Morgunblaðið - 16.10.1958, Blaðsíða 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 16. okt. 1958
I

Utg.: H.f. Arvakur. Reykjavlk.
Framkvæmdastióri: Sigfús Jónsson.
Aðarritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: SigurSur Bjarnason frá Vigur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla. simi 3J045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22480
Askriftargjald kr 35.00 á mánuði innaniands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
FORÐUMST
FRAMSÓKNAR-RANGINDIN
UTAN UR HEIMI
Ö/voður Grænlendingur sofnabi á víðavangi
Missti báðar hendur vegna kals
STJÓRNARBLÖÐIN finna
sér oftast eitthvað til að
deila um. Þessa dagana
kljást Alþýðublaðið og Þjóðvilj-
inn um, hverjir hafi borið sigur
af hólmi í Alþýðusambandskosn-
ingunum. Forystugreinar beggja
blaðanna fjalla í gær um það
efni. Alþýðublaðið segir:
„Þjóðviljinn reynir að stappa
stálinu í lesendur sína með þeirri
fullyrðingu að kommúnistar og
handbendi þeirra eigi sigurs von
á næsta Alþýðusambandsþingi.
Slíkt er heimskuleg blekking.
Meirihluti 6—11 atkvæðanna á
síðasta Alþýðusambandsþingi
verður ekki notaður til þess í
haust að endurtaka leikinn frá
því fyrir tveimur árum. Meiri-
hlutinn, sem þá var, er minni-
hluti í dag. Kommúnistum er
þetta líka ljóst“.
Þrátt fyrir það þótt Þjóðvilj-
inn reyni að bera sig vel, virðist
Alþýðublaðið hafa rétt fyrir sér
í því, þegar það segir kommún-
ista gera sér ljósan ósigur sinn.
A. m. k. verður ekki annað mark-
að af þessum orðum Þjóðviljans:
„Hér skal ekki att kappi við
Alþýðublaðið og reynt að draga
flokkslega í dilka fulltrúa þá
sem kosnir hafa verið á Alþýðu-
sambandsþingið. — — — Full-
trúar hafa viða verið kosnir með
svo litlum atkvæðamun, að á til-
viljun getur oltið en kjör þeirra
segir ekkert um kraftahlutföll í
hreyfingunni. Sé þetta athugað,
mun engum blandast hugur um,
að einingaröflin eru sterk innan
Alþýðusambandsins. Og ekki er
að efa að innan þess hóps, sem
afturhaldið telur sér, eru marg-
ir fulltrúar sem ekki munu reiðu
búnir að afhenda flokki Bjarna
Benediktssonar og Birgis Kjarans
völdin í verkalýðssamtökunum á
íslandi".
★
í þessum orðum kemur fram
sú von kommúnista, að þeim tak-
ist að sundra liði lýðræðissinna.
Drukknandi manni er ekki lá-
andi, þó að hann grípi í hálm-
strá sér til bjargar.
Hvað sem um samheldni lýð-
ræðissinna verður, þá er víst að
vonin um, að hún sundrist vegna
valdhyggju Sjálfstæðismanna er
haldlaust hálmstrá. Sjálfstæðis-
menn munu aldrei leitast við að
misnota verkalýðssamtökin á
sama veg og valdhafar Alþýðu-
sambandsins hafa nú gert..
Sjálfstæðismenn vilja einmitt
losa Alþýðusambandið úr hinni
pólitísku togstreitu og stuðla að
því, að það sinni þeim verkefn-
um, sem það var stofnað til og
yfirgnæfandi meirihluti meðlima
þess ætlast til, að það gefi sig
að. Sjálfstæðismenn hafa ætíð
barizt fyrir því, að allir verka-
menn, hvar í flokki, sem þeir
standa, njóti jafnréttis innan
verkalýðssamtakánna, og séu
metnir þar eftir athöfnum sín-
um en ekki skoðunum á þeim
efnum, sem verkalýðssamtökun-
um eru óviðkomandi.
