Morgunblaðið - 06.03.1960, Blaðsíða 13

Sunnudagur 6. marz 1960
MORGVISBLAÐIÐ
13

~ * iT
IIMiÍs

r
*JT
„Fuglinn í fjörunni, hann heitir már“
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 5. marz
Ekld með glöðu
geði
Það tiltæki Breta, að opna nú
í vikunni tvö „verndarsvæði"
fyrir ólöglegar veiðar innan ís-
lenzkrar fiskveiðilandhelgi, sýn-
ir, að ákvörðun þeirra um að
kalla herskip sín héðan, meðan
á Genfarráðstefnunni stendur, er
ekki gerð með glöðu geði. Þetta
verður enn augljósara af yfir-
gangi brezkra togara innan
„verndarsvæðisins“ við Snæ-
fellsnes.
Skiljanlegt kann að vera, að
brezkum togaramönnum sé nú
gramt í geði. Frá því í september
1958 hafa brezkir togarar, hvort
sem skipstjórar vildu eða ekki,
orðið að fiska innan hinnar ís-
lenzku fiskveiðilögsögu. Mörg
dæmi eru þess, að skipstjórarnir
hafi gert þetta þvernauðugir,
einungis samkvæmt beinum fyr-
irmælum herskipanna. Veiðarn-
ar hafa yfirleitt ekki aðeins orð-
ið Bretum til lítillar ánægju,
heldur og til mikils tjóns.
Sárir iiudan
osigr
mum
Ofan á þetta bætist nú, að
Bretar viðurkenna sjálfir að öll
hafi herförin hingað orðið þeim
til slíkrar skammar, að þeir
sjálfra sín vegna hafa orðið að
hætta við hana á meðan Genfar-
ráðstefnan stendur yfir! Togara-
mönnum finnst þess vegna með
réttu, að þeir hafi verið hafðir
að fíflum. Skapstillingin er þá
ekki meiri en svo, að þeir gera
sig bera að beinni skemmdar-
starfsemi við íslenzka sjómenn
undir lokin.
Þetta gera sömu mennirnir og
í öðru orðinu tala fagurlega um
„bræðalag á hafinu“. Von er að
íslendingum finnist lítið til um
þá stórmennsku, er í þessu lýsir
sér. Hugmyndir okkar um Breta
voru aðrar. Ber vissulega að
vona, að hinir vitrari menn þar
í landi láti nú þessi mál svo til
sín taka, að þessum skammar-
lega ferli verði skjótlega lokið.
Öld „fallbyssubáta-stjórnvizk-
unnar“ er endanlega lokið í þess
um hluta heims. Fer bezt á því,
jafnvel fyrir þá, sem harma að
svo er komið, að bera þann harm
í hljóði og hegða sér fremur í
samræmi við þær hugmyndir,
sem Bretar vilja láta vera tengd-
ar við orðið „gentleman".
Agadir
Eitt af kunnustu dæmum um
,fallbyssubáta-stjórnviskuna‘ var
þegar Þýzkalandskeisari sendi
fallbyssubátinn „Panther" til
Agadir 1911. Sú'sending var gerð
til að ögra Frökkum í kapphlaupi
þeirra og Þjóðverja um nýlendur
í Afríku. Munaði þá litlu, að
heimsstyrjöld brytist út. Á henni
varð þó þriggja ára frestur.
Nú er svo komið, að Evrópu-
menn eru að missa yfirráð sín í
Afríku. Allra síst munu fslending
ar harma það, því að okkur þyk-
ir einsætt, að hver þjóð eigi án
tillits til litarháttar að njóta síns
eigin lands. Hitt er hryggðarefni
að nú skuli Agadir svipað og var
fyrir 49 árum aftur vera á allra
vörum og að þessu sinni vegna
ægilegs landsskjálfta, sem þar
hefur orðið. Hamfarir náttúru-
afla eru nógu ægilegar, þótt eigi
sé bætt á vandræðin með óþörf-
um ófriði. Vonandi líður ekki
langur tími þangað til Afríku-
þjóðir og aðrir, sem nú aru beittir
kúgun, fái að njóta frelsis og
sjálfstæðis.
