Morgunblaðið - 14.02.1958, Blaðsíða 19

Föstud. 14. febrúar 1958
MORCVNBLÁÐÍÐ
19
Samvinnan efmir til
smásagmakeppni
Fyrstu verðlaun eru ferð til meginlands-
ins og heim aftur
— V.-íslendingar
TÍMARITIÐ „Samvinnan“ hefur
nú efnt til þriðju smásagnakeppni
sinnar og verða fyrstu verðlaun
ferð með Sambandsskipi til meg-
inlandsins og heim aftur og í 2
þús. kr. að auki. Þátttaka í tveim
ur undangegnum smásagnakeppn
um var mikil. Hlaut Indriði G.
Þorsteinsson, blaðamaður og rit-
höfundur verðlaun í fyrstu keppn
inni, en Jón Dan rithöfundur í
hinni síðari,
Fyrir 15. apríl næstkomandi
Sögurnar skulu berast ritinu
fyrir 15. apríl næstkomandi. í
dómnefnd eiga sæti Andrés
Björnsson, magister, Andrés
Kristjánsson, blaðamaður og
Bendikt Gröndal, ritstjóri.
Alllr mega taka þátt
í samkeppninni
f smásagnakeppni þessari mega
taka þátt allir íslenzkir borgarar,
ungir sem gamlir og gildir einu
hvort áður hafi verið birtar sögur
eftir þátttakendur eða ekki. Hand
ritin skulu sendast Samvinnunni,
í Sambandshúsinu £ Reykjavík og
skal fylgja nafn og heimilisfang
höfundar í lokuðu umslagi, en um
slagið og sagan þurfa að vera
auðkennd á sama hátt.
Stjórnarfulltrúi
Breta rekinn
frá Yemen
Lundúnum, 13. febrúar (Reuter)
— Oliver Kemp, stjórnarfulltrúi
Breta í Yemen, fór frá landinu sl.
mánudag, enda hafði stjórn lands
ins krafizt þess, að hann hypjaði
sig brott. Allan Noble, varautan
ríkisráðherra í brezku stjórninni,
sagði á þingfundi í dag, að stjórn
in hefði ráðlagt Kemp að hverfa
úr Yemen, enda þótt stjórnin þar
hefði ekki gefið neina skýringu
á því, hvers vegna hún krafðizt
þess, að hann yfirgæfi landið.
Tilkynnt hefir verið, að forseti
Egyptalands, Gamal Abdel Nass-
er, ræði við krónprinsinn í Yem-
en, Muhameð Ahmed E1 Badr,
í næstu viku og verði umræðu-
efnið: aðild Yemens að arabíska
lýðveldinu, sem Egyptar og Sýr-
lendingar hafa stofnað. Þeir hafa
rætt mál þetta undanfarið, en í
næstu viku verður ákveðið með
hverjum hætti Yemen taki þátt í
þessu nýja ríki.
Gylfi tefst
í Reykjavík
TOGARINN Gylfi frá Patreks-
firði, varð fyrir töfum á leið
ginni til Þýzkalands með ísvarinn
fisk. Hingað til Reykjavíkur kom
togarinn til að taka skipstjóra,
til að sigla skipinu utan. En er
hingað var komið, kom í ijós að
rafall í skipinu var bilaður. Við-
dvölin hér átti að vera 3—4 kist.,
en skipið varð að bíða hér þar til
£ gærkvöldi að viðgerð var lokið.
Sigurður Þorkelsson skipstjóri
sigldi togaranum með aflann.
Storkar yfir Bonn
BONN, 13. febr. — í dag var mik
il veðurblíða um alla sunnan-
verða álfuna og náði hún norður
í miðja Evrópu. Bonnbúar sáu
storka fljúga yfir borginni í dag,
mánuði fyrr en venjulega. Þjóð-
verjar segja, að storkar boði vor
komu og þykir þeim þessi tíðindi
hin beztu.
Tvenn önnur verðlaun
Auk fyrstu verðlauna verða
tvenn önnur verðlaun veitt. Eru
þau 1000 krónur sem eru 2. verð-
laun og 750 krónur sem eru 3.
verðlaun. Þar að auki mun Sam
vinnan kaupa 10—20 sögur, sem
berast, gegn venjulegum ritlaun-
um.
