Morgunblaðið - 07.09.1958, Blaðsíða 11

Sunnudagur 7. sept. 1958
MORGUNBLAÐIÐ
11
fræðinga mánuðum
aldrei líklegt til að
I
saman var j ekki að spyrja um, hvernig við
leysa þann hugsum til Breta. En ég vil ekki
vanda, sem við var að etja. Hér
þurfti víðsýni og ákvörðunar-
þrek þeirra manna, sem sjálfir
bera ábyrgðina. í þessu urðum
við að gera ráð fyrir, að við-
horf hinna ábyrgu stjórnmála-
manna væri allt annað en und-
irmanna í erlendum ráðuneytum,
sem eiga að svara til sakar gegn
yfirboðurum sínum og gera sér
ekki ljósa þá stjórnmálahags-
muni, sem hér er um að tefla.
Danska tillagan lýsti skilningi
á þessu. Auk þess var hún bein-
línis rökstudd á þann hátt, að
vonað var, að hún leiddi til þess,
að Bretar létu af herhlaupi sínu.
Ef svo hefði orðið, hlutu Is-
lendingar að fagna henni. Nið-
urstaðan hefur órðið önnur, enda
rann þessi tilraun út í sandinn.
Eðli hennar var og annað en
tillögu Sjálfstæðismanna, sem
beinlínis byggðist á því, að ráð-
herrafundurinn væri kallaður
saman vegna ógnunar við frið-
helgi íslenzks landsvæðis. Þar
með var íslandi búin hin bezta
sóknarstaða og hagnýttir þeir
miklu möguleikar, sem íslend-
ingar hafa aflað sér með því að
vera jafnréttháir aðilar hinum
voldugustu stórveldum innan At-
lantshafsbandalagsins.
Hvorir eiga þorskinn við strendur fslands, íslendingar eða Bretar?
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagrur 6. sept.
Áhrif
herhlaupsins
Með herhlaupi Breta inn fyrir
hin nýju fiskveiðitakmörk ís-
lendinga, sköpuðust alveg ný
viðhorf í landhelgismálinu.
Þangað til varðaði það að vísu
bæði hagsmuni og rétt íslenzku
þjóðarinnar. Þar voru íslending-
ar að sjálfsögðu sammála í meg-
inatriðum en greindi þó á um
einstök framkvæmdaratriði, svo
sem verða hlýtur þegar frjálsir
menn eigast við. Eftir herhlaup
Breta er ekki einungis um að
tefla hagsmuni og rétt, heldur
einnig sæmd íslenzku þjóðarinn-
ar. Vafalaust finnst sumum stór-
þjóðum, að það orð láti illa i
munni slíkrar kotþjóðar sem
hinnar íslenzku. En þar finna
íslendingar til, eins og Þorgeir
í Vík forðum, þegar hann sagði:
„En þetta var einasta aleigan
mín,
og allt, sem var dýrmætast
mér —
jafn dýrmætt mér, eins og þér
eign þín,
en það galt ei stórt fyrir þér.“
Vonum að
réttlætið sigri
Enginn ísiendingur má né mun
láta sitt eftir liggja til að hags-
munum þjóðarinnar, rétti hennar
og sæmd verði borgið. En mis-
skilningur er, ef menn halda að
sigurinn komi af sjálfsdáðum.
Væri Bretum þó mest sæmd í
því og þá sýndu þeir manndóru,
ef þeir hreinlega viðurkenndu
glapræði sitt og bættu fyrir það
með því að falla frá mótmælum
gegn rétti Islendinga. Enn hafa
þeir þó ekki sýnt þá höfðings-
lund og má þess vegna búast við
löngu þófi um málið, jafnvel þó
að hinu versta verði afstýrt: „I
því stríði hlýtur ofbeldið að tapa,
en réttur Islendinga að sigra.“
Allir vonum við, að þessi orð
rætist. En þau sýna glöggt,
hversu undir niðri býr, þrátt fyr-
ir allt, öruggt traust til nágranna
þjóða okkar um, að þær láti ekki
ofbeldið heldur réttinn' ráða
þegar til lengdar lætur. Hin til-
vitnuðu ummæli eru einmitt tek-
in úr Þjóðviljanum og óskar
Morgunblaðið þess, að sá, sem
þau skrifaði, mæli allra manna
heilastur. Ef svo reynist, þá
verður það einungis vegna þess
að þrátt fyrir herhlaup Breta;
er sú aðferð að beita valdi til
að skera úr deilum manna úr
sögunni í þeim hluta heims, sem
við byggjum.
