Morgunblaðið - 14.02.1958, Blaðsíða 13

Föstud. 14. febrúar 1958
MORCXJTSBLAÐIÐ
13
Kærleikurirm til bænda birtist
í ýmsum myndum
Eftir Lárus Ág. Císlason, hreppstjóra,
Miðhúsum, Rangárvallasýslu
1 LÖGUM nr. 94 frá 1947 um
Framleiðsluráð landbúnaðarins,
verðlagningu og fleira, stendur
þessi setning:
„Hins vegar tekur hið opin-
bera eða aðrir enga ábyrgð á því,
að bændur fái grundvallarverð
fyrir afurðir sínar“. Með öðrum
orðum: Framleiðsluráðið ma
verðskrá' afurðir bænda, engin
trygging er fyrir því að bændur
fái hið skráða verð, nema vór-
urnar seljist fyrir það verð, sem
þær eru skráðar á, en það fer
vitanlega eftir kaupgetu neyt-
andans. Það er því ekki lítið
atriði fyrir bændur, að atvinnu-
lífið sé með blóma í þorpum og
bæjum og afkoma fólksins sem
jöfnust og bezt.
Því miður hefur oft skort
mjög ó, að ýmsir bændur og
þeir, sem kalla sig bændavini,
skildu þetta eins og vera ber
Það hefur ekki skort vinnuafl
til að stunda þá öheillaiðju, að
bera róg á milli bænda og þeirra,
sem búa í þéttbýlinu. Er sú iðja
ómannleg og engum til góðs.
Mikið rætt mál
Bændur hafa á undanförnum
árum rætt mjög mikið um þetta
ákvæði framleiðslusjóðslaganna,
sem ég •hef hér gert að umræðu-
efni. Finnst þeim í þessu efni illa
að stéttinni búið, og telja tæp-
lega við annað unandi en að þeir
fái hér á leiðréttingu og að tryggt
verði að þeir fái það verð fyrir
afurðir sínar, sem verðgrundvöll-
urinn gerir ráð fyrir ár hvert.
Á bændafundum víða um land
hafa verið gerðar samþykktir í
þessu máli, meðal annars að hið
opinbera taki ábyrgð á verð-
grundvellinum. Það mun þó
mörgum þykja óæskileg lausn. Er
hætt við að slík ábyrgð drægi
nokkurn dilk á eftir sér.
Á fundi, sem haldinn var í
Búnaðarfél. Hvolhrepps fimmtu-
daginn 8. ógúst sl., var rætt urn
þetta ákvæði framleiðslusjóðs-
laganna. Þar var gérð samþykkt
í málinu og ákveðið að fulltrúar
félagsins, sem mæta áttu á kjör
mannafundi Stéttarsambands
bænda, sem halda átti að Hellu
hinn 15. s. m., skyldu leggja þá
samþykkt fram á kjörmanna-
fundinum. Fer hér á eftir tillaga
sú, sem fulltrúar B. H. lögðu þar
fram:
„Kjörmannafundur Stéttarsam
bands bænda fyrir Rangárvalia-
sýslu, haldinn að Hellu 15. ágúst
1957, telur óviðunandi að bætid-
ur hafi ekki tryggingu fyrir því
að þeir fái það verð fyrir afurðir
sínar, sem verðlagsgrundvöllur-
inn gerir ráð fyrir, en á það hef-
ur skort undanfarin ár. Skorar
fundurinn því á Stéttarsamband
bænda að beita sér fyrir að
stofnaður verði Verðtryggingar-
sjóður landbúnaðarins og haf'
sjóðurinn það hlutverk að
tryggja bændum landsins fullt
verð fyrir framleiðsluvörur sín-
ar samkvæmt gildandi verðlags-
grundvelli ár hvert“.
