Morgunblaðið - 29.09.1960, Síða 13

Fimmtudagur 29. sept. 1960
MORGVNhLAÐlÐ
13
Sameinuðu þjóðirnar
eru að þroskast
Eftir Henry
FYRIR sex árum ritaði eiran
ágætur fulltrúi hjá Sameinuðu
Þjóðunum, sem mér geðjast að
og met mi'kils, grein um Sam-
einuðu þjóðirnar undir titlin-
um: „Sameinuðu þjóðirnar eru
að deyja“.
Ég hef aldrei verið þessari
skoðun sammála, en ég minnist
þess ástands, sem gaf tilefni til
þessarar skoðunar. Hið hættu-
lega ástand Kóreustríðsins var
liðið hjá. Meðlimaþjóðirnar sex
tíu höfðu snúið sér að verkefn-
um, sem ekki voru eins stór-
kostleg. AElsherjarþingið var
vettvaragur baráttu, sem virtist
mundu halda áfram ár eftir ár,
með miklum umræðum og litl-
um framkvæmdum — Marokkó
málið, Túnísmálið, Kýpurmálið,
vandamál í Suður-Afríku, þræla
vinna í Sovétrílkjunum o. s. frv.
Mikill hluti af yfirborði jarðar,
sérstaklega Afríka, kom ekkert
við sögu í Sameinuðu þjóðunum
nema þá í lítt kunnum störfum
fj árhaldsráðsins.
Þetta sama ár, 1954, voru S.
Þ. að reyna að koma til móts
við hina aliraennu þrá manna
eftir betri láfskjörum með því
að veita tækniaðstoð til þjóða,
og nam hún hvorki meira né
minna en $ 20.000.000 á ári.
Ef til vill hefur það vakið
hvað mesta svartsýni, að full-
trúi Soivétríkjanna hafði árum
saman hindrað upptöku 13 ríkja
hins frjálsa heims í S. Þ. með
því að beita neitunarvaldi sínu.
Vissulega komu miklar stund-
ir jafnvel á þessu tímabili. Til-
laga Eisenjhowers forseta um
friðsamlega hagraýtingu kjam-
orku 1953 fékk geysilegan stuðn
ing í Allsherjanþinginu, og það
jafnvel frá hinum ósamvinnu-
þýðu Rússum. Samiþykkt var
með 47 atkvæðum gegn 5 ,að
láta skyldi lausa 15 bandaríska
flugmenn, sem hafðir voru í
haldi í kommúnstaríkirau Kína.
Sameinuðu þjóðirnar voru á
engan hátt að deyja. En þær
stundir komu, að hætta virtist
á því, að þær mundu sofna.
★
Og hvilíkar breytiragar hafa
ekki orðið síðan! Öll þau mál,
sem minnzt er á hér að fram-
an, hafa annað hvort horfið úr
sögunni eða þokazt í samkomu-
lags átt. Á sviði efnahagsþróun-
ar hafa áhrif Sameinuðu þjóð-
anna verið í örum vexti og eru
enn að aukast.
Hvað snertir nýja fraeðlimi,
þá leystist hin langa deila í des-
ember 1955 og sextán umsækj-
endum, sem lengi höfðu beðið,
var veitt upptaka í Sameirauðu
þjóðirnar á einum degi. Frá ár-
inu 1956 og til ársloka 1960
murau meira en tuttugu hafa
bætzt í hópiran. 1961 munu Sam
einuðu þjóðirnar hafa um 100
meðlimaníki í stað þeirra sex-
tíu, se mvoru í Sameirauðu þjóð-
unum, þegar ég kom þaragað
fyrst árið 1953.
Ekkert hefir gert- meira til að
veita nýju lífi í Sameinuðu þjóð
irnar. Sérhvert nýtt með-
limaríki, að nokkrum leppríkj-
um Sovétríkjanna undantekn-
um, er staðráðið í því, að gera
skyldu sína sem fulltrúi hinna
alþjóðlegu samtaka. Og sér-
hvert þessara ríkja hefur pólit-
isk og efnahagsleg vandamál,
sem hafa gert samtökin enn
Þessi mynd var tekin eitt sinn, er þeir Dag Hammarskjöld,
framkvstj. SÞ og Eisenhovver Bandaríkjaforseti heilsuðust
úti fyrir húsi SÞ í New York. Lengst til hægri stendur Cabot
Lodge, en yzt til vinstri er John F. Dulles, fyrrum utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna. —
Cabot Lodge
nauðsynlegri en nokkru sinni
fyrr.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
ekki einuragis vaxið, hvað
stærð snertir. Þær hafa einnig
vaxið að þroska. Þær hafa tekið
að sér æ flóknari vandamál og
brugðið við fljótt og á árang-
unsríkan hátt.
