
einungis hefði verið um þau kos-
ið, þá mundi flokkurinn hafa
unnið glæsilegan sigur. Með
þeim er lagður hinn öruggi grund
völlur, sem var undirstaða frek-
ari sigurvinninga. Störf
Gunnars Thoroddsen borgar-
stjóra og bæjarstjórnar á síðasia
kjörtímabili voru með þeim
hætti, að þau hlutu að auka
flokknum fylgi og traust hjá öli-
um réttsýnum mönnum.
Forustumönnum Sjálfstæðis-
flokksins í bæjarmálum verður
aldrei um of þakkað það þrek-
virki að halda svo á málum, að
hvernig sem blásið hefur á sviði
stjórnmálanna, hefur meirihluti
flokksins í bæjarstjórn Reykja
víkur ekki haggazt frá því að
flokkurinn var stofnaður fynr
nær þrjátíu árum.
Margar atlögur hafa verið geið
ar að bænum á þessum áratug-
um, en öllum hefur þeim verið
hrundið. Reykvíkingar haía
brugðizt því harðar við til varn-
ar sem ódrengilegar hefur verið
að þeim sótt. Björgvin Fredrik-
sen orðaði það á kosningafundi
eitthvað á þá leið að Reykvik-
ingum þætti vænzt um borgina
sína, þegar hún væri í umsáturs-
ástandi.
Kosninga-
hömlurnar
Að þessu sinni stóð mikið til
eins og oft áður. Andstæðingar.n
ir höfðu reynt að koma sér sam-
an urn sameiginlegt framboð en
tókst það ekki. Arangur þeirra
viðræðna varð hins vegar sá, að
sett voru í skyndi rétt fyrir jólin > sem sækist hvorki eftir fé né
lög, sem höfðu það meginmark- , frama, og er ólatur að vinna fyr-
mið að hindra eða trufla starf (ir þann málstað, sem hann telur
fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélaganna vera þjóðinni til heilla. Hann er
í Reykjavík að fyrirgreiðslu 1J einn þeirra manna, sem „vinstri"
sambandi við kosningar.
Andstæðingarnir höfðu talið
sér trú um, að fulltrúaráðið hefði
með áróðursbrögðum unnið kosn
ingarnar, og það væri ekki viiji
kjósendanna, sem lýst hefði sér
i úrslitum fram að þessu.
Reykvíkingar svöruðu þessari
ögrun á verðugan hátt. Undir
frábærri forustu Birgis Kjarans
breytti fulltrúaráðið umsvifa-
laust starfsháttum sínum í sam-
ræmi við hinar breyttu lagaregl-
ur. Ber öllum saman um, að iög-
þvingunin hafi að því leyti orðið
til góðs, að fulltrúaráðið hvarf
frá úreltri skriffinnsku, svo að
möguleikar fulltrúanna til raun-
hæfrar fyrirgreiðslu urðu enn
áhrifaríkari en áður.
Breyttir starfshættir áttu hér
hlut að, en meira máli skipti,
að kjósendurnir sjálfir voru nú
ákveðnari en nokkru sinni fyrr
í að sækja kjörfund og koma
þannig í veg fyrir, að kosninga-
hömlurnar næðu tilgangi sínum
Allir fulltrúar flokksins, sem áttu
tal við kjósendur, segja sömo
sögu, að undirtektirnar hafi
aldrei verið betri né meiri áhugi
hvers einasta manns, sem til var
leitað, um að verða að gagni.
Tilræðið mistókst
Þótt tilgangur stjórnarliða mtð
kosningaþömlunum næðist ekki,
er því ekki að neita, að ýmsir
kjósendur urðu fyrir óþægind-
um af þessum sökum. T. d. varð
verulegur bagi af því við heim-
akstur frá kjörstað, að kjósendur
gátu hvorki snúið sér til ákveö-
inna manna um leiðbeiningar né
voru bílar merktir svo að séð
yrði, frá hvaða flokki þeir voru
Aðalatriðið er þó, að tilræði
andstæðinganna mistókst fyrir
árvaka samvinnu kjósenda og
Sjálfstæðisflokksins. Þegar þetia
er hugleitt, verður málflutning-
ur stjórnarblaðanna nú eftir á
harla aumkunarverður. Þeir hæi-
ast um yfir því, hversu mikill
menningarbragur hafi verið a
kjördeginum! Færi betur, ef þeir
í hjarta sínu skildu, að sannur
menningarbragur er á úrslitun-
um, þvert ofan í tilætlun sjálfia
þeirra.
Guðmundur
Benediktsson
flokkarnir svokölluðu þykjast
eiga meira af en aðrir, þótt raun-
in sé sú, að þeii eigi mun færn
þeirra en Sjálfstæðisflokkurinn.