— Rochdale
Framh. af bls. 1
kosningar urðu að engu í auka-
kosningunum í Rochdale í dag.“
Voldugur flokkur
Fréttamenn benda þó á, að það
sé alls ekki rétt, að Verka-
mannaflokkurinn vinni jafnmik-
ið á og íhaldsflokkurinn tapar,
því að mestur hluti íhaldsatkvæð
anna hafi fallið Frjálslynda
flokknum í skaut. Sá flokkur
vann stóran sigur í kosningun-
um og er nú annar stærsti flokk-
ur í kjördæminu. Sýnir þetta, að
kjósendurnir eru síður en svo
áhægðir með stóru flokkana. —
Fréttamenn segja, að ef önnur
kjördæmi í Bretlandi mundu
fylgja í kjölfar Rochdale mundu
brezk stjórnmál gjörbreytast frá
því, sem nú er. Frjálslyndi flokk-
urinn yrði þá stór og voldugur
flokkur og svo gæti farið að
tveggja flokka kerfið yrði úr
sögunni.
Fríður frambjóðandi
Þó benda menn á, að allar
vangaveltur um þessar kosningar
séu varhugaverðar, þar sem fram
bjóðandi Frjálslynda flokksins sé
þekktur sjónvarpsmaður, Kenn-
edy að nafni, vinsæll maður af
alþýðu, með gott andlit — friður
sýnum. Auk þess er hann kvænt-
ur leikkonunni Moira Shearer,
sem er þekkt ballettdansmær og
kvikmyndaleikkona („Rauðu
skórnir"). —
® •
Mikið er rætt um þessar kosn-
ingar í Bretlandi. Stjórnmála-
menn í Lundúnum greinir á um
það, hvernig beri að túlka þær.
Sumir leiðtogar Verkamanna-
flokksins eru ekki aðeins ánægð
ir með úrslitin og menn gætu
haldið. Þeir segja, að fylgistap
íhaldsflokksins fari ekki til
Verkamannaflokksins, heldur
Frjálslynda flokksins og geti það
haft af þeim sigur í næstu þing-
kosningum í Bretlandi. Aðrir
segja, að hér sé ekki um að ræða
neina mynd af því, hvernig brezk
ir kjósendur líti á stjórnmálin í
dag og því muni Macmillan
standa við fyrri orð sín um það,
að stjórn hans muni sitja út kjör
tímabilið, eða til ársins 1960. —
Blöð íhaldsmanna eru yfirleitt
uggandi vegna kosningaúrslit-
anna, en blöð Verkamannaflokks
ins fagna.
Kosningaúrslitin í Rochdale
urðu sem hér segir:
Jack McCann (Verkamannafl.
fékk 22,133 atkv.
Ludovic Kennedy (Frjálsl.fl.)
fékk 17.603 atkv.
John Parkinson (íhaldsfl.) fékk
9,827 atkv.
í síðustu kosningum (1955)
fékk íhaldsflokkurinn 26,518
atkv. og Verkamannaflokkurinn
24.928 atkv. Frjálslyndir buðu
ekki fram þá. — í kosningunum
í gær greiddu 80,19% af þeim
61,809 kjósendum, sem á kjörskrá
voru, atkvæði sitt. Er þetta
óvenjulega há hundraðstala í
aukakosningum. Verkamanna-
flokkurinn fékk 44,5% atkv.,
Frjálslyndi flokkurinn 35,6%
atkv. og íhaldsflokkurinn 19,9%
atkv.
Þess má loks geta, að fyrrum
þingmaður Rochdales, Scholfield,
lézt í desember sh
Framh. af bls. 11
mín tvær ungar stúlkur frá
Winnipeg. Þær voru af þriðju
kynslóðinni og gátu því lítt bjarg
að sér í tungu feðra sinna. En
samt voru þær á pílagrímsferð
til ættjarðarinnar til að heim-
sækja þær stöðvar, þar sem for-
feður þeirra höfðu búið. Og þær
voru himinlifandi glaðar yfir
þessari för, sögðu, að ísland væri
fegursta landið, sem þær hefðu
augum litið.
