Morgunblaðið - 13.09.1959, Qupperneq 12

12
m o rt r. r> * » r a n j fí
Sunnudagur 13. sept. 1959
nnttinttMnMfr
Utg.: H.l. Arvakur Reykjavllt.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (áhm.)
Bjarni Benediktsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Asknftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
ÖREIÐUSTJÓRN FRAMSÓKNAR
Á KEFLAVÍKURFLUGVELLI
Allir íslendingar munu
fagna því og telja sjálf-
, sagt, að sendiherra ís-
lands í Washington hefur mót-
mælt ofbeldi því, sem banda-
rískir varðmenn beittu fslend-
inga fyrir skömmu á Keflavíkur-
flugvelli. Ber að leggja megin á-
herzlu á að koma í veg fyrir að
slíkir atburðir hendi í framtíð-
inni. Af fregnum, sem hingað
hafa borizt virðist einnig auð-
sætt, að Bandaríkjastjórn hafi
eftir mótmæli sendiherrans fall-
izt á sjónarmið fslendinga í mál-
inu og muni gera ráðstafanir til
aó slík ofbeldisverk endurtaki
sig ekki á Keflavíkurflugvelli.
En það er ekki nóg að fá
viðurkenningu á því að hér
hafi verið um óafsakanlegar
ofbeldisaðgerðir að ræða af
hálfu vamarliðsmanna. Við ís
lendingar verðum sjálfir að
tryggja það að yfirstjórn varn
armálanna af okkar hálfu sé
fær um að gegna hinum
ábyrgðarmiklu störfum sín-
um.
Silkihúfur Framsóknar
Þegar Framsóknarmenn tóku
við stjórn varnarmálanna árið
1953, stofnuðu þeir sérstaka varn
armáiadeild og settu yfir hana
einn flokksmann sinn, kornung-
an lögfræðing, gersamlega
reynslulausan. Þessi maður hef-
ur verið yfirmaður varnarmála-
deildar síðan. Á honum hefur
því hvílt ábyrgðin á sambandinu
við varnarliðið meira en flestum,
ef ekki öllum öðrum. Þá skipuðu
Framsóknarmenn annan flokks-
mann sinn í sæti lögreglustjóra
á Keflavíkurflugvelli og þriðji
Framsóknarmaðurinn var síðan
skipaður flugvallarstjóri.
Framsóknarmenn hafa þannig
sett flokksmenn sína í allar á-
byrgðarmestu stöðurnar á Kefla-
víkurflugvelli og í stjórn varnar-
málanna. En það hefur eins og
vænta mátti síður en svo haft í
för með sér bætta framkvæmd
þessara mála. Aldrei hefur ann-
að eins brask og óreiða ríkt á
þessum þýðingarmikla stað eins
og einmitt síðan að Framsóknar-
menn settu silkihúfur sínar í
hvert embættið á fætur öðru á
Keflavíkurflugvelli og í stjórn
varnarmálanna. Eitt gleggsta
dæmið um það er olíuhneykslið,
sem er nú í rannsókn og mun eitt
víðtækasta óreiðumál, sem kom-
ið hefur til kasta dómstóla hér
á landi.
Þegar á allt er litið verður
það auðsætt, að Framsóknar-
flokkurinn ber þunga ábyrgð
í þessum efnum.
Hlutverk hinna þriggja
,,fínu“
Loks má á það minna, að
vinstri stjórnin ákvað haustið
1956, í þann mund, sem hún fram
lengdi samninginn um dvöl varn-
arliðsins um ótiltekinn tíma, að
skipa nefnd þriggja ,fínna“
manna, til þess að fylgjast með
framkvæmd samningsins. Af
hálfu Framsóknarmanna, átti sæti
í þeirri nefnd Þórarinn Þórarins-
son, ritstjóri Tímans, núverandi
alþingismaður.
Ekki er vitað um, að þessir
menn hafi unnið eitt hand-
tak að því að bæta ástandið
á Keflavíkurflugvelli, hindra
sukk og óreiðu eða koma í
veg fyrir að ofbeldisaðgerðir
væru framkvæmdar á Islend-
ingum.
Þannig er allt á sömu bókina
lært. Framsóknarmenn hugsa um
það eitt að hrúga silkihúfum sín-
um í stöður og embætti, en sjálf
störfin í þágu almennings, sem
þeir eiga að vinna, eru algert
aukaatriði.
Á þessu þarf að verða mikil
breyting. Þeir ménn, sem vinna
að stjórn íslenzkra varnarmála
verða að sýna meiri ábyrgðar-
tilfinningu heldur en komið hef-
ur í ljós undanfarið. Það er sjálf-
sagt að mótmæla ofbeldisverkum
varnarliðsmanna og krefjast þess
að slíkir atburðir endurtaki sig
ekki.
En það verður einnig að j
krefjast þess, að íslenzkir j
embættismenn, sem þessi mál j
heyra undir, standi vel í stöðu .
sinni, gæti réttar þjóðar sinn- |
ar en leggi ekki höfuðáherzlu
á að vera aðgerðarlausar topp-
fígúrur, sem láti allt vaða á
súðum.