Breta eiga alls kostar við ís-
lendinga. Að svo augljósri stað-
reynd þarf ekki að eyða orðum.
Engu að síður vita allir íslend-
ingar, hvar í flokki, sem við
stöndum, að þjóð okkar þarf
ekki í þessari deilu að óttast
örlög Eystrasaltsþjóðanna eða
hinnar ungversku.
Vildom reyna að
hindra herhlaupið
Þó að íslendingar óttist ekki
að þurfa að sæta sams konar
kúgun og þessar þjóðir, þá er
herhlaup Breta ærið alvöruefni.
Sagan mun á sínum tíma dæma
um af hverju út í það heimsku-
flan var lagt.
Sú staðreynd er nú þegar ó-
hagganleg, að Sjálfstæðismenn,
einir af íslenzku stjórnmálaflokk
unum, sáu hvað verða vildi þó
að þeir vonuðu hið bezta, og
gerðu raunhæfa tilraun til að af-
stýra ofbeldinu, sem sannarlega
gat og getur raunar enn haft
ófyrirsjáanlegar afleiðingar í
ógæfuátt.
Yfir viðræðunum um landhelg-
ismálið innan Atlantshafsbanda-
lagsins hefur í allt sumar hvílt
mikil launung. Sjálfstæðismenn
töldu og telja, að sú leynd hafi
verið mjög misráðin. Viðleitn-
in þar var síður en svo þess
eðlis, að hana þyrfti að fela. Þar
var einmitt gerð tilraun til að
efna loforð ríkisstjórnarinnar
frá því í vor um að nota tím-
ann til 1. september í því skyni
að afla nauðsynlegs skilnings og
viðurkenningar á útfærslu fisk-
veiðitakmarkanna. En jafn-
skjótt og Sjálfstæðismönnum var
gefinn kostur á að fylgjast með
hvað gerðist, létu þeir uppi van-
trú á, að þessar tilraunir leiddu
til nokkurs.
Þegar Sjálfstæðismenn sáu
fram á árangursleysi þessara til-
rauna til að afla skilnings og
viðurkenningar á málstað okk-
ar svo að ótvírætt virtist, að
Bretar mundi bjóða út leiðangri
til þess eins að sýna hinum nýju
fiskveiðitakmörkum óvirðingu
sína, þá þótti Sjálfstæðismönnum
með því efnt til slíkrar óhæfu,
að ekki mætti láta afskiptalaust.
Þess vegna báru þeir fram til-
lögu sína um, að íslendingar
krefðust ráðherrafundar í At-
lantshafsbandalaginu, vegna fyr-
irsjáanlegrar ógnunar Breta við
íslenzkt landsvæði. Sjálfstæðis-
menn gerðu í samtali við utan-
ríkisráðherra tillögu um, að for-
sætisráðherra og utanríkisráð-
herra færu á þann fund til að
flytja mál íslands.
Stjórnin varð ekki við þessari
tillögu. Um það skal ekki deilt
nú, en einungis vakin athygli á
þeirri staðreynd, að það sýnir
sízt skort á samvinnuvilja stjórn-
arandstöðu við ríkisstjórn að
gera þvílíka tillögu og bjóða af
flokksins hálfu fulla samvinnu
um framkvæmd hennar. Stjórn-
in taldi hitt réttara að hafna
samvinnunni með þeim rökstuðn
ingi, að áfram héldu viðræður,
sem jafnskjótt var slitið, og, að
hún tryði því ekki að óreyndu,
að þeir atburðir gerðust, sem
allir vissu nema hún, að yfir-
vofandi voru.