Fýla Framsóknar
Fleiri en brezkir togaramenn
eru í fýlu um þessar mundir. Af
Tímanum sjást sár vonbrigði
Framsóknarbroddanna yfir því,
að deilan um afurðaverð til
bænda skuli hafa leystst á far-
sælan hátt. Tíminn er enn að
rífast yfir því, að Sjálfstæðis-
menn hafi ekki stöðvað útgáfu
bráðabirgðalaga Alþýðuflokks-
stjórnarinnar í september sl. —
Þetta varð ekki gert nema með
því að efna til stjómarkreppu,
sem hefði getað haft ófyrirsjáan-
legar afleiðingar. Von Fram-
sóknarbroddanna var raunar sú,
að þá kynnu þeir að nýju að fá
lykilstöðu í íslenzkum stjórnmál-
um, vegna þess að alger klofn-
ingur yrði milli Sjálfstæðis-
manna og Alþýðuflokks. Sjálf-
stæðismenn sáu aldrei neina
ástæðu til að búa þannig í hag-
inn fyrir Framsókn. Þeir sögðu
þegar í stað að málið myndi leys-
ast á farsælan hátt, eftir kosning-
ar, er friður fengist til þess að
leita lausnar, sem flestir eða all-
ir gætu við unað. Þegar á þing
kom, reyndu Framsóknarmenn
að hindra þetta og gerðu sitt til
að koma í veg fyrir sættir í mál
inu. —
Hagsmunir bænda
skiptu Fram-
sóknarbroddana
engu
Skeleggur málsvari bænda,
Jónas alþingismaður Pétursson,
lýsti réttilega gangi þessara mála
hér í blaðinu hinn 1. marz sl., er
hann sagði:
„En það er öllum alveg Ijóst,
sem til þessara mála þekkja, að
það samkomulag um endurskip-
un 6 manna nefndar. og önnur
atriði, er undirritað var af full-
trúum bænda og neytenda á mið-
nætti 14.—15 des. sl., hefði aldrei
náðst, ef Alþingi hefði þá setið.
Þetta vissi Eysteinn Jónsson og
aðrir Framsóknarþingmenn. Þá
voru það ekki hagsmunir bænda,
sem þeir vildu tryggja. Nei. Þá
mátti fórna hagsmunum bænda,
ef unnt væri að skapa ríkisstjórn
inni sem mesta erfiðleika. — Þá
skiptu hagsmunir bænda Eystein
Jónsson engu.
Samkomulagið um breytingu
þá á framleiðsluráðslögunum,
sem nú er að ná samþykkt á Al-
þingi, náðist fyrir einbeitta for-
ystu Ingólfs Jónssonar, landbún-
aðarráðherra.
Það er skiljanleg tilraun Tím-
ans að klóra yfir framkomu for-
ystumanna Framsóknar í þessu
máli. Framkoma þeirra er hins
vegar með þeim endemum að
bændur sjá hið rétta. Þen- munu
átta sig á, að mestan og beztan
þátt í farsælli lausn þessa máls
á núverandi landbúnaðarráð
herra, Ingólfur Jónsson“.
„Vel mælt og
drengilega46
Halldór Kristjánsson skrifar
mikla grein í Tímann hinn 1.
marz og rifjar þar upp ummæli,
sem Bjarni Benediktsson við-
hafði í fundarferð um Vestfirði
vorið 1958. Hefur hann það eftir
Bjarna, að hann hafi þá spurt,
hver vildi ganga fram fyrir verka
menn og benda á einhverja í
þeirra hópi og segja: „Þú átt að
vera atvinnulaus. Þú átt ekkert
að fá að vinna“.
