Morgunblaðið - 31.08.1958, Blaðsíða 2

2
MORGVNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 31. ágúst 1958
„Bjargráðin" engin björg fyrir bændur
Rœtt við Hermóð Cuðmundsson í Árnesi
um horfurnar í Suður-Þingeyjarsýsíu,
bjargráðin og ertiðleika í rœktunarmálum
HERMÓÐUR GUÐMUNDSSON,
bóndi í Árnesi í Aðaldal og frétta
ritari Morgunblaðsins þar nyrðra
hefur verið á ferðalagi sunnan-
lands undanfarna daga. Hann leit
inn í skrifstofu blaðsins í gær,
rétt áður en hann hélt heim á
leið. Fréttamaður notaði tæki-
færið og spurði hann tíðinda.
Kalt vor
Vorið var sérstaklega kalt og
gróðurlaust hjá okkur í Suður-
Þingeyjarsýslu, svo að stöðug
innigjöf var fyrir fé fram á
sauðburð, sagði Hermóður. Það
var lika einstaklega þurrviðra-
samt, svo að varla gat heitið, að
dropi kæmi úr lofti. Var þetta
hvort tveggja, kuldi og þurrkar,
orsök þess, hve seint gróðurinn
kom upp.
Stuttur góðviðriskafli
Vegna veðráttunnar hófst slátt-
ur ekki almennt fyrr en vika var
af júlí. Þar til um 24. júlí var
framúrskarandi hagstæð heyskap
artíð með stöðugum þurrviðrum,
svo að varla kom næturdögg.
Gekk því heyskapurinn ágætlega
um sinn, og þeir, sem höfðu góð-
an vélakost og súgþurrkun gátu
að mestu fullhirt fyrri slátt á
túnum. Sýnir þetta vel, hve mik-
ið öryggi er að því fyrir bænd-
ur að hafa súgþurrkunina og
góðar vélar til heyöflunar á okk-
ar misviðrasama landi.
Þar sem spretta var sæmileg,
tókst að afla mikilla heyja þess-
ar fyrstu vikur á slættinum.
Sprettan var hins vegar mjög
misjöfn. Auk beinna áhrifa tíð*-
arfarsins kom þar til, að víða
var kal í túnum og á þau var ó-
venju mikið beitt í vor, þar sem
úthagi greri seint. Margir bænd-
ur voru því mjög skammt á veg
komnir með heyöflunina, þegar
þurrkunum lauk um 24. júlí, og
voru sumir jafnvel ekki búnir að
ná neinu í hlöðu, það heitið gat.
Stöðugir óþrurrkar,
slæmar horfur
Síðan um 24. júlí hafa verið
stöðugir óþurrkar og jafnframt
kuldar og sama og ekkert hirzt
af heyjum. Sérstaklega á þetta
við um sveitirnar við ströndina,
en veðrið hefur verið skárra í
innsveitunum, og þar hefir eitt-
hvað náðst í hlöðu þessar vikur.
Horfurnar um heyskapinn eru
því hvergi nærri góðar, og bæt-
ir það ekki úr skák, að háar-
spretta er með allra lélegasta
móti vegna kuldanna, þar sem til-
búinn áburður hefur ekki verk-
að vegna þeirra.
Jafnmikla kulda og verið hafa
á þessu sumri muna menn varla,
enda eru fjöll snævi þakin eins
og gerist á vorin. Til dæmis um
kuldana má geta þess, að snjór
hefur sézt á Vaðlaheiði til þessa,
og er hún þó ekki nema 400 m
yfir sjó.
Hætt við búpeningsfækkun
Fyrirsjáanlegt er, að heyskap-
ur getur ekki orðið ncma léleg-
ur, jafnvel þótt tíðarfar breytt-
ist til hins betra mjög fljótlega.