Það er mikill vinningur fyrir
frelsi og styrk verkalýðssamtak-
anna, að fleiri Sjálfstæðismenn
munu eiga sæti á næsta Alþýðu-
sambandsþingi en áður. Enn þá
meira máli skiptir sanit, að sýnt
er, að án flokksgreinarálits vill
meirihluti kjósendanna fylgja
þeirri stefnu Sjálfstæðismanna,
að verkalýðsfélögin séu ekki
gerð að kúgunartæki ríkisvalds-
ins gegn almenningi.
Er og ekki um það að villast,
að í kosningunum felst fullkom-
ið vantraust á V-stjórninni. Það
eru ekki lýðræðissinnar einir,
sem eiga fylgi sitt að verulegu
leyti að þakka andúð almennings
á núverandi ríkisstjórn, heldur
forðuðu kommúnistar algeru
fylgishruni sínu með því að lýsa
fordæmingu á stjórnarstefnunni.
★
Framsóknarmenn hafa með
viðbrögðum sínum sannað, að
þeir hafa áttað sig á þessum stað-
reyndum. Tíminn hamaðist með
kommúnistum allt fram á sunnu-
daginn s. 1. Þá beindi hann sókn
sinni einkum gegn lýðræðissinn-
um í Iðju og Trésmiðafélaginu.
Klókara þótti að láta Framsókn-
armenn sem minnst koma nærri
Dagsbrúnarkosningunum í al-
manna augsýn. Úrslitin urðu og
þau, að lýðræðissinnar unnu á,
þar sem Framsóknarmenn höfðu
haft sig mest í frammi, en komm-
únistar héldu velli, þar sem að-
stoð Framsóknar var eftir föng-
um haldið leyndri.
Skiljanlegt er, að Framsókn
láti sér fátt finnast um úrslitin.
Þau eru alger fordæming á V-
stjórninni og ráðagerð Framsókn
ar um að hrifsa til sín úrslita-
ráð í Alþýðusambandinu til við-
bótar rangfengnum völdum yfir
ríkisbákninu og peningavaldi
SÍS.
Framsóknarmenn eru þó áreið-
anlega ekk'i hættir við ráðagerðir
sínar. Timinn er á ný farinn að
segja frá tillögum um, að „heild-
arsamtök verkalýðsins“ hafi á-
kvörðunarvald í vinnudeilum.
Þett'a lætur vel í eyrum, en
forsenda þess er, að heildarsam-
tökin séu lýðræðislega byggð
upp. En fyrir Framsóknarflokkn-
um vakir þvert á móti að koma
á einræði lítillar klíku, þar sem
hún sjálf hafi oddaaðstöðu og
geti öllu ráðið.
Nánari útfærsla ráðagerðar
Framsóknar sést í fjárlagafrum-
varpinu, sem haldið var leyndu
fram yfir Alþýðusambandskosn-
ingarnar. Þar miðar Eysteinn
Jónsson tekjur og gjöld ríkis-
sjóðs við sömu vísitölu og gert
var við setningu bjargráðanna í
vor. Síðan hefur vísitalan hækk-
að um 25 stig. í fyrradag var til-
kynnt hækkun um hvorki meira
né minna en 13 stig. Þessar gíf-
urlegu hækkanir koma samt eng-
um á óvart, allra sízt Eysteini
Jónssyni. Þó að honum sé farið
að förlast, er hann ekki svo af
sér genginn, að hann viti ekki
hvað hefur verið að gerast í
efnahagsmálunum í sumar.
Hér duga ekki hinar gamal-
reyndu aðferðir Framsóknar:
Rangindi, blekkingar og kúgun
auka aðeins á vandann. Hann
verður einungis leystur með því,
að allir geri sér ljóst, að meiri-
hlutinn verður að ráða, og að
réttar ákvarðanir verða því að-
eins teknar, að málin séu lögð
fyrir almenning af hreinskilni og
heiðarleik.
