Morgunblaðið - 13.04.1960, Blaðsíða 6

6
MORCrnvjtT tfílÐ
Miðvikudagur 13. apríl 1960
Tekjuskattskerfið var orðið þjóð
arframleiðslunni fjötur um fót
Slíkt skattakerfi er
böl og gerir alla
Frá lokaafgreiðslu tekjuskattsfrum-
varpsins nýja á Alþingi
E I N S og skýrt var frá hér
í blaðinu fyrir helgina, var
frumvarp ríkisstjórnarinnar
um niðurfellingu tekjuskatts
af almennum launatekjum
samþykkt sem lög frá Al-
þingi sl. föstudagskvöld.
Þann dag kom málið frá nefnd
og var til lokaumræðu í Neðri
deild. Birgir Kjaran flutti ýtar-
lega framsöguræðu af hálfu fjár-
hagsnefndar.
Varanlegt viðfangsefn!
Hann sagði m. a., að vissulega
hefði verið æskilegt, að hægt
hefði verið þegar á þessu þingi
að leggja hið nýja skattakerfi
fyrir fullskapað í heild, og hefði
þá ekki þurft að notast við ýms-
ar bráðabirgðaráðstafanir, eins
og nú væri raunin á. Þess hefði
þó því miður ekki verið kostur.
Hins vegar væri að því stefnt,
að slíkri heildarendurskoðun
yrði lokið fyrir næsta Alþingi,
og stæðu vonir til að það mætti
takast.
Birgir Kjaran gat þess síðan,
hversu varanlegt viðfangsefni
skattamálin væru hvarvetna í
vaxandi þjóðfélögum. Gömul
skattakerfi gengju sér til húðar
og ný væru reynd, sem betur
svöruðu kröfum tímans hverju
sinni. Reynt væri að sníða þau
eftir nýjum kröfum þegnanna
og greiðslugetu þeirra og að
samræma þau nýjum viðfangs-
efnum og fjárþörf hins opinbera.
Inn í þessa þróun blandaðist svo
að jafnaði nokkur • ágreiningur
um skiptingu hinna takmörkuðu
fjármuna þjóðfélagsins.
1 því sambandi sagði ræðu-
maður síðan m. a.:
„Ég er einn í þeirra hópi, sem
treysti einstaklingunum að jafn-
aði betur til þeirra framkvæmda,
sem ekki lúta beint að því að
leysa ákveðnar samþarfir þegn-
anna heldur en því opinbera og
vil forðast, að ríkið skerði fjár-
hagsgetu þeirra og framleiðni
fyrirtækjanna um of með skatta-
kerfi sínu“.
Timabil óbetnna skatta
framundan
Þessu næst rakti Birgir Kjar-
Wi í stórum dráttum þróun ís-
lenzkra skattamála og komst
þá m. a. svo að orði, að almenni
tekjuskatturinn væri afsprengi
síðustu eitt hundrað áranna.
Hann værr skattkerfi þess tíma-
bils. Nú stæðum við hins vegar
á tímamótum, tímabil vaxandi
óbeinna skatta sýndist fyrir
höndum. Þetta stafaði vafalítið
fyrst og fremst af vaxandi vel-
megun þegnanna og auknum
tekjujöfnuði þeirra og svo þeirri
staðreynd, að kerfi tekjuskatts-
ins væri miðað við tíma stöð-
ugs verðlags, sem yfirleitt hefði
ekki verið að fagna á undan-
fömum áratugum.
Þróunin í skattamálum, sagði
ræðumaður, að verið hefði nokk
um veginn samstiga efnahags-
málaþróuninni hér á landi og
því framan af hæggengari en
sums staðar annars staðar. Þann-
ig hefði í upphafi verið til ríkis
stofnað á íslandi, að engin á-
stæða hefði verið til, að menn
hér væru mjög áhugasamir um
ríkisskatta. Svo hefði heldur
ekki verið um okkar elztu
skatta, tíund Gizurar biskups,
konungsskatt Hókonar Noregs-
konungs, gjafakornið, lögmanns-
tollinn og manntalsfiskinn. Allt
hefði þetta aðeins verið skoðað
sem ill nauðsyn. Með endurreisn
Alþingis og hraðgengari atvinnu
þróun hefðu skattamálin smám
saman orðið ríkari þáttur í störf-
um löggjafarans, og eftir að
landsmenn hefðu tekið fjármál-
in í eigin hendur, hefði svo ár-
ið 1875 verið skipuð milliþinga-
nefnd í skattamálum, sem skil-
að hefði þremur frumvörpum, er
öll urðu að lögum tveim árum
síðar.
