Morgunblaðið - 15.05.1959, Blaðsíða 10

10
FYRIR
hvítasunnuna
Tjöld
Svefnpokar
Bakpokar
Vindsængur
Áttavitar
o. fl. o. fl.
&muCŒR
Reykjavík —
Selfoss —
Sfokkseyri —
Sérleyfisferðir frá Reykja-
vík daglega kl. 8.45 kl. 11.30
kl. 15 og kl. 18.
Sérleyfishafar.
Max Faxtor
Nýkomið
CREME PUFF
MAKE UP
KINNALIXUR
AUGNAHÁRALITUR
ANDLITSVATN
Sápuhúsið hf.
Austurstræti 1
Hvitir stóresar
Draplitir stóresar
Ódýr gluggatjaldaefni
ÞORSTEINSBÚÐ
Snorrabraut 61
og Keflavík
Pottaolóm
Komið og lítið á hið fjöl
breytta úrval stofublóma. —
Blómstrandi pottaplöntur, —
hengiplöntur og grænar plönt
ur. Einnig nokkuð stór tré og
runnar í garða selt næstu
daga. Opið alla daga til kl.
10 á kvöldin.
Garðyrkjustöð
PAUL MICHELSEN
Hveragerði.
M O R C f/W n T, 4 fí 1 f> Föstudagur 15. maí 1959
Grafið og plægt
Bútækni og ræktunarkennsla
eftir Árna G. Eylands
Til hvers ert þú að skrifa um
þetta, ekki förum vér að senda
n.enn a svona smá námskeið um
slíkt langleiði? Nei, sannarlega
ekki, en getur ekki skólinn á Vik-
e:'d vakið til umhugsunar um
hver nauðsyn er að taka nokkuð
markv'ssara á be rn málum
heima. Er ekki þörf að koma fót-
um undir einhverja kennslu í
nýræktarstörfum og nýrækt? —
með námskeiðum eða á annan
hátt. — Hefur ekki verið þörf
á því lengi, er þab ekki eitt af
þv, sem vér höfum vanrækt, en
látist vera fleygir og færir meira
en efni standa til. Nú á að koma
upp reiðskóla, ekki skal ég lasta
það, en væri þá ekki bezt að byrja
þá framkvæmd með því að
byggja sómasamlegt hesthús ann-
að hvort á Hólum eða Hvanneyri,
eða á skólunum báðum, við hæfi
hesta, sem tamdir eru til gleði
og sæmdar, og við hæfi þrifn-
aðarmanna, sem vilja sóma sinn
og reiðmennskunnar, sem nokk-
urrar íþróttar, hesthús, þar sem
líka mætti bjóða hinum útlendu
aðdáendum íslenzka hestsins, sem
verið er að stefna til landsins,
inn fyrir dyr án verulegs kinn-
roða. Ég held, að það sé töluvert
atriði í því máli.
En hvað sem reiðskólanum líð-
ur, og án andúðar við hann, er
það áreiðanlega svo að íslenzk-
um bændur sé engin þörf á bættri
menntun og kunnáttu þeirra, sem
stjórna hinum dýru ræktunar-
vélum fyrir þá og vinna að ný-
rækt fyrir milljónir króna á ári?
Er ekki nokkur þörf að þeim,
er vilja leggja fyrir sig slík störf
gefist betri kostur á menntun og
kennslu á þessu sviði, en nú vill
verða?
Ungur piltur úr Eyjafirði,
Tryggvi Hjaltason frá Rútsstöð-
um, er .-ú við nám í Búvéla-
og nýræktarskólanum á Vikeid.