Eftir allmiklar umræður var
tillagan samþykkt mótatkvæða-
laust, og átti að sendast til aðal-
fundar Stéttarsambands bænda,
sem halda átti að Hlégarði i
Mosfellssveit skömmu síðar. Síð-
an hef ég ekki heyrt hennar get-
ið. Mér þykir ekki ósennilegt að
bændur séu yfirleitt þeirrar skoð
unar að þetta mál sé mól mál-
anna, sem þurfi nú að beita sér
við að leysa. Það mætti því ætla
að forustumönnum bænda, væri
kærkomin hver sú tillaga, sem
fram kæmi í þessu máli. Telja
má víst að sjónarmiðin eru mörg,
en lausn þess á að byggjast á for
sjá en ekki kappi.
Skattlagning fóðurbætis
Við umræður sem fram fóru
á fundinum um tillögu þessa,
varpaði Sverrir Gíslason formað-
ur Stéttarsambands bænda fram
þeirri spurningu, hvort við vild-
um láta skattleggja fóðurbæt-
inn. Ég held að Sverrir hafi
fengið daufar undirtektir fund-
armanna, þótt fallast megi á að
réttmætt geti verið að gera ein-
hverjar ráðstafanir til að fyrir-
byggja óhóflega notkun á fóður-
bæti, eins og til dæmis þegar
stóreignamenn í bæjum eru að
kaupa jarðir og reka upp á sport,
og fóðra búfénað sinn mest á
innfluttu fóðurmjöli.
Þá ber ekki síður að líta á hiti
að nýr skattur á fóðurbæti hlyt-
ur að auka rekstrarkostnað bú-
anna og það þýðir hækkað verð
á landbúnaðarvörum, hækkandi
vísitölu og aukna verðbólgu í
landinu og einnig hitt að þegar
hallæri gengur yfir landið eða
hluta þess, svo sem grasleysi,
óþurrkar eða vetrar- og vorharð-
indi, þá er fóðurbætir oftast eina
úrræðið til bjargar bústofni
bænda.
Ef horfið verður að því að
leggja nýjan skatt á innfluttan
fóðurbæti til þess að draga
úr framleiðslu á landbún-
aðarvörum, mun það sennilega
verða til þess að auka á erfið-
leika þeirra, sem landbúnað
stunda og stuðla að auknum nið-
urgreiðslum hjá ríkissjóði. Mun
þó flestum finnast nóg lcomið af
því tagi.
Með einhverjum ráðum verð-
ur að tryggja bændastéttinni það,
að hún fái það verð fyrir fram-
leiðslu sína, sem verðgrundvöll-
urinn gerir ráð fyrir ár hvert.
Óþurrkalánin
Það hefur verið rætt og ritað
nokkuð um hin svokölluðu ó-
þurrkalán að undanförnu. Þai
sem ég hef tekið þátt í þeim um-
ræðum, ætla ég að bæta þar
nokkru við.
Játvarður Jökull Júlíusson
bóndi á Miðjanesi, Austur-Barða-
strandarsýslu, flutti erindi í út-
varpið 18. nóv. sl. Hann taldi
ekki rétt að gefa lánin eftir, en
þó gæti hann fallizt á að síðasta
afborgunin yrði gefin eftir. Þetta
er nú að vísu broslegt. En mér
kom í hug að ekki væri stórt
hjartáð í Játvarði og læt ég þar
með útrætt um erindi hans.
Snæbjörn Thoroddsen bóndi í
Kvígindisdal, Vestur-Barða-
strandarsýslu skrifaði í Morgun-
blaðið 19. nóv. sl. um óþurrka-
lánin. Grein hans var eins og
vænta mátti frá hendi Snæbjarn-
ar, rituð af sanngirni og hógværð.
Gerir Snæbjörn glögga grein fyr-
ir ástæðum sveitunga sinna, enda
hann þeim manna kunnugastur'
og kunnugir vita að Snæbjörn
fer ógjarnan með annað en rétt
mál.
Ég ætla að birta hér erðrétt
klausu úr grein hans. Snæbjörn
segir:
„Mig uggir, að þeir verði helzt,
til margir, sem erfitt munu eiga
að valda byrðunum, sem sumar-
ið batt. þeim í kjarnfóður- og
heykaupum".
