Morgunblaðið - 29.01.1959, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 29. jan. 1959
— Ræða Bjarna
Benediktssonar
Frh. af bls. 11.
Að vísu voru þar á næturfundi
bornar fram, ræddar og sam-
þykktar tillögur í efnahagsmál-
unum. En nærri má geta, hvers
virði þvílíkar álykíanir eru, sem
gerðar eru á einni næturstund,
án þess að mönnum hafi gefizt
noickurt færi á að átta sig á mál-
um eða kynna sér forsendur, þeg
ar vandinn, sem við er að etja,
er slíkur, að sérfræðingar hafa
ski ifað um hana hverja álitsgerö-
ina eftir aðra, stjórnmálaflokk-
arnir gert um hana áiyktun eftir
áiyktun og iagaboð liafa venð
sett eftir lagaboð, en allt komið
fyrir ekki.
ótti við „botnlausa verð-
bólguhít“.
Synjun Aiþýðusambandsþings
Bm frest notaði Hermann Jónas-
son svo sem átyllu til þess að
segja af sér. Auðvitað var þar
ekki um hina eiginlegu orsök að
ræða, heldur einungis átyllu
vegna þess, að Hermann Jónasson
var búinn að gera sér ljóst, að
ríkisstjórn hans skorti sökum
sundurlyndis öll skilyrði til að
géta leyst verðbólguvandann, sem
nú fyrst og fremst var mynduð til
að leysa.
ÍÞað var af þessum sökum, sem
fyrrv. stjórn fleygði málinu frá
sér svo að notað sé orðalag hæstv.
forsrh. Emiis Jónssonar á Alþingi
í gær. E.t.v. vakti fyrir hæstv.
fyrrv. forsrh. Hermanni Jónas-
syni, að hann með afsögn sinni
gæti hrætt samstarfsmenn sína til
hlýðni, en það fyllti ekki hina
botnlausu verðbólguhít, sem
háttv. þm. Sunnm. Eysteinn Jóns-
son réttilega sagði blasa við.
Þrjú skilyrði Sjálfstæðis-
manna.
Á þennan veg var málum kom-
ið, þegar leitað var til okkar
Sjálfstæðismanna um að reyna að
mynda ríkisstjórn. Við gerðum
okkur þegar í stað grein fyrir,
að þar var þrenns að gæta: Þeg-
ar i stað varð að gera ráðstafanir
til að stöðva vöxt verðbólgunn-
ar, setja varð nýjar reglur um
kjördæmaskipun og tryggja að
nýjar kosningar færu fram svo
fljótt sem við verður komið.
Um nauðsyn kosninga ætti
ekki að þurfa að fjölyrða. Bæði
Framsókn og Alþýðuflokkur hétu
því fyrir síðustu kosningar að
vinna hvorki með kommúnistum
né Sjólfstæðismönnum á kjör-
•tímabilinu. Þeir hafa að vísu rof-
ið ioforðið varðandi kommúnista,
en við Sjálfstæðismenn teijum
okkur ekki samboðið að taka þátt
í samstarfi, sem byggist á svik-
um af hálfu gagnaðila. Frambúð-
arsamstarf, án þess að tryggja
kosningar sem fyrst, getur
því þegar af þeirri ástæðu
ekki komið til greina af okkar
hálfu, fyrr en að afloknum nýjum
kosningum.
Hverjar eru tillögur
Framsóknao- í kjördæma-
málinu.
Rangindi Hræðslubandalagsms
við siðustu kosningar gerðu og
óumflýjanlegt, að kjördæmaskip
uninni yrði breytt. Undanfarin
1% áratug hefur endurskoðun
stjórnarskrárinnar strandað á
ósamkomulagi um nýja kjör-
dæmaskipun. Úr því sem komið
er, var ekki um annað að ræða
en að reyna að ná samkomulagi
um að hafa nokkur stór kjördæmi
með hlutfallskosningum. Fram-
sóknarmenn segja, að með
því eigi að leggja öll gömlu kjör-
dæmin niður og það brjóti gegn
sögulegri þróun.