AFLAKÖNGUR FÆR NVJAN BAT
FRÁ því var skýrt hér í blað-
inu í gær, að Guðmundur
Jónsson útgerðarmaður á
Rafnkellsstöðum hyggðist láta
byggja nýtt og stærra skip fyrir
aflakóng sinn, Eggert Gíslason
skipstjóra á Víði II., sem afla-
hæstur var allra skipstjóra á síld
arvertíðinni í sumar.
Það er vissulega ástæða til að
gleðjast yfir því, að þessi dug-
mikli og ágæti sjómaður fær nýtt
og betra skip en hann áður stjórn
aði. Það skiptir meginmáli að ís-
lenzkir sjómenn, sem framieiða
hlutfallslega meira en sjómenn
flestra ef ekki allra annarra
þjóða, hafi góð og fullkomin skip.
Þess meiri verða gjaldeyristekj-
ur þjóðarinnar, og þeim mun
traustari verður afkomugrund-
völlur hennar. Æskilegast væri
auðvitað, að við gætum byg£t öll
ckkar fiskiskip sjálfir. Reynslan
sýnir einnig ,að íslenzkar skipa-
smíðastöðvar geta byggt traust
og vönduð fiskiskip. í bili munu
þær þó naumast anna nauðsyn-
legri endurnýjun vélbátaflotans.
Og togara höfum við ekki ennþá
getað ráðizt í að byggja hér á
landi.
Meðan gjaldeyrisskömmtun
' ríkir í landinu og opinberir
aðilar veita gjaldeyrisleyfi,
verður að leggja áherzlni á það
að framleiðslutæki, eins og
fiskiskip og vélar til ræktunar
starfa, sitji þar í fyrirrúmi.
Uppbygging framleiðslunnar
er fyrir öllu. Það er leiðin til
þess að bæta lífskjörin og
tryggja afkomugmndvöll
landsmanna. '
Inn að kjarna jaröar
H V E R kannast ekki við
spurningar barnsins: — Ef ég
gref nú djúpa, djúpa holu nið-
ur í jörðina og held alltaf
áfram að grafa og grafa —
hvert kemst ég þá? — Og
kannski svarar fullorðna fólk-
ið, sem í augum barnsins ræð-
ur yfir öllum vísdómi: — Þá
kemurðu út í Kína. — ímynd-
unarafl barnsins tekur auðvit-
að viðbragð við slík tíðindi. —
Þegar það er komið í rúmið,
liggur grafkyrrt og horfir
upp í loftið — þá er það
kannski að grafa og grafa í
óða önn gegnum jörðina. Og
kannski kemst það alla leið til
Kína — í draumum sínum.
★
Og nú hyggjast Bandaríkja-
menn grafa — eða öllu heldur
bora — inn í jörðina. Reyndar
munu þeir ekki koma upþ í Kína,
því að þeir munu láta sér nægja
að nálgast kjarna jarðarinnar —
til þess að „sjá“, hvað þar er
að leynast
Styttri leið að kjarnanum.
• Fjögur sérstaklega útbúin
skip eru nú þegar á sveimi um
höfin til þess að rannsaka, hvar
heppilegast muni að byrja á þess-
um einstæðu framkvæmdum. Það
liggur ljóst fyrir, að það verður
á einhverjum þeirra staða, sem
hafdýpi er mest — þar er þó
talsvert styttra að fara inn að
jarðkjarnanum.
Þegar þessi fjögur skip hafa
lokið ætlunarverki sínu — gert
nauðsynlegar mælingar og aðrar
athuganir, verður borunarstað-
urinn ákveðinn — og skipið
CUSS I lætur úr höfn, en það
er sérstaklega útbúið til neð-
Verðmæt jarðefni.
• Slík borun mun kosta marga
milljarða dollara og eflaust taka
nokkur ár. En menn gera líka
ráð fyrir að fá kostnaðinn greidd
an — og meira til — í verðmæt-
um jarðefnum, sem ætlað er, að
finnast muni við slíka djúpbor-
un, en auk þess er ástæða til að
telja líklegt, að fást muni vitn-
eskja, er leyst geti ýmsar gátur
um „byggingu“ jarðarinnar og
jafnvel uppruna hennar. — Það
er t. d. talið víst, að í .jarðlög?
um undir hafsbotni leynist geysi-
miklar olíulindir, og ef mönnum
tekst að „komast að“ þeim og
nýta þær, munu olía og bensin
enn um langan aldur verða mik-
ilvægar orkulindir jarðarbúa.
Sömuleiðis benda allar líkur ti’
þess, að hvers kyns dýra mála
sé að finna í jarðlögum neðan-
sjávar.
Nákvæmar mælingar.
