Morgunblaðið - 12.08.1960, Qupperneq 12

12
MORCVHRLAÐIÐ
Töstudagur 12. ágúst 1960
FRAMTÍÐIN
ÖTGEFANDI: SAMBAND UNGBA SJÁLFSTÆÐLSMANNA RITSTJÖRJ: BJARNI BEINTEINSSON
Goðdalsbændur telja heyhleðsluvélina mesta jjarfaþing.
út úr Goðadalalandi, er Hver-
hólar nefnist. Trausti er ekki
heima, þegar okkur ber að garði,
en við spjöllum góða stund við
hina bræðuma tvo, einkum Grét
ar, sem gengur með okkur heim
í bæinn, en Borgar keppist við
heyskapinn, því að nú riður á
að nota þurrkinn vel. Það er ekki
úr vegi að geta þess, að Grétar
Símonarson sat í stjóm Sam-
bands ungra Sjálfstæðismanna
síðasta kjörtimabil.
— Goðdalir eru gömul land-
námsjörð, er það.ekki rétt Grét-
ar?
— Svo er talið. í Landnámu
segir að Eiríkur Hróaldsson hafi
numið Goðdali alla og búið þar,
sem heitir Hof í Goðdölum.
Landnám hans hefur teigt sig
yfir allan Vesturdal og vafa-
laust lengra. Þið sjáið hnjúk-
inn þarna, segir Grétar og bend-
ir fram dalinn i suðurátt á fjall,
sem rís upp fremst í dalnum og
virðist loka honum, en þegar
betur er að gáð greinist hann
í tvo smærri, sem liggja með
eitt frá henni. Hér hefur ver’3
kirkjustaður svo lengi sem menn
muna og var kirkjan helguð heil
ögum Nikulási. Hér var enn-
fremur prestssetur, en brauð
þetta var sameinað Mælifells-
prestakalli árið 1907 og nú þjón-
ar hér séra Bjartmar Kristjáns-
son á Mælifeili. Kirkja sú, sem
nú stendur hér er byggð árið
1904, en árið áður hafði íokið
hér nýleg timburkirkja. Kirkjan
var gerð upp sl. sumar, máluð
utan og innan og lagfærð að
öðru leyti, enda er hún mjög
snyrtileg. Við göngum inn í
kirkjuna og yfir kirkjudyrum
stendur skráð gullnu letri:
„Drottinn Guð þinn skaltu til-
biðja og honum einum þjóna“.
Kirkjan tekur 90 manns i sæti.
Hér var nokkuð margt gamalla
gripa, en þeir hafa nú allir ver-
ið teknir vegna brunahættu og
fluttir á söfn. Þó er hér gömul
altaristafla, sem staðið heíur af
sér nokkrar kirkjur og sýnir hún
mynd af Kvöldmáltíðinni, en
vængir ganga út frá sjálfri
myndinni og á þá skráðar bibliu
tilvitnanir með fornu letri.
Bræðurnir í Goödölum hafa
tekið tæknina í þjönustu sína
Rætt við unga stórbændur í Skagafirði
ÞEGAR ekið er yfir Vatnsskarð
í björtu veðri opnast skyndilega
útsjón yfir nær allan Skaga-
fjörð. I norðri gnæfir Drangey
upp úr dimmbláu hafinu, en
fyrir fótum manns liggja græn
tún og engi hins blómlega Skaga
fjarðarhéraðs. Ef til vill er þetta
fegursta sjón, sem ferðamanni
hlotnast, er hann ferðast i byggð
á ísiandi.
Þegar tíðindamaður síðunnar
var á ferð yfir Vatnsskarð fyrir
nokkum dögum var veðrið eins
fagurt og bezt verður á kosið.
Að vísu gat að líta út við sjón
deildarhringinn í norðri þoku-
bakka, sem rak inn fjörðinn, en
þeir höfðu ennþá ekki byrgt út-
sýnið. Erindið í Skagafjörð að
þessn sinni var að heimsækja
bræður þá, er nú byggja jörðina
Goðdali, þar sem Eirikur Hró-
aldsson nam land.
