Morgunblaðið - 29.04.1958, Blaðsíða 2

2
MORCrWTiT 4 Ð1Ð
Þriðjudagur 29. april 1958
<
*

Raymond Dennett og kona hans.
Áhugi Banduríkjamanno ó
Norðurlöndum sívuxundi
A. S. F. gefur út nýja þýðingu á Egils sögu
1 GÆR áttu fréttamenn fund með
Mr. Raymond Dennctt og konu
hans, en þau eru í heimsókn hjá
Islenzk-ameríska félaginu þessa
dagana. Gunnlaugur Pétursson
formaður félagsins kynnti gest-
Ina fyrir fréttamönnum og gaf
síðan Mr. Dennett orðið, en hann
er forseti „American-Scandi-
navian Foundation", sem er sú
stofnun bandarísk er mest lætur
til sin taka samskipti Bandaríkj-
anna við Norðurlönd.
Mr. Dennett sagði, að „Ameri-
can-Scandinavian Foundation"
hefði verið stofnuð árið 1910 af
dönskum manni, sem setzt hafði
að í Bandaríkjunum, Nils Poul-
sen. Gaf hann stofnuninni %
milljón dollara sem voru miklir
peningar þá ekki síður en nú.
Segja má að Poulsen hafi verið
langt á undan sínum tíma, því á
þessum árum var ekki hugsað
um Norðurlöndin sem heild, held-
ttr aðeins um hvert einstakt ríki.
Fjölþætt verkefni
Stofnunin hefur unnið fjölþsett
starf frá upphafi, og sagði forset-
inn að það væri í fjórum megin-
liðum:
1) Hún gefur út stórt tímarit,
sem kemur út ársfjórðungslega
og nefnist „American-Scandi-
navian Review“. Flytur það efni
frá Norðurlöndunum öllum, sög-
ur, kvæði og greinar, auk þess
sem helztu atburðir í hverju landi
eru raktir þar.
Stofnunin fæst einnig við bóka-
útgáfu og gefur út tvær bækur
á ári, ýmist þýðingar á norræn-
um verkum eða frumsamdar bæk
ur um norræn mál. í ár sendi hún
frá sér íslenzka bókmenntasögu
eftir dr. Stefán Einarsson, og er
það eina yfirlitið um bókmenntir
Islendinga frá upphafi fram á
þennan dag, sem til er. Á næsta
ári kemur svo út þýðing á Egils
sögu, gerð af Gwyn Jones. Stofn-
unin hefur gefið út eða er í þann
veginn að gefa út bókmenntasög-
ur allra Norðurlandanna ásamt
almennri sögu hverrar þjóðar.
2) Stofnunin hefur forgöngu
um skipti á menntamönnum og
námsmönnum milli Bandarík]-
anna og Norðurlanda. A ári
hverju fá átta til tólf Bandaríkja-
menn styTki til náms á Norður-
löndum, og styrkir til náms í
Bandaríkjunum eru einnig fyrir
hendi.
3) Stofnunin hefur einnig for-
göngu um ráðningu ungs fólks í
öllum greinum iðnaðar og ann-
arra atvinnugreina hjá banda-
rískum fyrirtækjum. Þetta fólk
fær vinnu við fyrirtækin í 18
mánuði og nægiiega þóknun til
að standa straum af útgjöldum,
en það verður sjálft að kosta för
sína til og frá Bandaríkjunum.
Hefur þetta gefizt sérstaklega vel,
og eftir stríðið hafa um 6000
manns farið til Bandaríkjanna á
vegum A.S.F. Fer þessu fólki
fjölgandi með hverju ári, en nú
eru um 600 manns þátttakendur
í þessari starfsemi árlega. Sömu-
leiðis hafa um 500 Bandaríkja-
menn farið til Norðurlanda með
pömu kjörum.
