Morgunblaðið - 13.09.1958, Qupperneq 2

MORC V N BL 4 F) 1 fí
taugardágur 1$. sept. 1958
— Sjálfstæðismenn^a
allt sem við megum til þess að
Isjá þessu máli farborða. En við
ætlumst til fullrar einlægni og
samstarfsvilja, bæði innan sjálfr-
ir um hvernig draga skyldi grunn
línur. Málið hafði allt til þessa
legið í höndum Sjálfstæðismanna
og allan þann tíma hafði fram-
gangur þess bæði verið mikili
og góður.
Ríkisstjórnin klofin.
Rakti ræðumaður síðan að-
gjörðir núverandi stjórnar í land
helgismálunum og sýndi fram á
að þar hefði ávallt ríkt ágrein-
ingur, og að ríkisstjórnin var
svo klofin um málið, að nærri lá
að stjórnarsamstarfið rofnaði
af þeim sökum. Sjálfstæðis-
menn hefðu tilkynnt rikisstjórn-
inni þann 21. maí í vor hver
skoðun Sjálfstæðisflokksins væri.
Hann lagði áherzlu á að gerð yrði
nauðsynleg rétting á grunnlínum
og fiskveiðilögsagan yrði færð út
í 12 mílur.
Þar hefði stefna flokksins þeg-
ar verið skýrt mörkuð og í beinu
samræmi og áframhaldi við fyrri
aðgjörðir flokksins. Örfáum vik-
um vildi flokkurinn verja til þess
að skýra þetta sjónaTmið fyrir
öðrum vinveittum þjóðum í því
trausti, að á þann veg fengist
meiri skilningur og samúð ann-
arra á málstað Islendinga. Tillög-
um Sjálfstæðismanna var hafn-
ar ríkisstjórnarinnar og milli
hennar og stjórnarandstöðunnar.
Þetta mál er sannarlega svo
mikið að öll önnur sjónarmið
verður að setja til hliðar til að
vinna sigur í því. Það munum
við Sjálfstæðismenn gera hver
. sem hegðun andstæðinga okk-
ar verður.
Hetjudugur sjómannanna
Hetjudugur íslenzku sjómann-
anna undanfarna daga hefir vak-
ið óskipta aðdáun allra íslend-
inga. Hann er þeim muh aðdá-
anlegri sem þeim — fáum og á
lélegum skipum, vár aldrei ætlað
það verkefni að standa í slíkum
átökum. En með dáð sinni hafa
sjómennirnir náð stjórnmála-
mönnunum lengra í að afla okkur
þess skilnings og viðurkenningar
á rétti okkar sem stjórnmála-
mennirnir höfðu tekið að sér að
afla.
Saettum okkur ekki við ofbeldið
Vinir okkar hafa valdið okkur
vonbrigðum hélt ræðumaður á-
fram. Jafnframt því sem við
viljum gera allt til þess að hyggi-
lega sé á málum haldið af hálfu
fslendinga þá segjum við það
að af stjórnarflokkunum, en hiklaust — og engir hafa frekari
magnaðar deilur og fáheyrð [ rétt eða ástæðu til þess heldur ana.
lítil en á þróttmikla menn og
konur. Þjóð sem hefur lifað af
hungur, i'átækt eldgos og ísa. Við
höfum bundizt samtökum við
Breta og aðrar frelsisunnandi
þjóðir heims til þess að vernda
og verja mannhelgi og frelsi okk
ar og þeirra. Og okkar hlutur er
sízt minni en annarra. Þess vegna
er enn ömurlegra til þess að vita
að hin mjög fámenna en ófyrir-
leitna hagsmunaklíka skuli fá
dregið ríkisstjórn sína til þess að
veita landhelgisbrjótunum her-
skipavernd til ofbeldisverka
sinna.
Þrátt fyrir vaxandi tækni við
fiskveiðarnar kemur allt fyrir
ekki. Miðin við ísland eru þegar
að verða þurrausin. Engar efna-
hagsráðstafanir er hægt að gera
veigameiri fyrir land og þjóð en
að færa út landhelgina og tak-
markið er og verður: Landgrunn-
ið til afnota fyrir íslendinga eina
og aðra ekki.
Nú ríður á að hver haldi vöku
sinni hvort heldur til sjós eða
lands, aldnir sem ungir.
Hvert fótmál sem stigið er í
þessu máli verður að stíga ineð
festu og gætni.