í Suezdeilunni 1956 voru her-
sveitir Sameinuðu þjóðanna
komnar á vettvang innan fárra
daga eftir ákvörðun Allsherjar-
þingsins, — og með þvi tryggðu
þær, að vopn voru lögð niður
og hersveitir dregnar til baka
og björguðu yfirvofandi styrj-
aldarhættu í heiminum.
Þegar Laos stafaði hætta af
íhlutun kommúnista, sendi ör-
þegar í stað kom á ró, unz fram
kvæmdastjóri S. Þ. gat sent
þangað fulltrúa sína og hafið
aðstoðaráætlun á vegum Sam-
einuðu þjóðanna.
★
Og nú í Kongómólinu eru það
Sameinuðu þjóðirnar, sem
gegna því mikilsverða hlutverki
að bjarga nýrri Afríkuþjóð frá
glundroða.
Koragóvandamálið er flókn-
asta vandamál, som Sameinuðu
þjóðirnar hafa nokkurn tíma
haft til úrlsaunar. Ólíikt her-
vörn Kóreu er starf S. Þ. í
Kongó undir stjórn fram-
kvæmdastjórans, sem er nú
framkvæmdafulltrúi öryggis-
ráðsins. Ábyrgð hans er hernað-
arleg, stjórnmálaleg, efnahags-
leg, tæknileg og stjórnleg.
Þegar þetta er ritað, er ástand
ið í Kongó engan vegiran hættu
laust, en mestu ógnunum hefur
þegar verið bægt frá. Það er
merkileg staðreynd, að Sovét-
riikin hafa ekki greitt atkvæði
gegn neinum aðgerðum Sam-
einuðu þjóðanna í Kongómál-
inu, enda þótt þau hafi gagn-
rýnt einstök atriði í stefnu
þeirra. Þetta er afleiðing þess,
að Afríkuríkin sjálf, — en Rúss
ar sækjast mjög eftir hylli
þeirra — hafa stutt stefnu S. Þ.
og eru á móti íhlutun stórvelda
Afrík-u. Það er heillavæinleg
þróun fyrir framtíð allrar þeirr-
óir heimsálfu.
★
Sameinuðu þjóðirnar eru
einnig orðnar hæfari til að bæta
úr annarri stærstu þörf hinna
nýj'U ríkja: efnahagsþróun. Með
tækniaðstoð Sameinuðu þjóð-
anna til hliðsjónar, mynduðum
við sérstakan sjóð, sem nú er
undir stjórn Paul G. Hoffmans,
til að rannsaka náttúruauðæfi
og til að þjálfa sérfræðinga til
nauðsynlegs undirbúnings fyrir
stórfellda fjárfestingu í þeim
löndum, sem skammt eru á veg
komin. Hammarskjöld aðalfram-
kvæmdastjóri hefur komið af
stað áætlun, sem nefnd er „OP-
EX“, til að geta serat sérfræð-
inga til þeirra ríkisstjórna nýju
ríkjanna, sem ekki hafa yfir
slíkum sérmenntuðum mönnum
að ráða. Hvort tveggja þetta
hefur þegar reynzt m-jög vel. Ég
er sannfærður um, að þetta
tvennt, ás-amt tækniaðsfcoðinni,
ætti að auka að mun. Það eru
þannig hlutir, sem hægt er að
gera miklu betur — ódýrar,
með meiri lagni og þannig ár-
angursríkar — á vegum hins
margháttaða starfs S. Þ. heldur
en Bandaríkin rey-ni að gera
þetta upp á eigin spýtur.
★
Á þessum róstursömu árum
höfum vér lært mikið um það,
hvað Sam-eirauðu þjóðirnar geta
gert — og hvað þær geta ekki
gert. Eitt er víst: þær geta ekki
breyttu nýjum ríkjum í banda-
menn Bandaríkjanna í hérvörn-
um gegn kommúnismanum-; en
þær geta hjálpað okkur til að
finna sameiginlegan grundvöll
og vináttu með þessum nýju
ríikj-um með þ-ví að hjálpa til að
varðveita sjálfstæði þeirra og
með því að hefja baráttu gegn
hun-gri, fáfræði og sjúkdóm-um.
Ég minnist þess, er hin nýju
Así-u og Afríikuríki hófu þátt-
BORGARFIRÐI eystra, 22. sept.
1960. — Ágæt veðrátta hefur
verið hér að undanförnu um nær
mánaðartíma.
Framan af í sumar gengu mikl
ir óþurrkar frá því í byrjun
júlí og fram til 24. ágúst og á
því tímabili náðist mjög Htið
hey og var kyrrstaða með allan
heyskap, nema hvað verið var
að þvæla upp illa þurru og
hröktu heyi, af einhverju smá-
flæsu gerði.'- En eftir 24. ágúst
hafa verið hagstæðir þurrkar og
hefur nýting orðið ágæt, en
heyskap lauk hér almennt laust
eftir miðjan mánuðinn. Spretta
var alls staðar góð og heyfeng-
ur því orðinn með mesta móti
að vöxtum, en nokkuð af honum
er hrakið.
