Morgunblaðið - 20.08.1958, Síða 6

6
MORGVNBLAÐ1Ð
Miðvik'udagur 20. ágúst 1958
Helgi Hjörvar 70 ára
TEINRETTUR eins og reynir í
kleif, djarfur sem fálki á hamra-
syllu, frjáls og glaður á borð við
hnjúkaþey, tákn styrkleikans í
líkingu við foss, er steypist fram
af klettabrún — þannig heyri ég
og sé fyrir mér Helga Hjörvar,
alltaf ungan í anda og næsta
ólíkan því, að náð hafi sjötugs-
þröm. Þó segja heimildir, sem
eigi verða vefengdar, að á þetta
virðingarþrep hafi garpurinn
klifið í dag. Ég segi garpurinn og
hef þá í huga fleiri sannanir fyrir
því, að Hjörvar sé karlmenni, en
velflestir lesendur þessa greinar-
korns hafa hugmynd um, þó að
fátt verði talið. Fyrst má samí
geta þess, að Helgi var glímu-
garpur mikill á yngri árum og er
líklega enn, hefur sérstakar mæi-
ur á þeirri þjóðlegu íþrótt, glím-
unni, og skrifaði eitt sinn um
hana merkisbók. En Helei er
líka vel að fleiri íþróttum búinn,
einkanlega þjóðlegum andans
íþróttum, því að enginn frýr hon-
um vits, né heldur Islendingseðl-
is. Á ég þar við ritlist, málsnilld
og fornan fróðleik. Ritlist getur
táknað bæði skriftarkunnáttu
sem er sannarlega ein af hinum
fögru listum, og meðferð ritaðs
máls. En í hvoru tveggja er Helgi
snillingur. Milli vita dáði ég rit-
hönd Helga Hjörvars, en hún
varð kunn víða um land og mörgu
barni til fyrirmyndar. Litlu síðar
las ég sögur hans, og urðu þær
mér harla minnisstæðar, einkum
Smalaskórnir og Kitlur. Þjóðfræg
ar eru þýðingar Helga á erlend-
um úrvalsverkum svo sem Gróðri
jarðar eftir Hamsun, Kristínu
Lafranzdóttur eftir Undset og
síðast en ekki sízt hinum spreng-
hlægilega Bör Börssyni eftir Falk
berget. Unnu þeir, höfundur og
þýðandi, það einstaka afrek, þeg-
ar Helgi las þá sögu í útvarp, að
fá alla þjóðina til að hlusta, svo
að jafnvel skemmtistaðir tæmd-
ust á kvöldum heil missiri. Helgi
Hjörvar er einn bezti útvarps-
maður og upplesari þessa lands.
Er það bæði að þakka kunnáttu
hans í meðferð tungunnar og frá-
bærlega skýrri og þjálfaðri rödd.
Á vel við Helga það, sem Matt-
hísas kvað um Gissur jarl:
Mál hans rann sem ránarfall,
rómurinn blíður, hár og snjall.
Með þessu er ég sízt af öllu að
gefa í skyn, að Helgi líkist Giss-
uri á annan hátt. T. a. m. tryði
ég honum flestum síður til að
vega Snorra Sturluson eða hans
líka, svo mikla ást sem Helgi ber
til móðurmálsins og meistara
þess. En vinátta hans til náttúru
lands vors hlýtur líka að vera
djúp, auga hans fyrir einkennum
og fegurð þess glöggt. Dæmi ég
þetta eftir ógleymanlegri lýsingu
Helga á æskubyggð sinni, Snæ-
fellsnesi, í Árbók Ferðafélags
íslands 1932. Sú frásaga þykir
mér taka flestu ef ekki öllu
fram, sem ég hef lesið af því tagi.
Hér verða eigi talin þau
mörgu og mikilsverðu störf, er
Helgi Hjörvar hefur unnið í þágu
fræðslumála og sem skrifstofu-
stjóri Ríkisútvarpsins, né heldur
um þau dæmt. Til þess brestur
mig þekkingu á þeim. Hins vegar
er ég dálitið kunnugur þátttöku
Helga í félagsstörfum rithöfunda,
sem eru mörg og mikil og unnin
af ósérplægni, fórnarlund og
framsýni, þó að því miður hafi
þau ekki öll borið þann árangur,
sem til var stofnað. En sú er
ekki fyrst og fremst Helga sök,
heldur vor, sem eigi erum svo
harðsæknir sem hann, eða höfum
sumir þótzt vita betur. Til sönn-
unar því, hvert traust rithöfundar
hafa til Helga borið, má geta
þess, að hann hefur verið formað-
ur Rithöfundafélags íslands tvö
tímabili, samtals 5 ár, og 4 ár í
stjórn Bandalags íslenzkra lista-
manna. Þó að okkur Helga hafi
ekki ávallt komið saman um allt,
sem varðar þau mál, minnist ég
hans sem einarðs og dugandi sam
herja í baráttu fyrir bættu gengi
rithöfunda og þakka honum bæði
fyrir drengilega forystu og ör-
ugga fylgd.
