Morgunblaðið - 16.03.1960, Blaðsíða 8

8
MORGUNTtLAÐlÐ
Miðvikudagur 16. marz 1960
Kristmann Guðmundsson skrifar um
Jarðnesk Ijóð
eftir Vilh|á!m frá Skáholti
/arðnesk ljóð.
Eftir Vilhjálm frá Skáholti.
Með formála eftir Helga
Sæmundsson.
Bókaverzlun Kr. Kristjáns-
sonar.
t ÞESSA bók Vilhjálms frá Ská-
holti hefur hann safnað úrvali
ljóða sinna frá fyrstu tíð.
Ég er manna gleymnastur, en
þó hafa mér um tugi ára verið
tiltækar tvær hendingar úr ljóð-
um Vilhjálms og hygg ég því að
ómögulegt sé að gleyma þeim.
Hann er ekki talinn meðal hinna
mestu á skáldaþingi, en hver er
eiginlega fær að dæma um það,
í samtíðinni? Gallar verka hans
liggja í augum uppi, svo að ná-
lega hver bögubósi gæti séð þá
Vilhjálmur frá Skáholti
«g jafnvel leiðrétt. En kostunum
er okkur kannski ekki eins tamt
að flíka. Þeir eru þó margir og
góðir: Hann er glö^gskyggn á
ýms fyrirbrigði lífsins og ver-
aldarinnar, og hann er frumleg-
ur í hugsun, kann að vinna úr
sinni margþættu reynslu ýmsa þá
hluti, sem koma lesandanum
þægilega á óvart og verða hon-
um minnisstæðir. Hann hefur
ferska lýriska æð og líkist ekki
öðrum, heldur á sinn eigin tón,
sín eigin sjónarmið og viðhorf.
Hinsvegar má segja að hann
vandi ekki verk sitt, það er eins
og hann hafi ekki getað tileinkað
sér sjálfsaga og þjálfun til snjallr
ar efnismeðferðar og alloft virð-
ist orðaval hans tilviljunarkennt.
Hann virðist meira að segja gera
sér leik að því, að koma til dyr-
anna eins og hann er klæddur
— eins og hann myndi sennilega
sjálfur orða þetta. Kvæði hans
minna ósjálfrátt á vorleysingar,
og þótt flaumurinn í þeim geri
lesandanum stundum gramt í
geði, verða þau honum ekki leiði-
gjörn; maður nennir að rifja þau
upp fyrir sér að nýju og finnur
þá stundum í þeim nýja kosti,
sem gera meira en sætta mann
við gallana.
Vissulega hefur honum þó far-
ið fram, í mótun og smíð, á síð-
ari árum, en stundum virðist það
hafa orðið á kostnað ferskleik-
ans og upprunaleikans, sem all-
oft einkenndu hin fyrri ljóð
hans. — „Tvö veglaus börn“,
fyrsta kvæði bókarinnar, er til
dæmis ekki laust við rímgalla,
en það er fullt af setningum sem
laumast inn í vitund manns:
„Tvö lítil börn að leik í hvítum
sandi,
með ljóð í svip,
tvö dreymin hjörtu er drógu burt
frá landi
sín draumaskip.
Enn má sjá hvar sigla undan
landi,
tvö sorgmædd böm,
um langsótt haf í leit að hvítum
sandi,
við litla tjörn;
tvö vanrækt hjörtu er villtust
burt frá landi,
tvö veglaus börn.
Meðal þessara fyrstu ljóða er(
„Herbergið mitt“. Það var fyrsta
kvæðið sem ég las eftir Vilhjálm
frá Skáholti og í því er að
minnsta kosti em setning, sem
mér hefur aldrei tekizt að
gleyma:
„Á borðinu stendur mynd af mér
og Kristi,
mönnunum sem enginn hefur
skilið“.
En það er margt fleíra skemmti
legt í þessu kvæði, og þótt það
sé gallað, hvgg ég að það muni
verða langlíft í landinu.
„Þorpið“ er skelegg mynd af
litlu þorpi, „lítilla sæva og lítilla
sanda“. Þar er engu ofaukið, ekki
stóryrði nein, en.mál sem skapar
sterka mynd í einfaldleik sínum:
„Örfáar hræður tanga-þorpið
telur
þó trúa menn enn, að því sé
búinn gróður.
Sögu þess birtir soltið barn og
móður
sigggróin hönd og tár, sem jörðin
felur“.
Því skal ekki leynt að ég held
að kvæðið „Jesús Kristur og ég“
sé það bezta sem Vilhjálmur frá
Skáholti hefur gert, þegar á allt
er litið. Ég las þetta kvæði ung-
ur, er ég eignaðist bók hans, sem
mig minnir að héti „Vort daglega
brauð“, ágæta bók, sem fljótlega
var stolið frá mér Ég man enn
hvað ég hreifst af þessu kvæði.