★
Fyrsta frostnóttin kom ekki
fyrr en 20. þ. m. og stóð kart-
öflugras ófallið til þess tíma.
Uppskera garðávaxta er talin
góð í haust. Slátrun hjá kaup-
félaginu hér hófst í gær. Er það
fé úr Hjaltastaðaþinghá, sem
verður slátrað þessa viku en
i göngur hefjast 27. þ. m. Óttazt
töku sína í S. Þ. 1955 og 1956,
að margir spáðu því, að hin
nýj-u meðlimaríki mun-du reyn-
ast hefnigjörn og óábyrg. Bkki
hefur mér reynzt svo. Þa-u senda
sína hæfustu m.enn til Samein-
uð-u þjóðanna. Stefna þeirra í
Kongómálinu hefur v-erið m,jög
ábyrg og S. Þ. nauðsynleg, og
hún réttlætir fullkomlega þær
vonir, sem við þær eru teragdar.
★
Undanfarin ár hafa Bandarík-
in lagt fé í öll störf Sa-meinuðu
þjóðanna, og það nem-ur töl-u-
verðum hluta af þjóðartekjum
voru-m. Það nem-ur um það bil
67 sentum á hvern Bandaríkja-
mann á ári — minna en morgun
verður kostar eða aðgöngumiði
í kvikmyndahús í New York.
Laun fyrir þetta fé við stöðv-
un eða hindrun styrjalda, við
er að lömb séu með lakara móti
í haust. Fiskveiðar hafa verið
með betra móti hér í sumar, nær
alltaf verið einhver afii bæði
HJÁ Gyldendals forlaginu í
Kaupmannahöf-n er komið út 5.
og síðasta bin-dið af Gyldendals
Oplagsbog. Er þar orða- og efnis
skrá fyrir 4 fyrri bindin. Skrárn-
ar eru hinar fuilikomnustu og
má finna þar í skyn-di hvert það
efni, sem leitað er að, ef u-m það
er fjallað í einhverri bókanna.
Þar eru einnig 15 töflur, .yfir
ýmsi efni, m. a. trúarbrögð,
kennslu, tungumál, listir, lan-da-
fræði o.m.fl.
Forlagið h-efur komið á þeirri
nýbreytni, að veita kaupendum
verksins fimrn ára þjónustu end-
urgjaldslaust, þ.e.a.s. rraenn geta
skrifað forlagin-u og óskað frek-
ari upplýsinga um tiltekin efni
að byggja upp vináttu við jjms-
ar þjóðir, hafa verið meiri en
svo að hægt sé að meta til fjár.
Ástandið í heiminum er enn
hættulegt. Bandaríkin, með 6%
af íbúum jarðar, horfast í augu
við an-dstöðu kommúnstarikj-
anna, sem ráða yfir 40% af ibú-
um jarðar.
Til að vernda það, sem við
höfu-m, þurf-um vér hernaða-r-
legan og efnahagslegan m-átt.
Vér þörfnumst einnig vina. Vér
getu-m ebki eignazt og viðhaldið
þeirri vináttu með skipunum og
hlýðni, eins og er háttur Sovét-
ríkjanna, heldur með samvinrau
á jafnréttisgrundvelli og með að
sfcoð sem er frjáls og la-us við
allan grun um löngun til yfir-
ráða. Það er hátfcur Sameinuðu
þjóðanna.
á færi og línu, þegar gefið hefur
á sjó og oft mjög sæmilegur.
Róðrum er að mestu lokið, því
frystihúsið hættir að taka á móti
fiski, þegar sauðfjárslátrun
hefst. Einn eða fleiri bátar
munu þó halda áfram róðrum,
ef fiskur og gæftir ha'dast fram
eftir haustinu.
og eru þei-m þá gerð skil með
sam,a hætti og gert er í Gylden-
dals Opslagsbog. Þá munu áskríf
endur verksins og fá senda sér-
staka töflu yfir íþróttaafrek frá
Olympíuleikunum á þessu ári.
NEW YORK, 27. sept. (Reuter):—.
Sovétveldið gerði í dag tillögu
um það, að fjölgað yrði í 10-
mannanefndinni, sem fjallað hef-
ur um afvopnunarmálin, og
tækju sæti í henni fulltrúar frá
Indl-andi, Indónesíu, Arabalýð-
veldinu, Ghana og Mexico. Mun
þessi tillaga verða tekin til með-
ferðar á allsherjarþinginu síðar.
Á MIÐNÆTTI 2. sept. gekk afsögn Lodges í gildi og batt
endi á meira en sjö ára starfstímabil hans sem fastafulltrúi
Bandaríkjanna í SÞ. —
Heyfengur með mesta
móti í Borgarfirði eystra
Slátrun hafin fyrir nokkru
Fimmta bindi at Cylden-
dals Opslagsbog komið út