Morgunblaðið - 15.01.1959, Blaðsíða 16

te
MORGUNRLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. jan. 1959.
„Og auk þess er frásögn yðar
«kki alveg sannleikanum sam-
ikvæm, Helen“, sagði hann. „Hálf
«r sannlei-kur er enginn sannleik-
»r“.
í>að varð stundarþögn, en svo
sagði Bill allt í einu:
_,Eruð þér ástkona Morrisons?"
Hún hafði verið að tala um Jan
Möller.
Hann talaði um Morrison. En
liún fann að hún varð að svara
honum.
,?Já, ég er ástkona Morrisons“.
„Þér eruð að byrja mikið og
glæsilegt æviskeið“, sagði hann.
„Og hvað með það?“
Hann sneri sér við og horfði á
hana: — „Viljið þér sebja allt í
hættu. Helen? Þér lýsið þessum
Þjóðverja sem glæsilegri hetju.
En undir gálganum hafa meiri
hetjur fallið til foldar. Svo þegar
öliu er á botninn hvolft, þá er það
ekki nein venjuleg „ungfrú", sem
hann hefur bjargað, heldur amer-1
Sskur stríðsfréttaritari. Svó fram
arlega sem hann getur sannað það, j
munu amerísku yfirvöldin áreiðan
lega ekki framselja hann. Hvers
vegna skyldi hann þegja?“
„Hann mun þegja“.
Bill gekk aftur að borðinu
sinu. — „En þér viljið hins vegar
fara til Berlín og koma þar fram
eem vitni. Með öðrum orðum: Þér
vizkunnar".
farið einungis eftir rödd sam-
Hún treysti sér ekki til að
mæta augnaráði Bills. Kinkaði að-
eins kolli.
Gamli maðurinn hló þurrum
kuldahlátri:
.,Samvizka konunnar er eins og
bíll, sem gengur ekki án eldsneytis.
Ástin er eldsneytið. Samvizka yð-
ar er svo vakandi vegna þess að
ástin knýr hana áfram. Þér skul-
uð ekki álíta Morrison heimskari
en hann er. Hann trúir jafnlítið
á samvizkuna og ég sjálfur. Þér
gætuð aldrei talið honum trú um
það að miili yðar og þessa Þjóð-
verja væri ekkert náið samband".
Hún vissi ekki hverju hún átti
að svara. Eftir nóttina á „Santa
Maria“ var hún sannfærð um að
Jan Möller væri sér einskis virði.
Ekki meira en hver annar maður
sem hefði hjálpað henni í nauð-
um. Dularfullur maður í dularfull
um heimi. Aðalpersóna í ieikritinu
hennar. Hvers vegna varð þessi
óskammfeilni, gamli blaðamaður
að tala um ást?
„Morrison á marga óvini“, sagði
Bill með breyttri röddu. „Flestir
óvinir hans eru í þessu húsi. Þér
munuð komast að raun um það á
sínum tíma. Hér logar allt af und-
irferli og fláttskap. Síðan Morri-
son eldri dó hefur stríðinu um
æðstu völd í dagblaða-konungsrík-
inu aldrei linnt. Sherry aðalfram-
kvæmdastjóri vinnur að því dag
og nótt að grafa undan aðstöðu
Morrisons".
(>Hvað kemur það mér við?“
spurði Helen gremjulega.
„Enda þótt það sé enn ekki vit-
að að þér eruð ástkona Morrisons,
mun allt húsið vita það á morg-
un. Sem ástkona Morrisons eruð
þér þýðingarmikill þáttur í
stærsta blaðahringi heimsins. „Ást
kona Morrisons flýgur til Berlínar
til þess að frelsa riddarakix>ssbera
úr höndum bandamanna". Hugsið
yður bara annað eins! Það væri
hið mi'kla tækifæri sem andstæðing
ar Morrisons hafa beðið eftir fram
til þessa dags“;
Helen kveikti sér í vindlingi. —
Hún reýndi að koma reglu á til-
finningar sínar.
Með hreinskilninni hafði henni
ekki orðið neitt ágengt. Hún
ákvað því að skipta um aðferð.
„Þér hafið rétt fyrir yður, hr.
Clark“, sagði hún. — ,_Nafn mitt
verður að haldast utan við þetta
mál“.
„Ég bjóst alltaf við því að þér
mynduð taka sonsurn".
„En ég verð samt sem áður að
fara til Berlínar".
„Til hvers?“ Hann tók sér aft-
ur sæti við borðið.