Á eftir veiðiþjófum.
Þá tók Skúli Möller til máls,
en hann hefir undanfarið starf-
að við strandgæzlustörf á varð-
skipinu Ægi og tekið þátt í þóf-
inu við brezku landhelgisbrjót-
brigzl voru með þeim sjá.fumj en við, sem einlægast höfum bar-
um það hvernig þeir ættu að j izt- fyrir þátttöku fslendinga í
leysa málið. | samstarfi lýðræðisþjóðanna — að
Sjálfstæðismenn höfðu einir ’ við höfum orðið fyrir vonbrigð-
raunsæi tól þess að gera sér
grein fyrir, hvað verða mundi
1. september, en málgögn nkis-
um af framkomu þeirra nú við
hina íslenzku þjóð. Hafa Bret-
ar nú ekki veitt óvinum sínum
stjórnarinnar héldu því fram til nægan fagnað með framkomu
síðustu stundar að Bretar myndu ! sinni í þessu máli? Er þeim ekki
ekki þegar á reyndi gera tilraun ' sjálfum hollara að láta af ofbeldi
til að beita ofbeldi. Tillaga Sjálf- | sínu áður en meiri óhöpp hljótast
stæðismanna um að íslendingar af?
kærðu Breta fyrirfram fyrir ógn j Þrátt fyrir allt trúum við því
un við íslenzkt landssvæði og létu 1 að við séum staddir þar á hnett-
í því tilefni kalla saman ráðherra ; inum sem ofbeldið sker ekki til
fund Atlantshafsbandalagsins langframa úr ágreiningnum.
sýndi að Sjálfstæðismönnum var
ljóst hvað í húfi var. En ríkis-
stjórnin hafnaði þessari tillögu
Sjálfstæðismanna með allsendis
ófullnægjandi rökstuðningi.
í stað þess lét stjórnin fara
fram viðræður um málið sem í
tóku þátt sérfræðingar sem ekk-
ert ákvörðunarvald höfðu enda
kom á daginn að Parísarviðræð-
urnar reyndust verri en árang-
urslausar, þær áttu sinn þátt í
að hleypa kergju í málið.
Ofbeldi Breta
Þá vék ræðumaður að ofbeldi
og yfirgangi Breta síðan 1. sept.
Með ofbeldi sínu við íslenzka
sjómenn hefðu Bretar breytt mál-
inu frá því að vera hagsmuna iál
og réttlætismál yfir í það að
varða beinlínis þjóðarsæmd ís-
lendinga. Athæfi þeirra á hina
hörðustu fordæmingu skilið.
Heimskulegri og tilgangsminni
ráðagerð en þetta herhlaup Breta
væri erfitt að hugsa sér. Á öllu
athæfi þeirra yrði ekki lýst nóg-
samlega harðri og skorinorðri
fordæmingu.
- ♦ -
En hvað er framundan nú í
Og víst er um það að þótt
Islendingar hafi um stund orð
ið að una ofbeldi hafa þeir
aldrei sætt sig við það heldur
ætíð staðið á rétti sínum og
svo munium við enn gera með-
an í okkur er nokkur ærleg-
ur dropi blóðs.
Við berjumst fyrir tilveru okkar
Þá tók til máls Einar Guð-
mundsson skipstjóri.
Fyrir hverju erum við að berj
ast? spurði ræðumaður í upphafi
máls síns. Erum við að berjast
fyrir hinn tiltölulega fámenna
hóp íslendinga er sjóinn stunda?
Nei, hér er lítil þjóð að berjast
fyrir lífsrétti sínum og tilveru.
Þjóð sem að vísu er fámenn og
Lýsti hann í ræðu sinni at-
burðunum eins og þeir höfðu
komið honum fyrir sjónir er
brezki flotinn var að veita veiði-
þjófunum „vernd“ sína, og fram-
komu togaraskipstjóranna við
íslenzku varðskipsmennina. Sér-
staklega þótti fundarmönnum
fróðlegt að hlýða á hina grein-
argóðu lýsingu Skúla frá því,
er Russel hafði næstum því vald-
ið árekstri við Ægi, en eins og
menn rekur minni til þá til-
kynnti Russel samstundis að Æg-
ir hefði ætlað að sigla sig í kaf,
og þannig kom fregnin í brezka
útvarpinu og blöðunum. Þegar
Russel hafði stefnt þvert í veg
fyrir Ægi og skipherra Ægis forð
að ásiglingu með því að stöðva
vélarnar sigldi brezki bryndrek-
inn upp að Ægi með allar byss-
ur mannaðar og tilkynnti að ef
íslendingarnir reyndu þetta aft-
ur skyldu þeir hafa verra af!