Viljum selja lítið notaða
5LÁTTUVÉL
frá Fordson Major dráttarvél. Tækifærisverð.
Búnaðarfélag Grunnavíkurhrepps
Sætúni, Símsstöð: Unaðsdalur.
Kona eða stúlka
sem fengist hefur við matreiðslu óskast strax
Hagkvæmur vinnutími. Sími 19611.

sem vjiumm
iiirrr^..
JS

Hrjúfar hendur — klofnar neglur
BRENNISTEINN í sápu og
þvottaefni léttir húsmóður-
inni mjög alla vinnu, t. d. við
uppþvott og tauþvott. En sá
galli fylgir gjöf Njarðar að
hann fer mjög illa með hend-
urnar.
Það bezta fyrir húsmæður
væri að nota gúmmíhanzka
við allan þvott, hvort sem er í
eldhúsinu eða þvottahúsinu,
Dg er þeim það lítil vorkunn,
þar sem mjög þunnir gúmmí-
hanzkar fást nú í hverri verzl-
un. En þrátt fyrir það mega
konur ekki gleyma að þurrka
hendurnar vandlega eftir
notkun þeirra og nudda þær
með handábuðri eftir hvern
þvott. Er gott ráð að hafa
flösku af handáburði til staðar
bæði í baðiherbergi og nálægt
eldhúsvaskinum.
Á kvöldin, þegar andlitið er
núið með nærandi kremum,
mega hendurnar ekki verða
útundan. Setjið kremslettu á
hverja nögl og mýkið upp
naglaböndin.
Hafi neglurnar tilhneigingu
til að klofna, þrátt fyrir það
að dagleg fæða innihaldi nægi
legt kalkmagn (mjólk og ost-
ar eru okkar beztu kalklind-
ir), er hætt við að orsök þess
sé sú, að nælonhár séu í nagla
burstanum. Sé svo, verður að
skipta um bursta og kaupa
einn með gömlu, góðu svíns-
hárunum, og sjá til hvort það
hjálpar ekki.
Það verður ætíð að hafa það
hugfast, að snyrtar hendur
bera vott um hreinlæti á háu
stigi. Ætti engin húsmóðir að
sjá eftir því tímabroti sem fer
Koddar vara-
samir í vöggur
MARGT getur komið fyrir
unngbarn, sem hreyfingar-
laust liggur í vagni sínum
eða vöggu, og þarf stöðuga að-
gát að hafa þar á. Eitt af því,
sem varast ber, er að hafa
lausa kodda undir höfði
barnsins. Hafa oft orðið slys
af þeim, börnin grafið höf-
uðið á einhvern hátt í eða
undir koddann og kafnað.
Margar konur, sérílagi þær,
sem annast sitt fyrsta barn,
setja stolt sitt í að hafa kodd-
ana sem allra skrautlegasta,
með blúndum og útsaumi.
Þetta er alrangt og getur leitt
til slysa. Komið hefur fyrir
að börn festi fingurna í blúnd
unum og dragi koddana yfir
höfuðið, svo daémi sé nefnt.
Miklu öruggara er að brjóta
teppi eða ullarstykki við höf-
uðlagið og breiða lak yfir það,
troða því þétt og örugglega
undir dýnuna. Þetta er að vísu
ekki eins fallegt og pífusettir
svæflar, en hafa verður í huga
að barn er hvorki leikfang né
skrautmunur á heimili, og ber
ekki að meðhöndla það sem
slikt. Öryggi barnsins er fyrir
öllu.
í að snyrta hendurnar né
horfa um of í kostnaðinn.
Lauksúpa
FRANSKAR lauksúpur eru
sígildar og heimsfrægar. Þess
utan eru þær með ódýrustu
súpum, sem hægt er að búa til.
í þessa uppskrift þarf:
4 meðalstóra lauka, 2 matsk.
smjör eða smjörlíki, salt og
pipar (ef til vill má einnig
nota krydd eins og merian,
basillicum og timian) IV*
líter vatn (ekki soðið).
Laukamir eru skornir í
skífur og gullinbrúnaðir í
feitinni. Vatninu bætt við
smátt og smátt og látið sjóða
á milli. Súpan bragðbætt með
kryddinu og látin sjóða í um
það bil korter.
Með súpunni er borið fram
stökkt, ristað ostabrauð. —
Franskbrauðssneiðarnar eru
skornar í teninga, þeir steiktir
í feiti, sem samanstendur af
rúatarolíu og smjörlíki, jafn
mikið af hvoru, rifnum osti
stráð yfir brauðbitana með-
an þeir eru á pönnunni.