Ein þessara nýju laga voru
um tekjuskatt, en hann var þó
ekki gerður almennur fyrr en
árið 1917, þegar gömlu lögunum
var breytt og skatturinn látinn
ná til allra tekna og allra at-
vinnuvega, jafnframt því sem
hann var upp frá því lagður á
stighækkandi.
Tekjuskatturinn á fallandi
fæti
Með lagabreytingu árið 1921
varð svo stefnubreyting í þessu
efni og þá tekin upp sú ný-
breytni, að leyfa persónufrá-
drátt. Ástæðan til þessa var sú,
að þá þegar var farið að gæta
ýmissa galla á tekjuskattskerf-
inu, sem milliþinganefnd komst
svo að orði um nokkrum ár-
um síðar:
„Það er allfyrirhafnarmik-
ið og dýrt innheimtu, og það
er talsvert erfitt að hafa
eftirlit með því, að hann
(tekjuskatturinn) komi í
raun og veru niður á þann
hátt, sem til er ætlazt, með
því að hann verður að miklu
leyti að byggjast á framtali
gjaldþegnanna sjálfra.“
Þeir ókostir tekjuskattsins,
sem menn hefðu þannig í vax-
andi mæli verið farnir að reka
sig á um þetta leyti, hefðu án efa
verið ástæðan til þess að persónu
þjóðinni
fátœka
frádrátturinn hefði enn verið
aukinn eða aðrar frekari tilslak-
anir verið gerðar á árunum 1923,
1935 og 1941, og þá ekki hvað
sízt í lögunum frá 1950 um sér-
lega lækkun á sköttum á lág-
tekjum og í breytingum á tekju-
skattsslögunum frá 1954, sem
lækkaði tekjuskatt á einstakling
um um ein 20%, sameinaði
tekjuskattana þrjá í einn og
heimilaði skattfrelsi fyrir spari-
fé.
Skiptar skoðanir nú eins
og áður
Þetta kvað ræðumaður að
væru nokkrir stórir áfangar í ís-
lenzkri skattamálalöggjöf með
Birgir Kjaran
sérstakri hliðsjón af þróun
tekjuskattsins, en um hann hefði
á þessu árabili sannarlega ekki
skort ágreining á þingi, fremur
en líka nú.
Vék Birgir Kjaran síðan að
þeirri gagnrýni, sem aðallega
hefði verið höfð í frammi af
núverandi stjórnarandstæðing-
um, sem hann kvað þrátt fyrir
aUt hafa fallizt á ýmislegt í hinu
nýja frumvarpi, er þeir viður-
kenndu að væri til bóta.
Skýringin á því, að tekjuskatt-
ur af hærri tekjum lækkaði
meira en af lágtekjum væri of-
ureinföld og fælist í þeirri stað-
reynd, að allt frá árinu 1921
hefði verið stefnt að því að
lækka tekjuskatt af lágtekjum
með þeim árangri að nú hefði
ekki getað verið um meiri
lækkun að ræða en frumvarpið
gerði ráð fyrir.
Sökum þess að tekjuskattur-
inn hefði verið stighækkandi,
hefði almenn lækkun skattstig-
ans hlotið að hafa í för með sér
meiri lækkun að krónutölu af
hærri tekjum. Loks hefði tekju-
þróunin hér líka verið sú,
að tekjur manna hefðu síð-
ustu áratugi vaxið jafnt og
þétt og orðið jafnari, svo að
léttir tekjuskatts af miðl-
ungs- og hærri tekjum kæmi
nú stöðugt fleirum til góða
og væri raunar þjóðfélaginu
sjálfu bein nauðsyn.
Þá væri það á allra vitorði,
sagði ræðumaður, að tekjuskatts
kerfi það, sem við hefðum búið
við, hefði verið orðið sjálfri
þjóðarframleiðslunni beinn fjöt-
ur um fót.