Hlakkar
í Hermanni
Með þessu er síður en svo sagt,
að ekki séu umbóta- og hug-
sjónamenn í öllum flokkum. —
Enginn flokkur á einkarétt
þeirra. Ástæðan til hins mikla
fylgistaps Alþýðuflokks, komm-
únista og Þjóðvarnar nú er em-
mitt sú, að verulegur hluti flokxs
mannanna hefur séð hugsjónirn-
ar, er þeir trúðu á, bregðast i
framkvæmd þegar V-stjórnin tok
við völdum. Meginþorri þeirra,
sem eftir eru, hafa upphaflega
gengið í þessa flokka af svipuö-
um ástæðum. Enn eru of mörg
bönd, sem binda þá þar sem þeir
voru komnir, en ekki fer hjá því,
að einnig langsamlegur mein-
hluti þeirra sjái missmíði á fram •
ferði núverandi valdhafa. Margir
þeirra, sem enn eru þar eftir
munu því vafalaust átta sig áður
en yfir lýkur.
Um Framsóknarflokkinn er
nokkru öðru máli að gegna! í
þeim flokki er að vísu einnig
mikill meirihluti góðra og gegnra
manna, sem trúa á þann mál-
stað, er flokkur þeirra segist
berjast fyrir. En því verður ekki
neitað, að í þeim flokki eru fleiri
en í nokkrum öðrum hérlendi«i
af þeirri manntegund, sem vill
völdum og áhrifum, einnig
sextugur
Þegar minnzt er starfa fulltrúa
ráðs Sjálfstæðisfélaganna i
Reykjavík er eðlilegt að mönnum
komi í hug, að einmitt í þessari
viku átti Guðmundur Benedikts-
son bæjargjaldkeri 60 ára af-
mæli. Guðmundur hefur manna
lengst átt sæti í fulltrúaráðinu
og löngum verið í stjórn þess og i ,
um skeið formaður. Hann er
dæmi þeirra óeigingjörnu áhuga-
manna, sem eru uppistaða full-
trúaráðsins og þar með höfuð-
stoðir Sjálfstæðisflokksins hér í
bæ.
Guðmundur Benediktsson hef-
ur allt frá æskuárum haft mik
inn áhuga á stjórnmálum. A
yngri árum beitti hann sér mjög
fyrir skilnaði við Dani og átti
þátt í að halda mönnum vakandi
í því máli á þeim árum, þegar
margir vildu stinga þjóðinni
svefnþorn varðandi það. Áður
fyrri skrifaði Guðm. og mikið ttl
að fræða almenning um höfuð-
stefnur í stjórnmálum og færði
þá glögg rök að yfirburðum
frelsis og framtaks um fram höft
og kúgun.
í daglegum störfum er Guð-
mundur óvenjulega samvizku-
samur. Nákvæmni hans og reglu-
festa ber af. Guðmundur hefur
verið frábitinn því að leita ann-
arra starfa en bæjargjaldkera-
starfsins, unir sér vel innan uin
allt þvargið og gefur sér að
loknu dagsverki ætíð tíma til ao
sinna hugðarefnum sínum.
Guðmundur er hugsjónamaður,
fjárhagsaðstöðu, þótt rangindum
þurfi að beita.
Hermann Jónasson er höfuð-
paur þessara manna. Hann lýati
sjálfum sér vel, þegar hann
lilakkaði yfir því í útvarpinu á
dögunum, hversu kosningaúrsht-
in hefðu verið Framsóknarflokkn
um „hagstæð“. Staðreyndin var
sú, að hagur flokksins hafði
einkum batnað á kostnað sam-
starfsflokkanna og þá sérstak-
lega Alþýðuflokksins, sem Fram-
sókn fyrir tæpum 2 árum haíði
þótzt bindast tryggðarböndum.
Þegar Alþýðuflokkurinn k i
bágindum út af andúð kjósenda
gegn hinu nána samstarfi við
Framsókn og kommúnista, cru
viðbrögð foringjans að hlakka
yfir eigin sigri í almanna áheyrn!
í beinu framhaldi þess náhlakks
tekur Hermann Jónasson undir
með kommúnistum, að finna
verði leiðir „til að þoka okkur
saman til nánara samstarfs“, þ. e.
Alþýðuflokki, Framsókn og
kommúnistum.
Saiufylkin»ar-
tilboðið
Á þessum boðskap er avo h**t
í Tímanum daginn eftir, me8 þ«i
að heimta „samfylkingu“ i ó-
menguðum kommúnista-stíl. —j
„Aðalatriðið er ekki hvaða fornt
henni verður valið, heldur hitt
að henni verði komið á“, segir
Tíminn.
Frjálslyndið og baráttuhuginn
gegn einræði má svo marka af
þvi, að í sömu dálkum og kraían
um þessa samfylkingu var flutt,
birtist samdægurs nokkru neðar
hugleiðing um hversu varhuga-
verðar hlutfallskosningar í ai-
mennum kosningum séu! Þegar
Sjálfstæðismenn gerðu fyrlr
nokkrum árum tillögu um lausn
kjördæmamálsins, eftir tveimur
leiðum, annað hvort með hlut-
fallskosningu eða með meiri-
hlutakijsningu og réttlátari skip-
un kjördæma eftir mannfjölda
en nú, fékkst Framsókn ekki til
að ræða málið. Allar um-
bætur í kjördæmamálinu eca
henni eitur í beinum. Rangindin
eru hennar meginstoð.
Þess vegna hefur Frainsókn nú
um sinn fengið nokkra fylgis-
aukningu, aðallega frá þeim, sem
vilja afla sér óeðlilegra hlunn-
Framh. a bis. 23