Morgunblaðið - 15.05.1959, Blaðsíða 8

8
Moncrnvnr 4r>ir>
Fóstuflagur 15. maí 1959
RafvϚing landsins undir forystu
Sjálfstœðisflokksins
Vinstri stjórnin fyrirskipaði frestun
fjölda rafmagnslína
Ræða Friðjóns Þórðarsonar i eld-
húsdagsumræðunum frá Alþingi
Herra forseti!
Góðir hlustendur!
EITT af því, sem mjög virðist
hafa raskað ró og jafnvægi hátt-
yirtra Framsóknarmanna á Al-
þingi undanfarna daga, er endurr
skoðun sú, sem raforkumálastjóri
og starfsmenn hans hafa gert á
hinni svonefndu 10-ára áætlun
um rafvæðingu landsins. Hefur
aðal-málgagn Framsóknarflokks-
ins, Tíminn, haft stór orð um
þessi efni, tekið fram sitt svart-
asta letur og rætt um „stórfelld
svik í raforkumálunum", afnám
eða „dráp 10-ára áætlunarinnar",
útstrikun bankaframlaga í þessu
skyni o. fl.
Allar þessar upphrópanir blaðs
ins, sem eru raunar aðeins berg-
mál af hávaða Framsóknarmanna
í þingsölunum, eru meira og
minna staðlausir stafir. Sama
gildir um orðbragð háttvirts þm.
Suður-Þingeyinga í kvöld, þegar
hann ræddi um „að níðast ætti á
landsbyggðinni" í þessu máli. —
í sama dúr talaði og hv. fyrri
þingmaður Eyfirðinga. — Ekki
verður hjá því komizt, að taka
þetta til athugunar í örstuttu
máli.
Ríkisstjórn sú, sem mynduð
var eftir kosningar 1953, undir
forsæti Ólafs Thors, formanns
Sjálfstæðisflokksins, ákvað að
hefjast handa um skjóta rafvæð-
ingu landsins alls. Var þessi
ákvörðun staðfest með lögum
vorið 1954. Samkvæmt þeim var
raforkumálastjóra og raforkuráði
falið að gera á því ári áætlun um
raforkuframkvæmdir á árunum
1954—1963.
Þetta er tvímælalaust einhver
allra merkasta og mikilvægasta
ákvörðun, sem nokkur ríkisstjórn
hefur gert í" þágu hinna dreifðu
byggðarlaga, en jafnframt eitt
mesta risaátak, að ég hygg, sem
nokkur þjóð hefur færzt í fang
í þessum efnum, miðað við allar
aðstæður.
Framkvæmdir gengu mjög vel
fyrstu árin og var þá unnið mun
meira en ráðgert hafði verið, en
seinna fór að þyngjast fyrir
fæti.
Kostnaður við rafvæð-
inguna hækkar gífurlega
í fjárlagafrumvarpi ársins
1959, eins og það var lagt fram
af hæstv. fyrrverandi fjármála-
ráðherra, var gert ráð fyrir því,
að ríkissjóður legði fram 10
millj. kr. á þessu ári til nýrra
raforkuframkvæmda. Við 3. um-
ræðu frumvarpsins skýrði fram-
sögumaður fjárveitinganefndar
frá því, að ákveðið hefði verið að
taka þetta ákvæði út úr frum-
varpinu, þar sem tryggja ætti fé
til þessara framkvæmda á annan
45 millj. kr. af væntanlegu láni
frá Bandaríkjunum í þessu
skyni. Ætti þá að vera fulltryggt,
að unnt væri að halda rafvæð-
ingunni áfram með jöfnum
hraða, ljúka 10-ára áætluninni á
tilskildum tíma og leggja dreifi-
veitur út um sveitir á þessu ári,
eigi minni en ráð hafði verið
fyrir gert. .
Jafnframt var skýrt frá því, að
raforkumálastjórnin hefði talið
óhjákvæmilegt að endurskoða
10-ára áætlunina á grundvelli
fenginnar reynslu, enda væri
tímabilið nú hálfnað.
Grundvallarástæðan fyrir þess
ari endurskoðun eru hinar stór-
kostlegu verðbreytingar, sem orð
ið hafa í landinu á þessu tíma-
bili. Þegar áætlunin var gerð ár-
ið 1954, hafði verðlag verið sæmi
lega stöðugt um alllangt skeið,
en árið 1955 varð á því mikil
röskun, svo sem alkunnugt er.