Hin þrönga staðbundna skipt-
ing, setn nú er á kjördæmum hér,
á rætur sínar að rekja til þess
tíma, er danska einveldið réði á
landi hér. Á meðan íslendingar
höfðu frelsi áður og hin fornu
goðorð voru við lýði, þá voru
þau ekki staðbundin. Þá mátti
maður kjósa sér hvern þann goða,
sem hann vildi innan sama fjórð-
ungs. Alveg á sama veg leggjum
við nú til, að menn megi kjósa á
milli margra i nnan staðartak-
marka, sem segja má að svari til
fjórðungana fornu, enda er svo
til háttað, að á engan verði hall-
að vegna hlutfallskosningana.
Auðvitað eru gömlu kjördæmin
ekki lögð niður með þessum
hætti, heldur sameinuð á svipað
an veg og þegar piltur og stúlka
ganga í hjónaband og slá saman
búum sínum. Auðvitað halda þau
hvort um sig eftir sem áður sinni
sjálfstæðu tilveru og forræði
eigna sinna, eftir því sem lög
segja til um, þrátt fyrir hjóna-
band og félagsbú.
En úr því að Framsóknarflokk
urinn finnur svo mjög að tillögu
okkar um kjördæmabreytinguna,
af hverju ber hann þá enga sjálf
stæða tillögu fram í málinu? Af
hverju hrekkur hann ætíð und-
an og fæst ekki til að segja hug
sinn í þessu mikla máli, þegar til
ákvörðunar kemur? Það er vegna
þess, að hann vill það eitt að
halda við ranglætinu og leiðir
þannig meiri hættu yfir umbjóð-
endur sína en nokkur annar, því
að aldrei blessast til lengdar i
lýðfrjálsu þjóðfélagi að sitja yfir
rétti samborgara sinna. Tal Fram
sóknarmanna um þjóðstjórn, sem
þeir hreyfðu aldrei í viðræðum
við okkur Sjálfstæðismenn og
við aðra ekki fyrr en þeir sáu,
að þeir væru ella oltnir úr völd-
um, þetta tal sýnir ótta þeirra
við kosningar. Nú þora þeir ekki
að leggja í kosningar nema í sam
starfi við okkur, sem þeir höfðu
heitið að vinna alls ekki með.
Þrautaminnstu úrræðin
En kosningar eru ekki aðeins
nauðsynlegar af þessum sökum,
heldur og vegna sjálfra efnahags-
málanna. Þegar við Sjálfstæðis-
menn gerðum tilraun okkar til
stjórnarmyndunar, settum við
það sem frumskilyrði, að tafar-
laust yrðu gerðar ráðstafanir til
þess að stöðva vöxt verðbólgunn-
ar. Um þetta sögðum við nánar
í flokksráðssamþykkt okkar frá
18. desember:
„Við athugun á þeim gögnum
um efnahagsmálin, sem flokkur-
inn fékk í hendur fyrir rúmri
viku fyrir milligöngu forseta ís-
lands, er staðfest, að ástandið í
þessum efnum er svo alvarlegt,
að ráðstöfunum til stöðvunar sí-
vaxandi verðbólgu má með engu
móti skjóta á frest. Það er ótví-
rætt, að þjóðin notar meiri fjár-
muni en hún aflar og verður að
taka afleiðingunum af því til þess
að tryggja efnahagslegt öryggi
sitt í framtíðinni.
Flokkurinn hefur lagt áherzlu
á að finna þau úrræði, er þrauta
minnst væru fyrir almenning, en
væru þó um leið líklegust til
þess að stöðva vöxt verðbólgunn-
ar. Er það mat flokksins, að eftir
greindar ráðstafanir samrýmist
bezt þessu tvíþætta markmiði:
Launþegar afsali sér 6% áf
grunnkaupi sínu og verð landbún
aðarvara breytist vegna hliðstæðr
ar lækkunar á kaupi bóndans og
öðrum vinnukostnaði við land-
búnaðaframleiðsluna".
Er þetta síðan skýrt nokkru
nánar. Því næst segir:
„Til þess að halda vísitölunni í
185 stigum, yrði að auka niður-
greiðslur á vöruverði, er næmi
10—12 stigum. Séu niðurgreiðslur
ekki auknar umfram þetta, ætti
ekki að þurfa að hækka beina
skatta og almenna tolla. Jafn-
hliða þessum aðgerðum verður
þegar í stað að gera ýmsar aðrar
ráðstafanir, svo sem í bankamál-
um og fjárfestingarmálum til
þess að forðast verðbólgumyndun
úr þeim áttum.
