Morgunblaðið - 15.01.1959, Blaðsíða 6

6
MORGTJISBLAÐÍÐ
Fimmtudagur 15. Jan. 1959.
Sáttasemjari í Kairo
Eugene Black forseti Alþjóðabankans
vinnur að því að jafna fjárhagslegan
ágreining Breta og Egypta
AÐ undanförnu hefur verið
óvenju gestkvæmt hjá Nasser
einræðisherra. Hinn egypzki
faraó lætur sem lítið sé, þótt flug-
vélar beri heimskunn nöfn til
hans nær því á hverjum degi.
Á einum hálfum mánuði hafa
htimsbloð.n hermt það, að Tító
frá Júgóslavíu, Nkrumah for-
sætisráðherra Ghana, Grotewohl
forsætisráðherra Austur-Þýzka-
lands, Karami forsætisráðherra
Libanons, Fanfani forsætisráð-
herra Ítalíu og Hammarskjöld
framkvæmdastjóri S. Þ. hafi tek-
ið sér ferð á hendur til Kairo til
að þiggja höfðinglegar veitingar
af Nasser og ræða við hann um
velferð heimsins.
Ef ekki væri hin fræga heim-
sókn Mikoyans til Bandaríkjanna
á sama tíma til að vega upp á
móti þessum glæsta gestahópNass
ers, gætu menn freistast til að
halda, að Nilardaur væri orðinn
þungamiðja heimsins eins og til
forna. Svo mikið er víst, að Nass-
er skemmtir sér konunglega og
nýtur þess að vera orðinn þýð-
ingaarmikil persóna á heims-
mælikvarða.
Enn er þó ótalnn einn gestur,
sem lengsta viðdvöld hefur haft í
landinu, önnum kafinn við mjög
svo raunhæft verkefni. Gestur
þessi kom til Egyptalands á nýj-
ársdag og dvelur þar enn. Hann
heitir Eugens R. Black og er for-
seti alþjóðabankans. Hlutverk
Eugene R. Black,
forseti Alþjóðabankans
hans er að reyna að koma á sátt-
um milli Egypta og Evrópuþjóða.
Menn gera sér einmitt nú góðar
vonir um árangur, máske fyrst
og fremst vegna þess að Nasser
er farið að ofbjóða atferli Rússa
og fylgisveina þeirra kommún-
istanna í írak. Og undarleg til-
viljun má það kallást, að rétt
í sama mund að Black kom til
Egyptalands lét Nasser hefja alls
herjarherferð gegn kommúnist-
um í Sýrlandi, handtaka foringja
þeirra og úthrópa sem flugumenn
Gyðinga, sem er versta hnjóðs-
yrði í heimi Araba,
-k
( Eugene Robert Black er sex-
tugur glaglyndur Suðurríkjamað-
ur. Hann er fæddur í borginni
Atlanta í Georgíu, þar sem faðir
hans var bankastjóri og lagði
Eugene einnig fyrir sig banka-
störf, er hann hafði lokið stúdents
prófi með góðum vitnisburði. —
Árið 1933 gerðist hann starfs-
maður Chase-bankans í New
York, sem er einn fjármagnað-
asti banki í heimi. Hann hækkaði
smám saman í tign og var orðinn
varaforseti Chase-bankans, þegar
hann var kosinn forseti Alþjóða-
bankans 1949.
Alþjóðabankinn var stofnaður
af Bandamannaþjóðunum upp úr
seinni heimsstyrjöldinni grund-
vallaður á þeirri hugsjón, að hin-
ar ríku þjóðir skyldu hjálpa hin-
mu fátækari. Hann veitti mkil-
væga aðstoð við uppbyggingu Ev-
rópu eftir styrjöldina, en síðan
hefur hann æ meir snúið sér að
því meginhlutverki sínu, að veita
vanyrktum öndum lán til skamms
tíma til ýmiss konar framfara-
mála. Alþjóðabankinn hefur veitt
íslendingum nokkur lán, m. a.
til að byggja áburðarverksmiðj-
una.