Og hann hélt áfram, um þetta
atriði:
„Þegar skattþunginn er
orðinn það mikill á hvaða
tekjuflokki sem er, að hann
dregur beint úr framleiðsl-
unni, þegar menn eru farnir
að segja við sjálfa sig: Þú
skalt heldur hlífa starfsorku
þinni en að auka þjóðar-
framleiðsluna, auka þjóðar-
tekjurnar, þegar menn telja
það blátt áfram ekki lengur
borga sig að erfiða fyrir aukn
um tekjum vegna ranglátra
skatta, þá er það skattakerfi
orðið þjóðinni böl, þá er það
skattakerfi orðið skipulagn-
ing fátæktarinnar. Það skatta
kerfi gerir alla þjóðina fá-
tækari og verður ekki rétt-
Iætt með neinum vigorðum
eða tildurrökum.
Þannig var þessum málum því
miður komið hér á landi, og um
þetta kunnum við allir mörg
dæmi að nefna.
Að því er snertir gagnrýni
stjórnarandstæðinga á brottfell-
ingu nokkurra skattaívilnanna,
sem í lögum hafa verið, benti
B. K. á það, að undanþágur frá
almennri reglu varðandi skatt-
lagningu, hefðu frá öndverðu
verið taldar til hins verra, þótt
ill nauðsyn hefði stundum rekið
til þeirra. Þeim mun lakari væru
þær, sem erfiðara væri að skil-
greina þær og afmarka. Því
bæri að stefna að niðurfellingu
skrifar úr
daglegq lifinu
D
* Hrafnar og
einkasölur
„Borgara" er mikið niðri
fyrir í skarpri ádeilu á einka-
sölu ríkisins:
„Talið er að hrafninn verpi
níu nóttum fyrir sumar. Að
því búnu er hafizt handá um
að steypa undan honum til að
firra byggðarlagið stórtjóni,
því krummi er athafnasamur
vargur, þegar ungarnir koma
á hans framfæri.
Hjá ríkinu eru allmörg ein-
okunarhreiður fullsetin Fram-
sóknarhröfnum með fjölda
unga. Er ekki kominn tími til
að steypa undan og losa þjóð-
félagið við hræfuglana?
Hvað á t.d. að gera með við-
tækjaeinokun, bökunardropa
einokun, hárvatnaeinokun, tó-
bakseinokun og hvað þær nú
annars heita aliar saman?
Það er vansæmd að láta rík
ið vasast í einokunarbraski
eins og þessu og alveg sjálf-
sagt að gefa verzlunina með
það alveg frjálsa til hagnað-
ar fyrir ríkissjóð og almenn-
ing.
Burt með einokanimar!"
* Angraður
uppvaskairi
Velvakanda hafa borizt
fleiri bréf síðustu dagana og
birtist hér annað:
„Kæri Velvakandi!
Mig langar til að skrifa svo-
lítið um þennan „símaskratta".
Hann er alveg að æra mann.
Konan mín fór í bíó hér eitt
kvöldið, og ég var barnapía
og átti þar að auki að vaska
upp eftir kvöldmatinn. Jú, jú,
ég byrja að vaska upp, þá
hringir síminn, ég fer upp
nokkuð erfjðan stiga til að
svara í símann nefnilega. í
símanum var kvenmaður, hún
spurði hvort ég hefði verið að
hringja? Nei, sagði ég, svo við
lögðum bæði símtólið á. Sama
sagan endurtók sig síðan þrisv
ar sinnum, og í fjórða sinriið
voru ca. 6—7 manns á lín-
unni og töluðu hver í kapp
við annan.
Er þetta hægt?
• Ekki er ein
báran stök
Maður ætti að borga meira
fyrir þennan síma. Mér finnst
hann nú vera orðinn nógu dýr,
svo maður ætti að geta kraf-
izt betri þjónustu af honum,
heldur en að hafa hann hringj
andi öll kvöld að ástæðulausu.
Mér finnst að forráðamenn-
irnir ættu að taka þetta til
athugunar. Þetta er ekki 1
fyrsta skiptið sem svona lag-
að kemur fyrir, þó ekki hafi
verið svona slæmt. — Eg var
að enda við að vaska upp
þegar konan kom heim af
bíóinu.
Óanægður símnotandi".
Það verður Velvakandi að
segja fyrir sitt leyti, að hon-
um finnst nóg hafa verið á
hinn „óánægða símnotanda“
lagt að eiga að gæta barn-
anna og annast uppvaskið, þó
ekki hefðu þessi ósköp dunið
yfir!
' þeirra svo sem frekast væri
kostur.