Ráðstafanir þessar til stöðvun-
ar verðbólgunnar eru aðeins
fyrsta skrefið til jafnvægisbú-
skapar og heilbrigðrar þróunar
í atvinnulifi þjóðarinnar. En til
þess að koma á jafnvægi í þjóð-
arbúskapnum er þörf fjölþættra
ráðstafana og telur flokkurinn
óhjákvæmilegt að þjóðin fái svo
fljótt sem við verður komið, í al-
mennum kosningum að meta að-
gerðir stjórnarflokkanna að und-
anförnu og tillögur allra flokka
til lausnar þessu mikla vanda-
máli. Mun Sjálfstæðisflokkurinn
þá gera þjóðinni grein fyrir við-
horfi sínu og úrræðum í einstök-
um atriðum-------
Síðan er gerð nokkur grein fyr-
ir frumatriðum ,sem ég skal ekki
rekja að sinni.
Minnihlutast j órn
Alþýðuflokksins
Á þinginu fékkst ekki meiri-
hluti fyrir stjórnarmyndun á
þessum grundvelli. Þá sneri for-
seti íslands sér til Alþýðuflokks-
ins og leitaði Alþýðuflokkurinn
til okkar Sjálfstæðismanna um
stuðning við minnihlutastjórn
sína eins og til hinna flokkanna,
og féllumst við einir á að veita
stuðning á þann veg að verja slíka
stjórn vantrausti á meðan hún
væri að reyna að leysa efnahags-
málin. Þá komu Alþýðuflokkur-
inn og Sjálfstæðisflokkurinn sér
saman um megindrætti í lausn
kjördæmamálsins og ákveðið var
að kosningar yrðu látnar fara
fram á næsta vori.
Svo sem kunnugt er, var þessi
stjórn mynduð hinn 23. desember
og hefur hún síðan ósleitilega
unnið að lausn efnahagsmálanna.
Á Alþingi hefur verið lýst yfir
því af hálfu Sjálfstæðisflokksins,
að við hefðum talið rétara að
efnahagsmálin hefðu öll verið
leyst í einu, þ.e.a.s. þetta frum-
varp hefði verið tengt ákvörðun
um auknar niðurgreiðslur vöru-
verðs, fiskverð og afgreiðslu fjár-
laga.
Vegna þess öngþveitis, sem
fyrrv. hæstv. ríkisstjórn skildi
við málefni þjóðarinnar í, er hún
fleygði málum frá sér, varð þess-
um starfsháttum ekki komið við.
Þegar á allt þetta er litið, er sízt
of sterklega að orði kveðið, þegar
sagt hefur verið, að frumvarp
það, sem hér liggur fyrir, sé að
efni til um fyrstu afborgun af
vanskilavíxli fyrrverandi ríkis-
stjórnar.
Örðugleikarnir
óumlýjanlegir
Deilt hefur verið um, hversu
mikil sú kjaraskerðing er, sem
í þesu frumvarpi felst. Ég skal
ekki blanda mér í þær deilur, en
fullyrði aðeins, að hún er áreið-
anlega lágmark þess sem gera
þarf, ef ekki á að fara illa. Reynt
er að láta jafnt yfir alla ganga.
Fjarstæða er að bændum sé gert
rangt til. Þvert á móti er nú ekki
hallað á þá svo sem Framsóknar-
menn létu viðgangast, þegar þeir
voru í stjórn. Því fer hins vegar
fjarri, að þetta sé eina ráðstöfun-
in, sem þarf að gera. Við Sjálf-
stæðismenn bentum á það strax í
flokksályktun okkar hinn 18. des-
ember sl., að nú þegar yrði auk
kauplækkunar og aukinna niður-
greiðslna að gera ýmsar ráðstaf-
anir í bankamálum og fjárfest-
ingarmálum til þess að forðast
verðbólgumyndun úr þeim átt-
um.
En hér við bætist, að nú er
komið í ljós, að ástandið var enn
verra en við þá í skyndi gerðum
okkur grein fyrir. Útvegurinn hef
ur þurft meiri uppbætur en ætlað
varð eftir þeim gögnum, sem við
þá fengum í hendur. Kommún-
istar segja nú raunar í öðru orð-
inu að óþarfi sé að hafa þær upp-
bætur svo miklar, en í hinu orð-
inu játar Lúðvík Jósefsson á Al-
þingi, að hæstv. ríkisstjórn hafi
náð beztu fáanlegu samningum.