• Þegar CUSS I kemur á
staðinn, þar sem ákveðið hefur
verið að reyna borun, verður
fyrsta verkið að gera margs kon-
ar mælingar með hárnákvæmum
rafeindamælitækjum og þannig
afla sem gleggstra upplýsinga
um ástand hafsbotnsins, áður en
lengra er haldið. Ef til vill verður
líka stórt og mikið köfunartæki
— svonefnt „Bathyscope" — sent
Hvað finna menn, þegar þeir
bora niður úr hafsbotninum —
inn að kjarnanutn?
ganga í gegnum. En þama standa
menn aftur gagnvart þeirri ósvör
uðu spurningu, hvort raunveru-
lega sé hægt að gera það sama á
svo miklu dýpi, sem tekizt hefur
að framkvæma í grunnu vatni,
eða aðeins nokkur hundruð metra
dýpi.
Það er margt, sem taka verð-
ur með í reikninginn. Auk
í
Leysa Bandaríkjamenn gátuna um
uppruna jaröarinnar ?
niður á hafsbotninn. Sá er ranu-
ar hængur þar á, að hingað til
hefur ekki reynzt unnt að kafa
í slíku tæki niður á meira dýpi
en um 4000-metra, en nú þarf e.
t. v. að komast allt að niður á
6000 metra dýpi. Menn eru þó
Bandaríkjamenn hyggjast gera geysistórt köfunartæki til þess
að rannsaka hafsbotninn á allt að G þúsund metra dýpi. —
Myndin er af hinum fræga köfunartæki Piccards hins franska,
„Trieste“, en hið bandaríska verður af svipaðri gerð.
ansjávarborana. Það eru fjögur
fjársterk olíufélög sem að þessu
standa og hafa tekið á leigu um-
rætt skip, félögin Continental,
Union, Shell og Superior.
Það eru engir viðvaningar um
borð í CUSS I. — Skipið hefur
verið notað í sambandi við neð-
ansjávarboranir við Kaliforníu-
strönd — og hafa menn því tals-
verða reynslu við slíkar fram-
kvæmdir. En nú á að bora marg
falt dýpra en áður hefur verið
reynt.
ekki vonlausir um, að slíkt megi
takast.
Þegar hafsbotninn hefur þanr.-
ig verið kannaður sem gaumgæfi-
legast, getur raunverulegur und-
irbúningur borunnarinnar loks
hafizt. — Ekki hefur verið látið
neitt að ráði upp um það, hvernig
fyrirhugað er, að borunin verði
framkvæmd í raun og veru, en
vitað er þó, að ætlunin er að fara
að eitthvað svipað og þegar hefur
verið gert við hinar minni neðan
sjávarboranir. — Sérstakri „und-
irstöðu", sem svo er nefnd, ver-
ur sökkt niður á botn, en í henni
miðri er op, sem borhausinn á að
strauma og hins mikla vatnsþrý'st
ings, verður að taka tillit til
þess hita, sem fram kemur við
sjálfa borunina — og þó mikiu
fremur þess mikla hita, sem ka.in
að vera í.jarðlögum, er liggja
svo tiltölulega nærri jarðkjarn-
anum. — Jarðborinn mun verða
rekinn með sérstakri, flókinni
vélasamstæðu, er nýtir vatns-
þrýstinginn til þess að knýja
borinn niður — eins konar vatns
túrbínu.
Bandaríkjamenn eru alls ekki
einir um slíkar fyrirætlanir. —
Rússar hafa einnig gert talsvert
að jarðborunum á hafsbotni, og
frétzt hefur, að þeir hyggi á nýja
„landvinninga“ í því efni — þótt
enginn viti raunverulega, hve
langt þeir hafa náð í slíku.
Jörðin eins og laukur.
• Eins og getið var áður, er bú-
izt við, að takast megi að afla
mikilvægra upplýsinga um innri
byggingu jarðarinnar, ef slík
borun, sem hér hefur verið rætt
um, tekst. — Raunar hafa menn
þegar allmikla þekkingu á lögua
jarðar. Til dæmis hafa lanö-
skjálftamælingar og athuganir í
því sambandi leitt í ljós margt
um efnasamsetningu jarðarinnar
allt inn að kjarna.
Eftir þeim „upplýsingum,, sem
tekizt hefur að afla, virðist jörð-
in vera byggð upp á svipaðan hátt
og laukur — af samstæðum eða
sammiðja lögum. Þannig er það
næstum frá yfirborðinu og alveg
inn að jarðarmiðju. — Yzta lagið
er að mestu samsett ~f sili"ium og
almuinium. Það er allt að 60 km
á þykkt. Þar fyrir neðan tekur
við lag, sem samanstendur af
magnesium og silicium (á milli
er raunar annað, þynnra lag, sem
kennt er við vísindamanninn
Mohorovicio — og er það marg-
fallt þykkara en hið efsta. Er
talið, að það nái allt niður í 2900
km dýpt. Innan við það byrjar
sjálfur jarðkjarninn, en þar er
þrýstingurinn geysilegur. Er tal-
ið, að þrýstingurinn í hinum
Framh. á bls. 17.