DÖNSK BLÖÐ hafa að undan-
förmi gert sér tíðrætt um hið
alvarlega ástand sem skapazt hef-
ur á Grænlandi hvað áfengis-
málum og kynsjúkdómum við-
kemur. Ekki er þar með sagt, að
ástandið hafi aldrei verið þessu
líkt á Grænlandi fyrr. Síður en
svo. En Dönum tókst á tíma-
bili að bæta ástandið mjög. Það
var ekki fyrr en hið mikla að-
streymi danskra verkamanna
hófst síðustu árin að aftur seig
á ógæfuhliðina.
Danskur yfirlæknir, Carl
Clemmesen, hefur að undanförnu
dvalizt í Grænlandi til þess að
rannsaka ástandið og gera úr-
bótatillögur. Við heimkomuna
hafði hann þá sögu að segja, að
fyrsta mánuðinn, sem hann var
í Grænlandi, hafi hann aðeins
séð einn Grænlending ölvaðan
á almannafæri. Hins vegar hafði
hann séð 5—6 Dani undir áhrif-
um áfengis á þessum sama tíma.
- ♦ -
Enda þótt þetta gefi til kynna,
að ekki séu þeir innfæddu einir
um hituna, segir læknirinn,
að síðar hafi hann komizt að
raun um, að ástandið væri í raun
og veru alvarlegt, því að Græn-
lendingar drykkju mikið, þegar
þeir á annað borð drykkju — og
stórslys hefðu hlotizt af.
Það fréttist m. a. nú á dögun-
um, að tveir Grænlendingar, sem
voru á leið milli byggðarlaga
ekki langt frá Thule, hefðu orð-
ið hart úti. Lögðu þeir upp að
kvöldlagi, báðir mikið drukkn-
ir — og ætluðu að vera á ferð
um nóttina á hundasleðum sín-
um. Menn, sem leið áttu milli
sömu staða daginn eftir gengu
fram á tvímenningana þar sem
þeir höfðu dottið út af og sofnað
á hjarninu um nóttina. Öðrum
hafði tekizt að troða sér í svefn-
poka sinn að mestu, en þó var
hann kalinn á fingrum — og
þurfti að taka nokkra af honum,
þegar í snjóhús kom. Hinn hafði
hins vegar aldrei komizt nema
að hálfu leyti niður í sinn svefn-
poka og hendur hans lágu berar
í snjónum, kólu — og missti hann
þær báðar. Þetta er eitt dæmið
um það hvað drykkjuskapur
Grænlendinga getur haft í för
með sér. Að vísu eru slysin ekki
öll svona alvarleg, en úrbótar
er engu að síður þörf.
- ♦ -
Carl Clemmesen yfirlæknir
hefur fundið marga^ ástæður til
misnotkunar Grænlendinga á
áfenginu.
Ein ástæða* er sú, að loftið í
Grænlandi er mjög þurrt, íbúarn-
ir þarfnast mikils vökva, drykkj-
arvatn er hins vegar víða af
skornum skammti — og sums
staðar ill-drekkandi vegna ó-
bragðs.
Önnur er sú, að í augum Græn-
lendinga er áfengisneyzla eins
konar mælikvarði á þjóðfélags-
lega stöðu. Fyrst og fremst þykja
þeir loðnir um lófana, sem geta
leift sér að drekka daglega — í
öðru lagi hefur fordæmi Dana
ekki verið sem bezt Mörgum
dönskum starfsmönnum í Græn-
landi leiðist vistin þai, þeir eru
flestir fjarri fjölskyldu og ætt-
ingjum og drepa þá gjarnan tím-
ann með því að fá sér í staup-
inu í frístundum.
Þá segir læknirinn, að Græn-
lendingar séu að eðlisfari skemmt
anafýknir og glaðværir. Finnst
þeim áhrif áfengisins auka mjög
á ánægjuna sem svo mörgum
öðrum.