Það er auðsætt, að 'eigi ættar-
böndin ekki að slitna, og íslenzk
tunga, saga og bókmenntir að
eiga sér eitthvert óðal í hugum
og hjörtum Vestur-íslendinga
framvegis, verður unga fólkið
vestra, sem af íslenzku bergi er
brotið, að fá að kynnast íslandi
af eigin sjón og raun.
Æskilegt er að árlega kæmu til
fslands ekki færri en 20—30 vest-
ur-íslenzkir æskumenn eða meyj
ar til náms eða dvalar um lengri
eða skemmri tíma. Að sumrinu
gætu þeir dvalið á góðum íslenzk
um sveitaheimilum og unnið þar
fyrir kaupi að venjulegum fram-
leiðslustörfum, en verið í skóla
að vetrinum. í skiptum mætti
senda íslenzka unglinga vestur
til sams konar dvalar.
Um dvalir á fslandi mætti haga
svo til, að unglingarnir, sem
kæmu að vestan, dveldu einkum,
ef því yrði við komið hjá ætt-
ingjum eða í átthögum foreldra
sinna. Mundu slík heimboð geta
orðið sterkur þáttur til að skapa
varanlegt vináttuband milli ætt-
ingja, báðum til ávinnings og
gleði.
Þeir skólar sem einkum kæmu
til greina væru gagnfræðaskóiar,
bænda- og húsmæðraskólar, auk
Háskólans og ýmissa mennta-
stofnana annarra. Efa ég ekki, að
auðvelt sé að útvega vestur-ís-
lenzku æskufólki ókeypis skóla-
vistir við marga íslenzka skóla,
enda tíðkast nú mjög slík nem-
endaskipti milli Norðurlanda og
fleiri þjóða. Stundum mætti líka
koma því þannig fyrir, að ungling
ar, sem færu í þessar gagnkvæmu
kynnisferðir byggju á heimilum
hvors annars, svo að kostnaður
þyrfti ekki að verða tilfinnanleg-
ur. Vitanlega yrði ferðakostnað-
ur þó alltaf einhver. En ekki er
samt ósennilegt, að íslenzk flug-
félög eða gufuskipafélög veittu
nokkurn afslátt á fargjöldum,
þegar um slík ferðalög væri að
ræða, og að styrkur fengist til
þessara kynningarferða af opin-,
berri hálfu.
Ég varð var við það vestra, að
nokkur áhugi var fyrir þessu
máli. Aðalvandkvæðin við þessar
ferðir er að tímasetja þær þannig,
að þær slíti ekki sundur náms-
feril unglinganna á óþægilegan
hátt. Hygg ég að bezti aldurinn
fyrir unglinga þar væri að fara
þegar þeir væru búnir með mið-
skólana og áður en þeir fara í
University, sem er venjulegast
um 16—17 ára aldurinn. Hefðu
þeir þá ekki nema gott af eins árs
tilbreytingu og væru orðnir nægi
lega þroskaðir til að geta notið
hennar.
Myndun og söfnun
mannfræðilegra heimilda
Árum saman hefi ég borið
áhyggju út af því, hvað margt
hefir farið forgörðum í Vestur-
heimi af rituðum heimildum,
sendibréfum frá íslandi, dagbók-
um og handritum alls konar.
Kirkjubækur hafa brunnið og
glatazt, skjalasöfn gaganmerkra
presta hafa verið borin á bál,
jafnvel gömul handrit, sem ís-
lendingar fluttu með sér frá
gamla landinu hafa farið sömu
leiðina, þegar enginn gat framar
lesið þau. Ég þekki fjöldamörg
dæmi • um þetta, en miklu fleiri
eru þó efalaust hin dæmin, sem
fáir vita um, og veit enginn
hversu dýrmætir hlutir kunna að
hafa farið þannig í súginn.
I erindi mínu reyndi ég að
brýna það fyrir mönnum að fara
varlega með slíkar heimildir og
gefa þær heldur til Landsbóka-
safnsins í Reykjavík eða Mani-
tobaháskóla en eyðileggja þær.
