Morgunblaðið - 01.08.1959, Blaðsíða 8

8
MORCVNfít AÐ1Ð
Laugardagur 1. ágúst 1959

Utg.: H.t Arvakur Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsscn.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábra.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
ÖRLAGADAGURINN VAR 28. JUNI
UTAN IIR HEIMI
J
Hin „látna“
Frásögn af eínstæðum misfökum
sem átiu sér siað í sjúkrahusi
einu I Hamborg — og orsökuðu
sorg og gleði í senn
DAUÐAÞÖGN ríkti í sjúkra-
lifir
FYRIR kosningar 28. júní sl.
vitnuðu Framsóknar-
menn mjög til kosninga-
baráttunnar 1908. Á sjálfan kjör-
daginn hét forystugréin Tímans
„Örlagadagur" Þar segir m. a.'
„í dag ganga kjósendur að
kjörborðinu í örlagaríkustu kosn
ingum, sem hafa verið háðar síð-
an 1908.
Árið 1908 var kosið um það,
hvort ísland ætti að vera óað-
skiljanlegur hluti Danaveldis.
Innlimunarmenn sögðu það mik-
inn styrk fyrir fslendinga, ef land
þeirra héldi áfram að tilheyra
Danmörku, — — — alþýðan í
sveit og við sjó reis gegn þessu,
-------Hún gerði það svo ræki-
lega, að aldrei síðar hefur verið
reynt að fá það samþykkt, að ís-
land yrði óaðskiljanlegur hluti
annars lands.
í dag er kosið um sjálfstæði
íslenzkra héraða. Með þeirri k'or
dæmabreytingu, sem þjóðin
greiðir atkvæði um í dag, er
stefnt að því að þurrka út sjálf-
stæði héraðanna og innlima þau
i stærri heildir.
í dag þarf manndómur ís-
lenzkra kjósenda að standast
þessa raun.“
★
Það er mál fyrir sig, hvort
túlkun Tímans á því, sem um var
barizt 1908 fær staðizt. Víst er,
að fylgjendur „uppkastsins" sem
margir eru enn lifandi, eru sann-
færðir ui að hún sé alröng. En
það skiptir ekki máli hér fremur
en hitt, að það er algjör fjar-
stæða, að hinn 28. júní hafi verið
kosið um „sjálfstæði íslenzkra
héraða“. En rétt er að sú var
túlkun Framsóknarmanna á bar-
áttuefninu nú, og vitanlega höfðu
þeir heimild til að skýra málið
á sinn veg. Kjósendanna var hins
vegar að skera úr.
Hér veltur allt á því, að í allt i
kosningahríðinni og á sjálfan
kjördaginn héldu Framsóknar-
menn því ósleitilega fram, -ð
hinn 28. júní væri „örlagadagur“,
eins og Tíminn þá sagði. Tíminn
vitnaði einmitt til kosninganna
1908 og óskaði eftir jafn „ræki-
legum“ úrskurði og þá hefði ver-
ið veittur.
Tímanum varð að þeirri ósk
sinni, að úrskurður kjósenda
reyndist nú með öllu ótvíræður.
Vonbrigði Framsóknar urðu hins
vegar þau, að úrskurðurinn féll
á þveröfugan veg við það, sem
hún hafði ætlað.
★
Á örlagadeginum 1908 greiddu
57,34% atkvæði á móti „uppkast-
inu“, en 42,66% kjósenda at-
kvæða með því. Þá eins og'aú
bJandaðist auðvitað sitt hvað ann
að inn í kosningarnar. Glæsileiki
og vinsældir Hannesar Hafstems
voru uppkastsmönnum til mikils
íramdráttar um land allt. Hins
vegar heíur t. d. Gunnar Ólafs-
son, annar af þeim tveim, er
kosningu náöu 1908, og enn <“ru
á lífi, skýrt frá því í endurminn-
ingum sínum, að talið hafi verið
að hann eian af andstæðingum
„uppkastsins“ gæti náð kosningu
i Vestur-Skaftafellssýslu. Engar
kosningar, hvorki fyrr né síðar
hafa farið fram án þess, að ein-
hver slík tillit væru tekin. Eftir
i blandast þó engurn hugur um,
að dómur þjóðarinnar hafi verið
ótvíræður 1908 og hann hafi haft
mikla þýðingu í sögu þjóðarinn-
ar.
Mjög var þó sá dómur tvíbent-
ari en hinn, sem þjóðin kvað upp
hinn 28. júní 1959. Með stjórnar-
skrárbreytingunni nú greiddu at-
kvæði 72,8% en á móti 27,2% af
kjósendum.
Hafi dómurinn 1908 verið ótví-
ræður, sem allir viðurkenna,
hvað er þá um dóminn nú?
Engum getur komið til hugar
að véfengja hann öðrum en þeim
sem vill láta sinn vilja ráða á
hverju sem veltur og segir úr-
slitin einfaldlega ómark, ef þau
eru ekki að hans sjálfs skapi.