Við ökum fyrst út á Sauðár-
krók, en brátt erum við lagðir
af stað á ný og nú er haldið
fram eftir Skagafjarðarhéraði
vestan meginn. Þokuna hefur
rekið inn fjörðinn og skríður nú
hratt í sömu átt og við ökum.
Sn það kemur ekki að sök, því
að við höfum traustan og örugg-
an bílstjóra, þar sem er Árni
iiögnvaldsson frá Sauðárkróki og
brátt hefur hann hrist þokuna
af sér og héraðið liggur baðað
i sólskini fyrir framan okkur.
Goðdalir liggja í svonefndum
Vesturdal, en hann er éinn
þeinra mörgu daia, sem liggja inn
FIS í Sfranda-
sýslu
AHALFUNDUR Félags ungra
Sjálfstæðismanna í Strandasýslu
verðUr haldinn í samkomuhúsinu
L Hólmavik nk. laugardag (13.
ágúst) kl. 7 e. h.
úr Skagafirði. Það tekur okkur
rúman klukkutíma að aka þang-
að og við notum timann til þess
að lesa okkur lítið eitt til um
áfangastaðinn. í Sýslu og sókn-
arlýsingum Hins íslenzka bók-
menntafélags 1839—1873 um
Skagafjarðarsýslu ritar séra Jón
Benediktsson, er var prestur að
Goðdölum 1838—-1847, eftirfar-
andi um jörðina: „Þar er slétt
tún og grundir miklar, bæði út
og suður frá bænum, þurrlent
og þokkalegt heimreiðar, hey-
skapur sæmilegur og útigangur
allgóður. Jörðin hefur jafnan
verið álitin sem þrifa og þokka-
jörð".
Við lesum áfram í sóknarlýs-
ingunum, þar til við komum að
kafla, er segir frá siðferði í Goð-
dalaprestakalli á miðri nítjándu
öld. Þar segir m. a.: „Sá orð-
rómur hefur hér allajafna á leg-
ið, að fólkið yfirhöfuð að tala sé
ráðvant, skikkanlegt og góð-
viijað. Fáheyrt er það, að nokkr-
ir klækir hafi hér, um svo lang-
an tíma sem ég fæ tilspurt, í ljós
komið; en bindindi, að því leyti
sem skirlífi innibinzt í því orði,
vonast að enn nú standi til bóta
undir almættis meðverkun, hjá
nokkrum einstaklingum." Þann-
ig var þetta fyrir rúmri öld og
vissulega hefur margt breytzt til
bóta siðan þá.
í hinu einstæða riti „Jarða og
búendatal í Skagafjarðarsýslu
1781—1952“ er Sögufélag Skag-
firðinga hefur nýlokið við að
gefa út, sjáum við skrifað, að
Godalir í Vesturdal séu gamalt
höfuðból, kirkjustaður og prest-
setur. Jörðin hafi verið eign
kirkjunnar og síðar Kirkjujarðar
sjóðs, en seld ábúandanum Sím-
oni Jóhannssyni og konu hans
Moniku Sveinsdóttur árið 1948,
en hann hafi jafnframt gert hana
að ættaróðali. Símon hóf búskap
að Goðdölum árið 1935, er hann
tók jörðina að leigu. Hann and-
aðist sl. vor, 68 ára að aldri og
nú eru óðalsbændur þar synir
hans þrír og þá ætlum við að
hitta að máli.
Er við ökum í hlað í brakandi
þerri, má sjá, að í Goðdölum búa
stórbændur. Rennislétt tún teigja
sig á alla vegu frá bænum og
þarna má sjá allar þær heyvinnu
vélar, sem nöfnum tjáir að
nefna: Sláttuvél, tvær dráttar-
vélar, jeppa, múgavél, hey-
hleðsluvél og heyblásara. Þeir
Grétar og Borgar Simonarsynir
reka nú búið að Goðdölum, en
þriðji bróðirinn og sá elzti
Trausti hefur byggt sér nýbýli
fjallinu, sinn hvoru meginn.