4j Loks nefndi Mr. Dennett hin
menningarlegu samskipti sem
stofnimin beitir sér fyrir, m. a.
með því að kynna norræna tón-
list í Bandaríkjunum, bjóða
þekktum menningarleiðtogum í
fyrirlestraferðir til Bandaríkj-
anna og góðum listamönnum til
að sýna eða flytja verk sín. Einn-
ig gengst stofnunin fyrir sérstök-
um námskeiðum þar sem kennd
eru öll norrænu tungumálin. Er
þetta gert í samvinnu við háskóla
í New York.
Vaxandi áhugi á Norðurlöndum
Þá gat Mr. Dennett þess að
ýmsir bandarískir háskólar hefðu
hug á að stofna sérstakar norræn-
ar deildir, t. d. Harvardháskólinn.
„New York University“ er jafn-
vel með ráðagerðir um að setja
upp sérstaka íslenzka deild.
Hann sagði að áhugi bandarískra
námsmanna á Norðurlöndum
færi sívaxandi og nú væru 75
bandarískir stúdentar við nám
þar, en hefðu aðeins verið fimm
fyrir sex árum.
Örlátir einstaklingar
Þegar hann var spurður um Is-
lenzk-ameríska félagið og hlið-
stæð félög á Norðurlöndum, kvað
hann þau vera algerlega sjálf-
stæð, en í nánu sambandi við
A.S.F. Sú stofnun nýtur engra
opinberra styrkja, en fær mikið
af gjöfum frá einstaklingum. T.
d. fékk hún um 400.000 dollara í
gjafir á síðasta ári. Meðlimirnir
eru um 4000, og greiða 25.000
dollara í ársgjöld.
Mr. Dennett og kona hans eru
sérlega ánæg með dvölina hér,
en þetta er í fyrsta sinn sem þau
gista Island. Hafa þau komið að
máli við ýmsa leiðtoga hér í sam-
bandi við störf A.S.F. auk þess
sem þau hafa skoðað borgina og
umhverfi hennar. Þau fara aftur
til Bandaríkjanna á morgun.
NEW YORK, 28. apríl—Harrison
Salisbury, helzti Rússlandssér-
fræðingur bandaríska stórblaðs-
ins „The New York Times“, hef-
ur ritað grein, þar sem hann
bendir á þá skoðun margra kunn-
ugra manna, að bak við viðsjárn-
ar milli Rússa og Júgóslava liggi
alvarleg átök leiðtoganna í
Kreml. Talið er að deilurnar
standi einkum um stefnu Rússa
í leppríkjunum og um afstöðuna
til hugsanlegrar ráðstefnu æðstu
manna.
Sumir álíta, að hinn gamli og
harði stalinisti Suslov hafi gagn-
rýnt stefnu Krúsjeffs, og að hann
hafi stuðning ýmissa leiðtaga sem
finnist foringinn vera of tæki-
færissinnaður. Bendir Salisbury
á heimsókn Krúsjeffs til Ung-
verjalands og viðræður Kadars
og Títós. Þegar Krúsjeff kom
heim frá Ungverjalandi hélt hann
mikla ræðu, þar sem hann lýsti
yfir vináttu sinnig við Tító og
i fordæmdi Rakosy-klíkuna í Ung-
Sænsku bókasýn-
inguimi að ljúka
SÆNSKU bókasýningunni í
Bogasal Þjóðminjasafnsins lýk-
ur núna um mánaðamótin og því
síðustu forvöð að sjá hana.
Aðsókn að sýningunni hefir
verið ágæt.
Sumarfagnaður
STÚDENTAFÉLAG Reykjavíkur
heldur sumarfagnað að Hótel
Borg annað kvöld (miðvikudags-
kvöld) 'kl. 9 e. h. Hugmyndin var
sú að halda sumarfagnaðinn síð-
asta vetrardag svo sem venja
hefur verið til, en fresta varð
fagnaðinum af óviðráðanlegum
ástæðum. En nú skal fagnaðurinn
ha’dinn kvöldið fyrir 1. maí, enda
allar veitingar á boðstólum þótt
miðvikudagur sé. Dagskrá verður
fjölbreytt og afar skemmtileg.