Á sama hátt hvatti ég til þess
að micro-filmaðar yrðu allar
kirkjubækur, sem vitað væri um,
En sums staðar þar sem söfnuðir
hafa risið upp og starfað litla
stund hafa slíkar bækur lent á
flækingi og jafnvel glatazt með
öllu eða enginn veit hvar þær
eru niður komnar. Eru líka fjar-
lægðir svo miklar á meginlandi
Norður-Ameríku, að ekki er
hlaupið að því að ná þessu saman.
Einnig vakti ég athygli á hvílíkur
geysilegur mannfræðilegur fróð-
leikur væri í útfararræðum
presta, þar sem þær væru oft
ýtarleg æviferilsskýrsla og iðu-
lega sú eina, sem til væri um líf
vesturfaranna. Gerði ég nokkra
gangskör að því að koma í veg
fyrir að meira yrði eýðilagt af
þessum heimildum en þegar er
búið, og varð mér nokkuð ágengt
í því efni. Tóku menn yfirleitt
vinsamlega í þetta, þegar vakinn
var skilningur á því, og hefi ég
von una að allmörgum ræðusöfn-
um verði bjargað. Þanmg barst
mér fyrsta uppskeran af lestri
mínum strax daginn eftir, er ég
var á leið frá Gimli til Winnipeg.
Kom ég við í Húsavík í Nýja-ís-
landi, en þar býr Þorsteinn sonur
séra Jóns Jónssonar frá Hlíðar-
húsum, sem lengi gegndi prests-
þjónustu á Lundar. Átti hann
fullt koffort af ræðum eftir föður
sinn, er hann lét Landsbókasafn-
inu fúslega í té. Sagðist hann oft
hafa verið að því kominn að
brenna þessu en einhvern veginn
veigraði sér við því. Væri hann
glaður að vita þetta heldur heima.
Af því litla, sem ég leit í þessar
ræður, áður en ég sendi þær
heim, sá ég að þar voru tugir
af nákvæmum ævisögum, sem
flestar hefðu gleymzt að fullu og
öllu, ef Þorsteinn hefði ekki hald
ið yfir þeim verndarhendi. Þökk
sé honum fyrir það.
Allmikil von er nú til að kirkju
bækur og kannske fleirj skjöl
verði micro-filmuð. Ég skrapp
seinna um sumarið til Salt Lake
City og átti tal við Ættfræðifé-
lagið þar með þeim árangri, að
þeir buðust til að micro-filma
kirkjubækurnar og meira segja
gefa Landsbókasafninu og Mani-
tobaháskóla eintak af filmunum,
ef Islendingar safna kirkjubókun
um samain á einn stað. Mun
prófessor Haraldur Bessason,
sem áhuga hefir fyrir málinu
beita sér fyrir þessu með aðstoð
kirkjufélaganna og verður þetta
væntanlega unnið í sumar. Um
leið hefði helzt þurft að filma
manntöl úr íslendingabyggðum
og fleiri skrár, sem geymdar eru
í ríkisskjalasafninu í Ottawa, en
sennilega mundi þetta kosta
nokkra vinnu og undirbúning
þar. Benjamín Kristjánsson.
Nelirú vill
stórveldafund
NÝJU DEHLI, 13. febr. (Reuter)
— Forsætisráðherra Norður-Víet
nams, kommúnistaleiðtoginn Ho
Chiminh og Nehru hafa ræðzt
við hér í borg og sent frá sér
yfirlýsingu, þar sem studd er
tillagan um stórveldafund. í yf-
irlýsingunni segir ennfremur, að
á fundi þessum eigi að undirrita
bann við tilraunum með kjarn-
orkuvopn og vinna að því, að
draga úr kalda stríðinu.
Samkomur
Fíladelfia
Samkomur heldur Fíladelfíu-
söfnuðurinn í Fríkirkjunni í
Hafnarfirði í dag föstudag og
laugardag kl. 8,30. Einnig sunnu-
dag kl. 2 e. h. — Margir ræðu-
menn, kórsöngur, kvartett.
Allir velkomnir.
48 af 51 völdu
KITCHEN AID
uppþvottavél
Á árinu 1957 voru fluttar til íslands 51
uppþvottavél, og voru 48 þeirra af
KITCHEN AID-gerð
Leitið upplýsinga hjá oss
Samband isl. Samvinnufélaga
RAFMAGNSDKILD