Allir eitt
Nú er þetta hjá liðið, tilraun-
in til að afstýra ofbeldinu mis-
tókst og ný viðhorf komin. Um
þau vitnar m. a. hinn voldugi
útifundur, sem haldinn var hér
sl. fimmtudag, og margháttaðar
samþykktir félagssamtaka og
opinberra aðila víðs vegar um
landið. Ekki fer hjá því, að sitt
sýnist hverjum um einstök atriði
sumra þeirra samþykkta. Það
skiptir þó engu í þessu sam-
bandi. Aðalatriðið er, að menn
sýni einhug í því að standa sam-
an, þegar á reynir. Það er rétt,
að með frumhlaupi sínu hafa
Bretar einangrað sig. Engm
önnur þjóð úr hópi þeirra, sem
mótmælt höfðu einhliða fram-
kvæmdum okkar um stækkuu
fiskveiðilandhelginnar, vildi
fylgja Bretum á ofbeldisbraut-
inni. Því miður verðum við þó
að búast við, að andstaða þeirra
gegn okkar 'máli
með úr
að við séum með grjótkast og
skrílslæti við brezka sendiráðið.
Þeir menn, sem þar eru, hafa
ekkert til sakar unnið og slík
framkoma gerir ekki annað en
spilla fyrir góðum málstað, sagði
Sigurður að lokum.“
Rúðubrot
blaðamanna
En það eru ekki einungis rúðu-
brot í eiginlegum skilningi, sem
við íslendingar nú þurfum að
forðast. Við skulum einnig minn-
ast ummæla Bismarcks, stjórn-
málamannsins mikla, þegar hann
sagði eitthvað á þessa leið:
„Ríkisstjórnir hafa oft ekki
við að setja í þær rúður, sem
blöðin hafa með grjótkasti brot-
ið“.
Glórulaust ofstæki gagnvart
erlendum þjóðum er sízt lagað
til þess að bæta okkar málstað.
I innanlandsdeilum hafa íslend-
ingar tamið sér annað og hvass-
yrtara orðbragð en yfirleitt tíðk-
ast í stjórnmálaumræðum með
lýðræðisþjóðum. Hér á landi taka
menn þetta ekki svo alvarlega
af því, að þeir eru orðnir þessa
vanir og láta það ekki á sig fá.
En þegar þetta orðaval berst til
annarra landa, er það skilið á
nokkurn annan veg en jafnvel
hinir hvassyrtu rithöfundar hér
ætlast til. Þetta skyldu menn
hafa í huga og ekki gera við-
leitni ráðamanna þjóðarinnar til
lausnar vandamálunum erfiðaxi
en óhjákvæmilegt er með óþörf-
um illyrðum.
Ómaklegar árásir
á ágætan mann
Innbyrðisskammir eru mál fyrir
sig og mætti þó gjarnan úr þeim
draga og reyna að færa deilurn-
ar yfir á málefnalegan grundvöll.
Hitt tekur út yfir, þegar í blindu
æði er ráðizt að þeim, sem hvergi
koma nærri. Svo er t.d. með skrif
Þjóðviljans sl. miðvikudag um
ræðismann íslands í Grimsby,
s® ekki Þar j Þórarin Olgeirsson. Þar er hon-
sögunni. En þær vildu um brugðið um að senda togara
ekki beita valdi og er það okkur sjna jjj hernaðaraðgerða gegn ís-
lendingum.
út af fyrir sig mikils virði.
