Morgunblaðið - 29.04.1958, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 29. apríl 1958
MORGUNBLAÐ1Ð
— Samvinnufélögin
Framh. af bls. 1.
sjóð. Með þessu frumv. er gert
ráð fyrir að setja samvinnufélag
á sama bekk hvað þetta snertir.
Á það skal og minnt, að þeim
er eftir sem áður heimilt að
ákveða að leggja slíkt gjald í
varasjóð, ef þau telja það nauð-
synlegt.
Varasjóðirnir og skattlagningin
Björn Ólafsson (framsögum.
minnihluta allsherjarn.): Á síð-
asta ræðumanni var ekki annað
að skilja en varsjóðsákvæðið
hefði í upphafi verið sett til að
treysta fjárhag samvinnuféag-
anna. Það er vafalaust rétt, enda
er þessi yfirleitt tilgangur vara-
sjóða. En ræðumaður gat þess
ekki, að varasjóðir samvinnufé-
laganna eru ekki aðeins þetta —
þeir eru einnig sá grundvöllur,
sem byggt er á, þegar lagðir eru
á samvinnufélögin skattar til
ríkissjóðs. Og það er meginatriði
þessa máls.
Þess er og að minnast, að lagt var
fram annað frumvarp um leið og
það frv., sem um er að ræða.
Var það um breytingar á lögun-
um um tekju- og eignarskatt og
felur í sér ný ákvæði um skatt-
greiðslur félaga. Á að hætta við
stighækkandi skatta, en láta öll
félög greiða 25% af tekjum í
skatt. Menn áttuðu sig ekki fuil-
komlega á frumvörpunum, er þau
komu fram. En við athugun hefur
komið í ljós, að þau tákna, að
samvinnufélögin verða því nær
skattfrjáls til ríkissjóðs.
Önnur félög en samvinnufélög
borga nú stighækkandi skatta' til
ríkissjóðs, en samvinnufélögin
greiða 8% af % hlutum þess, sem
þau leggja í varasjóð. Hins vegar
eru framlög þeirra í stofnsjóði
og arðgreiðslur til einstakra fé-
lagsmanna skattfrjálsar.
Frádráttur opinberra gjalda
Þá eru í frumv., sem hér er til
umræðu, ákvæði um það, að arð
af viðskiptum við . utanfélags-
menn skuli leggja í varasjóð eins
og nú er. En því er bætt við, að
áður skuli draga frá opinber
gjöld, sem á hann eru lögð. Hér
er verið að veita samvinnufélög-
unura réttindi, sem alla skatt-
greiðendur hefur hungrað og
þyrst eftir: að draga skattgreiðsl
ur frá tekjum áður en til skatt-
útreiknings kemur. Harðsnúnasti
andstæðingur þess, að slík frá-
dráttarheimild væri veitt yfir-
leitt hefur verið Eysteinn Jóns-
son fjármálaráðherra. Sé sam-
vinnufélögunum nauðsynlegt að
fá þessi fríðindi, er öðrum það
ekki síður, sem orðið hafa meira
fyrir barðinu á skattabrjálæð-
inu.
Þá er þess að geta, að því hef-
ur verið haldið fram, að skatt-
skýrslum samvinnufélaga um við
skipti við utanfélagsmenn væri
mjög ábótavant. Ég legg engan
dóm á, hvort sögusagnir eru rétt-
ar, en oft hljóta að vera mjög
miklir erfiðleikar á, að gera
fulla grein fyrir viðskiptum við
utanfélagsmenn.
Ef þetta frumv. nær fram að
ganga, verður ákvæðið um, að
samvinnufélögin eigi að greiða
sama skatt og önnur félög aðeins
napurt háð. Þjóðfélagið er þann-
ig upp byggt, að hver maður á að
leggja til almenningsþarfa eftir
getu sinni. En samþykkt þessa
frumv. myndi tákna, að byrðum
yrði létt af samvinnufélögum og
þeim velt yfir á annan atvinnu-
rekstur, sem nú stynur undan
brjálsemi í skattheimtunni, og
yfir á almenning.
Ekki skattamál
Gísli Guðmundsson: Mér virð-
ist gæta nokkurs misskilnings
um eðli þessa frumv. hjá síðasta
ræðumanni.
Efni frumv. er að létta skyldu af
samvinnufélögum, sem ekki er á
neinum öðrum félagsskap, enda
er hennar ekki lengur þörf til að
tryggja fjárhag félaganna. Það
er alger misskilningur, að fyrir-
tæki stofni varasjóði til að sjá |
hinu opinbera fyrir skattstofni og
3
það hefur áreiðanlega ekki held‘
ur vakað fyrir löggjafanum, er
sett voru ákvæðin í samvinnu-
félagalögin. Mól þetta er því ekki
skattamál.