„Þér sögðuð sjálfur að Jan
Möller myndi segja eins og er a.
m. k. þegar Ameríkumenn til-
kynntu honum að þeir myndu
framselja hann. Þess vegna Trerð-
ur að telja Ameríkanana af því
að framselja hann“.
Bill tottaði pípuna í ákafa. Það
var dáið í henni.
,,Hvernig hafið þér hugsað yð-
ur að gera það?“ spurði hann. —
„Haldið þér kannske að málið
verði þaggað niður vegna hinna
fögru, bláu augna yðar?“
„Nei. Það verður gert, þegar
Morrison krefst þess“.
Bill leit til hennar með undrun
í svipnum.
„Morrison kemur snemma í
fyrramálið til New York“, sagði
hún. — ,.Við munum snæða sam-
Utsala
Kápur, kjófair,
peysur, pils og fleira.
Kápu og dömubúðin
Laugavegi 15
an kvöldverð. Þá ætla ég að biðja
hann að senda mig til Berlínar".
„Þér leikið hættulegan leik,
Helen".
„Má vera“.
„Þér þekkið ekki Morrison. Ef
hann fær grun um það, að þér elsk
ið þennan Jan Möller, þá verður
allt gert til þess að koma Þjóð-
verjanum yðar sem fyrst í umsjá
Rússa“. Hann laut fram á borðið.
.,Þér vitið ekki hvað afbrýðissam-
ur maður getur gert. Einkum þeg-
ar hann er kominn yfir fertugt".
„Þér berið ekki mikið traust til
Morrisons", sagði hún.
„Þér berið of mikið traust til
sjálfrar yðar“, svaraði hann stutt-
lega.
„Ég hef engu að tapa“.
Hann stóð á fætur.
„Þér hafið öllu að tapa“_ sagði
hann. — „Þér gætuð tapað tæki-
færinu — möguleikanum á því að
verða frú Richard Morrison II.“
Hún reis líka úr sæti.
Einni mínútu síðar var hún á
leiðinni til herbergis síns. Hún
gekk fram hjá vaxbrúðunum er
veittu upplýsingar í anddyrunum,
tók sér far með hraðlyftunni nið-
ur, gekk eins og í draumi eftir
dúldögðum ganginum.
Hún var staðráðin í því að tefla
djarft, jafnvel þótt hún yrði að
hætta öllu í þeim leik — gæfu
sinni og — ást.
Helen virtist dagurinn algerlega
endalaus. 1 ritstjórnarskrifstofu
sinni las hún hvert einasta skeyti
sem kom frá Berlín. Því sannfærð
ari sem hún var um að sér myndi
takast að fá Morrison til að miðla
málum fyrir Jan Möller, þeim
mun meira óttaðist hún það að
hún yrði of sein að skeiast í leik-
inn. Hún braut heilann um það,
hvort hún ætti að leita til frétta-
deildarinnar eftir nánari upplýs-
ingum um gang málsins. Hún hafn
aði samt þeirri hugmynd að lok-
um og vék ekki eitt andartak út
úr skrifstofunni sinni. Einhvern
veginn fannst henni að hinar illu
fréttir gætu ekki borizt símleiðis,
svo lengi sem hún las hvert ein-
asta skeyti frá Berlín. jafnskjótt
og það barst. „Djöfullinn“, hugs-
aði hún með sér — „vakir aðeins,
þegar ég vaki ekki“. Hún var stað
ráðin í því að vera vakandi.
Jafnframt varð sú freisting
sífellt áleitnari að þagga niðri í
samvizkunni. Bill gamli hlaut að
hafa einhverja gilda ástæðu, þeg-
ar hann talaði um hið mikla tæki-
færi hennar. Hún hugsaði til föð-
ur síns, fátæka lyfsalans í Sring-
field. Helen Cuttler frá Spring-
field, eiginkona blaðakóngsins. Hel
en Cuttler, ein auðugasta og áhrifa
mesta kona í allri Ameríku. Her-
bergið snerist með hana, eins og
hamingjuhjól.
Hún hafði nærri gleymt því að
hún átti að mæta í skrifstofu
James Ross leikhússtjóra. klukk-
an fimm.
Hún hafði afhent hinum þekkta
Broadway-forstjóra leikritið sitt
fyrir hálfum mánuði. Þegar hún
kom aftur frá skrifstofu „Bills
gamla“, hafði vélritunarstúlkan
tilkynnt henni að hr. Ross byggist
við henni kl. fimm næsta dag.