Hann sótti um stuðning til Bún-
aðarfélags íslands, því að ferðin
og námið verður honum dýrt, efa
ég ekki að hann fái slíkan stuðn-
ing. Umsókn hans fór um hend-
ur mínar, og það, sem ég vil segja
frá í sambandi við hana er þetta:
í umsókn sinni kemst hann
þannig að orði, en áður hefur
hann getið þess að hann hafi
starfað árum saman að nýrækt-
arstörfum með jarðýtu og trak-
tor: „En það vona ég að sé rétt-
mætt, að telja þarfa viðleitni,
að nota þá möguleika sem hér
bjóðast tilnáms í nýrækt. Ég
finn nú bezt, er ég tek þátt í
slíku námi, hve afar snöggsoðin
er kunnátta okkar sem erum að
stjórna nýræktarvélunum heima
og förum í það án allrar tilsagnar
oftast nær.“ Gefa ekki þessi
orð nokkuð rétta og sanna mynd
af því, sem nú er búið við á þessu
sviði hjá Ræktunarsamböndunum
vel-flestum? Ég hygg að svo sé,
þó að ég viti vel að þau hafa
sum á að skipa bráðsnjöllum
mönnum við vélarnar. En hefði
ekki samræmd tilsögn bókleg og
verkleg fallið í góða jörð hjá
þeim snjöllu mönnum, þegar þeir
hófu feril sinn sem gröfumenn
og ýtustjórar?
Væri tiltækilegt að koma upp
3ja mánaða námskeiði sumar
hvert við annan hvorn bænda-
skólann fyrir svo sem 8—12 piita
og kenna þeim þar með nokkuð
líkum hætti eins og gert er á skól
anum á Vikeid? Ég varpa þessu
fram sem spurningu. Heimavistar
aðstaðan er til, því að ekki er
piltum við slíkt sumarnám vand-
ara um en hinum föstu nemend-
um bændaskólanna. En fleira þarf
til að koma svo að fært sé að
leggja út í slíkt ræktunarskóla-
hald. Það þarf gott verkstæði —
kennslu-verkstæði en slík verk-
stæði þarf hvort sem er að byggja
við báða skólana, það þolir enga
bið og væri því engu sérstöku til
kostað á því sviði umfram nú-
verandi þörf skólanna.
Það þarf nemendur og kennslu
krafta — auðvitað. Myndu nem-
□--------------------□
SEINNI GREIN
□--------------------D
endurnir koma til að sækja slíka
kennslu? Það virðist ef til vill
hlálegt að spyrja svo, en það jr
nokkur ástæða til þess að ég spyr.
Vér vitu:.r svo allt of vel, að sá
andi er ríkjandi og sá háttur á
hafður, að menn ráðast til starfa
sem fullgildir menn án allrar
kunnáttu. Meðan svo er, að ungir
piltar, sem rétt aðeins kunna að
stýra traktor — ég segi með vilja
að stýra en ekki að stjórna —
geta strax frá fyrsta degi við
starfið borið úr býtum fullt kaup
og hið sama eins og æfðir menn,
eða því sem næst, er þess lítil von
að þeir sæki nám sem kostar tíma
og peninga. Þeir myndu að ó-
breyttum ástæðum vilja fá fullt
kaup við námið? En er ekki
brýn nauðsyn að breyta þesum
ástæðum í þá átt að krefjastkunn
áttu við verkið — vélavinnu við
nýræktarstörf? Ég tel að svo sé,
og ef það væri gert samhliða
því að efnt væri til kennslu og
menntunar á þessu sviði, gætu
starfshættir breytzt til batnaðar.
Það versta við núverandi ástand
er í rauninni ekki það, að verða
að greiða mönnum sem lítt eður
eigi kunna með dýrar vélar að
fara, og ekkert kunna til rækt-
unar, fullt katip. Hið versta er
óréttlætið gagnvart þeim mönn-
um sem kunna hlutina, hafa
menntazt í starfi, er þeir bera
lítið eða ekkert úr býtum fram
yfir byrjcndurna.
Svo eru það kennslu-kraftarn-
ir, eru þeir fyrir hendi á bænda-
skólunum, eða er auðvelt að fá
þá til skólanna? Nei, þeir eru
ekki til við skólana og ekki að
öllu leyti tiltækir annars staðar.