Gagnrýni hans er því ekki mikils
virði, en hækkanirnar voru óneit
anlega vitni þess, að verðbólgu-
þróunin hefur verið komin enn
þá lengra, en menn gerðu sér
grein fyrir um miðjan des. Því
meiri nauðsyn er á, að stungið
sé við fótum og snúið við.
Kommúnistar og Framsóknar-
menn nota það til árása á hæstv.
ríkisstjórn, að hún hafi enn ekki
tryggt sér afgreiðslu tekjuhalla-
lausra fjárlaga og hælast um yfir
því, að við Sjálfstæðismenn höf-
um ekki lofað að skera niður
framkvæmdir á fjárlögum sem
nemi 40 millj. króna. Um af-
greiðslu fjárlaga hefur enn ekki
verið samið, vegna þess að til
þess hefur ekki unnist tími. En
auðvitað munu Sjálfstæðismenn
nú sem fyrr taka ábyrga afstöðu
til afgreiðslu fjárlaga og meta
það hverjar ráðstafanir gera
þurfi til þess, að sá megintil-
gangur náist, að verðbólguvöxt-
urinn stöðvist.
V-stjórnin lifði á lánum
Þetta tekst að sjálfsögðu elcki
erfiðleikalaust. Ein höfuðvilla fv.
hæstv. ríkisstjórnar var sú, að
láta sem unnt væri að finna ein-
hverja varanlega lausn efna-
hagsmálanna, eins og þeir tóku
til orða, án þess að almenning-
ur yrði fyrir nokkrum óþægind-
um. Þrátt fyrir eindæma góðæri
sl. ár og meðalár þar á undan,
gat hæstv. fv. ríkisstjórn aðeins
haldið sæmilegri atvinnu við í
landinu með því að auka opin-
berar skuldir nokkuð á 7. hundr-
að milljóna kr. eða hér um bil
fimm sinnum meira en sambæri-
leg skuldaaukning á nær 3ja ára
valdaferli stjórnar Ólafs Thors,
sem sat þar næst á undan. Er
það raunar eitt vitni ringulreið-
arinnar, að opinberum aðilurn
kemur svo illa saman um skulda
aukninguna að munar hundruð-
um milljóna.
fslendingum tjáir ekki til
lengdar að ætla að lifa með því
móti að bæta stöðugt láni ofan
á lán til eyðslu og þeirra fram-
kvæmda, sem þjóðin með eðli-
legum hætti á sjálf að leggja fé
til.
Sá, sem lifað hefur um efni
fram, verður annað hvort eða
hvort tveggja að draga úr eyðsl-
unni eða auka tekjurnar. Eins
og nú háttar til verðum við að
byrja með því að draga úr eyðsl-
unni. En það er alger misskiln-
ingur að þetta verði gert örðug-
leikalaust. Enn sakast gömlu
stjórnarflokkarnir innbyrðis á
um það, hverjum þeirra sé að
kenna að upp úr samstarfinu
slitnaði og segja að aldrei hafi
verið auðveldara að leysa vand-
ann en einmitt á sl. hausti. En
af hverju leystu þeir þá ekki
vandann? Það var vegna þess, að
þeir voru ósammála í öllum meg-
inatriðum og höfðu ekki kjark
til að gera sér grein fyrir örðug-
leikunum, sem við var að etja.
En þegar þeir sáu afleiðingar
verka sinna skutu þær þeim
skelk í bringu og þeir hlupu af
hólmi. Örðugleikana ber að
skoða raunsæum augum, þá eru
mestar líkur til að hægt sé að
vinna bug á þeim.
Ég játa, að mér virðist Al-
þýðuflokkurinn enn leitast um
of við að gera minna en vert
er úr þeim örðugleikum, sem við
blasa og ekki verður fram hjá
komizt. Þetta segi ég eins og er,
jafnframt því sem ég viðurkenni
þann meginmun, sem er á fram-
komu Alþýðuflokksins og hinna,
sem sjálfir gáfust upp og nú
reyna að spilla málum.
TVryggjum þjóðinni
betri lífskjör
Með þessu frumvarpi, ef lög-
fest verður, og öðrum nauðsyn-
legum ráðstöfunum, er hægt að
skapa svigrúm fyrir þjóðina til
að átta sig á þessum málum. Það
svigrúm þarf að nota til þess að
gefa kjósendum færi á að segja
sjálfir til um, hvernig þeir vilji
að málum sé háttað í framtíðinni.