Það eru hin fjársterku lönd
svo sem Bandaríkin og nú í vax-
andi mæli Vestur Þýzkaland, sem
fengið hafa aðild að alþjóða-
bankanum, sem leggja fram fjár
magn, en fénu er síðan varið til
allskonar framkvæmda t- d. í
Suður Ameríku, Afríku, Indlandi,
Japan. Sem dæmi um fram-
kvæmdir, sem bankinn veitir lán
til eru allskonar arðbærar verk-
smiðjur, raforkuver, járnbrautir,
landbúnaðarverkfræði o. s. frv.
Það er ætlazt til að lánin séu
greidd upp með hluta af arði
fyrirtækj anna oftast á 15 árum.
Austur Evrópuríkjunum var j
upphafi boðin aðild að st.>fnun-
inni, en þau neituðu því.
¥
Auk þess sem Alþjóðabankinn
hefur fengið bein framlög frá
ríkistjórnum hinna ríkari landa
var sú nýjung tekin upp fyrir
frumkvæði Eugene R. Black, að
gefa út skuldabréf, sem selzt hafa
vel í kauphöllum í Ameríku og
Evrópu. Á útlánastefna Blacks
sinn þátt í að Alþjóðabankinn
nýtur slíks trausts, að skuldabréf
hans eru eftirsótt. Ætti þessi að
ferð að geta orðið til að flytja í
ríkara mæli fjármagn til van-
yrktu landanna. Álls hefur Al-
þjóðabankinn selt skuldabréf fyr
ir meira en 1,5 miljarð dollara,
en útlán hans í heild nema hvorki
meira né minna en 4 milljörðub
dollara.
Lán alþjóðabankans er mjög
eftirsótt. Hann sér lántakendum
og fyrir tæknilegri aðstoð og hef
Nasser einræðisherra nýtur álits og vinsælda
ur Eugene R. Black verið önnum
kafinn við að kynna sér ástand í
þeim löndum, sem mest eru hjálp
ar þurfi. Þótt ekki hafi allir get-
að fengið lán eins og þeim sýnd-
ist, viðurkenna aðiljar hinn lif-
andi áhuga forsetansfyrir framför
um og bættri afkomu í vanyrktu
löndunum. Hann hefur verið
djarfur að gefa valdamönnum í
hverju ríki holl ráð um það á
hvaða sviði efnahagsleg þróun
verði helzt byggð. Því er oft um
slíkt deilt af pólitískum ástæðum
innanlands.
Þrátt fyrir miklar annir við
þessi lánamál hefur Eugene R.
Black reynzt fús til að taka að
sér sáttaumleitanir í viðkvæmum
deilumálum. Er það vel, því að
oftast hefur þann þegar áunnið
sér traust beggja deiluaðila fyrir
góðvilja sinn og einlægni. Hann
vann t. d. fyrir nokkru að sátt-
um milli Indlands og Pakistans
um notkun áveituvatns úr þver-
ám Indufljóts. Og hann var strax
reiðubúinn að leggja sitt af mörk
um til að jafna hinn harðvítuga
ágreining Breta og Egypta, sem
hefur orðið báðum þjóðunum
kostnaðarsamur.
★
í deilu Breta og Egypta eru það
fyrst og fremst fjárhagslegar kröf
ur, sem hafa staðið algerlega í
vegi fyrir samkomulagi á öðr-
um sviðum. Nefndir frá deiluað-
iljum mættust að vísu við og við
á síðasta ári, en samkomulagsvilji
var þá enginn fyrir hendi. Nú
hefur aðstaðan hins vegar
breyzt. Nasser er farinn að ótt-
ast sína austrænu vini og Bretar
sjá fram á Vestur-Þjóðverjar
muni hremma af peim hinn eg-
ypzka markað fyrir margháttaðar
iðnaðarvörur. Góður vilji á báða
bóga ætti að geta brúað bilið.