Nú er svo komið, að allt bendir
til þess, að framkvæmd rafvæð-
ingaráætlunarinnar muni kosta
á 7. hundrað millj. króna, en átti
að kosta 250 millj. Þessi gífur-
lega hækkun raskar gersamlega
þeim rekstrargrundvelli, sem 10-
ára áætlunin byggðist á. Árlegur
rekstrarhalli á Rafmagnsveitum
ríkisins er nú orðinn 15 millj. kr.,
enda hefur stofnkostnaður hækk
að frá vorinu 1955 til þessa dags
um 80%. Á sama tímá hefur raf-
magnsverð aðeins hækkað um
30%.
í öðru lagi var engin von til
þess, að stjórn raforkumálanna
gæti með vissu spáð því árið
1954, hver þróunin yrði á hinum
ýmsu stöðum úti á landsbyggð-
inni á komandi áratug, né sagt
nákvæmlega til um orkuþörfina.
Hefur slíkt jafnan reynzt örðugt.
Þannig var ein röksemdin fyrir
því, að staðsetja Sementsverk-
smiðjuna á Akranesi sú, að þar
væri næg afgangsorka fyrir
hendi frá Andakíl. Þegar til átti
að taka, var þessi orka fullnýtt
til annarra hluta, og Sements-
verksmiðjan varð að fá rafmagn
frá stærri orkuveitu, Soginu. Svo
fer jafnan þar sem þróunin er ör
og athafnalíf í blóma.
Endurskoðaða áætlunin
táknar aðeins breytta
röð ftramkvæmda
Umrædd endurskoðun leiddi á
hinn bóginn í ljós, að lækka
mætti heildarstofnkostnaðinn við
10-ára áætlunina um 88 millj.
króna, og jafnframt bæta heildar
rekstrarafkomu áranna 1960—
1964 um 25 millj. kr., án þess að
fækka nýjum notendum og án
þess að rýra þjónustuna við
eldri og nýja notendur. Þessi
framkvæmdum nokkuð á annan
veg en upphaflega var fyrirhug-
að, fresta lagningu nokkurra
tengilína milli héraða, en stækka
í þess stað dieselstöðvar umfram
það, sem áður var áætlað, og
veita orkunni út frá þeim.
Hin endurskoðaða áætlun, sem
víðast hvar táknar aðeins breytta
röðun framkvæmda, leiðir til
þess, að á árinu 1962 verður kom-
ið á jafnvægi og Rafmagnsveitur
ríkisins reknar hallalaust.
Þess ber ennfremur að geta, að
Friðjón Þórðarson.
með umræddri skipulagsbreyt-
ingu fæst meiri orka, sem nemur
4000 kw, heldur en orðið hefði
samkvæmt hinni eldri áætlun.
Sú eina breyting, sem þetta
hefur í för með sér, hvað nýja
notendur snertir, er að um 110
sveitabýli, sm áður var ráðgert
að tengdust við sumar af veit-
unum þeim, sem frestað verður,
raflýsast með dieselstöðvum í
staðinn, en á móti fá jafnmörg
býli annars staðar á landinu raf-
magn frá samveitum.
Á það má og benda, að sam-
kvæmt 10-ára áætlunni var jafn.
an gert ráð fyrir því, að raf-
magnsþörf um það bil 2600 sveita
býla yrði að leysa með einka-
vatnsaflsstöðvum eða diesel-
stöðvum, þar sem byggð er strjál-
ust og lengst milli bæja.
Dieselstöðvarnar vara-
stöðvar — Bætt þjón-
usta við neytendur
í greinargerð raforkumála-
stjórnarinnar er einnig bent á
það, að hið breytta fyrirkomu-
lag þýði á engan hátt fráhvarf
frá notkun vatnsafls, þótt fyrst
um sinn sé stuðzt nokkru meira
við dieselafl en frumáætlunin
gerði ráð fyrir. Nær allt diesel-
aflið verður nefnilega ýmist strax
eða fljótlega notað sem toppafl
með vatnsafli og bætir þannig
mjög nýtingu vatnsaflsstöðvanna.
Auk þess verða dieselstöðvarnar
varastöðvar við línubilanir og
aðra truflanir, sem þýðir bætta
þjónustu við notendur. Þess er
áreiðanlega full þörf að hafa
nægilega margar varastöðvar í
góðu lagi.
Rafmagnsveitur ríkisins munu
og láta sömu gjaldskrá gilda,
hvort sem þær selja rafmagn frá
vatnsafls- eða dísilstöð.