Frekari endurbætur á
skattalögunum
Að lokum gat Birgir Kjaran
þess í sambandi við þær frek-
ari endurbætur, sem fyrirhugað-
ar eru á skattalöggjöfinni og nú
eru í undirbúningi, að athuga
bæri, hvort ekki væri rétt að
gera tekjuskatt frádráttarhæfan,
eins og nú tíðkaðist um útsvör.
Ennþá nauðsynlegra væri þó að
færa lagaákvæði um tekjuskatt
á fyrirtæki í réttlátara horf en
verið hefði, þannig að atvinnu-
lifið mætti eflast.
Næstur tók til máls Skúli Guð
mundsson, sem kvað skamman
tíma hafa gefizt til að athuga
málið og ljúka prentun nefndar
álits. Þó sæi hann ekki ástæðu
til að óska eftir frestun málsins.
Ýmsu væri hann ósammála en
teldi hins vegar tilgangslaust að
flytja breytingartillögur. Rifjaði
hann siðan upp síðustu breyting-
ar á tekjuskattsákvæðunum og
kvað byrði fólks hafa létzt mjög
hin síðari ár.
Þó að nú væri gert ráð fyrir
að létt yrði hærri upphæðum af
þeim, sem hefðu meiri tekjur, en
hinum, sem minna hefðu, taldi
hann ekki ástæðu til að standa
gegn samþykkt frumvarpsins.
Einar Olgeirsson gat þess m. a.
að hann teldi eftirgjöfunum mis-
skipt og hefði alþýðu manna
verið meiri akkur í því að t. d.
tryggingariðgjöldin hefðu verið
afnumin.
Tvær meinsemdir
Jóhann Hafstein kvað stjórn-
arandstæðinga bæði nú og áður
líta allt of einhliða á málið. —
Nauðsynlegt væri að draga úr
hinum óhóflegu skattaálögum á
hátekjur. Ef tekin væru sem
dæmi, annars vegar hjón með
tvö böm og 100 þús. kr. tekj-
ur og hins vegar hjón með tvö
börn og 200 þús. kr., kæmi í ljós,
að mismunurinn, sem á brúttó-
tekjuöfluninni væri 100 þús. kr.,
yrði þegar búðir aðilar væru
búnir að greiða tekjuskatt og út-
svör ekki nema 38 þús. kr., sam-
kvæmt gildandi ákvæðum. Þetta
væri óeðlilegt og svo víðtæk
tekjujöfnun skaðleg þjóðfélag-
inu.
Sama meinsemdin væri ríkj-
andi í launamálum. Þar hefði
líka verið gengið alltof langt í
jöfnunarátt. Þetta hefði leitt til
þess, að þeir menn, sem veiga-
mestum trúnaðarstöðum gegndu
og mest ábyrgð og vinnuþungi
leggðust á, hefðu átt við síversn-
andi kjör að búa og laun þeirra
í rauninni stöðugt farið minnk-
andi miðað við þá sem mun létt-
ar kæmust frá starfi sínu. Um
afleiðingar þessa komst ræðu-
maður m. a. svo að orði:
Þetta leiðir ekki til vel-
farnaðar. Þetta verður til
þess að eyða verðmætum og
einnig verðmætasta vinnuafl-
inu í þjóðfélaginu. Þær þjóð-
ir, sem lengst eru á veg
komnar, hafa farið allt öðru
vísi að. Mönnum er það al-
kunnugt, að ákaflega mikill
launamismunur er í Banda-
ríkjunum, griðarlega há laun
greidd fyrir ábyrgðarmikil
„ störf, þar sem almenn vel-
megun er einna mest. Og al-
veg sama sagan er í Sovét-
ríkjunum, það er alviður-
kennt.
Og mótmælir enginn þeirri
staðreynd, að þar er sennilega
meiri launamismunur en í
nokkru öðru ríki, nokkru „kapi-
talistisku" ríki, og hefir það ver-
ið veigamikill þáttur í þeirra
efnahagslegu uppbyggingu, ein-
mitt að greiða meira fyrir vel
unnin störf.
Óeðlileg breyting
Ekki kvaðst ræðumaður
fullyrða, hvað væri nákvæmlega
réttasta stigið í þessum efnum,
en hann teldi þá breytingu, sem
nú hefði verið gerð, engan veg-
inn óeðlilega. Dæmið um hin
tvennu hjón, sem að framan var
nefnt, kæmi eftir breytingam-
Framh. á bls 1»