Morgunblaðið - 12.08.1958, Blaðsíða 6

f
MORGUNRLAfílÐ
Þriðjudagur 12. ágúst 1958
UNDIR ÍS NORÐURSKAUTSINS
Þetta kort, er sýnir ferð kafbátsins Nautilus, birtist í sænska blaðinu „Oagens Nyheter" á laugardag.
MENN eru orðnir ýmsu van-
ir í sambandi við tækni-
leg afrek og verða því
ekki uppnæmir, þó að nýtt fyrir-
bæri komi fram á þeim sviðum.
Nokkuð sérstöku máli er að
gegna um ferð neðansjávarbáts-
ins Nautilus undir ísnum, sem
þekur norðurpólinn. Hér var
ekki eingöngu um tæknilegt
afrek að ræða, þar sem menn
komu hvergi nærri, en vélar
störfuðu mannlausar, heldur var
þarna umað ræða skip með áhöfn,
sem fór þá leið sem menn hafði
svo lengi dreymt um að finna, sjó
leiðina milli Kyrrahafs og At-
lantshafs. Það eykur ævintýra-
blæinn á þessari ferð, að hún er
farin neðansjávar, undir hafþök-
um norðuríssins og mennirnir,
sem í kafbátnum voru, þekktu
ekki nema hluta af leiðinni,
áður en þeir lögðu af stað, og
gátu búizt við alls konar óþekkt-
um hindrunum. Fyrri kynslóðir
fylgdust af athygli með ferðum
Nordenskjolds, Nansens og
Amundsens og allar voru þessar
ferðir taldar mikil afrek, og sú
reynsla, semaf þeim fékkst mikils
verð fyrir sjófarendur og veður-
fræðinga. Það er heldur ekki
nýtt að menn hafi látið sér detta
í hug að sigla neðansjávar til
pólsins en tilraun til þess var
gerð um 1930 af ameríska land-
könnuðinum Wilkins, en heppn-
aðist ekki. Tæknin var þá ekki
komin nógu langt, þar skorti á
að fundið væri það afl sem knú-
ið gæti áfram kafbát á ferðalagi
um mikil djúp'og um mörg dæg-
ur án þess að koma upp á yfir-
borðið.
Nú hefur það komið í ljós að
þetta er unnt og leiðin neðan-
sjávar milli Atlantshafs og Kyrra
hafs undir pólísnum er nú ekki
lengur óþekkt. Það dýpi, sem
mældist á sjálfum pólnum var
4693 metrar eða allmiklu meira
dýpi en áður hafði verið búizt
við. Könnun sjálfs hafbotnsins á
þessu svæði er þó aðeins eitt
atriði en það sem erfiðast mun
hafa verið var sjálf stjórn báts-
ins, eða að halda réttri stefnu
undir ísnum.
Eins og kunnugt er, fór skip-
stjóri kafbátsins frá borði hér
utan við ísland og flaug til New
York frá Keflavíkurflugvelli til
viðtals við Eisenhower orseta.
Að því viðtali loknu lét forsetinn
í ljós skoðanir sínar á afrekinu
og benti þá sérstaklega á, að nú
hefðu leiðirnar milli margra þýð-
ingarmikilla staða stytzt og var
nefnt sem dæmi að milli London
og Tókíó hefði áður verið 11200
sjómílur en ef farið væri undir
ísþökunum væri leiðin aðeins
6300 sjómílur. í’orsetinn benti á,
að nú væri opnaður möguleiki til
þess að koma á vöruflutningum
með neðansjávarbátum milli
þessara staða og margra annarra
og mundi það geta borið sig
vegna þess, hve leiðin styttist.
★
Það var einkum þýðing ferð-
arinnar fyrir friðsamlega starf-
semi, sem forsetinn lagði áherzlu
á, en í sambandi við ferðina hef-
ur þó enn meira verið rætt um I
hina hernaðarlegu þýðingu henn-
ar. Á það er bent, að nú hafi það
verið sýnt, að kjarnorkukafbátur
geti siglt hindrunarlaust upp að
norðurströndum Rússlands og
skotið þar eldflaugum, hlöðnum
kjarnorku, á loft. í London og
Washington tala menn um að
þessi pólsigling sé svar Ameríku
við Spútnik Rússana. En þá er
um leið spurt, hversu lengi það
muni dragast að Rússar geti líka
siglt undir þessi ísþök og hvort
ekki standi þá allir aftur í sömu
sporum.