Áður en að þeim kosningum
kemur, gefst flokkunum að sjálf
sögðu færi á að gera grein fyrir
skoðunum sínum. Ég skal ekki
rekja stefnu Sjálfstæðisflokksins
í einstökum atriðum. Ég læt mér
nægja að vitna til flokksráðs-
ályktunarinnar frá 18. des. Fyrst
og fremst verðum við að koma á
því jafnvægi í þjóðarbúskap okk-
ar, að við getum sloppið úr
svikamyllu styrkja og hafta, sem
nú binda þjóðina á höndum og
fótum. Eðlileg lögmál atvinnulífs
ins verða að taka hér gildi At-
vinnurekendur verða á ný að fara
að reka atvinnu sína upp á eigin
áhættu, en ekki almennings, svo
sem nú er gert. Við verðum að
skapa traust á krónunni og þar
með leggja grundvöllinn að víð-
tækum framkvæmdum. Við eig-
um að varast erlendar lántökur
til að halda uppi meiri eyðslu en
við höfum efni á. En við eigum
hiklaust að afla okkur erlends
fjár til að hagnýta þá orku, sem
í landinu er, þá orku, sem ef rétt
er að farið, áreiðanlega nægir til
þess að búa íslendingum örugg-
ann efnahagsgrundvöll í fram-
tíðinni, þannig að við, er búum
á þessari köldu eyju, getum notið
jafngóðra lífskjara og nokkur
þjóð önnur.
SKÁK
1 i i I
l_____________
MÖRGUM mun leika forvitni á
að vita hvernig skák Friðriks og
Larsens gekk fyrir sig, en eins og
Friðrik ságði kom hann til leiks
þegar klukka hans hafði gengið
í 50 mín., ef hann hefði komið
10 mín. síðar hefði hann tapað
skákinni á tíma. Hér kemur svo
skákin.
Hvítt: B. Larsen.
Svart: F. Ólafsson.
Óregluleg byrjun.
1. g3 Þessi leikur er sjaldséður á
skákmótum nú til dags, en á skák
þingi í Karlsbad lék Grunfeld
gegn Alechin þessum sama leik.
1. — e5; 2. Bg2 .Hér lék Grunfeld
2. Rf3 og þá kom upp staða úr
Alechin-vörn með skiptum litum
2. — d5! Einfaldasta svarið.
3. b4(?)
Fórnar peði til þess að vinna
tíma, en þessi tilraun Larsens
verður þó að teljast vafasöm
eins og framhaldið sýnir. 3. —
Bxb4; 4. c4!, Be6!; Friðrik teflir
einfalt og sterkt. Auðvitað ekki
4. — dxc4 vegna 5. Da4f, Rc6;
6. Bxc6t og vinnur Bb4. 5. Bb2
5. Db3? strandar á 5. — Rc6;
6. cxd5, Rd4; 5. — Rc6; 6. Í4(?)
Tilraunir Larsens eru nú orðnar
æðisgengnar. Sjálfsagt var 6
cxd5, Bxd5; 7. Rf3 ásamt 0-0 og
Rc3. 6. — Rge7; 7. Rf3, d4! 8.
Rxe5, Rxe5; 9. fxe5, 0-0;. 10. Dc2
Betra var 10. Dcl ásamt 0-0 og d3.
10. — Rg6; 11. Bxb7, Hb8; 12. Be4
Leikur sem lítur vel út en reynist
vera slæmur. 12. — f5! Vinnur
þýðingarmikinn leik, því hér má
Larsen ekki leika 13. exf6 fh.
vegna Dxf6 og hótar Df2j' 13. Bd3
Ef 13. Bg2. Rxe5; 14. 0-0, d3!;
15. exd3, Bc5t; 16. Khl, Rxd3 og
vinnur. 13. — Rxe5; 14. 0-0, Bc5;
15. Ba3 Dd6; 16. Bxc5, Dxc5;
17. Dcl Larsen er með gjörtap-
aða stöðu og á enga leið til þess
að bjarga sér út úr ógöngunum.
17. — f4! 18. gxf4, Rxd.3; 19. exd3,
Bh3; 20. Hf3, Dh5; 21. Hg3, Hxf4;
22. Ra3, IIbf8; 23. Rc3, Df5; gefið.
ABCDEFGH
Staðan eftir 23. — Df8
IRJóh.