Áðan líkti ég Hjörvar við fálka
á bergi. Sú líking var ekki grip-
in úr lausu lofti. Helgi er álíka
fágætt fyrirbrigði af manni sem
fálkinn er nú sjaldséður orðinn,
sá þjóðlegi merkisfugl. Fálkinn
heitir öðru nafni haukur. íslenzk
tunga, fræði og líkamsmenning
þjóðarinnar eiga sér hauk í horni,
þar sem Helgi er, en eigi aðeins
þær, heldur og dirfska, heilbrigð-
ur metnaður og aðrar gersemis-
dyggðir. Fágæti fyrirbrigðisins
Helgi Hjörvar lýsir sér ekki síð-
ur í sjaldgæfri einurð að ráðast
á ýmislegt lítið og lágt í þjóð-
lífi voru, segja oss ótvírætt til
syndanna fyrir eitt og ahnað, sem
eilif skömm er að. Á þennan
vaska hátt er Helgi herskár sem
fálki, en ólíkur að því leyti, að
engum hygg ég væri fjær skapi
en Helga að ráðast á saklausar
rjúpur, svo Ijúfur sem hann er
við lítilmagna.
Ég gleðst jafnan við að mæta
Helga á förnum vegi, hitta hann
á fundi eða í samkvæmi, kátan
og fyndinn, eins og honum er
svo eiginlegt að vera. Ætli deyfð
og drungi að færast yfir mann-
skapinn, kemúr Helgi með hressi-
leika sinn eins og hvirfilvindur,
sem þeytir lognmollunni á dyr, og
hátíðlegi virðuleikinn, sem alla
ætlar lifandi að drepa, sendist út
á sextugt djúp, og allt samkvæm-
ið fer að skellihlæja af fölskva-
lausri gleði.
Helgi Hjörvar er kvæntur Rósu
Daðadóttur, ættaðri úr Dalasýslu.
Hún er jafnmikil prýði heimilis
og samkomusals. Þegar ég mæti
Rósu við hlið bónda síns á þeim
ólíku vettvöngum, koma mér
helzt í hug orð Tegnérs í þýð-
ingu Matthíasar:
Því hetjan geðjast hringagná,
það hrausta og fagra saman á,
sem hjálmur bezt að hvelfdu
enni
á hraustu fellur afreksmenni.
Þóroddur Guðmundsson
frá Sandi.
★ ★ ★
ÞEGAR ég settist niður til þess
að skrifa stutta afmæliskveðju
til vinar míns, Helga Hjörvar,
á sjötugsafmæli hans, skutu svo
margar minningar upp kollinum
í huga mínum, að ég fann, að
þessi ritsmíð myndi vandgerð.
Öil þjóðin kannast við Helga
Hjörvar. Allt frá tilkomu Ríkis-
útvarpsins hefur hann verið
Helgi Hjörvar
meðal vinsælustu, ef ekki vin-
sælaáti útvarspmaður landsins.
Mér er það ógleymanleg stund,
þegar útvarp kom fyrst á heimili
foreldra minna. I huga unglings-
ins var koma útvarpsins svipað
og að sjá ævintýri rætast. Útvarp-
ið var eitt stærsta skrefið í þá
átt að rjúfa einangrun stjálbýl—
isins.
Engir hafa átt meiri þátt 1 aö
móta starfsemi íslenzka útvarps-
ins en Helgi Hjörvar. Hann varð
fyrsti formaður útvarpsráðs og
allt frá upphafi hefur hann fórn-
að kröftum sínum í þágu þessa
mesta og vinsælasta menningar-
tækis þjóðarinnar. Það er sann-
arlega ekki auðvelt verk að vera
ábyrgðarmaður að stofnun, sem
stöðugt er fyrir eyrum allra
landsmanna, enda hefur útvarpið
ekki farið varhluta af gagnryni
og þá eigi heldur þeir, sem þar
hafa verið framámenn. Hefur
líka stundum verið nokkuð
stormasamt í stofnuninni sjálfri.