Egyptar krefjast þess að Bretar
gefi lausar inneignir þeirra í Bret
landi. Þessar inneignir eru að
nafnverði 90 milljón pund, en
þar sem verulegur hluti þeirra
er í verðbréfum mun raunveru-
legt verðmæti þeirra ekki vera
yfir 75 milljón pund.
Bretar munu vera fúsir til að
gefa inneignir þessar lausar, þó
ekki allar í einu lagi eins og
Egyptar hafa krafizt, heldur í
smáslöttum og verði féð notað til
vörukaupa í Bretlandi.
★
Þá koma skaðabæturnar: Bret-
ar krefjast þess að Egyptar greiði
þeim skaðabætur fyrir brezk fyr-
irtæki sem tekin hafa verið eign-
arnámi að upphæð sem nemur 40
milljón sterlingspundum, en Eg-
skrifcir úr
dqglega hfmu
Endurnar á opinberu
Framfæri
EINN morguninn í þessari viku
fékk Velvakandi sér morgun-
göngu suður með Tjörn, rétt til
að auka lystina fyrir hádegis-
matinn. Flestir fara slíkar göngu-
ferðir að vísu á síðkvöldum að
sumrinu, en þennan dag var kyrrt
veður og frost, eins og oft að
undanförnu, og Tjörnin sindraði
í geislum sóiarinnar, sem rétt
gægðist upp fyrir suðurfjöllin.
Krakkarnir léku sér á ísnum með
ærslum og látum, og hjá Iðnó
var maður að gefa nokkrum ónd-
um, sem syntu út í Tjörnina.
Endurnar gleyptu við bitunum,
rifu þá grimmdarlega hver af
annarri og sögðu bra-bra.
Mér datt í hug að þarna væri
verðugt baráttumál fyrir Velvak-
anda, og var byrjaður að semja
hvatningarorðin: „Nú er þungt í
búi hjá öndunum En við
athugun og eftirgrenslan komst
ég þó að raun um, að endurnar
eru ekki eins illa haldnar og
virðast kann í fljótu bragði. Þær
eru nefnilega á bænum, og er
úthlutaður matur á Syðstu-
Tjörninni tvisvar á dag. Mér er
meira að segja sagt að brauðið
sé malað handa þeim og að fínir
fuglar eins og æðarfuglinn þurfi
ekki einu sinni að lifa á einu
saman brauði — þeir fái hakk-
aðan fisk. Endurnar hafa sem
sagt fengið sín kjör mikið bætt
eins og aðrir höfuðstaðarbúar.
Vafalaust þiggja þær þó enn
aukabita, ef hann býðst, eins og
aðrir. Endurnar á Stóru Tjörn-
inni, eru fleygar og þurfa því
aðeins að færa sig á matmálstím-
um yfir á syðstu Tjörnina, þegar
andavinirnir bregSast þeim, ef
þær vilja þá ekki heldur fljúga
til sjávar til að fá sér í svanginn,
eins og þeirra var siður hér áður
fyrr, áður en þær komust á opin-
bert framfæri.
Ég hélt áfram göngunni kring-
um Tjörnina. Á móts við ’Slökkvi-
stöðina, mætti ég nokkrum ung-
um telpum á mjallahvítum kloss-
um með áföstum skautum og
skömmu seinna komu fleiri tipl-
andi fyrir hornið á bakarii Nátt-
úrulækningafélagsins, eins og
þær hefðu ekki hugmynd um að
með þessu ferðalagi á stein-
steyptri stéttinni væru þær að
eyðileggja bitið í skautunum, áð-
ur en á ísinn var komið, og að
eftir nokkrar slíkar ferðir eftir
götunni væru skautarnir hálf-
ónýtir. Ef til vill var það ekki
nema gott að þær gerðu sér ekki
grein fyrir þessu, þvi hvar áttu
þær að fara í skautaskóna og
I skilja hina eftir?
Óheppni Velvakanda
OHEPPNIN hefur elt Velvak-
anda að undanförnu, eins og
lesendur hafa vafalaust orðið vsir
ir við. Á vísu, sem virtist sl. föstu
dag ruglaðist orðaröð svo, að hún
stóð ekki lengur í hljóðstöfum.