Dæmi um afleiffingarnar
Jóhann Hafstein: Meðferð og
efni þessa máls er með nokkuð
sérstökum hætti. Þetta frumv. og
frumv. um breytingu á skatta-
lögunum voru lögð fram sam-
tímis. Þetta frumv. fór til alls-
herjarn., en skattalagafrumv. til
fjárhagsnefndar. Málin eru þó
nátengd, og hefði verið eðlilegt,
að þau færu til sömu nefndar.
Sum samvinnufélög hafa vilj-
að fara kringum núgildandi
ákvæði um varasjóði og nú mun
vera til úrskurðar hjá ríkis-
skattanefnd mál, sem SÍS er aðili
að og snýst um skatt að upphæð
2—3 millj. kr. Þetta sýnir, áð það
getur munað millj. í skatti, hvort
þetta frv. verður samþykkt eða
ekki.
Þegar frv. um breytingar á
skattalögunum vár rætt í fjár-
hagsnefnd þessarar deildar spurði
ég um nokkur atriði, sem leitað
var til skattstjórans í Reykjavík
um svör við. Meðal margs annars
var um það spurt, hvaða áhrif
samþykkt þessa frumv., sem hér
er verið að ræða, myndi hafa á
skattgreiðslur samvinnufélaga.
Þetta var eina spurningin, sem
EKKI fékkst svar við, og hefði
það þó átt að vera auðgefið. Ég
hef hins vegar fengið umsögn
annars sérfræðings í skattamál-
um um þetta efni.
Þar kemur fram, að samvinnu-
félög, sem ekki hafa viffskipti viff
utanfélagsmenn geta orffiff alger-
lega skattfrjáls.
Sé hins vegar reiknað með, að
um sé að ræða félög, er hafi við-
skipti við utanfélagsmenn, er
nemi 15% af veltunni, kemur eft-
irfarandi fram:
a) Velta: 2,5 millj., hagnaður
50.000 kr., skattur nú 1533 kr.,
verður 1250 kr.
b) Velta: 5 millj. kr., hagnaður
100.000 kr., skattur nú 3.066
kr., verður 2.500 kr.
c) Velta: 10 millj., hagnaður 200
þús. kr., skattur nú 6.891 kr.,
verður 5.000 kr.
d) Velta: 20 millj. kr., hagnaður
300 þús. kr., skattur nú 18.634
kr., verður 7.500 kr.
e) Velta: 25 millj. kr., hagnaður
% millj., skattur nú 33.341 kr.,
verður 12.500 kr. '
Af þessu sést, að þetta frumv.
verður ekki rætt án þess, að bent
sé á þýðingu þess í sambandi við
skattgreiðslur.
Misréttið í skattamálunum er
þegar nógu mikið, þótt þessu sé
ekki við bætt. Framsóknarflokk-
inum hefur tekizt að fá hina tvo
stjórnarflokkana til að standa
með þessu frumvarpi, en fólk
mun ekki sætta sig við misréttið,
og þeir, sem að því standa, munu
ekki lengi hrósa happi vegna sam
þykktar þess.
Skattfriðindi fela í sér hættu
Ólafur Björnsson: Um skatta-
mál samvinnufélaga hefur
mikið verið rætt, og er
ekki vafi á, að þaunjóta verulegra
fríðinda á því sviði umfram önn
ur félög. Er eðlilegt, að það sé
ýmsum þyrnir í augum. Ég vil
ekki segja, að um allan atvinnu-
rekstur eigi að gilda nákvæmlega
sömu skattareglur. En menn
verða að gera sér ljóst, að núver-
andi fríðindi samvinnufélaganna
munu enn aukast, ef þetta frumv.
nær fram að ganga. Frumv. um
breytingu á skattalögunum segir
reyndar, að öll félög eigi að
greiða 25%, og tel ég það til bóta
í sjálfu sér, þótt eigi sé um það að
ræða, að létta sköttum af félög-
um í heild. Skattur á hinum
stærri hlutafélögum mun lækka,
en hækka á hinum minni. Jafn-
framt er sagt, að stríðsgróðaskatt
ur falli niður, en ekkert liggur
fyrir um, hvort ekki þurfi að
bæta sveitarfélögum upp tekju-
missi af þeim völdum.
