Morgunblaðið - 17.11.1960, Síða 13

Fimmfudagur 17. nóv. 1960
wo rtnvisvtr aðil
A leiðinni niður í Suðurríkin
Bílfreyja, bar og salerni fylgir
langferðabílnum
UM 400 km leið er frá New
York til smábæjarins Nanti-
coke í Maryland-fylki, en á
síðarnefnda staðnum hefur
Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna eða réttara sagt dóttur-
félag hennar, Coldwater,
komið sér upp fiskverk-
smiðju til þess að vinna fish-
sticks og fiskikökur úr ís-
lenzku fiskblokkunum.
Við áttum því langa dagleið
fyrir höndum, þátttakendurnir í
kynnisferð SH til Ameríku. Við
fengum fremur lítinn langferða-
bíl fiá hinu fræga Carey-rútu-
félagi. í>etta var þægilegasti bíll.
Honum fylgdi flugfreyja í eld-
rauðum einkennisbúnmgi og
réði hún ríkjum í afturenda bíls
ins. Þar var komið fyrir á smekk
legan hátt litlum bar með einni
eða tveimur viskíflöskum en
■gnægð kaldra drykkja, svo sem
kóka kóla og nóg var þar af
ísnum til að kæla sig með þegar
kæmi í Suðurríkin. Óvenjulegt
var það einnig að sjá í langferða
bifreið þessari fullkomið salerni.
Hér í Ameríku er nefnilega ekki
hægt að stanza og fara aftur
fyrir bíl eða bak við þúfu. Er
þetta allt alvanalegt í Ameríku
og þykir ekki ssemandi að bjóða
farþegum á langferðaleiðum
rútubíla án flugfreyju, bars og
salernis.
Eftir að þessi „böss“ okkar
hafði lent í umferðarflækjum
milli skýjakljúfanna á Manhatt-
an, hvarf hann skyndilega ofan
í jörðina og við ókum eftir
breiðum glerflísalögðum göng-
um, sem liggja um þriggja km
leið undir Hudson-fljót. Mikil
og ör umferð var um þessi göng.
15 tonna vandamálið
Handan Hudson-fljóts er hið
svonefnda New Jersey-ríki. Þar
ekur maður fyrst um víðáttu-
mikil verksmiðjuhverfi. Þar eru
einkum miklar verksmiðjur til
efnaiðnaðar og síðan koma geysi
víðáttumikil svæði sem eru þak-
in ógrynni olíugeyma. Hér eru
aðalbækistöðvar Esso olíufélags-
ins volduga, en öll önnur olíu-
merki sjást hér á geymum.
Landið hér hefur verið óbyggi-
legar mýrar og kviksyndi og hef
ur orðið að reisa vegi og bygg-
ingar á staurum. Er við ökum
framhjá einum risastórum olíu-
geymi merktum Texaco, getur
Jóhannes Stefánsson frá Norð-
firði ekki lengur stillt sig en
segir upp úr eins manns hljóði:
— Og við sem urðum að gefast
upp við það á Norðfirði, að koma
okkur upp 15 tonna lýsisgeymi.
Okkur vantaði peninga i bili,
margt sem kallaði að í einu Svo
bætir hann við: — En hér verð-
ur 15 tonna vandamálið hlægi-
legt.
í augum okkar smáþjóðar-
borgaranna verður framkvæmda
máttur og mannvirki stóru þjóð-
anna oft ægileg og stórfengleg.