Nú mun ef til vill síga brúnin á
einhverjum sem þetta les. En ég
er þess fullviss að ég geri engum
af kennurum bændaskólanna
órétt með þessari fullyrðingu
minni. Ég vil um leið taka það
skýrt fram að þess er engan veg-
inn að vænta að þeir búfræði-
kandidatar, sem kenna við
bændaskólana, geti kennt svo i
lagi sé allt það sem kenna skal
á slíku námskeiði. Þeim er að
þessu enginn vansi, samvizku-
samir menn kenna að jafnaði
ekki það, sem þeir hafa aldrei
lært, og margt er að framræslu
og nýræktun með tæknitökum
lýtur hafa búfræðikandidatar
þeir, sem menntast hafa til þessa,
ekki haft neina aðstöðu til að
læra, nema þá með því móti að
stunda slíkt nám að loknu bún-
aðarháskólanámi. Völ er á mönn-
um er geta kennt vinnu með
skurðgröfum, af þeirii gerð, sem
nú eru mest notaðar, svo að í
fullu lagi sé, einnig viðhald vél-
anna og hirðingu. Hið sama er
að segja um venjulega hjóla-
traktora. En er til sjálfra rækt-
unarstarfanna kemur, vantar á.
Úr þessu er mjög auðvelt að bæta,
hér vantar aðeins herzlumuninn,
og hann er sá, að vér gerum oss
ljóst, svo dæmi séu nefnd, að jafn
vel góðir menn, sem stunda rækt-
unarstörf og jafnvel mennirnir,
sem nú kenna jarðrækt á bænda-
skólunum kunna ekki ekki að
plægja með myndarbrag. Þeir
kunna ekki að stilla tvískeraplóg
til vinnu, ef plægja skai gamalt
tún svo að vel sé. Þannig mætti
fleira nefna, en vandinn sem oss
er á höndum á þessu sviði er
ekki annar en sá, að gera oss lj >st
að þetta þarf að lærast, og að
það er fremd en ekki vansi að
ganga á námskeið erlendis til að
læra það og fleira þess haitar.
Hv'að sem hugleiðingum minum
um búvéla- og ræktunarkennslu
líður, væri það mikil nauðsyn
að nokkrir af vel menntuðu mönn
unum, sem vér höfum nú á að
skipa á bændaskólunum og sem
héraðsráðunautum við kennslu og
leiðbeiningar í jarðrækt tækju sig
til og gengju á námskeið eins og
það, sem Tryggvi Hjaltason geng
ur nú á norður á Vikeid. Með
því myndu þeir drjúgum bæta við
sem kennarar og leiðbeinendur.
Ég veit fullvel að margir af
búnaðarfræðingunum munusegja
sem svo: Þetta, sem hann Árni
er að þvæla um að plægja vel og
fallega o. s. frv., er ekkert nema
„húmbúk“. Það skiptir minnstu
máli hvernig plógurinn er stilltur
og herfið, aðalatriðið er að verk-
ið gangi, og það sem áfátt er við
plæginguna lagast við herfing-
una, engin hætta á öðru. Það er
nú svo, en þá spyr ég á móti:
Hvers vegna mega ekki íslenzkir
sveinar og menn ala með sér
þann metnað að kunna slík störf,
sem að plægja völl og marka sér
teiga með herfinu í stað þess að
þeytast í hring, til jafns við starfs
bræður sina og jafnaldra annars
staðar á Norðurlöndum og víðar?
Hvers vegna halda íslenzkir pilt-
ar nú jafns við jafnaldra sína í
Noregi úm búnað og keppni á
skíðum í stað þess að láta sér
nægja það, sem var fyrir 50
árum, að þramma áfram á þung-
um eikarskíðum og komast þann-
ig leiðar sinnar. Og hvers vegna
ríða hestamennirnir ekki jöfnum
höndum við bandbeizli eða bara
snærisspotta, eins og strákarnir
gerðu áður fyrri, og þannig má
lengi telja. Að kunna verk af
af nokkurri snilli er ekki neitt
,húmbúk“, en það er hörmung
hve oft þess verður vart að mönn
um sést yfir þýðingu þess, sem
manndóm og metnað. Áður heyrð
ist oft talað um snilldar fjár-
menn og snillings slattumenn,
færi ekki vel á því, að það væri
aftur gert að snörum þætti í
menningu sveitanna að halda því
á loft sem vel er gert og taka
sér í munn orð sem slík: snilldar
skurðgröfumaður, afbragðs jarð-
vinnslumaður, snillingur að sa
grasfræi, afburða plógmaður o.
s. frv
Sinn er siður i landi hverju.