Allir starfsmenn landhelgis-
gæzlunnar eru einhuga um, sagði
Skúli, að verja landhelgina eins
og þeim frekast er unnt og þeir
vita að öll þjóðin stendur að baki
þeim. Það væri því mjög æskilegt
að ríkisstjórnin tæki þjóðina sér
til fyrirmyndar og sýndi sama
einhug og hún.
Ég er algjörlega sammála um-
mælum eins skipherrans á varð-
skipunum: — Við höfum aldrei eigin reynslu vissi hann, að rík-
tapað strlði. Og víst munum við
fara með sigur heim úr þessu
stríði!
Rétturinn allur okkar megin.
Þá tók til máls Þorkell Sig-
urðsson, vélstjóri. Hóf hann mál
sitt með því að segja, að sagan
kenndi allt og rakti sögu land-
helgismálsins allt frá fyrstu tíð.
Vitnaði í Úlfljótslög um að skip
máttu ekki sigla að landi með
gapandi höfðum og gínandi trjón-
um. Benti Þorkell á, að Englend-
ingar hefðu löngum gengið á und
an með að sýna okkur ribbalda
hátt, og tíndi til mörg dæmi úr
sögunni máli sínu til sönnunar.
Sagði hann, að það sannaðist
áþreifanlega á þeim, að þegar
þjófurinn kæmist upp á að stela,
þá hætti hann ekki fyrr en öllu
væri stolið. Þá varpaði hann fram
þeirri spurningu, hvernig á því
stæði, ag brezki flotinn vernd-
aði aðgerðir landhelgisbrjóta og
æsti menn tól að beita líkams-
meiðingum í íslenzkri landhelgi?
Taldi hann þá skýringu líkleg-
asta, að einhver aðili, eða em-
hverjir aðilar brezkra útvegs-
manna hefðu brezku stjórnina í
vasanum.
Þá minnti Þorkell á þá virð-
ingarverðu tilraun, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn gerði á sínum
tíma til að stöðva ofbeldisaðgerð-
ir, en utanríkisráðherra sá ekki
ástæðu til að taka undir þá til-
lögu. Þorkell hvatti til að okkar
málstaður væri sem ýtarlegast
túlkaður með öllu móti og sagði
að við gætum verið harðir í
málflutningi okkar, því réttur-
inn væri allur okkar megin.
Hvatti hann til algerrar þjóðar-
einingar og sagði að lokum:
Ef við stöndum saman, munum
við vinna sigur. ísland væntir
því þess, að allir geri skyldu sína.
Landhelgismálið
tilfinningamál.
Næstur tók til máls Jóhann
Hafstein alþm. Hann sagði, að
landhelgismálið væri ekki aðeins
lífshagsmunamál okkar Islend-
inga, heldur einnig viðkvæmt til-
finningamál. Yrðum við að gera
okkur grein fyrir því á hverjum
tíma, hvernig málið stæði. Svo
veigamikið mál ætti að vera haf-
ið yfir allar flokkadeilur, en því
miður væru til þeir menn, sem
settu flokkshagsmuni ofar þjóð-
arhag, jafnvel í þessu máli. Jó-
hann Hafstein þakkaði Bjarna
Benediktssyni ýtarl^s fram-
söguræðu, en kvaðst vilja árétta
'nokkur atriði.
Hann skýrði frá því, að hann
hefði verið staddur í Texas í
maímánuði sl. og 22. maí hefði
verið hringt til sín frá New York
og sér sagt að íslenzka ríkis-
stjórnin væri að fara frá. Af
Bretar ekki skuidhundnir til að taka
þátt i vörnum formósu
■n. x n. i r - , Tr , ... , irætlanir Bandaríkjánna og
Ræöu Eisennowers agnað a Vesturlonaum an hefði einungis verið fiu
LONDON, 12. september. — Macmillan skýrðl svo frá í kvöld, að
Bandaríkjastjórn hefði hvorki beðið um né verið heitið brezkri
landhelgismálinu? Hvað hyggst j liernaðaraðstoð á Formósusundi. En við erum skyldugir og fúsir
ríkisstjórnin fyrir?
