Morgunblaðið - 24.02.1959, Page 8
8
MORGUNBLAÐ1Ð
Þriðjudagur 24. febr. 1959
Sjálfstæðismenn í bæjarstjórn lögðu áherzlu á
að lækka útsvörin en halda jbó við framkvæmdum
Fn minnihlutinn var sundurbykkur og
tillögur hans illa undirbúnar
Frásögn at umrœðum um fjárhags-
áœtlun Reykjavíkurhœjar
FJARHAGSÁÆTLUN Reykjavíkurbæjar var tekin tíl annarrar
umræðu á fundi bæjarstjórnar sl. fimmtudag. Stóð fundur um hana
allan daginn með hléum frá því kl. 11 um morguninn og þar til
kl. hálffjögur aðfaranótt föstudags, þegar fjárhagsáætlunin var
samþykkt.
I Gunnar Thoroddsen hóf umræðurnar og gerði í fáum orðum
grein fyrir þeim meginbreytingum, sem gerðar höfðu verið á frum-
varpi að fjárhagsáætluninni frá því að hún var til fyrri umræðu í
desember, en meginræðu sína flutti borgarstjóri síðar um daginn,
þegar fulltrúar minnihlutaflokkanna höfðu gert grein fyrir afstöðu
sinni og var skýrt frá efni hennar i blaðinu.
Guðmundur Vigfússon tók
næstur til máls. Flutti hann skrif-
aða ræðu og talaði í tæpa klst.
Gagnrýndi hann margt í stjórn
bæjarins og talaði um stjórnleysi
og óhóflega eyðslu. — Einkum
taldi hann ískyggilegar hinar
stöðugu hækkanir, sem orðið
hefðu á undanförnum árum og
kvað með slíkri þróun, bogann
geta brostið því gjaldþol bæjar-
búa væri ekki takmarkalaust.
Hann kvað bæjarfulltrúa Alþýðu
bandalagsins leggja áherzlu á að
útsvarsstiginn yrði lækkaður frá
fyrra ári.
Er Guðmundur hafði lokið
máli sínu um kl. 12 á hádegi var
gert matarhlé til kl. 2 e. h.
Fundur hófst að nýju kl. 2 síð
degis. Þá fékk fyrstur orðið Þórð-
nr Björnsson bæjarfulltrúi Fram
sóknarflokksins og hélt lengstu
ræðuna, sem flutt var við þessar
umræður.
★
Talaði hann í 2 klst. og réðist
ræðumaður á bæjarstjórnar-
meirihluta Sjálfstæðisflokksins
og stjórn bæjarins frá öllum hlið-
um, en árangurslítið.
Þórður sagði, að tillögur sparn
aðarnefndar um lækkanir fjár-
hagsáætlunar væru handahófs-
kenndar og hvergi nærri nógu
miklar. Sagði hann að í desember
s.l. hefði þurft að hækka frumv.
að fjárhagsáætlun um 42 millj.
kr. vegna þess að vísitalan hefði
hækkað úr 183 stigum upp í
202. En nú væri frumvarpið aft-
ur lækkað um aðeins 1314 millj.
króna, þegar viðmiðuð vísitala
hefði lækkað úr 202 í 175.
Þá sagði ræðumaður, að út-
gjöld bæjarins færu stöðugt vax-
andi. Það væri sjálfskaparvíti.
Ástæðurnar væru þær, að bær-
inn væri byggður fullkomlega án
skipulags, þá væri fullkomið
sleifarlag í bæjarrekstrinum og
skipulagsleysi við bæjarfram-
kvæmdir. Auk þess sagði hann
að óstjórn væri á fjármálunum,
skrifstofur þendust út eins og
gorkúlur. Réðist Þórður nú aðal-
lega að stækkun Skjala- og minja
safns bæjarins og skrifstofu
fræðslustjóra í þessu sambandi.
Þá talaði bæjarftr. Alþýðufl.