Á
Framsóknarmenn segjast nú
hafa hreyft því á síðasta Alþingi,
að rétt væri að láta þjóðarat,-
kvæðagreiðslu fara fram um
kjördæmamálið í stað þess að
leita úrskurðar kjósenda við
venjulegar þingkosningar. Satt
er það, að þeir munu hafa hreyft
þessu, en fyrst í nefnd í efri deild
og aldrei báru þeir fram um
þetta neina tillögu á Alþingi
sjálfu. Áhugi þeira þá fyrir slíkri
málsmeðferð var ekki meiri en
svo að þeir nefndu þessa hug-
mynd sína hvorki í nefnd í neðri
deild né á fundi þar.
Framsóknarmönnum var aldrei
alvara um þjóðat atkvæóa-
greiðslu. Tillagan um hana nú er
einungis áróðursbragð í því skyni
að dylja að þeir telja „manndóm
íslenzkra kjósenda" hafa brugð-
izt á „örlagadeginum“, 28. júní sl.
★
Á Alþingi á dögunum gerði
Skúli Guðmundsson raunar til-
raun til þess að færa rök að þ/í,
að kjósendur utan Reykjavík.’.r
væru kjördæmabreytingu nú aitd
snúnir. Þetta gerði hann með þv:
að bera saman þingmannafjöida
Framsóknar og Sjálfstæðismanna
og fylgi þeirra hvers um sig.
Allur var sá samanburður vill-
andi, svo sem vænta mátti. Úr
skar þó, það sem Skúli þagði al-
veg um, að utan Reykjavíkur
voru fleiri í kjöri en Sjálfstæðis-
raenn og Framsóknarmenn eir.ir.
Aðrir flokkar fengu þar að vísu
engan mar.n kjörinn en um
13.000 atkvæði. Utan Reykjavík-
ur fengu stuðningsmenn .cjör-
dæmabreytingarinnar samtals
30.987 atkvæði en Fram^ókn ein-
ungis 18616.
Af 28 kjördæmum, sem kosið
var í, reyndust 17 með kjördæma
breytingunni en aðeins 11 á móti.
Framsóknarmenn halda því oft
fram, að Reykvíkingar eigi að
vera rétt lægri en aðrir Auðvitað
er það fjarstæða, sem engu tali
tekur. En jafnvel þó að vi.ji
Reykvíkinga væri að engu hafður
í þessu mikla máli, er úrskurður
kjósenda við kosningamar 28.
júní svo ótvíræður, að ekki verð-
ur um villzt, að 28. júní var sann-
ur „örlagadagur."
Það er bein óvirðing við þjóðar
viljann, þegar Framsóknarmenn
hamast nú á móti kjördæmabreyt
ingunni. Þeir tala um samkomu-
lag en greiða atkvæði á móti pví,
að mál, sem hlotið héfur stuðn-
ing nær % hluta þjóðarinna’- fái
þinglega meðferð. Þjóðin mun
sjálf veita þeim, sem þannig á-
virða vilja hennar, verðug laun.
stofunni. Eina hljóðið, sem
heyrðist, var lágt suðið frá
loftventlinum, sem barðist
við að sjúga ferkst loft inn
Brigitte — hin „látna“, sem lifir
í molluna í sjúkrastofunni. —
Tvær hjúkrunarkonur stóðu
grafkyrrar, eins og negldar
við gólfið, og hvítklæddur
læknir hætti í miðju kafi við
að laga gleraugun á nefinu,
en horfði fölur á roskna konu,
sem kraup við sjúkrarúmið.
☆
Nokkrar sekúndur liðu þannig.
Spennan var nær því óbærileg.
En svo kom lausnin. Konan leit
upp frá sjúkrabeðnum. Tárin
runnu í stríðum straumum niður
hrukkóttar kinnarnar, er hún
sagði með rödd, sem titraði af
djúpri geðshræringu:
— Já, þetta er dóttir mín —
þetta er raunverulega Brigitte.
Það var sem hjúkrunarkonurn-
ar og læknirinn losnuðu úr álög-
um. Þau andvörpuðu djúpt, eins
og þau hefðu staðið lengi á önd-
inni, og bros breiddust yfir and-
litin. — Það var þá rétt eftir allt
saman — stúlkan í sjúkrarúm-
inu var Brigitte Woitha, en ekki
vinkona hennar, Ingrid Preuss.
☆
• Frú Woitha hafði verið við
jarðarför hinn 26. maí, en það
hafði þá ekki verið dóttir
hennar, sem jarðsett var — held-
ur vinkona hennar. — Og þegar
Karl Múller kraup við líkkistuna,
var það ekki unnustan, sem hann
grét — hún lá í sjúkrahúsinu í
Hamborg. — Ótrúlegt en satt.
Sjúkrahúsið hafði gert óvenju-
Iga skyssu.
Slysið
Brigitte Woitha og Ingrid Preuss
voru miklar vinkonur. Fyrir rúm
um tveim mánuðum voru þær
saman á ferðalagi i stórum al-
menningsvagni. Þá varð slysið.