Mjög sýnist allt á huldu um
áform hennar, en þrcniit virðist.
koma til greina:
1) Að allt verði látið sitja við
hið sama og reynt að þreyta
Breta. 2) Að málið verði borið ., , _
~ ,,, *• sionarmiðum, sem fram hefðu
undir S.Þ. og 3) að þvi verði _
í t, rvt 11 ll' i ít/t v\ Vt /tttr/tttp "11 wt
íil þess að vMta alla þá aðstoð, sem við getum látið í té til þess
að tryggja friðsamlega lausn deilunnar, sagði forsætisráðherrann.
Málið bæri að leysa á friðsam-
legan hátt.
Talsmaður brezku stjórnar-
innar lét ennfremur svo um
mælt í dag, að brezka stjórnin
væri fyllilega sammála þeim
skotið til dómstólsins í Haag.
ernissinna við Formósusund.
Mergurinn málsins er ekki nú-
j komið í ræðu Eisenhowers um
, , , ' að ekki bæri að beita valdi til
Ef við truum sjalfir a okkar , _ , , „
. . „ Þess að koma fram breytingum
eigm rett, sagði ræðumaður, svo . _ . , . . , .
a aðstoðu kommunista og þjoð-
sem við vissulega gerum hlytur
sú spurning að vakna, hvort ekki
sé nær að bera þessa deilu undir j
alþjóðadómstólinn í Haag heldur . verandi og framtíðarstaða Que-
en láta hana verða eitt af samn- moy og Matsu, sagði talsmaður-
ingsatriðum stórþjóðanna í valda inn, heldur hvort stöðu eyjanna
þrátafli þeirra innan S.Þ, Það er verður breytt með valdi eða
atriði, sem vel verður að athuga, ekki.
áður en ákvörðun er tekin. I , , q
Við Sjálfstæðismenn vörum við j
þeim starfsaðferðum, sem ríkis- j
stjórnin hefir haft í frammi íl Lét han* í ljós hryggð sína
þessu máli. Við erum nú sem yfir þvi, að kínverskir komm-
fyrr reiðubúnir til þess að gjra únistar létu nú byssurnar tala.
um ræðuna, að Eisenhower hefði
enn einu sinni sannað árásarfyr-
ræð-
einungis verið flutt til
þess að róa og slá ryki í augu
bandarísks almennings. Það
væri þessi stefna Bandaríkjanna,
sem sífellt ógnaði heimsfriðinum.
O ★ O
Talsmaður þjóðernissinna-
stjórnarinnar á Formósu lýsti
yfir ánægju sinni með ræðuna
Bætti hann því við, sem fram ! og sagði hana bera vott um fram-
kom í ummælúm forsætisráð- ] sýni bandarísku stjórnarinnar.
herrans, að Bretar hefðu ekki I Hins vegar taldi hann ekkert gott
skuldbundið sig til þess að taka 1 geta leitt af viðræðum við kín-
þátt í vörnum Quemoy, Matsu verska kommúnista — og taldi
og Formósu. — j þær varhugaverðar.
0*0
Stjómmálafregnritarar á Vest- TOKYO, lz. - - I morgun
urlóndum eru á einu máli uni barst neyðarkall frá litlum flota
það, að ræða Eisenhowers hafi' japanskra fiskiskipa, sem var að
verið ein sú áhrifamesta og skel- 1 veiðum undan Habomai eyjunni,
eggasta, sem hann hafi flutt í j norður af Japan. Sagði í tilkynn-
stjórnartíð sinni. Hann hafi ] ingunni frá þeim, að rúss-
sýnt einbeittni og festu — og nesk eftirlitsskip hefðu skotið á
gert lýðum ljóst, að Bandaríkin þau — og væru þau nú að
ætluðu sér ekki að hopa fyrir búast til árásar. Síðan heyrðist
ógnum kommúnicmans. — ekkert til fiskiskipanna, en
japönsk skip fóru á vettvang.
Þegar síðast fréttist hafði hvorki
Tassfréttastofan hafði þau orð sézt til skipanna né heyrzt.
isstjðrnin átti erfitt með að
springa og spurði því hvað ylli.