Nú er ekki um neinar heyfyrn-
ingar að ræða vegna þess, að síð-
asti vetur var óvenjuiega harður,
stöðug innigjöf fyrir sauðfé frá
því snemma í desember og langt
fram á vor. Er því ekki upp á
heyfyrningarnar að hlaupa að
þessu sinni, en þær hafa oft áður
verið góður stuðningur, þegar
ilia hefur heyjazt í harðindum.
Virðist því búpeningsfækkun
hljóta að vera óumflýjanleg nema
til komi sérstakar ráðstafanir af
hálfu hins opinbera.
Útlitið er miklu verra hvað
haustásetninginn snertir vegna
þess, hve allt kjarnfóður hefur
hækkað stórkostlega í verði. Er
því fyrirsjáanlegt, að bændum
verður fjárhagslega um megn að
kaupa nægilegt kjarnfóður handa
búpeningnum til þess að bæta
upp hinn litla heyskap.
Bjargráðin engin björg
fyrir bændur
Hin umtöluðu bjargráð ríkis-
stjórnarinnar, sem lögfest voru
síðast í maí, eru að dómi bænda
hin óhagstæðustu fyrir þá. Sam-
kvæmt þeim hækka allar rekstr-
arvörur landbúnaðarins stórkost-
Iega í verði, þar með talið kjarn-
fóður, áburður, brennsluefni,
vélaviðhald og viðhald fasteigna,
en ailt eru þetta stórir kostnað-
arliðir við búreksturinn. Er ó-
hugsandi, að hin væntanlega
Hermóður Guðmundsson
hækkun afurðaverðs vegi þar
upp á móti. Enda hafa bændur
fulla ástæðu til tortryggni í þeim
efnrum, samkv. fenginni reynslu
er verðlagsgrundvöllur þeirra er
ákveðinn. Margir þessara kostn-
aðarliða eru svo lágt metnir í
verðlagsgrundvelli landbúnaðar-
ins, að verulegur hluti hækkan-
anna hlýtur líka að verka sem
bein kjaraskerðing fyrir bænda-
stéttina.
Bændur eru sérstaklega ó-
ánægðir með þá stórkostlegu
hækkun á kjarnfóðri, sem þegar
er komin fram, og á eftir að koma
fram með auknum þunga. Þeir
geta ekki fallizt á, að kjarnfóður
sé luxusvara, sem virðist vera
skoðun stjórnarvaldanna. Kom
það þeim því undarlega fyrir
sjónir, að farmgjöld á kjarnfóðri
hækkuðu um 55% fyrir skömmu,
þegar öll önnur farmgjöld á
stykkja- og sekkjavöru, sem flutt
er til landsins, hækkuðu um 20%.
Ræktunar sambön din
í erfiðri aðstöðu
Eitt af því, sem bjargráðin áttu
KAUPMANNAHÖFN, 30. ágúst.
— Einkaskeyti til Mbl. — Dönsku
morgunblöðin skýra frá því sem
aðalforsíðufrétt, að viðræðurnar
í París hafi farið út um þúfur.
Poletiken skrifar: Viðræðurnar
eru nú farnar út um þúfur eftir
taugastríð, sem talið hefir verið
ómögulegt að gæti átt sér stað
milli bandalagsríkja. Reyndar
eru boðaðar frá aðalstöðvum Atl-
antshafsbandalagsins nýjar við-
ræður innan skamms tíma, en
aðeins kraftaverk gæti orðið til
að leysa málið fyrir 1. sept.
Ástand þetta, sem virðist ótrú-
legt, er afleiðing af efnahagsleg-
um fiskveiðivandamálum og skap
ar óvináttu milli tveggja vest-
rænna bandalagsþjóða, og þess
vegna verður vandamálið enn
víðtækara. Málið er algjörlega
efnahagslegs eðlis, og halda verð
ur fast við það, en þar sem Banda
ríkin hafa bækistöðvar á íslandi
að koma til leiðar, var það að
draga úr innflutningi á kjarn-
fóðri, 'svo að bændurnir nýttu
grasið betur eins og það var orð-
að. Til að svo megi verða þarf að
koma til aukin ræktun, en við
ræktunina þarf stórvirkar vélar,
sem ræktunarsamböndunum ber
að starfrækja skv. landslögum.