Sýnist mönnum vafalaust sitt
hvað um afstöðu manna í þeim
málum, er þar hefur hæst borið,
en það gerla þekki ég Helga
Hjörvar, að ég er þess viss, að
afstaða hans í málum útvarpsins,
hefur ætíð fyrst og fremst mark-
azt af því, sem hann hefur talið
hæfa bezt sæmd stofnunarinnar,
því að veg útvarpsins hefur
hann ætíð viljað sem mestan.
Mín fyrstu kynni af Helga
Hjörvar urðu gegnum útvarpið
og fékk ég á honum miklar mæt-
ur sem skemmtilegum og snjöll-
um útvarpsmanni. Síðar réðu ör-
lögin því, að leiðir okkar lágu
saman og með okkur tókst góð
vinátta. A háskólaárum mínum
var Aðalstræti 8 og síðar Suður-
gata 6 annað heimili mitt, og
verður mér ógleymanleg sú
hlýja og vinarhugur, sem þar
mætti mér ætíð. Eru mér minms-
stæðar margar dvalarstundir á
heimili Helga Hjörvar og hans
ágætu konu, Rósu, sem af ein-
sferifar ur
daglega lifinu
Haltu mér — slepptu mér
VELVAKANDI brá sér í leik-
hús síðastliðið sunnudags-
kvöld, hvattur af bréfi til þess-
ara dálka frá manni, sem var
dauðhræddur um að vera búinn
að missa af gamanleiknum Haltu
mér — slepptu mér. Spurði bréf-
ritarinn hvort sýningum væri
hætt í Reykjavík og fékk að vita
að þær væru í þann veginn að
hefjast aftur.
Ég varð síður en svo fyrir von-
brigðum. Þessi franski gaman-
leikur er bráðfyndinn og þannig
farið með öll tilsvör, að þau
hljóta að kitla hláturtaugarnar.
Enda er valinn maður í hvcrju
hlutverki. Lárus Pálsson og
Helga Valtýsdóttir leika Max-
well-hjónin og Rúrik Haralds-
son staka manninn, Mervyn
Browne. Steðja alls kyns vand-
ræði að þessari skemmtilegu
þrenningu, en þau hefjast
þegar eiginmaðurinn kemur
heimi degi fyrr. en hann ætlaði
og finnur ókunnugan karlmann
steinsofandi við hlið konu sinnar,
sem sver og sárt við leggur að
hún hafi enga hugmynd um hver
maðurinn sé. Verður efni leiks-
ins ekki rakið hér, en margt
spaugilegt kemur fyrir, áður en
hjónm sættast og hinn seinheppn'
kvennabósi fær makleg mála-
gjöld.
Leikur þessi ku hafa verið
sýndur í París í átta mánuði sam
fleytt við anjidgðs undirtektir og
siðan í London, þar sem hann
iékk líka góða dóma. Einhvern
veginn get ég þó ekki hugsað mér
aðra leikara í þessum hlutverk-
um en þau Helgu, Lárus og Húrik.
Svo vel finnst mér þau falia inn
í hlutverkin.
Á sunnudagskvöldið var hús-
fyllir í Sjálfstæðishúsinu og
skemmtu menn sér við dans efttr
leiksýninguna
Um viðurgerning
á Laugarvatní
EYSTEINN Jóhannesson, hótel-
stjóri á Laugarvatni hrmgdi
til Velvakanda vegna bréfs sem
birtist hér í dálkunum síðastitð-
inn sunnudag. Óskað] hann eftir
að fá leiðréttar missagnir, sem
hann kvað vera í bréfinu. Kveðst
hann vel muna eftir fólkinu, sem
hér um ræðir og vill taka fram
eftirfarandi:
Að alltaf sé hægt að fá mjólk
á Laugarvacni.
Að sundlaugin sé opin hverjum
sem er.
Að hann hafi verið búinn að
segja umræddu fóiki að leiðin
yfir Lyngdalsheiði væri ófær bif-
reiðum, eins og hann geri alltaf
og að það hafi ekki verið fyrr en
eftir ítrekaðar spurningar að
hann hafi svarað að það skyldi
: þá bara fara þá ieið og hata
í bíiinn svo á verkstæði á eftir.
I Loks gat Eysteinn Jóhannes-
j son þess, að hótelið væri aðallega
rekið fyrir dvalargesti, þvi ekki
' væri aðstaða til að veita öðrurn
þann viðurgerning sem þyrfti,
j m. a. væru ekki snyrtiherbergi
j fyrir fleiri, og að í sumar hefði
| aldrei verið auglýst annað Aftur
' á móti væri reynt eftir föngum
i að taka á móti öllum sem uuraa,
stæðri prýði og myndarskap hef-
ur veitt forstöðu mannmörgu
heimili og staðið við hlið manns
síns í umfangsmiklum störfum
hans.
