Morgunblaðið - 01.12.1960, Qupperneq 12

12
MORGXJTSBJ. 4Ð1Ð
Fimmtudagur 1. des. 1960

Utg.: H.í. Arvakur Revkjavik
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar' Valtýr Stefánsson (ábm.)
• Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arnj Ola, sími 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Krisunsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 2?480.
Asknftargjald kr 45.00 á mánuði ínnaniands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
HÁSKÓLINN
ITINN 1. desember minnast
stúdentar fullveldisins
með hátíðahöldum. Sá svip-
ur, sem þeir setja þannig á
þennan dag, leiðir hugann að
Háskóla íslands, þjónustu
hans við hið íslenzka þjóðfé-
lag og skyldum almennings
við þessa æðstu menntastofn
un landsins. —
Á næsta ári verður Há-
skóli íslands hálfrar aldar
gamall og mun þá verða rifj-
uð upp saga mikilla afreka
þessarar litlu þjóðar, sem
vildi standa jafnfætis hinum
fjölmennu og auðugu á
sviði menningar og marg-
háttaðra vísindaiðkana. Við
þau tímamót munu menn
fagna árangri þeim, sem
náðst hefur og þakka þeim
mönnum, sem drýgstan skerf
hafa lagt af mörkum til að
bæta og efla störf Háskólans.
Eru þá ferskust í minni störf
hins látna rektors, dr. Þor-
kels Jóhannessonar, og fyrir-
rennara hans, dr. Alexand-
ers Jóhannssonar, sem báðir
hafa unnið mikilvægt og ó-
eigingjarnt starf í þágu
þessarar menntastofnunar.
En jafnframt mun á þess-
um tímamótum staldrað við
og spurt, hvort nægilega
hafi verið að gert, þrátt fyr-
ir hin miklu störf, sem há-
skólamenn hafa unnið. Fram-
farir á sviði vísinda og
tækni eru nú örari um gjör-
vallan heim en nokkru sinni
áður. Sókn þjóðanna til
betra lífs byggist ekki leng-
ur nema að litlu leyti á
líkamlegri vinnu, heldur er
grundvöllurinn vísindalegar
rannsóknir og þekking. Þess
vegna verja þjóðir heims nú
í vaxandi mæli fjármunum
til hverskyns vísindastarf-
semi og rannsókna. Á því
sviði höfum við íslendingar
dregizt aftur úr og notum
hlutfallslega miklu minna fé
í þessu skyni en flestar
menningarþjóðir aðrar.
Það er að vísu rétt, að ís-
lenzka þjóðin hefur búið vel
að þeim æskumönnum, sem
gengið hafa menntaveginn
og fyrr á árum kann sumum
að hafa þótt nóg að gert. En
þegar það er haft í huga að
öll efnahagsleg velferð þjóð-
arinnar er undir því komin
að nægilegu fé sé varið til
vísindaiðkana, sem aftur skili
margföldum arði í aukinni
framleiðslu, þá er Ijóst að
ekki má skera fé til Háskóla
Islands við nögl. Að sjálf-
sögðu getum við sem lítil
þjóð ekki staðið stórþjóðum
á sporði í hinum fullkomn-
ustu rannsóknum, þar sem
hundruðum milljóna er var-
ið til vísindatækja. En í því
efni er þó ánægjulegt að við
getum orðið þátttakendur í
alþjóðlegri vísindastofnun,
sem NATO-þjóðirnar hyggj-
ast nú koma á fót. En hér
heima er þó hægt og nauð-
synlegt að vinna margháttuð
vísindastörf til undirbúnings
efnahagslegrar endurreisnar
landsins.
Við stöðu rektors Háskóla
íslands hefur nú tekið ung-
ur og dugandi maður, Ár-
mann Snævarr, sem án alls
efa mun hafa mikinn hug á
því að hefja merki Háskól-
ans á loft á þeim tímamót-
um, sem verða í sögu stofn-
unarinnar á næsta ári. Með
honum tekur hin nýja kyn-
slóð við völdum hinnar
æðstu menntastofnunar ís-
lendinga og í virðingu við
hina eldri, mun hún marka
störf sín af sama eldmóði og
einkenndi afrek þeirrar kyn-
slóðar, sem nú er að láta af
störfum. Hinir nýju og bættu
tímar bjóða vissulega fleiri
tækifæri en hinir eldri, en
þeir gera líka kröfur til fjöl-
þættari vísindastarfa.