Þetta eru orð þessa greinda og
gætna bónda, sem vandar sína
frásögn og segir frá réttum stað-
reyndum.
Greinar fyrrv. búnaðarmála-
stjóra
Páll Zophóníasson, fyrrv. bún-
aðarmálastjóri, hefur skrifað í
„Tímann“ um óþurrkalánin, ekki
minna en tvær greinar. Páll er
með þessum skrifum að reyna að
sannfæra bændur um það, að
hann og meirihluti Alþingis haxi
gert rétt, þegar þeir ánöfnuðu
Bjargráðasjóði óþurrkalánin. —
Páll tekur fjórtán dæmi, og er
hann þar með að sýna efnahag
sumra þeirra bænda, sem þessi
lán fengu. Páll hyggst bæta mái-
stað sinn og félaga sinna með
þessu. Illa væri nú komið efna-
hag bænda yfirleitt, ef ekki tæk-
ist að finna fjórtán bjargálna
bændur í hópi þeirra tæpra þrjú
þúsund, sem lán munu hafa feng-
ið, eða um helmingur bændastétt-
arinnar.
Finnst Páli það virkilega sýna
góða útkomu um fjárhag bænda-
stéttarinnar?
Páll Zóphoníasson samþykkti á
Alþingi í fyrra að veita útvegs-
mönnum hátt á fimmta hundrað
milljónir í rekstrarstyrk á árinu
1957. Eg hefi ekki séð frá honum
svo mikið sem einn staf um efna-
hag þeirra manna, og þykir mer
þó ótrúlegt að hann telji þá alla
snauða.
Ekki er ég með þessum orðum
að telja eftir bann styrk. sem
Lárus Ág. Gíslason
útvegsmenn fá. Hann er víst sízt
of mikill. Eg er hér með að-
eins og minna Pál á það, sem mér
virðist hann muni hafa gleymt
Ekki skil ég hvernig Páll telur
sig geta sagt með vissu um efna-
hag bænda eða annarra manna,
þar sem sparifé er undanþegið
framtalsskyldu og ómögulegt er
með öruggri vissu að vita hverj-
ir það geta átt. Mér finnst Páll
pota í þessu beint út í óvissuna.
Hann byggir útreikning sinn um
efnahag þeirra manna, sem hanr,
tekur sem dæmi á skattamati bú-
fjár. Þetta tel ég mjög hæpið
hjá honum. Eg held að eðlilegra
væri að miða við markaðsverð
og þá í sláturhúsi. Bústofn bænda
er ekki annað en dauðlegir grip-
ir, og almennt er ekki um aðra
sölu að ræða en í sláturhús.
Kýr, sem metin er til skatts
á þrjú þúsund krónur, leggur
sig ekki meira í sláturhúsi en á
sex til tíu hundruð krónur, 14 v.
hestur, sem metinn er til skatts
á tvö þúsund krónur, leggur sig
í sláturhúsi á þrjú til fimm hundr
uð krónur. Fleira mætti nefna.
en þetta ætti að nægja til að sýna,
hve hæpnar tölur það eru, sem
Páll fer hér með. Það söluverð
sem ég hefi hér bent á, ætti að
vera það verð sem byggt væn
á þegar búfé væri reiknað tii
skatts.
Þótt hægt sé að selja einn og
einn grip fyrir hærra verð en
skattmat er, þá er það ekki heild-
arverðlag í landinu og því rangt
að byggja skattmat á því.