Magnús Ástmarss. Hann kvað það
að sumu leyti eðlilegt, að sparn-
aðarnefnd bæjarins semdi frumv.
að fjárhagsáætlun bæjarins. í
henni sætu menn þaulkunnugir
rekstri bæjarins. En hitt væri
þó eðlilegra að haga samningu
þannig, að sparnaðarnefndin afl-
aði upplýsinga um bæjarrekst-
urinn, en bæjarstjórnin sjálf
mælti um hve miklu fé mætti
verja i einstaka liði.
Magnús sagði, að á undanförn-
um árum hefðu bæjarreikning-
arnir endurspeglað verðbólgu-
þróunina, sem verið hefur með-
al þjóðarinnar. Hefði verið brýn
nauðsyn, að stemma stigu við
þeirri óheillaþróun og nú hefði
það verið gert í fyrsta skipti,
svo að eitthvert gagn væri að því.
í samræmi við þetta hefði frumv.
að fjárhagsáætlun nú verið end-
urskoðað og lækkað. Taldi ræðu-
maður, að þetta væri jákvæð
stefna, en hafa talið að þó væri
hægt að gera enn meira í því að
lækka útgjöldin. Síðan rakti
hann ýmsar breytingartillögur
sínar. Meðal atriða, sem hann
gagnrýndi, var það að hinar ný-
tízkulegu bókhaldsvélar virtust
ekkert hafa sparað mannahald.
Þá gagnrýndi hann framlög til
Sinfóníuhljómsveitar og íþrótta-
mannvirkja, — þótti þau of há.
Sigurður Guðgeirsson bæjar-
fulltrúi kommúnista, hafði hins-
vegar ekki áhuga fyrir sparn-
aði. Hann flutti ekki tillögur um
slíkt en talaði fyrir auknum út-
gjcildum til aeskulýðsstarfsemi,
barnaheimila og leikvalla og
sagði að auka yrði Strætisvagna-
ferðir.
Annar bæjarfulltrúi kommún-
ista Guðmundur J. Guðmiundsson
talaði næstur og talaði fremur
langt mál um lítið efni. Hann
talaði aðallega um byggingu
frystihúss fyrir Bæjarútgerðina,
og um það að Reykjavíkurbær
ætti að leggja áherzlu á bygg-
ingu leiguíbúða. Vildi hann að
bærinn eða sérstakt félag léti hið
bráðasta reisa tvö hundruð
leiguíbúðir og taldi að leigu-
íbúðir kæmu fólki að meiri not-
um en að fólki væri gefinn kost-
ur á að kaupa eigin íbúðir.
Næst þessu töluðu borgarstjóri
Gunnar Thoroddsen og bæjarfull-
trúar Sjálfstæðisflokksins þeir
Geir Hallgrímsson og Þorvaldur
Garðar Kristjánsson. Voru þessar
aðalræður þeirra birtar hér í
blaðinu á föstudag, laugardag og
sunnudag. Þegar ræðum þeirra
lauk var klukkan langt gengin
átta og var fundi frestað til kl.
8,30.
★
ÞEGAR kvöldfundur 1 bæjar-
stjórn hófst aftur kl. 8.30 talaði
fyrstur Guðmundur Vigfússon,
fulltrúi kommúnista. Hann talaði
m.a. fyrir hækkuðu framlagi til
Verkamannabústaða, en hann
hafði lagt fram tillögu um að
það framlag hækkaði úr 24 kr. á
íbúa í 36 kr. Sagði hann að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði frá fyrstu
tíð sýnt byggingu verkamannabú-
staða fullkomna andstöðu.
Síðan vék ræðumaður nokkr-
um orðum að Þórði Björnssyni,
fulltrúa Framsóknar, og sagði að
hann vissi ekkert hvað hann væri
að tala um. Oft væri allt sem
Þórður segði eintómt rugl. Þyrfti
bæjarfulltrúinn að venja sig af
slíkum háttum. Fór Guðmundur
hinum háðulegustu orðum um
Þórð.
Þá sagði Guðmundur að Al-
þýðuflokkurinn væri orðinn hjá-
leiga íhaldsins og sæist það bezt
á tillögum þeim sem Magnús Ást-
marsson hefði borið fram, sem
væru allar hver annarri ómerki-
legri.