Seinni hluti hennar átti að sjálf-
sögðu að vera svona: Dúasonar
doktorshatt draga mætti að húni.
í gær kom svo atinað óhapp
fyrir. Gamla sæluhúsklukkan, frá
Kolviðarhóli, sem Þjóðminja-
vörður var að spyrjast fyrir um,
var koparbjalla, eins og kemur
fram í bréfinu, en teiknarinn
hafði misskilið hvers konar
klukku hér um var að ræða. Von-
andi hefur þetta ekki valdið mis-
skilningi hjá þeim, sem kunna að
vita um klukkuna.
Jólapakki á flækingi
VELVAKANDI fær ýmiss konar
vandamál til úrlausnar. Nú
liggur hjá honum jólapakki, með
áletruninni: Til Öglu, frá Leifu.
Pakkinn fannst úti á götu fyrir
jólin. Ef Agla skyldi nú sakna
jólagjafarinnar frá Leifu, eða
Leifu sárnað sá dónaskapur Öglu,
að þakka ekki fyrrr sig, þá geta
þær sótt pakkann og orðið beztu
vinkonur aftur.
yptar vilja ekki greiða meira en
30 milljón sterlingspund.
Á móti þessu krefja Egyptar
Breta um skaðabætur vegna
árásarinnar á Port Said og Súez.
Fyrir þetta vilja þeir fá 36 millj.
sterlingspund. Eru innifaldar í
því skabætur fyrir skemmdir á
Súez-skurði og á hafnarbænum
Port Said og fyrir tap á rekstri
skurðarins. Þetta er viðkvæmasta
krafan. Bretar hafa fram til þessa
þvertekið fyrir að greiða hana
og segja að árásin á Súez hafi
verið óhjákæmileg lögregluað-
gerð. Egyptar munu hins vegar
aldrei semja án þess að fá bæt-
ur. Bak við þessa afstöðu búa
heitar og reiðar tilíinningar hjá
báðum þjóðunum.
Lausnin er sú, að um ein-
hverja fjárhæð verður samið. —
í Egyptalandi verður hún kölluð
„stríðsskaðabætur" frá Bretum,
en í Bretlandi verður hún nefnd:
„Stuðningur til viðreisnar í Port
Said“.
Svo er búizt við að skaðabæt-
urnar frá Egyptum fyrir eignar-
nám á brezkum fyrirtækjum og
féð frá Bretum „til viðreisnar í
Port Said“, jafni sig upp. Ekkert
þarf að borga, aðeins draga tvö
strik yfir reikningana.
Jafnskjótt og samkcmulag er
náð í þessum fjárhagslegu efnum
munu Bretar og Frakkar setja
upp ræðismannsskrifstofur í
hvors annars landi og verzlunar-
viðskipti hefjast að nýju. Enn
mun nokkur tími iíða þar til fult
stórnmálasamband kemst á milli
landanna.
Bæriiin kaiipir
fasteiginir vegna
gatnabreikkunai
Á FUNDI bæjarráðs er haldinn
var á þriðjudaginn, voru gerð-
ar samþykktir varðandi kaup á
fasteignum.
í fyrsta lagi samþykkti bær-
inn að kaupa eignina Laugaveg-
ur 158, fyrir 600.000 krónur, verði
samkomulag um greiðsluskil-
mála.
Það sem bærinn hefur í huga,
er að kaupa húseign þessa sem
er íbúðarhús, langt en lágt, vegna
þess að breyta á mjög götulín-
unni á þessum stað, taka af sveig
sem þarna er á Laugaveginum.
í öðru lagi var samþykkt að
heimila flutning hússins Hverfis-
götu 82, á lóðina Lan.ghe4tsveg
48, en Reykjavíkurbær var jafn-
framt heimilað að semja um kaup
á um 90 ferm. af Hverfisgötu 82-
lóðinni, undir gangstétt fyrir
45.000 krónur, til greiðslu á 10
árum með 6 prósent ársvöxtum.