Við og okkar vandamát verða
eins og lítil fluga, já mýfluga
við hliðina á þeim. Fyrir nokkr-
um vikum var rætt úm bað, að
byrja skyldi á steinsteyptri ak-
braut suður til Keflavíkur. En
hér ökum við inn á „New
Jersey Turnpike", eina af banda
rísku breiðbrautunum þar sem
fjórar til sex akbrautir liggja í
hvora leið. Hér skyldi maður
ætla að ekki þyrfti mikillar var-
úðar við — framan við er beinn
og breiður vegur, — en þó er
það svo, að hér er Umferðin svo
mikil, að. stöðugrar aðgæziu
þarf við. Og fyrir að fá að aka
um brautina verður að greiða
vegtoll, einn dollar, jafnt fyrir
stóra og litla bíla. Bílstjórinn
segir okkur að á þessari 400 km
leið suður til Nanticoke muni
hann þurfa að greiða yfir fimm
dollara í vega- og brúartolla
hvora leið. Öll þessi gjöld renna
til einkafélaga, sem hafa lagt
vegina og sagt er, að slíkir vegir
séu nú eitt mesta gróðafyrirtæki
í Bandaríkjunum.
Færibönd og steinbítur
Maður er fljótur að kynnast
ferðafélögum sínum í siíkum
langferðabílum. Hér drepa menn
tímann með því að rabba sam-
an um heima og geima. Það er
ofarlega í þessum útvegsmönn-
um sem eru með okkur að ræða
um verkunina á fiskinum. Um
þetta geta þeir lengi rætt sín á
milli, hvernig eigi að skera og
flaka fiskinn til þess að nýta
hann sem bezt en forðast þó
beinin. Þeir ræða um flökunar-
vélarnar og um fyrirkomulagið
í frystihúsunum. Sturlaugur
Böðvarsson á Akranesi segir t. d.
að gengið hafi verið alltof langt
í því að setja upp færibönd hér
á árunum, þegar menn hé'du að
færibönd myndu leysa allan
vanda. Sannleikurinn væri sá,
að þau væru dýr bæði í smíði
og viðhaldi og hreinsun. í mörg-
um tilfellum hefði verið miklu
hentugra að fá sér góða vagna
á hjólum.
Einar Steindórsson talar urn,
að sérstök ástæða hafi verið
fyrir steinbítsleysinu, sem þeir
í Coldwater kvörtuðu mest yfir.
Verðið á steinbít hafi lækkað svo
mákið, að sjómennirnir á Vest-
fjörðum hafi ekki verið fáanlegir
til að veiða hann. Þeir hafi frem-
ur farið suður á Breiðafjörð á
þorskveiðar. En svo má heita,
að steinbítur veiðist aðeins við
Vestfirði og aðeins stuttan tíma
í einu. Fleiri koma inn í þessar
esi hafi líkað mjög vel í Banda-
nkjavistinni og hann hefur
dáðst að mörgum þeim stórkost-
legu mannvirkjum, sem fyrir
sugu hefur borið. Enga von hef
ég þó um að hann snúi neitt
frá villu síns vegar.
Ekki þyrfti annars mikið til
þess að upp úr syði milli oxkar
sessunautanna, ef við færum að
ræða pólitík, því að sVo ólik eru
sjónarmiðin. En við sleppum
henni og ræðum um ýmis vanda-
mál sem við er að glíma. F.inar
segir okkur frá því, að þeir hafi
ætlað að stækka vatnsveituna 1
Hnífsdal og pantað til þess asb-
eströr. En fyrirtækið sem verzl-
aði með rörin hafði dregið þetta
allt á langinn og aldrei komu
rörin, eins og lofað hafði verið.
Nú síðast voru þeir að hugsa um
að fá lánuð rör sem Súðavík
átti en hafði ekki getað tekið
út vegna peningaleysis.
Jóhannes virðist hafa átt við
meiri erfiðleika og vandræði að

....——........ • ......... ■ ■■—..........
Delaware-brúin, sem ekið var yfir. Hún er ein af stórbrúm
Bandaríkjanna. Með brúarsporðum er hún nærri 6 krn löng.
Ferðafélagar með „bílfreyjunni“, sem sjálfsögð þykir á
öllum langferðabílum í Bandaríkjunum.
umræður og halda því fram að
enn sé borgað betur fyrir stein-
bítinn en annan fisk.