Þessi starfsemi ræktunarsamband
anna hefur á undanförnum árum
verið hin þýðingarmesta fyrir
framtíð íslenzks landbúnaðar.
Siðan núverandi ríkisstjórn tók
við völdum hefur innflutningur
á varahlutum til ræktunarvél-
anna stöðugt farið minnkandi.
Þessu til sönnunar skal þess get-
ið, að eitt fyrirtæki hér í Reykja-
vík, sem hefur umboð fyrir stór-
virkar ræktunarvélar, hefur feng
ið innflutningsleyfi fyrir vara-
hlutum sem hér segir( miðað er
við gjaldeyriskaup).
1956: 1.321.952 kr.
1957: 688.924 kr.
1958 (til þessa) 270.110 kr.
Þetta gerist á sama tíma og
ræktunarvélarnar eldast og slitna
og allt verðlag erlendis hefur
farið stígandi. Eru því tölurnar
ennþá lægri, ef miðað er við
þetta.
Þessi stefna hins opinbera í
ræktunarmálunum hefur óhjá-
kvæmilega verkað þannig, að æ
fleiri ræktunarvélar stöðvast eða
verða lítt nothæfar vegna vönt-
unar á nauðsynlegustu varahlut-
um. Er sannarlega tími til kom-
inn fyrir ríkisstjórnina að endur-
skoða afstöðu sína til þessara
mála. Ella hlýtur það að hljóma
eins og hjáróma rödd í eyðimörk
að tala um hækkun verðs á kjarn
fóðri á þeim grundvelli að knýja
þurfi bændastéttina til að hag-
nýta grasið betur.
Offramleiðslugrýlan
Fóðurbætishækkanir og aðrar
hliðstæðar ráðstafanir núverandi
stjórnar til að þrengja kost
bænda byggjast á þeirri skoðun,
að eitt mesta vandamál okkar
þjóðfélags sé offramleiðslan í
landbúnaðinum. Er það sennilega
fyrsta ríkisstjórnin á íslandi, sem
telur nauðsynlegt að minnka
framleiðsluna í landi sínu. Þó
fækkar framleiðendum stöðugt,
en þeim fjölgar, sem ekki vilja
koma nálægt framleiðslustörfum.
f samræmi við þessa afstöðu
stjórnarvaldanna væri unnt að
draga þá ályktun, að slæmt ár-
ferði, eins og nú hefur verið um
mikinn hluta landsins í sumar,
væri kærkomið hjálpartæki til að
reka smiðshöggið á stefnu stjórn-
arinnar í framleiðslumálum land-
búnaðarins. Þessi stefna leiðir
ekkert gott af sér fyrir þjóðfé-
lagið. Það þarf enginn að halda,
að landbúnaðurinn þyldi það bak
fall, sem verða myndi, ef fram-
leiðslan drægist saman til stórra
muna. Afleiðingin yrði sú, að
unga fólkinu yrðu ekki sköpuð
og Sovétríkin hafa greinilega lát-
ið í ljós áhuga sinn á málinu,
hlýtur það að vekja kvíða, að
umræðurnar skyldu fara út um
þúfur. Við höfum fremur í
hyggju eindrægnina innan Atl-
antshafsbandalagsins en mögu-
leikana á því, að skipzt verði á
skotum. Þegar öllu er á botninn
hvolft, varðar málið íslendinga
og Englendinga, og báðir vilja
komast hjá óþörfum árelcstrum.