Fjall þetta heitir Hofsháls og
hnjúkurinn, sem upp úr því gnæf
ir er kallaður Eiríkshnjúkur.
Munnmæli herma, að þar sé Ei-
rikur Iandnámsmaður heygður.
Ekki veit ég sannleiksgildi
þeirrar sögu, en fyrir nokkru síð
an átti ég leið þarna um í leit
að kindum og sá þá, að þarna
uppi eru greinileg mannaverk.
Þar hefur verið borið að grjót og
því raðað snyrtilega og er auð-
séð að langur timi er liðinn síð-
an.
Austur af bæjarhúsunum stend
ur lítil en snyrtileg kirkja og
býður Grétar okkur að ganga
í kirkju, og segir okkur
Nú víkjum við talinu að bú.
skapnum. Grétar segir okkur, að
nokkurs konar féiagsbú sé með
þeim bræðrum öllum að þvi
leyti, að þeir noti allar vélar
sameiginlega. Þeir heyja nú ein-
ungis á ræktuðu landi, en Grét-
ar og Borgar hafa nú um 35—40
hektara tún, en Trausti ca. 15
hektara.
-— Hvað fáið þið mikið hey af
þessu túni á sumri hverju?
-— Við Borgar fáum ca. 1500—■
2000 hesta eftir því hvernig við
meðhöndlum túnið og yfirleitt
berum við þannig á, að við slá-
um aðeins einu sinni. Til marks
um það, hvað tímarnir eru breyb
ir frá því, sem áður var, þá er-
um við aðeins brLr við útivinnu
nú í sumar, við tveir bræðurnir
og 15 ára unglingur, en áður
hefði þurft tugi manns við samp
konar tún. Við heyjum nú ein-
ungis með vélum. Höfum alveg
lagt orf og hrifu á hilluna..
— Hvað hafið þið af skepnum?
— Við rekum nú að mestu fjár
bú. Höfum sameiginlega um 850
fjár, en gætum hýst 1000. Kýr
höfum við til heimilisnota, en
höfum selt lítið eitt af mjólk upp
á síðkastið. Svo eigum við að
sjálfsögðu töluvert stóð ,eins og
Skagfirðingum sæmir. Hesta
þurfum við að nota til smala-
mennsku og eigum því nokkra
tamda. Við rekum stóðið suður í
Guðlaugstungur, en það svæði
liggur milli Ströngukvíslar og
Blöndu og alveg framundir
Hofsjökul.
Við förum nú að hugsa til
hreyfings og göngum út úr bæn-
um. Þegar við komum út heyr-
um við vélarhljóð og göngum á
hljóðið. Við hlöðuopið stendur
dráttarvél, sem knýr heyblásara,
sem þeytir heyinu af heyvagn.
inum langt inn í hlöðu. Rörið,
sem heyið fer eftir er um 12
metra langt og þegar því sleppir
þeytist heyið um 10 metra í
lausu lofti.
Já, það er alveg víst að þeir
Goðdalabræður hafa tekið tækn-
ina í sína þjónustu, enda líkleg-
ast ómögulegt að reka stórbú á
íslandi í dag án þess.
Þegar við kveðjum þá bræður
og annað heimilisfólk hefur þok-
an náð okkur og streymir nú
hratt fram Vesturdal og íyrr en
varir hefur hún sveipað sig um
Eiríkshnjúk, sem hverfur í móð-
una, En Goðdalabræður keppast
við að ná saman heyinu og aka
því heim í hlöðu, því að margt
getur í þokunni búið, — jafnvel
lítiðvæta. B. í. G.
Grétar og Borgar hofðu óvenju mikið hjálparlið þennan dag