Málinu er þó ekki lokið og mik-
ið liggur við, að á því sé haldið
af „gætni og einurð“, eins og
sagði í samþ. Stéttarsambands
bænda sl. miðvikudag. Islend-
ingar halda leið sína áfram ó-
trauðir í vissu um góðan mál-
stað og trausti á það, að þó að
við séum beittir ofbeldi í bili,
þá lifum við innan um .þær
þjóðir, þar sem þvílík vinnu-
brögð verða ekki þoluð til lengd-
ar. Við skulum og ekki gleyma
því, að þótt brezku stjórninni
sjálfri hafi mjög missézt í þessu
máli, þá verður hún að sæta
heilbrigðri gagnrýni sinnar eig-
in þjóðar, og má vel vera, að
almenningsálitið heima fyrir
knýi brezku stjórnina til að láta
af ofbeldi sínu áður en varir.
Rúðubrot
Grjótkast og læti við heimili
brezka sendiherrans, þar sem
hann býr með konu og börnum,
er íslendingum meira en ósam-
boðið. Það er okkur til- tjóns og
skammar. Einmitt tveir af
fremstu mönnum íslenzku sjó
mannastéttarinnar sögðu í Morg-
unblaðinu sl. fimmtudag, það
sem um þetta þurfti að segja.
Sæmundur Auðunsson sagði:
„Afstaða Breta er mjög víta-
verð og frekjuleg árás á hags-
muni okkar. Væri óskandi að
deilan leystist sem fyrst á far-
sælan hátt. Á hinn bóginn finnst
mér ekki vænlegt að hún verði
leyst með grjótkasti eða öðrum
ámóta heimskulegum tiltekt-
um“.
Og Sigurður Magnússon skip-
stjóri á Eskifirði sagði:
„Hér standa allir með stækk-
og mannkosti. En þóf á milli sér- 1 un landhelginnar en það þarí
Tillaga Dana
Eftir að upp úr viðræðunum
í París var slitnað, gerðu Danir
tillögu um, að ráðherrafundur
innan Atlantshafsbandalagsins
yrði haldinn. Sú tillögugerð
sýndi, að danska stjórnin áttaði
sig á því, eins og Sjálfstæðis-
menn, að ein af orsökuro
þess, að ekki tókst að leiða
málið til lykta í viðræðunum í
París með skilningi og viður-
kenningu á rétti okkar, var sú,
að þar voru rangir menn að
verki. Ekki svo að skilja, að þá
út af fyrir sig skorti hæfileika
Kunnugir vita, að Þórarinn Ol-
geirsson á ekkert í því útgerðar-
fyrirtæki, sem gerir út þann tog-
ara, sem gefur Þjóðviljanum efni
til þessara ummæla. Þvert á
móti er vitað, að Þórarinn Ol-
geirsson hefur ætíð staðið ein-
arður með málstað íslands. Á
meðan löndunarbannið stóð, tók
hann ótrauður þátt i því að reyna
að brjóta það á bak aftur og
horfði hvorki í fé né fyrirhöfn
af þeim sökum. Hann á því allra
manna sízt skilið skammir fyrir
afstöðu sína til útfærslu fisk-
veiðitakmarka við ísland. Þórar-
inn er einn þeirra af íslenzku
bergi brotinn, sem setzt hafa ao
erlendis og þar orðið þjóð sinni
til mestrar sæmdar. Hann er að-
sópsmikill drengskaparmaður,
sem íslendingar mega vera stolt-
ir af og á sízt skilið að fá skæt-
ing héðan að heiman.
Sjómeimirnir
sómi Islands
Stækkun fiskveiðilandhelginn-
ar nú mun m. a. hafa þau áhrif.
að afbragðsmenn á borð við Þór-
arin Olgeirsson hverfi síður úr
landi vegna þess að hér sé oln-
bogarúmið of lítið. Ef ekki verð-
ur að gert, urgast fiskimiðin upp
og sjómennirnir hætta að geta
fært þá björg í bú þjóðarinnar,
sem gert hefur henni mögulegt
að rétta sig úr kútnum síðustu
áratugina.
Islenzk sjómannastétt er
kjarni þjóðarinnar. Það er ekki
heiglum hent að sækja sjóinn við
íslandsstrendur. Þeir, sem ekki
Framh. á bls. 19