Það skal greinilega fram tekið,
að hin endurskoðaða rafvæðing-
aráætlun er ekki gerð eftir nein-
um stjórnarfyrirmælum, heldur
samkvæmt ótvíræðri embættis-
legri skyldu raforkumáiastjóin-
arinnar, sem sá, að rekstri raf-
magnsveitnanna væri stefnt í fjll
komið óefni, ef ekkert yrði að
gert. Hefði ella orðið að hækka
rafmagnsverðið stórlega, eða
verja árlega mikilli fúlgu af al-
mannafé til að jafna rekstrar-
hallann, sem ég áðan nefndi að
orðinn væri um 15 millj. kr. á
ári.
Framsóknarmenn ættu að líta
í eigin barm og rifja upp gerðir
sínar meðan vinstri stjórnin var
enn ofar moldu.
Þegar hún hrökklaðist frá völd
um í skammdeginu skömmu fyrir
síðustu áramót, höfðu enn ekki
verið lagðar 17 héraösveitur, sem
samkvæmt 10-ára áætluninni og
ákvörðunum Raforkuráðs átti að
leggja á árunum 1957 og 1958;
m. a. gaf fyrrverandi forsætis-
ráðherra, Hermann Jónasson,
bein fyrirmæli um að fresta lagn
ingu 11 héraðsveitna, sem röðin
var komin að á sl. ári, og Raf-
orkuráð hafði gert tillögur um.
Samkvæmt þessu eina valdboði
var horfið frá að leggja rafmagn
á 124 sveitabýli. Heitir þetta ekki ,
á máli Tímans: Stórfelld svik í
raforkumálunum?
Sem dæmi um tengilínú, sem
frestað er að leggja að sinni. er
lína frá Rjúkandavirkjun á Snæ-
fellsnesi til Stykkishólms. Virkj-
un þessi, sem vera mun tæp 1000
kw, er nú fullnýtt, þannig að
ekki er um neina afgangsorku að
ræða, sem leiða mætti til Stykkis
hólms. Þetta er aðeins eitt dæmi
um mikla og vaxandi orkuþörf.
Lína milli þessara staða mun
kosta um 5 millj. Sjá allir,
hversu mikil hagsýni væri að
leggja svo dýra línu meðan hún
hefur ekkert rafmagn að flytja.
Hins vegar má fastlega gera ráð
fyrir þvi, að veita þessi verði
lögð, þegar búið er að leggja línu
að sunnan til Snæfellsness frá
samveitu Andakíls- og Sogs, en
sú lína var ekki talin með í hinni
upphaflegu áætlun.
Rafæsingaskrif Tímans
Eitt af því, sem dagblaðið Tím-
inn hefur svartletrað í þessum
rafæsingaskrifum sínum, e*- að
felldur verði úr gildi samningur-
inn við íslenzka banka um !án
til raforkuframkvæmda Þetta er
ekki hálfur -.annleikur. Hið rétta
er, að þetta mál er á viðiæðu-
stigi við bankana.
Tímablað eitt talar um niður-
skurð raforkufjár á þessu ári um
30—40 millj króna. Hvað er hið
sanna í því máli?
Fyrirhugað var að verja 73
millj. króna til raívæðingar á
þessu ári, en unnið verður fyrir
49 millj. og er þá ekki meðtalin
ný veita, sem lögð verður í sum-
ar út á Reykjanes. Þessu fé er
að venju skipt í þrennt: Afls-
stöðvar og aðallínur, sveitaveitur
og innanbæjarkerfi. Ætla mætti,
að sveitaveitur væru Framsókn-
armönnum hugstæðastar. Til
þeirra átti að verja 15 millj. kr.
í ár, en það verða 17—18 millj.
samkvæmt hinni endurskoðuðu
áætlun. Það er ósköp eðlilegt. að
Framsóknarmönnum þyki þet*a
„furðuleg tíðindi“ og „harla ný-
stárlegar fréttir", og séu ekki
ýkja hrifnir af. Það :m skiptir
meginmáli er, að enda þótt fjár-
festingarupphæðin sé lægri. Þá
verður lagt til fleiri nýrra not-
enda í ár, og aflsstöðvar auknar
meira en hin upprunalega áætlun
gerði ráð fyrir, — og það er ein-
mitt í þessu sem kostur hinnar
endurskoðuðu áætlunar liggur,
að meira fæst fyrir minna fé. —
En hvað vildu Framsóknar-
menn gera? Tvær þingsályktun-
artillögur hafa litið dagsins ljós
frá þeirra hendi, er snerta þessi
mál. Hin fyrri gerði ráð fyrir
því, að einungis 30 milljónir af
áðurnefndu iáni rynnu til raf-
væðingar. Eins og áður er sagt,
var endanlega ákveðið í fjárlög-
um, að 45 millj. króna skyldi
varið til þessara verkefna.