Því var svarað til, að stjórnin
væri að klofna vegna ágreinings
um landhelgismálið. Kvaðst Jó-
hann hafa búizt við ágreiningi
um öll önnur mál frekar. Sama
dag barst sú frétt frá Upplýs-
ingaþjónustu Bandaríkjanna, að
íslenzka stjórnin væri farin frá
vegna ágreinings um landhelgis-
málið og kvað Jóhann það hafa
verið allt annað en skemmtileg-
ar fréttir að auglýsa þannig með-
al annarra þjóða ágreining um
einmitt þetta mál. Nú væri hvatt
til þjóðareiningar af þessari
sömu ríkisstjórn. 1 því sambandi
væri ekki úr vegi að athuga
hvernig þjóðareiningin lýsti sér
innan stjórnarinnar.
Gagnstæðar yfirlýsingar.
Vitnaði hann til ræðu Guð-
mundar í. Guðmundssonar frá 1.
sept. sl. þar sem sagði, að ís-
lenzka stjórnin hefði verið að
þreifa fyrir sér innan Atlants-
hafsbandalagsins um að vinna
okkar málstað fylgi. Um svipað
leyti hefðu erlent blöð haft það
eftir sjávarútvegsmálaráðherra,
að ekki kæmi til mála, að ræða
þetta mál innan Atlantshafs-
bandalagsins. Þannig hefði geng-
ið á gagnstæðum yfirlýsingum.
Fjórum dögum fyrir 1. sept. skrif
aði Þjóðviljinn forystugrein, þar
sem sagði m. a.: — Hann (þ. e.
utanríkisráðherra) hefur ekki
komið því í verk að svara einni
einustu orðsendingu, sem okkur
hefur borizt um málið frá er-
lendum ríkisstjórnum. Hann hef-
ur gengið að því verkefni sínu,
að kynna málstað íslendinga fyr-
ir öðrum þjóðum, af þvílíku ró-
lyndi, að smágrein um landhelg-
ismálið er loks dreift á hans veg-
um einum tíu dögum áður en
stækkunin kemur til fram-
kvæmda. Og hann hefur sannar-
lega ekki orðið uppnæmur út af
því, þótt endalausar missagnir
hafi slæðzt inn í erlendar frá-
sagnir um landhelgismálið, jafnt
um afstöðu hans sem annarra.
Er sízt ástæða til að harma þessa
þögn ráðherrans og afskiptaleysi;
hann ætti að gera slíka fram-
komu að fastri reglu.
Sundiurþykkur hópur
Jóhann kvaðst minna á þetta
til þess að menn áttuðu sig á
því, hvemig þessi mál stæðu inn-
an ríkisstjórnarinnar. Hann ef-
aðist um, að til væri svo fámenn-
ur hópur sem þessir sex ráðherr-
ar, sem væri sjálfum sér svo
sundurþykkur innbyrðis. Ráðherr
unum bæri þó skylda til að ganga
á undan með góðu fordæmi. Þá
skýrði ræðumaður frá því, að það
j hefði verið látið í það skína, að
' Sjálfstæðismenn sýndu ekki fulla
einurð í landhelgismálinu. Hefðu
verið bornar á þá stórar ásakanir
og meira en það. Forsætisráð-
herra, Hermann Jónasson, hefði
látið sér sæma, að hafa yfir í
kjördæmi sínu fullkomin ósann-
indi um afstöðu Sjálfstæðismanna
til landhelgismálsins. Hið sama
hefði Eysteinn Jónsson, fjármála-
ráðherra, gert austur í Rangár-
vallasýslu.
(Jm hvað var spurt?
Taldi Jóhann það of mikinn á-
byrgðarhluta, er ráðherrar leyfðu
sér svona málflutning, og það
væri rétt að menn veittu því at-
hygli, er menn í slíkum ábyrgð-
arstöðum létu sér sæma að fara
með fleipur og órökstuddar get-
sakir. f sambandi við þá fullyrð-
ingu Eysteins Jónssonar, að Sjálf
stæðismenn hefðu engu svar-
að til þegar þeir voru spurðir um
afstöðu sína í landhelgismálinu,
sagði hann, að það væri gaman
ef hæstvirtur fjármálaráðherra
vildi upplýsa hvenær Sjálfstæðis-
menn hefðu verið spurðir og um
hvað hefði verið spurt.
Jóhann benti á, að í landhelgis-
málinu væri byggt á þeim grund-
velli, sem Sjálfstæðismenn hefðu
] lagt, og það gerði þessi sundraða
ríkisstjórn einnig. Þá minnti hann
á, að Sjálfstæðismenn kunngjörðu
afstöðu sína í landhelgismálinu í
maímánuði sl.
Veigamestu aðgerðirnar í þessu
Framiiald á bls. X9.
<