Það hefur sézt greinilega í hin-
um miklu styrjöldum, sem verið
hafa á þessari öld, hversu sterk-
lega þær hafa ýtt undir margar
tæknilegar framfarir. Nægir í því
sambandi að nefna flugið og
framþróun þess í fyrri styrjöld.
Árið 1909 tókst manni nokkrum
að fljúga yfir Ermarsund og þótti
það frábært afrek. Örfáum árum
seinna flugu menn miklu lengri
leiðir í friði og stríði. Á svipaðan
hátt fór svo með kjarnorkuna,
sem var í rauninni afkvæmi sein
ustu styrjaldar. Það er að vísu
sorgleg staðreynd, að styrjaldar-
bölið skuli á þennan hátt ýta und
ir tæknilegar framfarir, en
reynslan hefur leitt þetta í Ijós
og sannleikurinn er sá, að það
eru styrjaldirnar, neyðin og þörf
in, sem þær skapa, sem megna
að þvinga þingin og stjórn-
irnar til þess að veita vísinda-
mönnunum nægilega mikið fjár-
magn og þá aðstöðu, að öðru
leyti, sem til þess þarf að gera
þau stórátök, sem þarf í ýmsum
tæknilegum efnum.
★
Það er viðurkennt að Spútnik-
ar Rússa hafi aukið mjög hern-
aðarútgjöld ýmissa þjóða og þá
ekki sízt Bandaríkjamanna. Það
var í rauninni fyrir áhrif frá Rúss
um, sem þing Bandaríkjamanna
samþykkti hærri fjárveitingu til
hernaðarþarfa en sjálfur forset-
inn hafði beðið um. Hann lagði
einnig fram lög um breytingu á
sjálfri yfir9tjórn hernaðarmál-
anna og var hún einnig að veru-
legu leyti samþykkt, en vafasamt
er að svo hefði orðið, ef áhrifanna
frá athöfnum Rússa hefði ekki
gætt. Talið er, að Rússar hafi
gert sér það ljóst, að Bandaríkja
menn séu nú orðnir mun sterkari
á hernaðarlegu sviði en þeir voru
fyrir stuttu síðan og er á það
bent, að þeir hafi við átökin fyr-
ir botni Miðjarðarhafs nú fyrir
skömmu, ekki látið braka jafn-
mikið í vopnunum eins og þegar
Súez-deilan stóð yfir. Vafalaust
telja Rússar, að sigling Nautilus
sé ný hótun við þá, en sigling
bátsins er einn liðurinn í þeirri
viðleitni Bandaríkjamanna að ná
aftur því hernaðarjafnvægi við
Rússana, sem glataðist þegar
Spútnikarnir komust á loft.
Nú hafa Ameríkumenn boðað
ný átök á þessum sviðum og
hafa látið uppi að bráðlega
mundu þeir senda eldflaug á loft,
sem geti farið kringum tunglið
og tekið myndir af því, hvernig
þessi fylgihnöttur jarðarinnar lít
ur út á þeirri hliðinni, sem frá
jörðinni snýr. Þannig rekur hver
atburðurinn annan . á hinum
tæknilegu sviðum, en flest
miðast þetta við hina hernaðar-
legu þýðingu, þó því verði ekki
neitað að jafnframt opnast ýmsir
nýir möguleikar fyrir friðsam-
lega starfsemi, eins og Banda-
ríkjaforseti benti á í sambandi
við ferð kafbátsins.
Virðuleg jarð-
arfor Gunnars
Hjáfimssonar
Stykkishólmi, 11. ágúst.
SÍÐASTLIÐINN laugardag fór
fram í Árskógarbakkakirkju í
Miklaholtshreppi, jarðarför Gunn
ars Hjálmssonar, er dó af slys-
förum í Svínadal sl. mánudag.
Var fjölmenni mikið saman kom-
ið, og athöfnin öll hin virðuleg-
asta. Sóknarpresturinn, séra Þor-
steinn L. Jónsson jarðsöng.