Karl Guðmundsson leikari
skemmtir, Sveinn Ásgeirsson
stjórnar nýjum þætti og fleira
verður til skemmtunar. Miðasala
í dag og á morgun kl. 5—7 að
Hótel Borg.
Mikil vinna í hrað-
frystihúsumim
AKRANESI, 28. apríl — 1 gær
voru fimm netjabátar á sjó og
var aflahæsti báturinn, Sigrún,
með 28 lestir. Heildaraflinn á
laugardaginn var 108 lestir. Þá
hefur trillunum gengið vel og
fiskaði ein þeirra, „Sæljón", 1300
kg á skammri stundu í gærdag.
Síldarbátarnir hafa landað og var
Svanur með 155 tunnur, Farsæll
41 og Ásmundur 40. Sildin er öll
hraðfryst fyrir „Járntjaldsmark-
að“.
Mikil vinna hefur verið í hrað-
frystihúsunum undanfarið og hef
ur verkafólkið unnið helga daga
jafnt sem virka. Mjög oft er
unnið fram til miðnættis og
stundum alla nóttina.
Um helgina fór um helmingur
nemenda Gagnfræðaskólans í
fjallgönguleiðangur með 6 kenn-
urum sínum og var gengið á
Akrafjall í hinu fegursta veðri.
Voru um 100 nemendur í hópn-
um. Var mjög víðsýnt af fjallinu
enda hið bezta skyggni. — Oddur.
Skrifsfofum og verziuuum
verði iokað 1. maí
Á FUNDI l.-maínefndar sl.
sunnudag var samþykkt einróma
eftirfarandi tillaga:
„l.-maí-nefnd verkalýðsfélag-
anna í Reykjavík beinir þeirri
áskorun til hlutaðeigandi aðila,
að öllum verzlunum og skrifstof-
um verði lokað allan daginn 1.
maí.“
verjalandi. Þegar ræðan birtist
í „Pravda“ hafði hún verið stytt
og „hreinsuð“, ummælin um
Rakosy og félaga hans voru horf-
in.
Talið er sennilegt að Krúsjeff
hafi nú ráðizt á Tító til að friða
ýmsa helztu leiðtoga Rússa, sem
eru andvigir stefnu hans í utan-
ríkismálum. „Pravda" hefur að
undanförnu gert sér tíðrætt um
einingu og stefnufestu flokksins,
en slíkar yfirlýsingar hafa jafn-
an komið í kiölr/r alvarlegs
ágreinings í forustu kommúnista-
flokksins.
Möltu, 28. apríl — Verkalýðs-
samband Möltu undir stjórn
Mintoffs fyrrverandi forsætisráð-
herra hefur boðað 24 tíma alls-
herjarverkfall í mótmælaskyni
við stefnu Breta á eynni. Urðu
allmiklar róstur á Möltu í dag.
Lýst hefur verið yfir þriggja
mánaða útgöngubanni á eynnL
Eftirlit með
ríkisrekstrinum
A FUNDI neðri deildar Alþingis
í gær var samþykkt með 19 atkv.
gegn engu tillaga fjárhagsnefndar
um að vísa til ríkisstjórnarinnar
frumvarpi Jóns Pálmasonar um
eftirlit til varnar gegn ofeyðslu
hjá ríkinu og stofnunum þess. Þá
var gengið til atkvæða um frum-
varp stjórnarinnar um ráðstafan-
ir til að draga úr kostnaði við
rekstur ríkisins. Sjálfstæðismenn
í fjárhagsnefnd deildarinnar
höfðu borið frar* breytingatillög-
ur, sem gengu mjög í sömu átt
og ákvæði í frumvarpi Jóns. —
Þessar breytingatillögur voru all-
ar felldar og frumvarpinu síðan
vísað til 3. umræðu með 17 atkv.
gegn 8.