Þegar klukkuna vantaði aðeins
nokkrar mínútur í fimm, gat hún
loks slitið sig frá skrifborðinu og
yfirgefið bygginguna við Rocke-
feller-Center.
Það rigndi. Kalt nóvember-iegn-
ið virtist lemja stræti New York
borgar með þúsund þráðgrönnum
svipum. Fólkið beygði sig undir
svipuhöggunum. Helen stóð úti á
götujaðrinum og veifaði vonleys-
is’.ega til bifreiðanna, sem þutu
fram hjá henni —.flestar fullskip
aðar farþegum — og hún var orð-
in rennvot, þegar leigubifreið
renndi loks upp að stéttinni við
hlið hennar.
Til þess að komast yfir á Broad
way, varð vagninn að aka þvert
í gegnum borgina. Umferðaljósin
hindruðu miskunnarlaust fe rð
þeirra. Helen hataði þessi umferða
ljós. Hún hataði New York. Hún
hugsaði með söknuði um Berlín,
þar sem engin umferðaljós voru.
Skrifstofa James Ross var i
einu af hinum rauðu, tveggja
hæða tígulsteinshúsum, sem eru
svo algeng í hliðargötum Broad-
ways. Helen gekk hægt upp for-
stofuþrepin.
.,Leikhússmiðlun James Ross“
hafði aðeins tvö herbergi til af-
nota. 1 fremra herberginu sátu
tvær vélritunarstúlkur. Önnur
ljós yfirlitum og brjóstamikil, var
önnum kafin við að snyrta hárauð-
ar neglurnar. Bersýnilega vin-
kona húsbóndans. Hin, grá og
guggin, álút yfir ritvélinni. Ber-
sýnilega sú er framkvæmdi vinn-
una. Á veggjunum héngu tylftir
leikhússauglýsinga.
James Ross tók á móti Helen í
litla hirðuleysislega herberginu
sínu, þar sem myndir voru festar
á veggina með teiknibólum, í st-að
auglýsinganna. Tileinkaðar mynd
ir af Robert Sherwood og Max-
well Anderson, við hliðina á
sömuleiðis tileinkuðum myndum
af Marlene Dietrich og Maurice
Chevalier.
Hr. Ross talaði mállýsku Bronx
úthverfisins. Hann var mjög lít-
ill maður, með svart hár og hvöss
dökk augu, bak við ótrúlega forn- |
tízkulegar svartbryddar náklömbr-
ur. Með hvassa nefið og hvössu
hökuna minnti hann einna helzt á
roskna saumakonu.
»»Ég er búinn að lesa leikritið
yðar. Helen", sagði hann formála
laust og ávarpaði hana með for-
nafni, eins og allir gerðu J. Broad-
way. — „Og ég hef gert meira en
það. Ég er búinn að tala við „Eng
ilinn minn“. — En því nafni
nefndust fjárveitendurnir sem
festu peninga í framleiðslu leik-
ritanna á Broadway. — „Ég er
alveg stórlega hrifinn. Engillinn
er fullur áhuga. Hann fyllist sjald
an áhuga og verður aldrei hrifinn.
Ég held að við getum komið leik-
ritinu út“.
Helen roðnaði. Ross var ekki að-
eins viðurkenndur áhrifamesti
leikhússmiðlarinn á Broadway,
heldur þótti hann og líka misk-
unnarlaus gagnrýnandi. Hún hafði
fastlega búizt við því, að hann
myndi, í bezta tilfelli. með kurteis-
legum orðum hafna þessu fyrsta
bókmenntalega tilraunaverki henn
ar, dæma það einskis virði.
Maðurinn bak við hið ofhlaðna
skrifborð, þurrkaði nefklombrurn
ar sínar.
a
l
#
u
1) „Hvað er þetta, Vaskur? Er
þetta hunduiinn hans Markús-
W?“
2) „Svo hann hefur þá sloppið
frá pápa gamla. Þá verð ég víst
að bregða skjótt við“.
3) „Andi! Kallinn minn gamli!
Ég hélt að þú heíðir lent í ein-
hverjum vandræðum. Nú pökk-
um við farangri okkar í flýti og
svo fylgir þú okkur til.... „Til
dularfulla mannsins, ekki satt,
Markús?" grípur Jói fram i.
„Að sjálfsögðu verðið þér að
gera fáeinar breytingar“, hélt
hann áfram. — „Ég get selt hr.
Mason verkið. Hann kann ekki
aura sinna tal. Ef hann veitir fyr-
irtækinu fjárhagslegan stuðning,
þá er því borgið. En Mason er
enginn kjáni. Hann hefur þegar
séð hvar gallarnir eru“.