★
Blaðið segir, að fréttaritari
Daily Telegraph hafi spurt ís-
lenzka forsætisráðherrann, hvað
myndi nú gerast, og forsætisráð-
herrann hafi svarað: Við höfum
okkar áform, sem ekki verða lát-
in uppi. Lundúnarfréttaritari
Poletikens segir, að Bretar ótt-
ist meira afleiðingar deilunnar
fyrir aðild fslendinga að Atlants-
hafsbandalagnu en möguleika á
árekstrum.
skilyrði í sveitunum og bændurn-
ir myndu flosna upp, áður en
varði. Myndi það þá sýna sig, að
bændastéttin íslenzka hafi verið
svikin á þeim launum, sem hún
átti rétt á og henni áttu að vera
tryggð með lögum undanfarin ár.
Þessu til sönnunar þyrfti ekki
einu sinni hæstaréttardóm, sem
staðfesti allt að 200 þús. kr. tap-
rekstur á einu búi (sbr. taprekst-
ur Vilhjálms Þór). Stjórnarvöld-
in þyrftu þá ekki heldur að fyrir-
skipa stærsta verkalýðsfélagi
landsins að biða með sína kaup-
hækkun, þar til verðlagsgrund-
völlur landbúnaðarafurða verð-
ur samþykktur, eins og nú á sér
stað, til að geta setið yfir hlut
bænda í eitt ár, af því að þeir
hafa ekki þrek í sér til að standa
saman um sín hagsmunamál. Sá
stjórnmálaflokkur, Framsóknar-
flokkurinn, sem byggir afkomu
sína á bændastéttinni og telur sig
þess umkominn öðrum flokkum
fremur að vera málsvari hennar
í flestum greinum, getur því
hvorki né má bjóða bændastétt-
inni upp á önnur eins óhæfuverk
og þau að hækka farmgjöld á
kjarnfóðri meira en tvöfalt miðað
við aðrar hliðstæðar vörutegund-
ir.
Ágæt landbúnaðarsýning
Að síðustu spurði blaðamaður-
inn Hermóð Guðmundsson um
ferðalag hans hér sunnanlands.
— Ég hef verið á aðra viku á
STOKKHÓEMI, 30. ágúst. Reuter
— Sænski tundurspillirinn Hanö,
sem annazt hefir eftirlit með
sænskum skipum á Islandsmið-
um, fékk í dag skipun um að
vara sænska fiskimenn við að
fara inn fyrir 12 mílna fiskveiði-
lögsögu, sem gengur í gildi við ís-
land á miðnætti á morgun.
Skipstjóranum á Hanö var sagt
ÚTVEGSMANNAFÉLAG Gerða-
hrepps hefir á fundi þann 28.
ágúst 1958 samþykkt einróma
eftirfarandi ályktun í sambandi
við landhelgismálið:
1. Félagið tekur undir álykt-
un Útvegsmannafélags Akraness
og skipstjóra ög stýrimannafé-
lagsins Hafþórs á Akranesi, um
að skora á ríkisstjórnina að hopa
hvergi frá settu marki um út-
færslu fiskveiðitakmarkanna. Við
lítum svo á, að réttur vor til
slíkra óhjákvæmilegra sjálfs-
bjargarákvarðana sé skýlaus,
enda í fullu samræmi við ákvarð-
anir ýmissa annarra þjóða, sem
óátaldar eru, bæði að því er
snertir fiskveiðar og hagnýtingu
náttúruauðæfa, er fólgin kunna
að vera undir hafsbotni. Viljum
vér láta í ljós þá skoðun vora,
að ef það komi á daginn, að ein-
hver þjóð gerði alvöru úr því að
fremja slíkt óhæfuverk að hindra
í einhverju framkvæmd vora á
hinni nýju fiskveiðireglugerð, þá
beri ríkisstjórninni, ef vér ekki
af eigin rammleik höfum mátt
til að hnekkja slíku ofbeldi, að
snúa sér tafarlaust til forráða-
manna bandaríska varnarliðsins
hér á landi og krefjast þess af
þeim, að þeir veiti oss til þess
í tæka tíð- fulltingi ,er nægir til
að verja rétt vorn og hrinda
slíkri árás á sjálfsbjargarviðleitni
þjóðar vorrar.
ferðalagi um Suðurlandsundir-
lendið, sagði hann. Ég kom suð-
ur til að skoða landbúnaðarsýn-
inguna á Selfossi og hafði af því
mikla ánægju. Hún tókst með
ágætum og varð sunnlenzkum
bændum og öðrum, sem að henni
stóðu, til mikils sóma eins og
vænta mátti. Mesta athygli mína
vakti deild sandgræðslunnar, sem
var framúrskarandi táknræn og
vel upp byggð.