Ég tel mig síður en svo and-
stæðing samvinnufélaga, þótt ég
telji ekki, að úrræði þeirra feli
í sér allsherjarbót allra þjóð-
félagsmeinsemda. Er ekki vafi á,
að þau eiga á sér fullan rétt og
geta leyst ýmis vandamál. Hitt
er annað atriði, hvort styrkja
eigi þau með stórkostlegum skatt-
fríðindum. Getur það haft í för
með sér mjög alvarlega hættu.
Ég sé að vísu ekki ofsjónum yfir
því þótt einhver hagnaður falli
atvinnurekstri í skaut — það er
skilyrði fyrir því, að hæfir menn
fáist til að stunda hann. En skatt-
fríðindi geta orðið til þess, að at-
vinnurekstur þrífist, sem er ó-
hagkvæmur frá þjóðfélagssjónar-
miði eða illa rekinn. Munurinn
á aðstöðu samvinnufélaga og
annarra atvinnurekenda, ekki
sízt, ef þetta frv. nær samþykki,
er orðinn of mikill.
Ég skal taka fram, að þessi
sjónarmið um skattfríðindi, eiga
ekki síður við um opinberan
rekstur, -en það -mál er ekki hér
til umræðu.
„Rangt og villandi“
Skúli Guðmundsson: Efni þessa
frv. er að létta af skyldum um
greiðslur í varasjóði. Hins végar
hefur skattamálum verið bland-
að inn i umræðurnar og mun ég
af því tilefni segja nokkur orð.
Skal ég geta þess, að það, sem
segir um skattamál samvinnu-
félaga í áliti minnihluta alls-
herjarn. er rangt og villandi.
Þeim, sem það skrifuðu, ætti
að vera ljóst, að ekki eru veitt
sérstök réttindi með því að
heimila frádrátt skatta, áður en
arður af viðskiptum við utan-
félagsmenn er lagður í varasjóð,
þar sem engin skylda hvílir á
öðrum en samvinnufélögum um
slíkar greiðslur.
Þá segir í álitinu, að samvinnu-
félögin geti komizt hjá að greiða
nokkurn skatt af tekjum nema
þeim, sem koma af viðskiptum
utanfélagsmanna. Hér er þess að
gæta, að samvinnufélögin greiða
gjöld til bæjar- og sveitarfélaga,
og eru þau einnig tekin af við-
skiptum við félagsmenn.
Samvinnufélögin munu vissu-
lega halda áfram að greiða
skatta, en mörg þeirra greiða
hæstu gjöld í sínum byggðar-
lögum. Öðru máli gegnir um sum
félög. Innflytjendasambandið,
samtök ýmissa heildverzlana,
mun hvorki greiða tekju- eða
eignarskatt né útsvar. SÍS rek-
ur hliðstæða starfsemi og greiðir
miklar fjárhæðir. Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna mun og aldrei
hafa greitt tekjuskatt, en SÍS og
Sláturfélag Suðurlands greiða
slíkan skatt af afurðasölu sinni.
Frv. þetta gerir ráð fyrir, að
hagnaður af viðskiptum við utan-
félagsmenn renni í varasjóð,
enda tilgangur samvinnufélaga
ekki sá að græða á verzlun held-
ur að útvega félagsmönnum vör-
ur og selja afurðir þeirra. Minni-
hluti allsherjarnefndar vill hins
vegar láta félögin greiða jafn-
framt 1% af veltu í varasjóð. En
hvers vegna ber hann ekki fram
tillögu um, að önnur félög geri
það einnig? Og svo er talað um,
að samvinnufélögin eigi að ráða
skatti sínum. önnur fyrirtæki
geta líka fengið skatta sína nið-
ur með því að lækka verðið og
minnka með því ágóðann. — Það
er ekki nýtt, að menn, er reka
verzlun, tali um forréttindi sam-
vinnufélaga, en hvers vegna
stofna þessir menn ekki sjálfir
samvinnufélög? — það er öllum
heimilt,
Sérstaffa samvinnufélaga
Björn Ólafsson: Ég vil segja
síðasta ræðumanni, að það væri
betri kostur að mega setja 1% í
varasjóð af veltu og þurfa ekki
að greiða skatt af öðru en að búa
við þann kost, sem öðrum en
samvinnufélögum er nú ætlaður.
Síðasti ræðumaður sagði, að
samvinnufélög greiddu til bæjar-
félaga. Það er að vísu rétt, en við
erum hér aðeins að ræða um ríkis
skatta samvinnufélaga, enda hef-
ur því aldrei verið haldið fram,
að samvinnufélög ættu alveg að
sleppa við öll opinber gjöld.