Spor óþurrkasumarsins
Sporin sem óþurrkasumarið
1955 skildi eftir sig sjást gleggst,
ef athuguð er skuldaaukning
bænda það ár. Hún nam 71,2
milljónum ,en árði 1956 53,1
millj. Skuldaaukning bænda var
því 18.1 milljón meiri 1955 heldur
en 1956, en samtals hefur skulda-
aukning þeirra orðið þessi tvö ár
124.3 milljónir kr. Voru skuldir
bænda í Norður-Múlasýslu
11,64% móti 22.28% í Rangár-
vallasýslu (sjá Árbók landbún-
aðarins 1957, 4. hefti bls. 220—
221). Ég gat þess í grein minm
í Morgunblaðinu 7. nóv. sl., að
skuldir bænda væru orðnar i
skyggilega miklar. Arnór Sigur-
jónsson ritstjóri Árbókar land-
búnaðarins segir á bls. 221:
„Skuldir bænda eru orðnar svo
miklar, að ástæða er fyrir þá að
gæta þess að þær aukist ekki
stórlega frá því sem er, nema úr-
kostirnir til að bera þær aukist
jafnframt".
Þetta ætti að vera hlutlaus
dómur.
Ég er ekki að ræða um skulda-
mál bænda af því að ég sé að
berja lóminn fyrir bændur, held-
ur er ég að benda á staðreyndir.
sem erfitt er að hrekja. Það er
mála sannast, að mjög er svipað
með landbúnaðinn og sjávarút-
veginn, að báðir eru þessir höfuð-
atvinnuvegir þjóðarinnar reknir
með tapi. En bændur hafa ekki
enn verið eins harðir af sér og
útvegsmenn að krefjast rekstr-
arstyrks til að geta borgað verka-
fólki, þó mörgum bóndanum og
bóndakonunni veiti ekki af að
fá hjálp.
Ábyrgðarskuldirnar
Ég hef áður í blaðagrein bent
á ábyrgðarskuldir þær, sem ár-
lega væru að falla á ríkið og
eru nú á fjárlögum 18 milljónir
kr. Æskilegt væri ef Páll eða aðr-
ir flokksmenn hans vildu
upplýsa bændur um það.
hvað töp ríkisins vega ábyrgða
væru orðnar margar milljónir í
allt, og eins það hvort ekki væru
líkindi til að hægt væri að efla
Bjargráðasjóð með því að ánafna
honum þessum milljónum og gera
það á svo myndarlegan hátt að
sjóðurinn væri ekki á neinn hátt
skyldaður til að gefa eftir af þess
um milljónum. Mér þykir undar-
legt að Framsóknarmenn, þeir
Bjarni á Laugarvatni og Pall
Zóphoníasson skuli ekki vilja
tala um þetta mál. Hér er þó
eitthvað til að tala um. Ég vil
benda þeim félögunum á það, að
það hefur ekki þótt bera vott
um heiðarleik að fá menn til að
ganga í ábyrgð fyrir sig og láta
svo skuldirnar falla á þá. Það
virðist að Framsóknarmenn á
þingi telji þetta gott og blessað.
Þarna er víst ekki virðing Ai-
þingis í veði, eins og Bjarni á
Laugarvatni gefur 1 skyn í „Tím-
anunuí* í gær ,er hann ræðir um
óþurrkalánin. Óþurrka- og hall-
ærislánin, sem þessi deila stend-
ur um, eru að upphæð 13,5 millj
kr. Er það svipuð upphæð og
heyrzt hefur að ríkisstjórnin hafi
boðizt til að greiða í rekstrar-
styrk á sex togara á þessu ári.
Þó heyrist ekki nefnt að mann-
gildi eða fjárhagsþroski útvegs-
manna sé í hættu, hvað þá heldur
virðing hins háa Alþingis.
Hannibal Hálfdánar-
son frá Kofum,
■ ■
OnundarfirSi
F. 2. ág. 1880. D. 9. febr. 1958.
Á sólardegi sveifst þú héðan burt,
um sjúkdóm þinn ei lengur
verður spurt
Þú ferðast nú við Frelsara þíns
hönd,
þér framar halda’ ei jarðnesk
þrautabönd.
Ég færi Guði Föður þakkir hér,
að fórnin mikla dugði líka þér.