Gunnar heitinn Hjálmsson var
tæpra 19 ára að aldri, afbragð
annarra ungra drengja og gerðu
sveitungar hans og vinir sér
miklar vonir um hann. Hann var
prúður og reglusamur og hvers
manns hugljúfi. — Á. H.
i
UM þessar mundir er Fegrunar-
félagið að skoða garðana í
Reykjavík og velja úr þá falleg-
ustu. Þó vorað hafi með seinna
móti í ár, eru margir smekklegir
og fallegir garðar í höfuðborg-
inni, nýir og gamlir. Borgari hef-
ur skrifað Velvakanda eftirfar-
andi bréf um lóðir og garða:
Að prýða bæinn
ANGT hlýtur það að eiga í
„ land að unnt verði að kalla
bæinn okkar fallegan, en í einu
efni miðar þó vel í réttu áttina.
Það er hreinn unaður að sjá hve
trjágróðurinn er að gerbreyta
sumarsvipnum á sumum hverf-
um. Þó sést það líka á þessu
fagra og hlýlega sumarskrauti
hvílíkir viðvaningar við erum.
Trén eru víða svo klaufalega sett,
t. d. alveg uppi við veggi, eða þá
að ekkert tillit er tekið til heiidar
svips svo að leiðinlegt ósamræmi
skapast. Enn er það eitt, að grein-
ar eru ekki klipptar þannig, að
falleg króna myndist. eða toppur,
með samræmdum svip þar sem
tréð ber við himin. Og enn eitt
er það, að meðfram götum eru
greinar svo síðar og langt niðri
á stofninum að ekki verður geng-
ið undir þær nema kengboginn,
svo að fyrir þetta fer fótgang-
andi fólk út á akbrautina, sem
vitanlega er ekki hættulaus.
Þetta síðasta gæti hvergi konrið
fyrir nema hjá okkur. því að lög-
reglan mundi krefjasi þess, að
greinarnar væru numdar á brott.
Hér lætur hún allt slíkt afskipta-
laust. í erlendum borgum líðst
ekkj neitt sem að nauðsynjalausu
truflar umferð og eykur slysa-
hættu.
Nú er ekki rétti tíminn til þess
að laga lim á trjám, en nú er
einmitt rétti tíminn til þess að
athuga hvað laga þurfi, meðan
trén eru í fullu laufskrúðí og
greinarnar svigna undir þunga
þess.
Eitt er það, sem byggingar-
nefnd og skipulagsstjórn þurfa
að taka fastari tökum, en það
eru byggingarnar, sem enn er ver
ið að leyfa á baklóðum, því að
baklóðum á að halda óbyggðum.
Menningarlitlum og tillitslitlum
eigendum slíkra lóða hefir til
þessa verið leyft að hrófa upp
geyrpsluskúrum, vinnuskálum og
nálega hverju sem nöfnum tjáir
að nefna, nálega alltaf til lýta
og óþrifnaðar, og stundum eig-
endum aðliggjandi lóða til mikils
baga, t. d. með því að byrgja
fyrir sól og varna þannig að
rækta megi þar tré og runna, eða
blóm til skrauts og augnayndis.
Þetta er hrein ómenning og oft
bein ósanngirni við fólk, sem
engu fær um þessi mál ráðið.“
Blóðrauði liturinn
horfinn
EGNA bréfs sem birtist í dálk-
um Velvakanda á sunnudag-
inn hefur S. G. skrifaði:
„Blóðrauði liturinn á horni
Oddfellowhússins er horfinn. Mál
ararnir, eða aðrir ráðamenn þar,
hafa réttilega séð, að húsið átti
að vera heilt, en ekki klofið í
tvennt með þessum blóðrauða lit.