Tveir sveitarhöfðingjar
Þannig halda viðræðurnar á-
fram. Við erum hérna saman
komnir úr öllum landshlutum
margir með hin ólíkustu við
horf. Hér sit ég t. d. milli tveggja
manna, Einars Steindórssonar í
Hnífsdal og Jóhannesar Stefáns-
sonar á Norðfirði. Báðir eru þeir
einskonar sveitarhöfðingjar, en
hver með sinu sniði. Einar hef
ég áður heyrt mikið talað um,
sem alkunnan fyrir reglusemi og
dugnað við stjórn kauptúnsins
síns. í bæ hans nemur útflutn-
ingsframleiðslan á hvert manns-
barn um 30 þúsund krónum á
ári. Einar er ákveðinn í stjórn-
málaskoðunum, hefur ætíð ver-
ið traustur og gegn Sjálfstæðis-
maður.
Hinn sessunautinn, Jóhannes
frá Norðfirði hef ég lítið heyrt
talað um fyrr. Þó er hann einnig
nokkurskonar sveitarhöfðingi á
Norðfirði. Hann er kommúnisti
og ætlaði að ganga mjög erfið-
lega að koma með í ferðina. Það
var ekki fyrr en á næstsíðasta
degi, sem hann fékk vegabréfs-
áritun hjá bandaríska ræðis-
manninum og þá var sett eitt-
hvað leynimerki í vegabréfið
hans að því er hann hélt. Var
Jóhannes mjög þenkjandi yfir
þessu merki á leiðinni til
Bandaríkjanna, óttaðist að verða
tekinn til yfirheyrslna, stöðvað-
ur og kannski lokaður inni. Okk
ur hinum leið ekki heldur vel
yfir þessu, þegar við komum á
Idlewild-flugvöll við New York.
En embættismaðurinn á ve’.iin-
um spurði aðeins hinna venju-
legu spurninga, hvað maðurinn
væri að gera í Bandaríkjunum
og hve lengi hann ætlaði að
dveljast þar. Þykkara var hið
bandaríska járntjaid ekki að
sinni og mér virðist að Jóhann-
striða austur á Norðfirði Salan
á togurunum segir hann að hafi
verið áfall fyrir bæinn. Þótt tap
hafi verið á rekstri þeirra þýði
ekki að loka augunum fyrir því,
að þeir lögðu afla á land á Norð
firði og sköpuðu vissa atvinnu.
Þetta mál hafi nú orðið að leysa
með því að fjölga bátunum, bæði
með því að kaupa nýja báta og
taka á leigu. Ekki kvaðst Jó-
hannes skilja í því, að brezkir
togarar fengju oft ágætisafla
fyrir austan land, væru þeir á
vissum tímum í þéttri þyrpingu
þar eins og heil borg, en íslenzk-
ir togaraskipstjórar toldu þarna
varla deginum lengur, þeir væru
óðara komnir út og norðúr. Senni
legasta skýringin á þessu væri
að íslendiugar þekktu bara ekxi
þessi mið.
Afmælisbarn í sigurkufli
Ingvar Vilhjálmsson átti af-
mæli einmitt þennan dag. Varð
hann 61 árs. Það kom í ljós að
hann var sýslungi minn, fæddur
austur í Vetleifsholti og fermdist
í Odda hjá sr. Skúla. Ingvar er
einn þeirra fáu manna, sem
fæðzt hafa í sigurkufli. Var
hann nærri kafnaður í kuflin-
um, en ljósmóðirin bjargaði á
siðustu stundu. Hann ólst upp í
fátækt og fór snemma til sjó-
róðra. Fyrsta bátinn keypti hann i
í samlögum við aðra 1937. Nú'
fyrir nokkrum mánuðum var
hann að kaupa þúsund tonna
togara í Þýzkalandi og hann rek
ur nú eitt stærsta frystihús lands
ins. Og Ingvar sat í heiðurssæti
hjá okkur við kvöldverðinn á
þessum afmælisdegi sínum. Hann j
mundi að vísu sjálfur ekkert'
eftir afmælinu,. en hafði fengið
nokkur hamingjuskeyti að heim-
an. j
Einhverjir höfðu og fengið
skeyti að heiman um að sildin
væri farin að glæðast. Það var
tilbreyting í öllum aflaieysis-1
Leiðin frá New York ti1
Nanticoke
fregnunum. Jóhann Sigfússon úr
Hafnarfirði hefur kvartað mest
yfir síldarleysinu. Að jafnaði
hefur mikil síld verið söltuð í
Hafnarfirði, en nú hefur verið
slíkur aflabrestur að varla hef-
ur nokkur tunna verið söltuð. En
Jóhann lætur það samt ekki á
sig fá. Hann er líklega glað-
lyndasti maðurinn í hópnum og
varð sjálfkjörinn forsöngvari,
þegar við fórum að syngja okk-
ar gömlu og alþekktu bíla-
söngva. Var ágætur söngkór
þarna saman kominn og tóku
menn hraustlega undir þótt fáir
einir kynnu þessa nýjustu texta
sem nú eru mest í tizku.