Til tilbreytingar má líka
bera með súpunni ristaðar eða
óristaðar franskbrauðssneiðar
með þykku lagi af osti, sem
settar hafa verið örstutta
stund efst í bakarofninn við
vægan yfirhita. Osturinn
bráðnar og fær fallegan lit
Og mér finnst það ekki hafa tap-
að neinu á árunum, sem liðið
hafa. Það ætti að vera sönnun
þess að mikið sé í kvæðið spunn-
ið, því æðimargt er það í skáld-
skap aldar vorrar sem ekki þolir
að vera lesið aftur eftir aldar-
fjórðung. I þessu kvæði kemur
vel fram hinn sérstæði tónn Vil-
hjálms frá Skáholti, kannski bet-
ur en annars staðar, tónn, sem
engum öðrum líkist og sem hann
á sjálfur. Svo er í því setning, er
ég hygg að ómögulegt sé að
gleyma. Hún hljóðar svo:
„Og úr því að þeir krossfestu þig,
Kristur,
hvað gera þeir við ræfil eins og
mig?“
og þótt ég tali vart í auðmýkt
andans,
ber enginn dýpri respekt fyrir
þér.
Hvað sem trú vor týndum sauði
lofar,
er taglsins auðmýkt nær í hjartað
inn,
mig langar til er tunglið færist
ofar,
að tala við þig eins og bróður
minn.
„Þá uxu blóm“ er snoturt ljóð,
með þessari fallegu setningu
m. a.:
„Þá uxu blóm í öllu sem mig
dreymdi,
og eitt varst þú“.
Þá er litla, laglega kvæðið til
næturinnar:
Þessi setning er endir kvæðis-
ins. Efni pess er nefnilega sam-
tal skáldsins við, Jesú Krist, á
kletti út við sjóinn:
Hér sit ég einn með sjálfstraustið
mitt veika,
á svörtum kletti er aldan leikur
við.
A milli skýja tifar tunglið bleika,
cg trillubátar róa fram á mið.
Af synd og fleiru sál mín virðist
brunnin.
Ó, setztu hjá mér, góði Jesú, nú,
því bæði ertu af æðstu ættum
runninn
og enginn þekkir betur Guð en
þú.
Ég veit þú þekkir einnig eðli
Fjandans,
t sem alla daga situr fyrir mér,
„Þá sorg sem tíðum tár á vöngum
elur,
þér tókst að hugga.
Ég ann þér, nótt, með ast þess
barns, er felur
sinn eigin skugga“.
Þegar fram í sækir og á líður
bókina verður rímið nokkuð
betra og efnismeðferð þjálfaðri,
þótt óvíða megi kallast snjöll
nema í fáum glitrandi setning-
um, eins og t. d. þessari— í hinu
ágæta kvæði „Uppgjöf“:
„Á illum gjörðum sínum þekkjast
þeir,
sem þykjast geta frelsað
heiminn".
„Frelsisdraumurinn" er gott
kvæði, en bezt þessi vísa:
„Sú bæn varð til,
í brjósti hins þjáða manns,
að blessun draumsins,
engu hjarta týndi. —
Og það var hann,
sem svipu valdsins sýndi,
að sigur þrælsins
bjó í draumi hans“.
„Mín fyrsta ást“ á sér fagra
lýsingu, tærrar, bersögli, sem er
ilmandi hrein:
„Hönd þín var mjúk, og brjóstin
blíð og nakin,
brjóst þín, sem voru líkust
hvítum rósum,
sprungu út í barm minn vafinn
lokkum ljósum,
ljúfum sem bros hins fyrsta
morgungeisla“.
„Dúna“ er einnig fallegt
kvæði, svo og „Gömul mynd“,
„Hamingjublómið", „Við tvö og
blómið“, „Sæktu þín gull“ og
„Ljóð um æsku og ástir“ — tvö
fyrstu erindi þess eru einkum
bráðsnotur. Aftur á móti er
„Brúðurin mín“, „Hugleiðingar
um lífið“ og.ýms fleiri ljóð, sem
ég hirði ekki að nefna, heldur lé-
leg. Svo kemur aftur „Ast og
draumur", prýðilegt kvæði, vel
ort og innihaldsmikið. „Ljóð“ er
laglegt, svo og „Islenzkt ástar-
ljós“. „Spurðu einskis ungi mað-
ur“ er og snoturt, einkum fyrsta
erindið. Þá er „Næturómar";
annað erindið er snjallt. í „Höll
draumalandsins" eru og miklar
töggur. „Hugsað á jólum 1943“
er gott kvæði, einnig „Gömul
synd“.
t'ramh. á bls. 13.