Þá vildi Guðmundur láta fara
fram rannsókn á ýmsu í bæjar-
rekstrinum, svo sem það hvort
ekki væri heppilegt að sameina
sorphreinsun og gatnahreinsun
og hvort ekki ætti að stofna við-
gerðarverkstæði, t.d. fyrir bíla
sorphreinsunarinnar. Þá vildi
þessi fulltrúi láta lækka framlög
til kirkjubygginga úr 1 milljón í
500 þús. kr. Sagði hann að kristin-
dómurinn þyrfti ekki þak yfir
höfuðuð, hann ætti að búa í
hjörtum manna en ekki undir
kirkjuþaki.
Þvínæst sagði ræðumaður, að
Geir Hallgrimsson hefði verið fal-
ið það verkefni að slátra tillög-
um minnihlutaflokkanna. Bæjar-
stjórnarmeirihlutinn þyrði ekki
að ganga hreint til verks, heldur
ætti að salta og svæfa tillögur
minnihlutans og loks minntist
hann á djúpborinn og sagði að
það hefði ekki verið vinstri stjórn
in, sem hefði hindrað að hann
væri keyptur, heldur Innflutnings
skriftofan. Hún hefði ekki viljað
gefa út leyfi fyrir honum í frjáls
um gjaldeyri. Hinsvegar væri
ekkert í veginum fyrir að kaupa
slíkan bor frá Rússlandi.
Næstur talaði bæjarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins Magnús Jó-
hannesson og birtist frásögn af
ræðu hans í blaðinu á morgun.
Næstur talaði Þórður Björns-
son. Hann rakti fjölda lækkunar
tillagna sem hann hafði borið
fram, sem allar eru um lækkun á
launum og að dregið verði úr
þjónustu bæjarins. Meðal þeirra
tillagna er ein um lækkun á
kostnaði við fangahús og önnur
um lækkun á bílastyrk til rann-
sóknarlögreglumanna. Slíkt tíðk-
aðist hvergi í öðrum löndum, en
rannsóknarlögregiumenn fengju
t.d. á Norðurlöndum strætisvagna
miða.
Þá svaraði ræðumaður árás-
um kommúnistans Guðmundar
Vigfússonar með gagnsökum.
Hann sagði að Guðmundur, sem
er eini fulltrúi minnihlutaflokk-
anna í bæjarráði væri þar sofandi
á verðinum. Hann léti sefjast af
íhaldinu og málsstaður Sjálfstæð-
isflokksins væri orðinn hans máls
staður. Þetta hefði gengið svo
langt að hann fengi viðurnefnið
Guðmundur V., þ.e. fimmti full-
trúi íhaldsins í bæjarráði.
Að lokum ítrekaði Þórður
Björnsson fyrri staðhæfingar sín
ar um að lækkun fjárhagsáætl-
unarinnar næmi ekki þeirri vísi-
tölulækkun, sem orðið hefði. Út-
gjöldin væru nú áætluð hærri
með vísitölunni 175, en hefði ver-
ið áður með visitölunni 183.
Gísli Halldórsson bæjarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins tók næstur
til máls. Hann sagði að útreikning
ar Þórðar Björnssonar og saman-
burður á útgjöldum og vísitölu 1
væru byggð á misskilningi og
væri það furðulegt, að Þórður end
urtæki sömu villurnar, þótt borg-
arstjórinn væri búinn að benda
honum á þær og skýra málið. f
útreikningum sínum hefði Þórður
stöðugt bent á vísitöluna, en hann
tæki ekkert tillit til grunnkaups-
hækkana sem urðu á sl. ári. Þar
var m.a. um að ræða 5% lög-
boðna grunnkaupshækkun í júní
og 9,5—10% grunnkaupshækkun
sl. haust en alls hefðu grunnkaups
hækkanirnar numið um 16%, en
það jafngilti 28 stiga vísitölu-
hækkun. En þetta vilja minni-
hlutaflokkarnir ekki kannast við
og þess vegna eru tillögur þeirra
um útgjöld baejarins reistar á
röngum grundvelli ef þeir ætla
að miða aðeins við vísitöluna.