Hin síðari tillaga 5 Framsókn-
armanna slær því föstu, að fram-
kvæma beri 10-ára áætlunina í
upphaflegri mynd, hvað sem það
kostar og hvað sem allir kunn-
áttumenn og sérfræðingar í þess-
um málum segja eða ráðleggja.
Þeirra mark og mið virðist vera
umfram allt að eyða tilteknum
fjölda milljóna, án þess að at-
huga, hvað fæst í aðra hönd eða
hversu margir landsmenn fá not-
ið þessara eftirsóttu lífsþæginda.
Fyrir um það bil 3 áratugum
töldu Framsóknarmenn á Alþingi
það ganga glæpi næst að láta
sér detta í hug að veita rafork-
unni út um byggðir landsins og
leggja í stórvirkjanir. Þeirra víð-
sýnustu menn þá, töldu þó koma
til mála að virkja „þúsundir
bæjarlækja“ úti um land, eins
og þeir kmoust að orði. Sú saga
er alkunn, enda varðveitt í Al-
þingistíðindum og vitund alþjóð-
ar. Enn í dag markast afstaða
þeirra til þessara mála af skiln-
ingsleysi og skammsýni.
En því mega þeir treysta, að
þetta baráttumál Sjálfstæðis-
flokksins, sem er jafngamalt hon.
um sjálfum, þessi hugsjón, verð-
ur að veruleika, en að sjáifsögðu
framkvæmd af hagsýni að beztu
og færustu manna yfirsýn. Það
mun áreiðanlega verða allri þjóð-
inni fyrir bezztu.
Lifið heil. —
Skipstjóri veiktist
HVALLÁTRUM, 13. maí — f gær
var skipstjóranum á Stjörnunni
frá Ólafsfirði, Sigurði Arnbjörns
syni skotið á land í Kollsvikinni,
en hann hafði veikzt úti á sjó.
Var hann svo veikur er hann sté
á land, að menn þurftu að styðja
hann. Héraðslæknirinn á Patreks
firði kom á vettvang og flutti
manninn á sjúkrahúsið á Pat-
reksfirði, en þangað var um
tveggja tíma akstur.
Skipstjórinn hafði veikzt um
borð í bát sínum, og er Stjarnan
hitti trillubát úr landi, fór hann
um borð í hann. Er þrautirnar
ágerðust var farið með hann í
land. Þegar héraðslæknirinn
hafði skoðað manninn, var hann
fluttur inn til Patreksfjarðar.
Vegir eru mjög slæmir, en hér-
aðslæknirinn hefur sendiferða-
jeppa með drifi á öllum hjólum,
og í honum er hægt að flytja
sjúklinga.
Reyndist ekki nauðsynlegt að
skera manninn upp og leið hon-
um vel í dag. — Þórður
Lúðrasveii 15 ára
STYKKISHÓLMI, 3. maí. —
Lúðrasveit Stykkishólms hefir
um þessar mundir starfað í 15 ár,
en hún var stofnuð á sumardag-
inn fyrsta 1944 af 9 manns. Nú
eru hlj óðfæraleikarar um 15. Frá
fyrstu tíð hefir Víkingur Jóhanns
son verið stjórnandi hennar. Het-
ir hún oft leikið fyrir bæjarbua
og eins farið á ýmsa staði og hald-
ið hljómleika.
Stjórn hennar skipa nú Árni
Helgason, formaður, Bjarni Lár-
usson, gjaldkeri og Benedikt Lár-
usson, ritari. Lúðrasveitin lék uti
á sumardaginn fyrsta og eins i.
maí.
Utsölumaður
Morgunblaðið vantar útsölumann í Sandgerði frá
n.k. mánaðarmótum að telja.
•
Upplýeingar gefur Axel Jónsson, kaupmaður
Sandgerði.
hátt. Væri fyrirliugað að verja niðurstaða fæst með því að haga
Sæigætisgerð
Höfum til sölu sælgætisgerð, vel búna að vélum og áhöld
um. Allar vélar eru í góðu standi. <idýrt leiguhúsnæði.
Engin efnislager. Sanngjarnt verð.
FASTEIGNASALA & LÖGFRÆÐISTOFA
Sigurður Reynir Pétursson, hrl.,
Agnar Gústafsson, hdl., Gísli G. Isleifsson, hdl.,
Björn Pétursson: Fasteignasala.
Austurstræti 14, II. hæð. Símar 2-28-70 og 1-94-78