Frá Alþingi
FUNDIR verða í deildum Al-
þingis í dag kl. 1,30. Þessi frumv.
er.u á dagskrá: í efri deild: Al-
manaksútgáfa. Sauðfjárbaðanir.
Listamannalaun. Húsnæðismál. í
neðri deild: Samvinnufélög.
Leigubifreiðir. Kostnaður við
rekstur ríkisins. Matreiðslumenn
á skipum. Eignarnám á Hvamms-
tanga. Hlutatryggingasjóður.
Fræðsla barna. Dýralæknar.
Skólakostnaður. Búnaðarmála-
sjóður. Útflutnmgur hrossa.
— Schweitzer
Frh. af bls. 1
Ekki hlutverk eðlisfræðinga
Schweitzer sagði, að það væri
ekki rétt að láta eðlisfræðinga
skera úr um það, hvort tilraun-
irnar væru skaðlausar. Það væri
verkefni lífeðlisfræðinga og
lækna. „Hver kynslóð á fætur
annarri mun verða vitni að því
á komandi öldum, að tala barna,
sem fæðast með andlega og
líkamlega ágalla, mun fara stór-
um vaxandi“.
„Hrein" vetnissprengja hégómi
Ilann sagði, að hin svonefnda
„hreina vetnissprengja" væri
ekki annað en glingur í sýning-
arglugga áróðursmanna, hún
yrði aldrei notuð. „Auðvitað dett-
ur hvorki Bandaríkjamönnum né
Rússum í hug að framleiða þessa
sprengju, sem er miklu áhrifa-
minni, til að nota hana í hugs-
anlegiu stríði. Hermáiaráðuneyti
Bandaríkjanna hefur nýlega lýst
þvi yfir, að kjarnageislun stórra
landsvæða sé orfhn nýtt sóknar-
vopn“.
Engin afsöknn lengur
Schweitzer benti á, að yfirlýs-
ingin, sem 9235 vísindamenn frá
öllum þjóðum sendu fram-
kvæmdastjóra Sameinuðu þjóð-
anna 13. jan. 1958, hefði gefið
kenningunni um skaðleysi kjarn-
orkutilrauna rothögg. Hann sagði
að áróðursmenn áframhaldandi
tilrauna gætu ekki lengur haldið
því fram, að vísindamenn væru
ekki á einu máli um hættu slíkra
tilrauna.
Hver þorir að taka á sig
ábyrgðina?
Um líffræðilega hættu tilraun-
anna sagði Schweitzer: „Við get-
um ekki tekið á okkur ábyrgðina
á væntanlegum fæðingum þús-
unda barna með alvarlegar and-
legar og líkamlegar meinsemdir,
aðeins vegna þess að við gáfum
ekki hættunni nægilegan gaum.
Þeir einir sem aldrei hafa verið
viðstaddir fæðingu vanskapaðs
barns — aldrei heyrt grát móður-
innar eða séð taugaáfall hennar
— aðeins þeir hafa þor til að
halda því frar*, að eins og nú
stendur á verði menn að taka á
sig áhættuna af að halda til-
raununum áfram....... Það er
sérstök skylda allra kvenna að
koma í veg fyrir þennan glæp
gegn komandi kynslóðum. Það
er skylda þeirra að hefja upp
raust sína geg* honum þannig
að það heyrist um allan heim“.
- GENF
Frh. af bls. 1.
komulag koma til greina á næstu
ráðstefnu, ef Iöndin sem halda
fast við 12 mílna landhelgi reyn-
ast ófús að slaka til, svo sem
reyndin hefur verið hingað tiL
(Þetta þótti ýmsum mjög harka-
lega til orða tekið).
3) Við leggjum höfuðáherzlu
á að ekkert ríki færi út landhelgi
sina fram að næstu ráðstefnu.
Ella verður hún tilgangslaus.