Jón Sigurðsson hreyfði því
þegar á Alþingi 1845, að
koma þyrfti á fót vísi að ís-
lenzkum þjóðskóla. Fram-
sýni hans og djörfung á nið-
urlægingartíma þjóðarinnar
ætti að verða hinni ungu
kynslóð hvöt til stórafreka
við þær aðstæður, sem nú
eru fyrir hendi. Um miðja
19. öldina þörfnuðust íslend-
ingar margs, þá skorti vegi,
hafnir, brýr ó. s. frv., en of-
arlega á óskalista Jóns Sig-
urðssonar var þó háskóli Is-
lands. Stefna hans var að
efla menntir og vísindi í
þjónustu lands og þjóðar. —
Enn er þörf hans hugsunar-
háttar og stóraukinna afreka
á öllum sviðum menningar-
og vísindaiðkana.
Þessar staðreyndir er
mönnum hollt að hugleiða á
fullveldisdaginn. Við getum
aðeins varðveitt sjálfstæði
okkar með því að keppa að
því á hverjum tíma að standa
jafnfætis hinum stærri þjóð-
um menningarlega, en jafn-
framt er nú svo komið, að
efnahagslegar framfarir
byggjast allar meira og
minna á vísindalegum afrek-
um. — Þess vegna er efling
Háskóla Óslands e.t.v. mikil-
vægari í dag en nokkru sinni
áður.
UTAN ÚR IIEIMI
t
E F við hugsuðum okkur að
einhver maður hefði legið í
dvala frá 1910 til 1960, mundi
hann vakna til lífsins aftur
í gjörhreyttum heimi, sem
fengi hann til að gapa af
undrun.
En hvað yrði á vegi okkar
ef við allt í einu vöknuðum
árið 2010, eftir fimmtíu ár?
• VIÐURKENNDIR
VÍSINDAMENN
Nokkrir rússneskir vísinda-
menn hafa reynt að svara þess-
ari spurningu í mjög eftirtekt-
arverðri og vel skrifaðri bók,
sem komin er á markaðinn í
Bretlandi og víðar í Vestur-
Evrópu og heitir „Lífið á 21. öld-
inni“. Það eru tveir rússneskir
blaðamenn, sem með aðstoð 29
af fremstu vísindamönnum
Sovétríkjanna hafa skrifað bók-
ina, og minnast þeir hvergi á
það að heimurinn verði þá orð-
inn paradis kommúnismans.
Á seinni árum hafa margar
bækur verið gefnar út, þar sem
skrifað er um lífið í framtíð-
inni. En þessi bók er sérstaklega
eftirtektarverð vegna þess að
Rússar hafa hingað til ekki lagt
út á þessa braut, og vegna þess
að að henni standa viðurkennd-
ir vísindamenn.
• EFNI OG MÓTEFNI
Tökum til dæmis geimferðir —
því á 21. öldinni verða menn
fyrir alvöru farnir að ferðast
um geiminn. Orkan sem notuð
verður, mun verða gjörólík
þeirri, sem þekkist í dag. Hún
fæst með því að láta ,,venjulega“
kjarna og kjarna þess sem kalla
má mót-efnis rekast á.
Þarna er um að ræða kjarna
sem haga sér „öfugt“, og hafa
menn þegar í dag getað fram-
leitt slíka kjarna i sérstökum
kjarnakljúfum. En venjulega hef
ur ekki verið unnt að rannsaka
þá nema örstutta stund í einu,
því þegar þeir rekast á venjulega
kjarna, þá kjarna sem allt efni
hér á jörðu er samansett úr, leys
ast báðir upp. Við þetta skapast
gífurleg orka, margfalt meiri en
sú er skapast við kjarnorku-
sprengingu.
Það er hugsanlegt, segja
rússnesku vísindamennirnir, að á
fjarlægum sólkerfum séu til heil-
ir hnettir samansettir úr þess-
um mót-efnum. Það er einnig
hugsanlegt að á þessum hnött-
um séu verur einnig úr mótefn-
um.
• HÆTTUI.EGUR KOSS
En hugoum okKur að vera frá
einum þessarra hnatta tæki sér
ferð á hendur til jarðarinnar.
Veran gæti lifað í sérstakri ein-
angrun, sem verði hana gegn
snertingu við jarðleg efni. En ef
veran yrði ástfangin af jarð-
neskri stúlku, kæmi fyrsti koss-
inn þeim í koll. Þau mundu bæði
hverfa í ógurlegri sprengingu.
— En, segir einn af vísindamönn
unum, sem vinnur við þessar
rannsóknir, ég held að mögulegt
verði að leiða strauma af venju
legum kjörnum og tilbúnu mót-
efni inn í brennsluhólf. Afleið-
ingin yrði keðjusprengingar, sem
framleiddu þá mestu driforku,
sem heimurinn hefur þekkt. Ég
tel, segir hann, að þessi orkulind
verði tilbúin um árið 2000, og að
þar með hafi flug milli hnatta öðl
azt sína réttu orku. Með þessari
orku gætu menn ferðast til sól-
kerfa i 8—10 Ijósára fjarlægð á
25 árum eða jafnvel skemmri
tíma.