Gísli Halldórsson sagði, að ef
haldið hefði verið áfram í verð-
lagsmálunum á sömu braut og
vinstri stjórnm gerði, hefði tölu-
leg hækkun á útgjöldum bæjar-
ins orðið 25%, en þrátt fyrir það
hefði lækkun á verklegum fram-
kvæmdum orðið 12%.
Nú hefði verið snúið við frá ó-
heillabraut verðbólgunnar og það
væri óhrekjandi staðreynd, að
með þessari fjárhagsáætlun
myndi vinnustundafjöldi aukazt
um 11%.
Ræðumaður taldi að fulltrúar
kommúnista hefðu verið allmikið
til hliðar við sannleikann, þegar
þeir héldu því fram, að enn
væru 400 braggaíbúðir í bænum.
Því að skýrslur hafa verið gefnar
út um að þær séu komnar niður
í 300 og 15—20 fjölskyldur eiga
eftir að flytja í Gnoðarvogshúsin
á næstunni. Þegar upphaflega á-
ætlunin um útrýmingu bragga-
íbúða var samin voru slíkar íbúð
ir 542, en verða alveg á næstunni
aðeins 285. Taldi ræðumaður, að
þetta sýndi, að mikið hefur áunn-
izt í þessum málum, enda er það
á almannavitorði, að braggaíbúð-
ir á Skólavörðuholti sem áður
voru 40 eru nú 2 og braggaíbúðir
sem voru 75 í Laugarnesi eru nú
30.
Gísli Halldórsson rakti síðan
Gísli Halldórsson
hvernig þessum árangri hefur ver
ið náð. Það er aðallega með stofn-
un Byggingarsjóðs Reykjavíkur-
bæjar, en til hans hafa verið veitt
ar 69 millj. kr. Er allt útlit fyrir
að hann muni leysa Byggingar-
félag Verkamanna af hólmi og
því er það út í hött, þegar minni-
hlutaflokkarnir talá um að Bygg-
ingarfélag verkamanna hafi verið
afrækt. Þeir tala um það að
hækka eigi framlag til verka-
mannabústaða úr 24 kr. á íbúa í
36 kr. En framlag til Byggingar-
sjóðs Reykjavíkurbæjar er 188
kr. á hvern íbúa. Þangað á frem-
1 r að veita fé, því að framkvæmd-
irnar þar eru miklu stórtækari.
Benti Gísli sérstaklega á það, að
ræðumaður kommúnista hafði
viðurkennt að íbúðirnar hjá Bygg
ingarsjóðnum fengjust á beztu
kjörum sem nú væru fáanleg og
á mun betri ^kjörum en verka-
mannabústaðirnir.
Þá taldi Gísli Halldórsson, að
það hefði verið ómaklegt hjá
einum ræðumanni kommúnista,
er hann sagði að hvergi væri jafn
mikið af lélegu húsnæði og í
Reykjavík. Hitt væri sönnu nær,
að hvergi í annarri höfuðborg
byggi fólk við jafngott húsnæði.
Þetta má sjá glöggt af byggingar-
skýrslum. Síðan 1930 hafa verið
byggðar í Reykjavík 11,500 íbúð-
ir og vitað að þær eru hérumbil
allar 1. flokks. Frá árinu 1942
hafa verið byggðar 8000 íbúðir.
Hér eru því hlutfallslega miklu
fleiri nýjar íbúðir en í öðrum
löndum. Og það sýnir um leið,
að lóðaúthlutun hefur verið greið
ari en tíðkast annars staðar. Enda
stendur það svart á hvítu, að á
síðustu 4 árum hefur verið út-
hlutað lóðum undir 3800 ibúðir. Á
sömu fjórum árum hefur 3060 í-
búðum verið lokið en 1243 voru
fokheldar um síðustu áramót.