— Suðurlandsundirlendið.
Hér í Noregi kostar það pen-
inga að fá að læra að hirða og
nota traktor eða skurðgröfu.
Þriggja mánaða dvöl í Búvéla-
og nýræktarskólanum á Vikeid
kostar um 800 norskar krónur
og svo ferðakostnaður að auki.
Samt komast færri að en vilja.
Um námskeiðið sem nú stendur
yfir sóttu 35, en ekki komust
nema 16 að. Hægt verður að taka
20 í einu þegar heimavistin nýja
er fullgerð. Af þessu má sjá, að
með velvilja var á tekið er ey-
firzki pilturinn komst þar að, en
slíkt er venjulegt hér í Noregi,
er íslenzkt námsiólk á í hlut
Styrkir eru að sönnu veittir tii
náms í skólanum til jafns við það
sem er víða í bændaskólum hér
áalandi, en þó er ljóst, að námið
kostar nemendur eigi lítið.
Ég hefi hér að framan rætt um
það, spyrjandi þó, hvort ekki
væri hægt að efna tli þriggja
mánaða sumarskóla við annan
hvorn bændaskólann sem Bú-
véla- og nýræktarskóla. Fleiri
leiðir eru til í málinu. Ef (?) risið
á bændum og búskap er svo hátt,
að til greina komi að stofna
þriðja bændaskólann, á Suður-
lands unairlendinu, gæti þá ekki
komið til greina að fara hægt
af stað og byrja með því að
stofna einskonar námskeiðaskóla,
þar sem þriggja mánaða búvéla
og nýræktarnámskeið væri
þungamiðjan í skólahaldinu. Til
þess þyrfti ekki miklar bygging-
ar til þess að gera. Heimavist fyr
ir svo sem 20—25 nemendur, verk
stæði og íbúðarhús fyrir skóla-
stjóra og einn kennara. Slíkur
húsakostur gæti allt af notast
síðar ef hærra yrði reist. Auk
aðalnámskeiðsins, sem sniðið
væri við þarfir þeirra manna, er
mest vinna að nýræktarstörfum
alls konar, mætti hafa þarna
styttri námskeið margs konar t.
d. viðgerðanámskeið með svip-
uðum og þó bættum hætti, vegna
bættrar aðstöðu, eins og nám-
skeið þau. sem haldið hefur ver-
ið uppi hér og þar um landið, en
þó mest í Eyjafirði og þar í
grennd. Slík námskeið hafa gert
bændum ómetanlegt gagn, þó að
þau hafi yfirleitt verið háð við
erfiðar aðstæður og fátæklega
aðbúð. Við aðalstoð og miðstöð
mitt í breiðum byggðum Suður-
lands yrðu slík námskeið leikur
einn og gætu orðið hin mesta lyfti
stöng í bættri búvélamenningu,
og um leið mikill*útgjaidaléttir á
búum bænda.
Nóg er landrýmið í Skálholti
fyrir námskeiðaskóla með þess-
um hætti, nægar mýrar að ræsa
og rækta hægum fetum, svo sem
hentar kennslunni,. Velja mætti
skólanum stað svo að i engu
angraði hina kirkjulegu miðstöð
og helgi á staðnum. Sannariega
ekki mikill vandi að láta betur
til takast heldur en þegar ósKöp-
in skeðu og byggður var Efri-
bær í Skálholti þarna um árið,
af engri nauðsyn en ærnu smekk-
leysi. Er hörmung að minnast
þeirra aðgerða allra samhliða
því, að hafizt var handa um end-
urreisn hins fornhelga staðar.
Lítill búvéla- og nýræktarskóli
í Skálholti, er rúmaði 20—25 pilta
í senn á aðalnámskeiðunum, gæti
ef vel væri á haldið orðið mikils
verð miðstöð fyrir búvéla- og
ræktunartæknina á Suðurlandi,
mesta búnaðarsvæði lands vors.
Læt ég svo lokið þessum hug-
leiðingum. Vel er, ef einhver
bóndi finnur eitthvað til um-
hugsunar, og vonandi les enginn
þær sér til veruiegs sálarháska.
Bændaskólinn í Kleiva á 69. gráðu norðlægrar breiddar.