Á húsinu er ágætur ljósgrár litur
og á nokkrum láréttum bríkum
og á gluggum er ljósari litur, nær
því hvítur, er fer vel við vegglit-
inn. Mörgum gleymist, að gráir
litir geta verið mjög fallegir. Og
í bæ, þar sem er samfelld bygg-
ing, er minnst áhætta að nota
gráa (ekki of dökka) liti, eða að
minnsta kosti einhverja ínjúka
liti, en ekki „glossalega." Höfuð-
atriðið er að heildin njóti sín —
húsin séu ekki tætt í sundur með
litum, sem koma þannig saman,
að þeir reka upp öskur. Skammt
frá Alþingishúsinu er sítrónugul-
ur gafl, ósmekklega áletraður,
sem æpir á allt umhverfið. Á
einni húsasamstæðu eru þökin
með fjórum ólíkum litum. Á öðr-
um stað er þrílitur kjallari undir
einu og sama húsinu. Og enn
öðrum er röð af sementsgráum
húsum með snjóhvítum röndum
upp og niður, þvert og endilangt.
Sítrónugulur eldvarnargafl er
milli dökkra þaka o. s. frv. Mörg
dæmi mætti nefna.
Það virðist fremur sjaldgæft,
að nágrannar reyni að koma sér
saman um liti á sambyggðum hús
um og væri þess þó full þörf.
Annars má segja, að utanhúss-
málning sé víða til prýði, þar
sem litum er stillt í hóf.“
:• KVI K MY N D I R
Þrlr á háti
EIN af skemmtilegustu gaman-
sögum enska rithöfundarins
Jerome K. Jerome, er án efa
„Three Men in a Boat“. — Nú
hafa Englendingar gert kvik-
mynd í litum og Cinemascope
eftir þessari sögu og er myndin
sýnd í Gamla Bíói. Fara þrír
skemmtilegir leikarar með aðal-
hlutverkin þeir Laurence Har-
vey, Jimmy Edwards og David
Tomlinson. — Efni myndarinnar
er í stuttu máli það, að þeir
vinir ákveða að eyða sumarleyf-
inu saman. Þeir leigja sér bát
og ætla að njóta lífsins á
Thamesá, eins og svo margir
gera. En þegar út í bátinn kemur,
reynast þeir ærið litlir garpar.
Þeir kunna ekkert er að slíkri
„sjómennsku" lýtur, — ekki að
reisa mastur eða haga seglum og
tæplega að róa. Og þegar þeir
bregða sér í land, kemur upp úr
dúrnum að þeir kunna ekki að
tjalda. — Ferðalagið er því næsta
brösótt og ótalmargt kemur fyrir
þá sprenghlægilegt, ekki sízt það,
er þeir ásamt fleira fólki villast
í völundargöngum limgerðisins í
Hampton Court og komast ekki
út þaðan fyrr en eftir langa
haæðu. — Þeir hitta einnig fyrir
þrjár ungar glæsilegar stúlkur
og verður sú kynning líka mjög
söguleg.
Mynd þessi er bráðskemmtileg
og afbragðsvel gerð. Gegnir
furðu hve vel hún er sett á svið,
svo hröð sem atburðarásins er
og margvísleg hin skringilegu
atvik, sem að höndum ber.
Ego.
Leikvangur
dauðans
MYND ÞESSI, sem Austurbæjar-
bíó sýnir nú ,er amerísk og tek-
in í litum og CinemaScope. Fjall-
ar hún um ástir og nautaat í
Mexico. Leika þau Anthony
Quinn og Maureen O’Hara aðal-
hlutverkin, hinn fræga nauta-
bana Luis Santos og Karen Harri-
son, auðuga og fríða unga stúlku.
— Luis á að kynna á næsta nauta-
ati átján ára pilt, Rafael að nafni,
er vonir standa til að verði arf-
taki Luis sem nautabani. — En
rétt áður hefjast kynni Luis og
Karenar, er leiða til þess að
Luis mætir ekki til leiks og veld-
ur það miklu uppþoti meðal
hinna ótalmörgu aðdáenda hans.
Að lokum birtist þó Luis aftur
á leikvanginum fyrir fortölur
Karenar og kynnir hinn unga
svein eins og til stóð. Tekst það
allt vel og slysalaust, — og lýkur
þar myndiiini.
Mynd þessi er hvorki efnismik-
il né gædd verulegri spennu, og
heldur finnst manni hún enda-
slepp. En hún er tekin í fögru
umhverfi og glæsilegum salar-
kynnum og aðalleikendurnir fara
vel með hlutverk sín. — Annað
verður ekki talið myndinni til
ágætis. — Ego.