Hraðlest rakst á vagninn á khoss-
götum — og í valnum lágu marg-
ir særðir, og nokkrir létust þegar
í stað
Ungu stúlkurnar tvær voru
fluttar í sjúkrahús í Hamborg,
ásamt fleiri særðum. Báðar voru
þær mjög mikið slasaðar — og
þegar gert hafði verið að sár-
um þeirra og búið um þau, líkt-
ust þær engu fremur en egypzk-
um smurlingum.
☆
• Nokkrum dögum siðar lézt
önnur stúlkan af sárum sínum —
og samkvæmt spjaldskrá sjúkra-
hússins var það Brigitta Woitha.
— Sorg móðurinnar, sem er bú-
sett í Englandi, var mikil og sár.
Hún hafði misst mann sinn í
styrjöldinni — og nú fékk hún
tilkynningu um lát dóttur sinnar,
sem var nýlega orðin tvítug.
Og vikurnar liðu. Hin stúlkan
var alltaf sveipuð umbúSum frá
hvirfli til ilja; það sá ekki í and-
lit hennar. Og Henry Biewald,
unnusti Ingrid, sat við sjúkra-
beðinn öllum stundum.
Mistökin verða ljós
Loks kom að því, að fyrstu um-
búðirnar voru teknar af. Önnur
hönd stúlkunnar kom fyrst í ljós
— og Henry Biewald varð meira
en lítið hverft við. — Á nöglum
stúlkunnar sá hann dauf merki
eftir lakk, en hann vissi það fyrir
víst, að unnusta hans hafði aldrei
notað naglalakk. — Hann kall-
aði þegar á lækni. Jú, hann sá
líka ummerki naglalakksins, en
Fró Woitha, móðir Brigitte
spurði hvort Henry væri alveg
viss um, að Ingrid hefði alls
ekki lakkað neglur sínar slys-
daginn. — Já, hann kvaðst full-
viss um það.
Umbúðirnar kringum augu
hinnar slösuðu stúlku voru nú
fjarlægðar af hinni mestu var-
færni. Og — stúlkan var ekki
Ingrid.
— Þá hefir unnusta mín sem
sagt verið jarðsett sem Brigitte,
sagði Henry lágt. Stúlkan, sem
liggur hér, er Brigitte.
☆
• Það varð uppi fótur og fit í
sjúkrahúsinu. Rannsókn var haf-
in þegar í stað — og einasta lausn
in á þessu fáheyrðu mistökum
virtist vera sú, að spjöldum
stúlknanna tveggja í skrá sjúkra-
hússins hefði verið víxlað.
Frú Woitha barst hraðskeyti
til Englands frá sjúkrahúsinu:
— Komið þegar í stað, dóttir
yðar er á lífi.
Gamla konan fékk taugaáfall.
Legstaðurinn, þar sem Ingrld
var jarðsett — sem Brigitte
Hún hvíslaði í sífellu: — ÞaS g#t-
ur ekki -verið — það getur ekki
verið! Ég var sjálf við jarðar-
för Brigitte.
En hún fór til Hamborgar.
Þegar hún kom í sjúkrahúsið
og hitti læknana, sagði hún:
— Ég trúi ykkur ekki enn —
þori ekki að trúa, að það sé
satt.
Það var Brigitte
Einn af læknunum og tvær
hjúkrunarkonur gengu á undan
henni til sjúkrastofunnar, þar
sem hin slasaða stúlka lá. Það
var þögull, lítill hópur. — Þegar
þau voru komin inn fyrir dyrnar,
gekk gamla konan hægt og hik-
andi að sjúkrabeðnum.
Loftventillinn suðaði, hjúkrun-
arkonurnar stóðu grafkyrrar eins
og myndastyttur, og læknirinn
hætti £ miðju kafi við að laga
gleraugun á nefi sér.
Jú, þetta var raunverulega
Brigitte. Frú Woitha gat ekki
verið í neinum vafa, enda hafði
nú mest af umbúðunum verið
tekið frá andlitinu,
☆
• Frú Woitha var svo yfirbug-
uð af geðshræringu, að hjúkrun-
arkonurnar urðu að styðja hana
út úr sjúkrastofunni. — Hún gat
ekki enn fengið að tala við dótt-
ur sína, og henni var sagt, að
hún yrði varla ferðafær fyrr en
eftir hálft ár að minnsta kosti.
__Þegar gamla konan hafði jafn-
að sig ofurlítið og var komin út
fyrir dyr sjúkrahússins, sagði
hún við lækninn:
— Ég hefi aldrei gert mér grein
fyrir, að lífið gæti verið svona
óendalega fagurt.
En hvað um fjölskyldu Ingrid?
— Foreldrar hennar voru með í
förinni, þegar slysið varð — og
létu bæði lífið. Eftir er aðeins
Henry Biewald, sem vakti marg-
ar vikur yfir stúlku, sem hann
hélt vera unnustu sína . . .