- ♦ -
En ótalið er það, sem senni-
lega er einna þyngst á metunum
hvað þetta snertir. Grænlending-
ar hafa alla tíð lifað á því, sem
þeir hafa getað aflað frá degi
til dags, Grænlandsverzlunin hef
ur á síðustu áratugum keypt af
þeim ýmsar sjávarafurðir í vax-
andi mæli — og nú er svo komið,
að Grænlendingarnir afla meira
en fyrir nauðsynlegri úttekt ný-
lenduvarnings og annarra nauð-
synja hjá Dönum. Nú orðið fá
því Grænlendingar greitt fyrir
afla sinn í peningum — og „pen-
ingaflóðið" jókst meira en lítið,
þegar námuvinnsla og önnur því-
lík starfsemi hófst í Grænlandi.
Þá fengu margir hinna innfæddu
vinnu og tekjur þeirra jukust
mjög.
- ♦ -
Danski læknirinn kennir yfir-
völdunum um það, að ekki hafi
verið nægilega brýnt fyrir Græn-
lendingunum hvers virði pening-
arnir væru, þeim hafi ekki ver-
ið gert skiljanlegt raunverulegt
gildi peninganna, sem þeim eru
tiltölulega nýir — og óþekktir.
Það er fátt munaðarvarnings í
hillum Grænlandsverzlunarinn-
ar og áfengið er þar einna girni-
legast. Og, þegar Grænlending-
arnir eru á annað borð með pen-
inga í höndunum — þá kaupa
þeir fyrir þá — eitthvað. Þannig
er alruúginn a. m. k.
— ♦ —
Danski læknirinn telur eitt
helzta úrlausnarefnið vera, að
flytja meiri og fjölbreyttari
munaðarvarning til Grænlands
svo að þeir innfæddu eigi úr
einhverju að velja, þegar þeir
eiga peninga afgangs. Bendir
hann t. d. á húsgögn, af þeim
segir hann mjög lítið í Græn-
landi. Telur hann jafnframt að
örva eigi Grænlendingana til
meiri híbýlaprýði. Húsgagnainn-
flutningur gæti orðið eitt ráðið
til þess.
Leggst hann alveg gegn algeru
áfengisbanni, hins vegar eigi að
ýtrýma öllu heimabruggi sem nú
gerir vart við sig í vaxandi mæli
— bæði meðal Dana og Græn-
lendinga.
Merkisbóndi
ÞÚFUM, 7. okt. — Nýlega lézt
í sjúkrahúsi í Reykjavík Samúel
Guðmundsson bóndi á Hrafna-
björgum í Ögursveit eftir langa
og stranga sjúkdómslegu. Samúel
var einn hinn mesti jarðabóta-
maður hér við Djúp. Hafði á fá-
um árum breytt lítilfjörlegri
jörð í gott ábýli og stórbætt jörð-
ina bæði að húsakosti og jarða-
bótum og sýnt hinn mesta dugn-
að í hvívetna. Kvæntur var
Samúel Hildi Hjaltádóttur, ljós-
móður sveitar sinnar, og áttu
þau 8 börn, sum uppkomin en
önnur á ungum aldri. Allt mann-
vænleg og myndarleg börn. Er
mikill skaði að fráfalli þessa dug
andi og ágæta bónda, og mikill
harmur búinn hinu myndarlega
heimili hans. — P.P.
Sjang Kaj-Sjek, forseti þjóðernissinnastjórnarinaar á Formósu vill ekki í neinu gefa eftir við
Kina-kommúnista í sambandi við átökin um Quemoy. Hér á myndinni sést Sjang (t.v.) ræða
við Harrv P. Felt aðmírál, yfirmann alls herafla Bandaríkjamanna á Kyrrahafi, er Felt skýrði
for»etaiiu„í ná sjónarmiðum Bandaríkjastjórnar í þessu viðkvæma og alvarlega máli.