Nú ekkert framar angrar huga
þinn,
ég af því gleðst og fagna, Pabbi
minn.
Þú varst mér kær í æsku alla tíð
og ávallt fannst mér hönd þin
mjúk og blíð,
þótt veðurbarinn barmur væri
þinn
í blíðu’ og stríðu sannur vinur
minn.
Er mér þvi ljúft við minninganna
fjöld
að mæta því, sem veröld býður
köld.
Já, Páll Zóphoníasson var a8
tala um manngildi og fjárhags-
þroska í fyrri grein sinni.
Skyldi annars nokkur Is-
lendingur vera til, sem tryði þvi
í alvöru, að sú fjármálapólitík,
sem þjóðin þarf að búa við, og
er undir forustu hæstv. fjármála-
ráðherra, sé líkleg til þess að
efla manngildi og fjármála-
þroska? Ég held að svo geti ekki
verið.
„Misrétti milli bænda“
Bjarni á Laugarvatni skrifar
í „Tímann“ í gær um óþurrka-
lánin. Bjarni segir á þá leið, að
ef Alþingi samþykki þessa urn-
ræddu þingsályktunartillögu, þá
skapist svo mikið misrétti milli
bænda að virðing hins háa Al-
þingis sé í hættu, að mér skilst.
Áttar Bjarni sig ekki á því.
að Alþingi er búið að samþykkja
þetta misrétti, sem hann talar
um. Alþingi hefur samþykkt að
gefa Bjargráðasjóði lánin með
því skilyi’ði að honum er heim-
ilt að gefa þau eftir að einhverju
leyti eða öllu, ef viðkomandi
sveitarstjórnir mæla með því.
Hvað er svo verið að tala um
að Alþingi megi ekki fremja mis-
rétti í þessu máli? Vitanlega ma
Alþingi ekki fremja misrétti, en
þegar það er búið að þvi, þá verð-
ur það tæplega aftur tekið. Sveit-
arstjórnum virðist vera ætlað að
fremja ranglætið með því að
leggja til að sumum verði gefið
eftir en öðrum ekki. Það er toi-
skilið, að það sé huggun fyrir
þá bændur, sem ekki tóku þessi
lán, að Bjargráðasjóður gefi þau
eftir.
Guðmundur á Kópsvatni segir
í „Tímanum" fyrir nokkrum dög-
um, að sú leið sem Alþingi hafi
valið, sé sú vitlausasta, sem hægt
hafi verið að velja í þessu máii.
Þetta er harður dómur um Al-
þingi og meirihluta þess, en
mörgum mun finnast hann rétt-
ur.
Réttmæt tillaga
Þegar athugaðar eru aðgerðir
Alþingis í fjármálum, eins og ég
hef áður bent á, þá virðist það
fyllilega réttmætt að tillaga sú
sem hér um ræðir verði sam-
þykkt.„
Verði það hins vegar svo að
Alþingi geti ekki fallizt á að
gefa eftir þessar 13,5 milljónir
óþurrka- og harðindalána til
bænda, en tekur á sama tíma
inn á fjárlög 18 milljónir, sem
það virðist gefa einstaklingum
og bæjarfélögum, þá'sé ég ekki
annað en það sé fyllilega rétt-
mætt að sveitastjórnir leggi til
við Bjargráðasjóð að lánin veröi
öll gefin eftir.
Það vermir hugann, vermir
hjarta mitt,
að vita’ að Drotinn annast rúmið
þitt.
Mín kveðja verður því í þetta
sinn
að þakka Guði fyrir Jesú minn.
Hann er það bjarg, sem byggja
verður á
svo. brúin nái yfir dauðans sjá.
Kristín Hannibalsdóttir.
Þorvaldur Ari Arason, hdl.
LÖGMANNSSKRIFSTOFA
Skólavörðustig 38
t-/c Háll Jóh—twrletlsson h.J. - Póslh 621
Sitnat 15416 og 15417 - Simnefni !>»
16. 1. 1958