Ég hef ekki fyrr ferðazt um
Suðurlandsundirlendið til að
kynnast með eigin augum hinni
blómlegu byggð þar. Hafði ég
mikla ánægju af að sjá hinn
mikla myndarbrag, sem hvar-
vetna blasti við í landbúnaði
Sunnlendinga. Langar mig til að
nota þetta tækifæri til að þakka
þeim mörgu mönnum, sem ég
kynntist á þessu ferðalagi og auð-
sýndu mér hina mestu gestrisni
og höfðingskap.
Út að línu
á miðnætti
PÉTUR SIGURÐSSON forstjóri
Landhelgisgæzlunnar sagði í sím-
tali við Mbl. í gær, að engar sér-
stakar fyrirslcipanir yrðu gefnar
út til áhafna varðskipanna, um-
fram það sem venja er frá degi
til dags, við hinar ýmsu aðstæð-
ur. Að sjálfsögðu verða skipin
komin út að 12 mílna línunni á
miðnætti í nótt, aðfaranótt
mánudagsins, en hvað svo gerist
veit enginn í dag, sagði forstjór-
inn.
að benda sænskum togurum á,
að þeir ættu á hættu að vera
teknir af íslenzkum varðskipum
og sektaðir ef þeir stunduðu veið-
ar innan nýju fiskveiðilögsög-
unnar. Einnig var honum falið að
minna togaraskipstjóra á, að um
langt árabil hefðu Svíar aðallega
stundað veiðar á miðum langt
fyrir utan nýju fiskveiðilögsög-
una.
Vér lítum svo á, að á þvi geti
ekki vafi leikið, að forráðamenn
varnarliðsins hér telji það beina
skyldu sína, að sinna fljótt og
greiðlega slíkum tilmælum, enda
slægi það miklum skugga á þær
öryggisvonir er vér höfum talið
okkur trú um að tengdar væru
við það að hafa lánað land vort
til varnaraðgerða og varnarliðs-
dvalar um árabil, ef oss brygðist
nauðsynleg aðstoð og vernd á
slíkri örlagastund. Myndi slíkt
fyrirbæri að sjálfsögðu ærið til-
efni til nýrrar athugunar á af-
stöðu vorri til Atlantshafsbanda-
lagsins.
2. Ennfremur skorar félagið á
ríkisstjórnina að flytja grunnlínu
punkt þann, sem er nú í Eldey í
Geirfuglasker, og breyta grunn-
línum í samræmi við það.
3. Ennfremur telur félagið að
ekki beri að leyfa íslenzkum
fiskiskipum veiðar með botn-
vörpu innan hins friðlýsta svæðis,
og sérstaklega beri að vernda
hrygningarstöðvar þorsksins fyr-
ir ágangi botnvörpuskipa á tima-
bilinu frá 1. janúar til maíloka.
BEIRUT, 30. ágúst. Reuter — í
dag var skotið á fyrrverandi her-
málafulltrúa írakska sendiráðs-
ins í Beirut. Særðist hann hættu-
lega og var fluttur í sjúkrahús.
Er hann andstæðingur nýju
stjórnarinnar í Bagdad.
Poletiken nm landhelgismálið
Sœnskir togarar varaðir
viB að veiBa innan
nýju línunnar
Réttur vor er skýlaus
Ályktun frd Útvegsmannafélagi
Gerðahrepps, Gerðum