Helgi Hjörvar er meðal fjöl-
gáfuðustu og skemmtilegustu
manna, sem ég hef kynnzt, og
vart munu finnanlegir menn,
sem af meiri einbeittni og eld-
móði berjast fyrir þeim málum,
er þeir telja réttlætismál, ef því
er að skipta. Hann er drengskap-
armaður, sem aldrei vegur aftan
að andstæðingum sínum, en
mun hins vegar sjaldan setja
upp silkihanzka, ef til átaka hef-
ur dregið. Hef ég stundum sagt
við minn góða vin, Helga
Hjörvar, að ekki fýsti mig að
ganga til einvígis við hann,
hvorki í orðræðum né á ritvelli.
Helgi Hjörvar er mikili • unn-
andi íslenzkrar tungu, enda er
hann frábærlega málhagur, bæði
í ræðu og riti. Þekking hans á
íslenzkum fræðum er mikil og
bókmenntirnar eru honum sér-
stakt hugðarefni, enda hefur
hann lengi verið forustumaður
í samtökum rithöfunda. Hann er
sannur íslendingur og metur
mikils þjóðlegar erfðir og fornar
dygðir, sem ef til vill eiga ekki
ætíð skilningi að mæta nú á dög-
um, en skaplyndi Helga Hjörvar
er ekki þannig, að hann taki af-
stöðu til mála í samræmi við
það, sem líklegast er til vin-
sælda, heldur lætur hann sann-
færinguna ráða.
Það er ekki tilgangur minn að
rekja æviferil Helga Hjörvar
eða fjölþætt störf hans, enda
vona ég, að langt sé enn að ævi-
kvöldi hans. Ekki vil ég þó láta
hjá líða að minnast á einn þátt
í starfi hans, en það er fiutning-
ur þingfrétta. Það vandasama
starf hefur hann annazt um langt
skeið og það með þeim ágætum,
að ágreiningslaust mun vera
með þingmönnum, að starfið sé
vel af hendi leyst og af fyllsta
hlutleysi. Er sannarlega ekki
fyrir neinn meðalmann að sigia
þar milli skers og báru.
Ég veit, að á þessum merkis-
degi, muni mikill fjöldi fóiks
senda Helga Hjörvar hlýja
kveðju. Sjálfur sendi ég honum
hugheilar árnaðaróskir og bið
honum og fjölskyldu hans bless-
unar. Hann lætur nú lögum sam-
kvæmt af störfum sem skrif-
stofustjóri útvarpsráðs, en ég
vona, að hann eigi enn lengi eftir
að veita landsfólkinu marga
ánægjustund á vegum þeirrar
stofnunar, er hann hefur átt svo
mikinn þátt í að byggja upp.
M. J.
Guðjón, bóndi
í Vogum, látinn
ÞÚFUM, 17. ágúst. — Hinn 15.
þ.m. anaaðist í sjúkrahúsi Isa-
íjarðar Guðjon Saemundsson, óð-
alsbóndi í Vogum hér í hreppi,
eftir langa og þunga sjúkdóms-
legu. Guojón var nær 77 ára að
aldri, fæddiir 14. nóv. 1881. Hann
var einn helzti bóndi þessarar
sveitar og hafði stundað búskap
í yfir 5u ár, iengst af á eigm
jörð. Hann bjó.um langt skeið
x lleyaal en fxuttist siðar að Vog-
um.
Uuðjón var annálaður dugnað-
armaour, scunaaöi iengi sjoroora
og formennsku, Landbunað stund
.»01 nann jaman með og bætci
jórð sina miKio, bæoi að ræKtun
vio erixö SKXiyröx, og husaKosti.
Cruojon var tvxKvæntur, íyrri
Kona nans var ingxbjorg rtun-
orísuotur ira neyaai, en siðari
Aona oaivor r riöriKsaottir, er lif-
ir mann smn asamt tveimur oorn
um, jjriórik bonda i Vogum og
oruoojofgu, husireyju á Isafiroi.
— Guðjon var í fremstu röð at-
nafna- og dugnaoarmanna her i
neraði. — P.P.
OSLÓ, 18. ágúst. — Úandaríski
kjarnorkuKalbáturinn SKate, sem
sigldi undir heimskautsísinn
næst á eftir Nautilus, kemur í
opinbera heimsókn til Bergen á
laugardaginn. Veglegar móttökur
eru undirbúnar