Það er næsta broslegt, þegar
talað er um varasjóði samvinnu-
félaga og annarra félaga í sama
mund. Hlutafélög mega leggja
allt að 20% í varasjóði, ef þau
leggja minna verða þau að greiða
hærri skatta. Samvinnuf élögin
hins vegar greiða því lægri skatta
sem framlög þeirra í varasjóð eru
minni.
Fram hjá því verður ekki kom-
izt, að varasjóðir samvinnufélaga
eru sá stofn, sem skattar þeirra
hafa verið byggðir á, og um ann-
að er ekki að ræða samkvæmt
skattalögunum.
Samiff um endurskoðun 1953
Bjarni Benediktsson: í stjórnar
samningi ríkisstjórnarinnar, sem
sat 1953—56 var ákveðið, að end-
urskoða skyldi tekjuskattslögin.
Var sú endurskoðun tvíþætt:
varðandi skatt einstaklinga og
skatt félaga. Ýmsar leiðréttingar
voru gerðar á ákvæðum laga um
skatt einstaklinga og mikið starf
unnið við endurskoðun varðandi
félagaskattinn. Virtist um sinn,
að samkomulag væri milli þeirra,
sem að. þessu unnu, um að tak-
marka veltuútsvör og afnema
stríðsgróðaskatt. En þá gekk
hæstaréttadómur um, að sam-
vinnufélög (SÍS mun hafa verið
málsaðili) lytu öðrum reglum um
veltútsvör en aðrir skattgreiðend-
ur og þá dvínaði allur áhugi fjár-
málaráðherrans og ekkert varð
úr endurskoðuninni.
Síðar heyrðist, að hún væri aft-
ur hafin, og því var fagnað í
haust, er fréttir fóru af því, að
leggja ætti fram frumvarp um
fullkomið jafnrétti félaga í tekju-
skattgreiðslum. Jafnframt var
þess að vísu getið, að engin ný
ákvæði um veltuútsvör væru
væntanleg, þótt þau hefðu verið
aðalatriði áður. Og fram kom, að
hér fylgdi böggull skammrifi, og
fjármálaráðherrann átti hvorki
traust né heiður skilið fyrir verk
sitt. í allsherjarnefnd þessarar
deildar hafði þetta frumvarp
lengi lítinn byr, en farið var að
reka á eftir því, er ljóst var, að
saman hafði gengið með stjórnar-
flokkunum almennt, og var aug-
ljóst, hverjir ráku á eftir. Lýsti
þá formaður nefndarinnar, Pétur
Pétursson, yfir því, að frumvarp-
ið ætti að afgreiða um leið og
frumvarp um að breyta tekju-
§kattlögunum. Framsóknarmenn
hafa þó viljað tryggja sig og láta
ganga frá þessu frumvarpi fyrst
til að eiga ekki á hættu, að sam-
þykkt verði að leggja 25% skatt
á samvinnufélög sem önnur, án
þess að jafnframt sé fengin trygg
ing fyrir því, að á lítið verði að
leggja.
Margt má um það segja, hvort
rétt sé að veita samvinnufélög-
um sérstöðu , varðandi skatt-
greiðslur. Einhver sérstaða er
vafalítið eðlileg, en annað mál er,
hvort hún á rétt á sér, þegar
reksturinn er orðinn jafnumfangs
mikill og nú er og fjarskyldur
því, er ætlunin var, þegar félögin
voru stofnuð og lögin um þau sett
1921. Það þarf að rannsaka og
hugleiða af víðsýnum mönnum
með þekkingu á skattamálum. En
það er fullkomlega ósæmilegt, að
sótzt skuli eftir auknum fríðind-
um án þess að játa að svo sé. Og
ég hlýt að víta, að fjármálaráð-
herrann skuli senda hingað á
fundinn tvo aðstoðarmenn sína
til að bera fram blekkingar, en
óvirða þingmenn hér í neðri deild
með því að koma ekki sjálfur.
Með þessu lauk umræðunni, en
atkvæðagreiðslu var frestað.
London, 28. apríl — Norska
stjórnin svaraði í dag fyrirspurn
brezku stjórnarinnar um eld-
flaugastöðvar í Póllandi, Tékkó-
slóvakíu og Austur-Þýzkalandi,
en Lange utanríkisráðherra minnt
ist nýlega á þær í norska þing-
inu. Formælandi brezka utan-
ríkisráðuneytisins sagði í dag, að
svar norsku stjórnarinnar væri
leynilegt og því væri ekki hægt
að birta neinar upplýsingar um
það. Strauss utanríkisráðherra
Vestur-Þýzkalands sagði í dag,
að hann hefði ástæðu til að ætla
að eldflaugastöðvar hefðu verið
byggðar í Austur-Prússlandi, en
hins vegar vissi hann um slíkar
stöðvar í Ungverjalandi og
Tékkóslóvakíu.