Reynandi að tala við Miles.
Með okkur í bílnum var einn
Bandaríkjamaður, Miles Reinke
sem er umboðsmaður Coldwater
í Kaliforníu. Hann hafði gairan
af íslenzku söngvunum og viö
fórum að rabba við hann. Jón
Gunnarsson sagði mér, að Miles
væri nú elzti og traustasti um_
boðsmaður Sölumiðstöðvarirmar
í Bandaríkjunum. Ég var búinn
að vera tvo mánuði í Banda-
ríkjunum, aðallega í New York
og Pennsylvaníu, sagði Jón. Mér
hafði leiðst og nú kom að þvi
að ég átti afmæli í febrúarmán-
uði 1945. Ég ákvað þá að reyna
að létta mér upp og fara til
Kalifomíu. Þangað hafði ég ekki
áður komið. í Los Angeles kynnt
ist ég ræðismanni Islands, Vest-
ur-íslendingnum Stanley Ól-
afssyni. Ég var staddur í boði
heima hjá honum og vissi að
hann þekkti alla verzlunarmenn
í Los Angeles, svo ég segi svona
við hann: — Þekkirðu einhvem
sem vill selja íslenzkan fisk i
Kaliforníu. Það stóð ekki á svar-
inu: — Þú ættir að reyna að tala
við Miles Reinke.
Og það varð úr, sagði Jón
Gunnarsson, ég fór og talaði vi8
Miles. Hann hafði þá fremur
litla verzlún, aðallega í rækjum
frá Mexikó, en með okkur tókst
samstaírf og vinátta, sem
hefur haldizt æ síðan. Miles var
núna staddur á mikilli matvæla
ráðstefnu í New York og varð
þá úr, að ég bauð honum að
koma með í förina niður í
Nanticoke, hann hefur ekki fyrr
séð verksmiðjuna okkar í Nanti-
coke, en hann hefur komið heim
til íslands.
Með okkur Miles Reinke tókst
nú langt samtal og er ekki rúm
til að rekja allan þann fróðleik
og upplýsingar sem hann bjó
yfir.
Reka hann upp að nefinu á þeirn
— Það er í rauninni ekki mik-
ill vandi að selja íslenzka fisk-
inn vestur í Kaliforníu, sagði
Miles Ég tek bara tvo fiskpakka,
annan með íslenzkum fiski, hinn
með fiski Irá öðrum þjóðum,
og rek þá upp að nefinu á kaup-
andanum. Sjáið þetta er muniir-
inn á íslenzkum fiski og öðrum
fiski, það er engin ólykt af ís-
lenzka fiskinum og ekkert ó-
bragð af íslenzka fiskinum.
Ég heyri fljótlega að Miles er
æfður og tungulipur sölumaður.
Hann hellur áfram frásögn
sinni.
Síðan íslenzki fiskurinn kom
til Kaliforníu hefur það gerzt,
að það er hægt að fá börn í
Framh. á bls. 19.