,.Og hvar eru gallarnir?"
„Aðallega í þriðja þætti. Breyt-
ingin á þessarri þýzku hetju yðar
er næstum óhugsandi. 1 þriðja
þætti verður hann allt í einu
hreinn eins og engill. Husch, og
hann flýgur í burtu. Það er þó
líklega ekki sannfæring yðar að
slíkur Þjóðverji sé raunverujega
til.....“
„Ég þekki slíkan Þjóðverja. Og
ég var nógu lengi í Þýzkalandi".
„Vitleysa. Þar að auki kemur
sannfæring yðar alls ekkert mál-
inu við“. Hann hal 1-aði sér aftur á
bak í stólnum og bankaði með
fingurgómunum í borðplötuna. Svo
sagði hann í prédikunartón: —
„Það eru ekki allir ítalir svart-
hærðir. Þeir tala ekki allir með
höndunum eða syngja við hvert
tækifærL En á leiksviðinu verða
þeir allir að vera svarthærðir. tala
með höndunum og syngja. Áhorf-
endurnir krefjast þess. Þér getið
ekki komið áhorfendunum í skiln-
ing um neina nýja hugmynd á ein-
um tveimur klukkustundum. Það
er enn ekki liðið eitt ár frá því er
styrjöldinni lauk og menn spyrja
ekki eftir góðum Þjóðverjum".
Helen þagði í þungum hugsun-
um. Ef hún ætlaöi að njóta hækk-
andi gengis, mátti enginn vita að
hún hefði gengið eina nótt eftir
Berliner-Strasse með Þjóðverja,
Jan Möller að nefni. Ef hún vildi
bjarga Jan Möller mátti Morrison
ekki gruna að þessi Þjóðverji
væri henni meira virði en hver
annar.'Ef leikritið hennar átti
nokkurn tíma að líta ljós Bix>ad-
ways mátti sá maður ekki koma
fram í því, sem hún hafði mótað
eftir Jan Möller.....Jan Möller,
alltaf þessi sami Jan Möller. . . .
Hún heyrði háa rödd dvergsins
bak við skrifborðið.
„Þegar ályktunin er órökrétt,
ve.rðið þér að breyta henni“.
„Ef ég gerði það, þá yrðu aðeins
góðir og göfugir Ameríkanar í
öllu leikritinu og vondir Þjóð-
verjar".
.,Við höfum unnið striðið".
„Hið unna stríð neyðir okkur
samt ekki til að skrifa léleg leik-
rit“.
Ross lagði höndina á eina af
skjalamöppunum, sem lágu fyrir
framan hann á borðinu. Nú fyrst
sá Helen að hún hafði að geyma
leikritið hennar.
„Ég hef lofað Mason því að þér
skylduð umskrifa þriðja þáttinn“,
sagði hann,
SHUtvarpiö
Fimmtudagur 15. janúar:
Fastir liðir eins og venjulega.
12,50—14,00 „Á frívaktinni“. sjó-
mannaþáttur (Guðrún Erlendsdótt
ir). 18,30 Barnatími: Yngsiu
hlustendurnir (Gyða Ragnarsdótt-
ir). 18,50 Framburðarkennsla í
frönsku. 19,05 Þingfréttir. -— Tón-
leikar. 20,30 Erindi: Um pokadýr
(Ingimar Öskarsson náttúrufræð-
inpur). 21,00 Tónleikar (plötur).
21.30 Útvarpssagan: .,Útnesja-
menn“; XXIV. (Séra Jón Thorar-
ensen), 22,10 Erindi: Um veðuiv
far og landnytjar (Öskar Stefáns-
son frá Kaldbak). 22,25 Sinfónísk-
ir tónleikar (plötur). 23,10 Dag-
skrárlok.
Föstudagur 16. janúar:
Fastir liðir eins og venjulega.
13,15 Lesin dagskrá næstu viku.
18.30 Barnatími: Merkar uppfinn-
ingar (Guðmundur M. Þorláksson
kennari). 18,55 Framburðar-
kennsla í spænsku. 19,05 Þingfrétt
ir. — Tónleikar. 20,20 Daglegt
mál (Árni Böðvarsson kand.
mag.). 20,25 Bókmenntakynning:
Verk Þóibergs Þórðarsonar
(Hljóðritað í hátiðarsal Háskólan*
7. f.m.). 22,10 Lög unga fólksin*
(Haukur Hau-ksson). 23.06 Dag-
skráriok.