STAKSTEIIMAR
„Fullttrúar allra flotvka
samþykktu ákvæðið
um gerðardóm“
Sl. fimmtudag birtist á fremst*
síðu Alþýffublaðsins undir fram-
angreindri fyrirsögn tilkynning
utanríkisráðuneytisins um al
„samþykki fulltrúa allra fjögurra
stjórnmálaflokkanna“ hafi legif
fyrir viff gerðardómsákvæðinu f
íslenzku tillögunni í Genf. Al-
þýðublaðiff bætir við:
„Þetta er tilkynning utanríkis-
ráðuneytisins. En Alþýðublaðið
hefur þaff fyrir satt, aff þessi
ákvörðun hafi verið tekin á fundi
nefndar meff fulltrúum úr fjór-
um flokkum, sem nú er starf-
andi um landhelgismál. En t
henni eiga sæti þessir menn:
Guðmundur í. Guðmundsson, ut-
anríkismálaráðherra og alþingis-
mennirnir Gísli Guðmundsson
(F), - Sigurffur Bjarnason (S),
Karl Guðjónsson (Alþbl.) og auk
þess var Lúðvík Jósefsson stadd-
ur á fundinum. Af þessu sést
aff Þjóðviljinn fer meff fleipur
eitt“.
Sendi Guðmundur í.
„ósannar upplýsingar“?
Á sunnudaginn segir svo Þjóð-
viljinn:
„Þess vegna var þaff einnig
mjög fráleitt og ámælisvert, aff
íslenzku fulltrúarnir í Genf
skyldu sjálfir fella ákvæði um
gerðardóm inn í almennu tillög-
una um réttindi strandríkis utan
12 mílna fiskveiðitakmarkanna;
meff því er einnig veriff aff bjóða
erlendum affilum að hafa af-
skipti af þeim málum, sem
við teljum íslenzk utanríkismál.
Af blaðaummælum virðist Ijóst,
aff íslenzku nefndarmennirnir
hafi þaff sér til afsökunar aff Guff
mundur í. Guðmundsson hafi
sent þeim ósannar upplýsingar,
þess efnis aff allir stjórnmála-
flokkar Islands hafi fallizt a gerff
ardóminn. Eins og áður hefur
veriff getiff hér í blaðinu, heiur
Alþýffubandalagið aldrci sam-
þykkt slíkt ákvæði og mun
aldrei gera“.
Sviku þeir félaga sína
í tryggðum?
Segja má aff ekki byrjl væn-
lega hiff endurnýjaða samstarf 1
stjórnarflokkanna, eftir að loks
er búiff aff semja um „bjargráff-
in“, hversu „varanleg“ sem b <u
nú verffa, þegar þetta eru tyrstu
kveffjurnar, sem fara á milli.
Þess er þó aff gæta, að Þjóff-
viljinn treystir sér ekki til aff
neita aðild Lúðviks Jósefssonar
og Karls Guðjónssonar að heira-
ildinni til handa sendinefndinnl
í Ggnf, heldur segir einungis, að
„Alþýffubandalagið" hafi „aldrei
samþykkt slíkt ákvæði og mun
aldrei gera“. Er meff þessu veriff
aff tilkynna, að þeir Lúðvík og
Karl hafi fariff út fyrir umboff-
ið, sem flokkur þeirra gaf þeira?
Þorffu þeir e. t. v. ekki aff segja
flokksmönnum sínum frá því,
sem þeir höfðu samþykkt?
Almenningi þykir að sjálf-
sögðu ótrúlegt, að til sé nokkur
ósannsögulli en sjálfur Þjóðvilj-
inn, nema ef vera skyldi Tím-
inn. Þeir, sem til þekkja vita þó,
aff í þeim efnum slær Lúðvik
Jósefsson öll met, jafnt Þjóffvilj-
ans sem Tímans. I sameiningu
voru þeir félagar Lúðvík og Karl
Guðjónsson upphafsmenn „huni
arveiffileyfanna" viff Vestmanna-
eyjar á sl. sumri. Slíkum mönn-
um er eins trúandi til aff svíkju
félaga sína í tryggffum.