Ennfremur minnir Halldór á,
að Bjarni hafi talið, að hagfræði-
legar tölur frá öðrum þjóðum um
eðlilegt hlutfall milli fjárfesting-
ar og þjóðartekna ættu takmark-
að erindi til Islands og segðu lít-
um það, hvað væri eðlilegt eða
heppilegt hér. Hér væru upp-
byggingarstörfin svo mikil.
Halldór fer miklum viður-
kenningarorðum um þessi ræðu-
höld og segir:
„Þetta fannst mönnum gott að
heyra og þótti það vel mælt og
drengilega.
Þetta þótti mönnum líka skyn-
samlega mælt“.
„Með erlcndum
lántökum44 ?
En nokkuð verður frásögnin
endaslepp hjá Halldóri, því að
um veigamesta atriði efnahags-
málanna, erlendu lántökurnar,
rifjar hann þetta eitt upp úr Vest
fjárðaræðunum 1958:
„Þessari miklu fjárfestingar-
þörf vildi ræðumaður svo mæta
með meiri framleiðslu, hófsemi
í lifnaðarháttum og erlendum
lántökum".
Það er rétt munað hjá Halldóri
Kristjánssyni, að Bjarni Bene-
diktsson varaði 1958 mjög við
því að fara þannig að í efnahags-
málum, að hér skapaðist atvinnu-
leysi. Og eins benti hann á, að
fjárfestingarþörf væri meiri á
íslandi en í þeim löndum, sem
miklu lengra væru á veg komin
í uppbyggingu. Allt er þetta í
jafnmiklu gildi nú og var 1958.
Stefna núverandi ríkisstjórnar
brýtur sízt í bága við þessi megin
boðorð, eins og Halldór sýnist
þó vilja vera láta. Frásögn Hall-
dórs af skoðun Sjálfstæðismanna
vorið 1958 á erlendum lántökum
er og alveg villandi. Af því til-
efni er ástæða til að rifja upp
þaðj sem Morgunblaðið sagði hinn
24. júní 1958 af þessum ræðuhöld-
um, sem Halldóri Kristjánssyni
er svo tíðrætt um.
„Hið ískyggi-
le^asta er hallinn
gagnvart
útlöndum44
Undir þessari fyrirsögn, sem
náði yfir þrjá dálka á fremstu
síðu Morgunblaðsins 24. júní
1958, er þetta haft eftir Bjarna
Benediktssyni um efnahagsmál-
in:
„Rétt væri, að fyrrverandi
stjórnir hefðu ekki til hlítar ráð-
ið við vanda efnahagsmálanna.
En þó hefði nú mun verr til tek-
izt en nokkru sinni áður. Undir-
staða lækningarinnar væri, að
menn gerðu sér grein fyrir
ástæðunum til meinsemdar verð-
bólgunnar. Þar kæmu þessi atriði
einkum til:
Nokkur verðbólga væri í
flestum eða öllum frjálsum lýð-
ræðislöndum. Hér væri því síður
en svo um einstakt fyrirbæri að
ræða, þegar velja ætti um at-
vinnuleysi eða verðbólgu. Væru
menn að vonum hikandi að velja
„hæfilegt atvinnuleysi", er ýms-
ir hagfræðingar teldu skilyrði
þess að komið yrði í veg fyrir
verðbólguna. Ekki væri um að
villast að atvinnuleysi væri
versta bölið.
Vegna smæðar þjóðfélagsins
er erfiðara að halda fullu jafn-
vægi í íslenzku efnahagslífi en
með hinum stærri þjóðfélögum
Hallinn út á við
Á Islandi þarf á skömmum
tíma að byggja upp þjóðfélag,
sem hundruð eða þúsund ár
hafa verið að þróast annarsstað-
ar. Þess vegna hlýtur hin svo-
kallaða fjárfesting að verða meiri
hér en víðast annarsstaðar.
Loks er á það að líta að í sum-
um verkalýðsfélögunum hafa
fengið völdin menn, sem vilja
nota afl þeirra til að sprengja
fjárhagskerfið og þar með sjálft
þjóðskipulagið. Til að ráða bót
á þessu hefðu kommúnistar nú
verið teknir inn í ríkisstjórn, en
það hefði einungis gert illt verra.