Gísli Halldórsson sagði að hér í
Reykjavík þyrfti árlega að
byggja 500 íbúðir fyrir mannfjölg
un, 100 íbúðir árlega til að út-
rýma herskálum og 50 vegna nið-
urrifs og endurbóta. Þörfin væri
því samtals um 650 íbúðir á ári,
en nú væru byggðar um 750 íbúð-
ir árlega.
Að lokum sagði ræðumaður, að
það skyti skökku við hjá minni-
hlutaflokkunum þegar þeir kæmu
annars vegar með tillögu um auk
ið framlag til tómstunda og félags
heimila en vildu hinsvegar draga
úr framlagi til íþróttafélaga, sem
héldu uppi víðtæku og mikilvægu
félagsstarfi meðal unglinga.
Magnús Ástmarsson flutti
stutta ræðu. Hann gat þess m.a.
að undarlegt væri hjá Guðmundi
Vigfússyni að telja tillögur Al-
þýðuflokksins ómerkilegar. Þær
væru þó mjög líkar tillögum Guð
mundar Vigfússonar sjálfs.
Björgvin Fredriksen bæjarfull-
trúi Sjálfstæðisflokksins vék að
þeirri tillögu Þórðar Björnssonar
að lækka laun til bæjarráðs úr
330 þús. kr. í 180 þús. kr. Taldi
hann þetta ómaklega árás á bæj-
arráð. Ætti frekar að auka fjár-
veitinguna og gera bæjarráðs-
mönnum kleift að gera þetta að
aðalstarfi svo mikilvægt sem það
væri. Þarna eyddu bæjarráðs-
menn megnin af tima sínum og nú
ætlaðist Þórður Björnsson til að
þeir gerðu það án nokkurra
launa.
Þá kvaðst Björgvin undrast
það, að Þórður Björnsson hefði
lagt til að framlag til fangahúss-
ins væri skorið niður. Kvaðst
hann sízt hafa búizt við því af
honum vegna embættis hans sem
dómara, að hann færi að fetta
fingur út í þetta. Fremur hefði
hann búizt við rismiklum tillög-
um frá honum um að bæta úr
fangelsismálunum, sem nú væri
svo komið að margir litu svo á, að
það væri bæði bænum og landinu
til vansæmdar. Hefði helzt átt að
mega vænta skilnings hjá Þórði
fyrir því að það væri ekki nóg að
Björgvin Frederiksen
læsa þessa ógæfumenn bak við
lás og slá og allra sízt skera niður
framlög til fangahúss sem myndi
gera vist fanganna lakari.
Björgvin Frederiksen lýsti á-
nægju sinn yfir þeim skilningi,
sem hefði verið ríkjandi á þess-
um bæjarstjórnarfundi fyrir því
að allir legðust á eitt og stæðu
saman um að draga úr útgjöld-
unum, í þeim tilgangi að styrkja
þá þjóðhollu starfsemi að stemma
stigu við verðbólgunni og skapa
jafnvægi í atvinnu- og efnahags-
lífinu. í þessu efni hefði bæjar-
stjórnin mikilvægu hlutverki að
gegna og því væri þessi samstaða
ánægjuleg.
Guðmundur J. Guðmundsson,
fulltrúi kommúnista, talaði næst-
ur. Hann réðist á Þorvald Garðar
Kristjánsson, sem hefði að undan-
förnu ávítað vinstri stjórnina fyr-
ir að leggja ekki nægilegt fé fram
til íbúðabygginga. En nú hefði
Þorvaldur lýst því yfir, að hann
hefði ekki trúað að neitt rættist
úr þessu, þótt ný stjórn væri tek-
in við.
Þá talaði Guðmundur mikið um
það, hve aðstaða Reykjavíkur til
útsvarsálagningar væri miklu
betri en annarra kaupstaða. Hér í
Reykjavík væru starfandi %
af starfsmönnum ríkisins og ríkis-
stofnanir hér mun stærri en í öðr-
um landshlutum. Þá væri verzlun
in í höndum Reykjavíkur, hér
væru stærstu fjármálastofnanirn-
ar svo sem bankar, tryggingafélög
olíufélögin, SÍS og heildsalarnir.
Hér væru og samgöngufyrirtækin
eins og Eimskip og flugfélögin.