• VEÐURFARI BREYTT
Á 21. öldinni munu menn ekki
aðeins geta flogið til fjarlægra
hnatta, heldur einnig breytt veð-
urfari á jörðinni. Rússneskir
vísindamenn munu — í samvinnu
við Bandaríkjamenn —-byggja
stíflu þvert yfir Berinssundið,
sem mun útiloka kalda haf-
strauma heimskautsins frá þvi
að komast út í Kyrrahafið. Hins-
vegar verður svo dag og nótt
dælt með kjarnorkuknúnum dæl
um sjó úr Kyrrahafinu inn á
heimskautssvæðið. Við Sjakhalin
skagann verður reist önnur stífla
sem mun hækka meðalhita Síber
íu um tiu gráður. Þá verður stór-
fljótum Rússlands veitt á þurrar
steppur Mið-Asíu til að auka þar
möguleika til landbúnaðar.
• RAFEINDAHEIUAR
Rafeindaheilar verða í al-
mennri notkun á skrifstofum á
21. öldinni, og fer ekki meira
fyrir þeim en venjulegri ritvél.
Þessir skrifstofu-rafeindaheilar
verða mjög fullkomnir. Þeir taka
niður samtöl og ef þrýst er á
hnapp skrifa þeir samtalið ni$-
ur. Meir að segja leiðrétta þeir
málvillur. Ef óskað er eftir að
fá samtalið þýtt, á eitt eða fleiri
tungumál, þarf aðeins að þrýsta
á tvo til þrjá hnappa til viðbót-
ar og heilinn sér um það.
• I SJÚKRAHÚSUM
í þessari rússnesku framtíðar-
bók er eftirtektarverður kafli um
„Blóðlausa uppskurði". Þar seg-
ir forstjóri tilraunastofnunar
skurðlækninga í Moskvu, Mik-
hail Ananiev: Eftir nokkur ár
verður unnt að fjarlægja gall-
steina með hljóðsendingum. í
framtiðinni, segir Ananiev, mun
læknirinn framkvæma uppskurðl
án þess að nota hnífinn.
1 sjúkrahúsum framtíðarinnar
verður fylgst með sjúklingunum
gegnum sjónvarpstæki, og á sjón
varpsskífunni birtast ýmsar upp-
lýsingar um sjúklinginn, svo sem
hjartastarfsemi, líkamshiti o. s.
frv. Sérstakir rafeindaheilar
verða notaðir við sjúkdómsgrein-
ingar. Rannsóknir, sem áður tóku
fleiri klukkustundir, taka nú
miklu skemmri tíma.
★
Hinar ýmsu hugmyndir Rúss-
anna eru sérstaklega eftirtektar-
verðar vegna þess að lýsingar á
vísindalegum framförum Vestur-
landanna má lesa hvað eftir ann
að í dagblöðum, sem ekki eru
háð ritskoðunum, en einustu upp
lýsingarnar um visindarannsókn
ir Sovétríkjanna berast í raun-
inni í sambandi við eldflaugar
og Sputnika.
Eichmonn
iírost ekki
NEW YORK, 29. nóv. — (NTB)
Vikublaðið Life, sem út kom í
dag, birtir annan kafla sjálfsævi-
sögu Eichmanns stríðsglæpa-
manns. Sést þar glöggt að því
fer fjarri að hann hafi á nokkurn
Látt iðrazt eða séð að sér.
Hann segir m. a.: —*> Eg mun
ekki auðmýkja mig né iðrast hið
minnsta. Auðvitað væri auðvelt
at þykjast gera það í því and-
rúmslofti, sem nú ríkir í heim-
irum. Það væri auðvelt jð þykj-
ast vera umsnúinn eins og Páll
si.erist úr Sál.
Ef okkur hefði tekizt að drepa
allar þær 10 milljónir Gyðinga,
sem Himmler hafði fært á lista
1933, þá hefði ég sagt. — Gott,
við höfum unnið bug á fjendum
okkar. Eg var alltaf þeirrar skoð-
unar, að við værum að berjast
við hættulega og slynga fjand-
menn, Gyðingana, sem hafa ■•-erið
bölvun heimsins, allt frá þvi á
dögum Rómverja.
Þá minnist Eichmann á það, að
meðan hann var í XJngverjalandi
hafi litlu munað að hann gerði
samninga um að Þjóðverjar
fengju 10 þúsund vörubíla gegn
því að ein milljón Gyðinga fengi
að fara úr landi. Þessir samning-
ar, segir Eichmann, að hafi ekki
strandað á því að vörubílarnir
hafi ekki fengizt, heldur á því,
að engin þjóð vildi taka við einni
milljón Gyðinga. — Telur Eiah-
mann það enga furðu.