Verðbólgan hefði aldrei verið
í örari vexti en nú og sjálfir
stjórnarherrarnir, eins og Ey-
steinn Jónsson, viðurkenndu að
„bjargráðin" væru aðeins hálf-
kák. -—
Hið vertsa við ástandið nú er
þó ekki álögurnar inn á við og
skattaaukningin, þó að gífurleg
sé. Hið ískyggilegasta er hallinn
út á við og eyðsluskuldafjötur-
inn, sem lagður er á þjóðina.
Þessi lán eru ekki fengin með
eðlilegum hætti, heldur sem af-
leiðing þess, að stjórnin sveik
loforð sitt um brottrekstur varn-
arliðsins“.
„Atvinnuleysi
versta bölið44
Engin nýlunda er, að það sé
borið á stjórnmálamenn, að þeir
tali nokkuð með öðrum hætti,
þegar þeir eru í stjórnarandstöðu
en þegar þeir eru við völd. Þess
vegna er það hið eftirtektar-
verða við hin tilvitnuðu ummæli,
að þau sanna, að stéfna Sjálf-
stæðismanna er nú alveg hin
sama og 1958. Þau lýsa raunsæu
mati jafnt á viðfangsefnum 1958
og 1960. Stjórnarandstæðingar
halda því að vísu nú fram, að
ríkisstjórnin stefni að því, að
skapa atvinnuleysi og stöðva
framkvæmdir. Þetta er hið versta
öfugmæli.
Tilgangurinn með efnahagsráð
stöfunum nú er einmitt sá, að
koma í veg fyrir öngþveiti og
atvinnuleysi, sem við blasti, ef
ekkert var að gert. Mestu máli
skiptir, að forðast versta bölið,
atvinnuleysi. Undirstaða áfram-
haldandi uppbyggingar í þjóð-
félaginu er, að sleppa við hinn
geigvænlega greiðsluhalla. Um-
fram allt varð að komast úr
svikamyllunni, sem krafðist sí-
aukins innflutnings á hátollavör-
um fyrir erlent lánsfé. Tekin
hafa verið ný og ný eyðslulán,
sem leggja skuldahelsi á þjóðina
og hlóta að leiða til efnahagslegs
ósjálfstæðis. Ein afleiðing þessa
hefur komið fram í því, sem Ein-
ar Olgeirsson fullyrðir, að þrátt
fyrir allar kauphækkanir frá
1947 hafi lífskjörum almennings
hrakað. Úr þessu ófremdar-
ástandi verður þjóðin að komast.
Það verður ekki gert með nein-
um afturhaldsráðstöfunum, sem
Framsókn og kommúnistar nú
fjasa um. Heldur verður að gera
það með því að sameina einstak-
lingsfrelsi og íhlutun ríkisvalds
á þann hátt, að full atvinna verði
trýggð jafnframt því, sem komið
verði í veg fyrir að kauphaekk-
anir verði engum til gagns held-
ur einungis til hindrunar eðlileg-
um atvinnurekstri. Framkvæmd-
ir og aukin afköst verða þá þjóð-
inni allri, ekki sízt verkalýðnum
að gagni. Með stórauknum al-
mannatryggingum verður einnig
séð betur fyrir hag hinna verst
stæðu en nokkru sinni áður.
„Miklu léttbærari
í
áðstaf
amr
íí
Tvísögli Framsóknarbrodd-
anna lýsir sér m. a. í því, að þeir
hafa í nýlegri „ályktun aðalfund-
ar miðstjórnar" flokksins sam-
þykkt, „að erfiðleikum líðandi
stundar í efnahagsmálunum
hefði átt að mæta með miklu
léttbærari ráðstöfunum en ríkis-
stjórnin stofnar til — “.
í ályktuninni er hins vegar
vandlega þagað um, hverjar þess
ar „léttbærari ráðstafanir" hefðu
átt að vera. Það er hernaðar-
Framh. á bs. 14.