★ ★ ★
í dag átti ég stutt sam-
tal við Sir Farndale Philips, for-
seta brezku togaraeigendasam-
takanna, en hann tók við því
starfi fyrir nokkru. Hefur hann
verið einn af ráðunautum brezku
sendinefndarinnar á ráðstefn-
unni. Ræddi ég við hann um
ráðstefnuna og úrslit hennar, en
þó einkum um spurninguna til
hvaða ráðstafana brezkir togara-
eigendur mundu grípa, ef til þess
kæmi að íslendingar færðu út
landhelgina.
— Yður leikur forvitni á því,
sagði hann. Raunar er of snemmt
að svara þeirri spurningu á þessu
stigi málsins, þar sem ekkert
hefur ennþá gerzt. Ég hef séð
blaðafregnir um væntanlegar ráð
stafanir íslendinga í landhelgis-
málinu, en jafnframt veitt því
eftirtekt, að hvergi er á það
minnzt, hve langt út landhelgin
verði færð. Þó get ég fullyrt að
við Bretar munum grípa tii
þeirra ráðstafana, sem við telj-
um nauðsynlegar í þessu málL
Mér er líka óhætt að fullyrða,
að við munum hafa mjög náið
samband við ríkisstjórnina, nán-
ara en við nokkra aðra aðila, sem
þetta mál skiptir.
— En hver er ástæðan til að
Islendingar taka þann kost að
færa út landhelgina? hélt hann
áfram. Geta íslendingar ekki
veitt allan þann fisk, sem þeir
þarfnast eins og sakir standa,
með óbreyttri landhelgi? Er nauð
synin á vikkun svo ákaflega
brýn og aðkallandi eins og máiin
horfa nú?
— Eg hef að undanförnu kynnt
mér sögu löndunarbannsins og
aðdraganda þess. Þar fláðu hvorki
Bretar né íslendingar feitan gölt.
Hvorug þjóðin hagnaðist á þvi
og ég vona svo sannarlega, að
sú saga verði ekki endurtekin.
Það væri óskynsamlegt.
— Þér álítið þá, að brezkir
togaraeigendur eða fiskkaup-
menn muni ekki beita áhrifum
sínum til að nýtt löndunarbann
verði sett á íslenzkan fisk í
brezkum höfnum, ef íslendingar
færa út landhelgina?
— Enn hafa íslendingar ekki
gert neinar ráðstafanir eins og
ég sagði, og meðan svo er, þá er
í rauninni tilgangslaust að vera
að bollaleggja hvernig við svör-
um ráðstöfunum, sem við vitum
ekki ennþá hverjar verða. En
segið mér eitt í þessu samhandi,
hvers virði er ykkur fslendmgum
brezki markaðurinn?
— Því get ég ekki svarað, en
vafalaust er auðveldara að missa
slíkan markað í annað sinn enhið
fyrsta. Segið mér, Sir Farndale,
mundu brezkir togaraeigendur
leggja það til við ríkisstjórnina,
að deilunni yrði skotið fyrir al-
þjóðadómstólinn í Haag, ef hún
kæmi upp? Það hefur komið til
mála.
— Það er ein leið. En á þessu
stigi get ég ekkert um það sagt.
Ég vil hins vegar ítreka annað
við yður: Ég vænti þess fast-
lega og treysti því, að afleiðing-
in af þessari tveggja mánaða ráð-
stefnu verði ekki sú, að ríki geri
einhliða ráðstafanir í landhelgis-
málum án þess að eiga fyrst við-
ræður um þessi efni við þær
þjóðir, sem þar eiga hlut að máli.
Að því er tekur til fslands, þá
vona ég einnig að íslendingar
sýni fulla gætni og varúð í þess-
um málum, svo þær ráðstefnur
sem kunna að eiga sér stað í
framtíðinni, annaðhvort á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna eða
milli tveggja ríkja, verði ekki
torveldaðar áður en til þeirra
kemur.
Eru alvarleg útök í Kreml?
7