Morgunblaðið - 21.12.1960, Blaðsíða 12

12
MORCVNBLAÐIÐ
Miðvikndagur 21. des. 1960
Cunnar Bjarnason, kennari Hvanneyri;
Landbúnaöur
í deigiu
ÁRIÐ 1958 lýsti bandarískur
höfundur (Cochrane; skugga-
hliðum þróunarinnar í landbún
aðinum, sem hann kallaði „the
agricultural tread mill!“ Þrátt
fyrir allar franifarir og fram-
leiðsluaukningu á hverja vinn
andi hönd, minnkar sífellt tek.iu
hlutur sveitamannsins. Bænd
urna skortir samtök og heildar-
stjórn á framleiðslunni. Ríkis-
stjórnin greiðir bændum styrk
fyrir hverja ekru, sem þeir taka
úr ræktun, en jafnharðan vex
uppskera landsins vegna vísinda
legra nýjunga og aukinnar á-
burðarnotkunar. Orsakir bænda-
kreppunnar. kornbirgðirnar. auk
ast og ógna æ meir með hverju
ári. Sérfræðingar ræða um úr-
ræði og eru svartsýnir, því að
framboðið veldur stöðugri verð
lækkun og minnkandi hlut bms
vinnandi manns. Sjálfsvörn
hina efnaðri og menntaðri bænda
verður fólgin í meiri framleiðslu
aukningu og hagnýtingu nýj-
unga, sem spara tilkostnað og
vinnu. Dæmið um bóndann H.
Bufler í Minnesota sýnir við
brögð þessara manna. Hann á 56 I
ha býli. Fyrir fáum árum hafði
hann þar vel rekinn, blandaðan
búskap. Þegar kreppan kom,
varð honum ljóst, að hann
mundi verða gjaldþrota innan
tíðar. Hann átti nokkuð saman
sparað fé, og hann ákvað í tíma
annað hvort að selja jörðma og
hætta eða stórauka framleiðsl-
una og sérhæfa búskapinn hjá
sér. Nú ræktar hann eingöngu
korn á jörð sinni og afþakkar
styrkinn fyrir að rækta það ekki.
Hann kom sér upp fullkomnum
byggingum og vinnusparandi út-
búnaði við fóðrun og hirðingu
svína. Nú selur hann 50 slátur-
svín á tveggja mánaða íresti og
vegnar sæmilega.
Efnaminni bændur og ver kunn
andi verða tekjulausir og gefast
upp. Margir þessara smábænda
er gamalt fólk, sem á fáa úr-
kosti, en yngra fólk flytur í bæ-
ina. Sumir gerast „tómstunda-
bændur“ (Part-time-farmers),
vinna fullan vinnudag í verk-
smiðjum í borgum, en eiga heim-
ili sín áfram í sveitinni og
stunda búskap með fjölskyldu
sinni að nokkru leytl Þessi þró-
un tómstunda-búskapar þykir
merkileg og verður í seinni grein
vikið sérstaklega að henni.
Þótt fullkomnustu býlin eða
framleiðslueiningar Bandaríkj
anna afli mikilla tekna, þá er
hlutur bandarískra bænda að
meðaltali verri en hér á Norður
löndum og fer versnandi, eins og
eftirfarandi tölur sýna, en þær
gefa í skyn, hversu miklar eru
meðaltekjur bandarískra bær.da
í hundcaðshlutum af meðaltekj
um fólks í öðrum atvinnustétt-
um:
Árið 1948 55%
— 1952 42%
— 1955 30%
Bcnson landbúnaðarráðh. upp-
lýsti árið 1959. að þá hafi 44% af
bændum Bandaríkjanna fram-
leitt 90—9Í% af allri búvöru-
framieiðslunni. Þá má ljóst
vera, að hinir, 56% bændanna,
muni margir búa við þröng kjör.
Nú búa þar um 12% af þjóðinni
í sveitum, og innan skamms er
búizt við, að sveitafólkinu fækki
enn um helming, enda telja ýms-
ir fræðimenn og benda á með
Fjórða grein
réttu, að eina leiðin til að gera
búskapinn arðvænlegan og sam-
bærilegan við aðrar framleiðslu-
greinar í kaupgreiðslum sé sú, að
fækka fólkinu, gera smábænd-
urna að neytendum og auka
þannig svigrúm hins vísindalega
tæknibúskapar. Talið er, að
jafnvægi muni nást og bjartari
tímar koma eftir 10—20 ár.
Eftirfarandi línurit skýrir,
hvernig kreppan fyrir vestan
þjarmar að bændunum, eða með
■Hátíð&íétíWiifut
ipökÆum
SKREYTTAR
ÍSTERTUR
úr vanilaís og súkkulaðiís
þrjár stærðir:
6 manna
9 manna
12 manna
„ístertur þarf að panta með
2ja daga fyrirvara í útsölu-
stöðum á Emmess ís.
MJÓLKURSAMSALAN
KOSTNAfcUR HÆKKAR-LAUNATERJUR LÆKKA
^ " FramleiÓslu- og
framfarslukostnaáur
250%
Launatelcjur sveitamanna .
2oo °/o
1997-49 1958 1959
100» Verðlagsgrundvöllur áranna 1910-1914
öðrum orðum, hvernig þeir
hérða snöruna að eigin hálsi með
offramleiðslu og skipulagslausri
samkeppni:
Það er ljóst, að bændur á
Norðurlöndum og ýmsum öðrum
félagslega þróuðum Evrópulönd-
um hafa miklu betra vald á
markaðsmálunum en þeir banda
rísku. Þeir bera líka hlutfalls-
lega meira úr býtum og búa við
mun meira afkomuöryggi, en
tækniþróunin verður þar hægari
vegna minni samkeppni. Sam-
vinnukerfið skapar hér í álfu ör-
yggi bændastéttarinnar, og þótt
þróunin verði hægari. þá ætti
áratugur ekki að skipta máli til
eða frá í þeim efnum, okkur
líður betur, því að þessi banda-
riska bylting og ólga hlýtur að
skapa of mörg félagsleg vanda-
mál og vansæld þeirra, sem þró-
unin útskúfar á svo miskunnar-
lausan hátt. Hins vegar má bú-
ast við, að borgarbúar Evrópu-
landa, stjórnendur fjármála og
stjórnmálamenn, muni knýja á
og reyna að skapa sömu fram-
vindu mála hér og í Bandaríkj-
unum, því að það verður hagur
meirihlutans, neytendanna. Einn
ig verður það sameiginlegur hag
ur bandaríska kornfjármagnsins
og evrópískra neytenda að nota
kornbirgðirnar, forða þeim frá
eyðileggingu og koma þeim í
verð. Það eru mörg vandkvæði
á að koma þessum kornbirgðum
til hálfsveltandi Asíu-þjóða.
Bæði er, að þær hafa miklu
minni greiðslugetu en Evrópu-
þjóðir, og svo eru þær hris-
grjónaneytendur og kunna illa
átið á hveiti og maís.
lifa i öllum löndum við betrl
kjör en bændurnir. Sú þroun
á sitt eigið lögmál, sem bændur
geta ekki við ráðið. Evrópu-
bændur eru miklu betur settir í
þessum efnum en þeir banda-
rísku vegna betra söluskipulags.
Á. Norðurlöndum og í Bretlandi
fá bændu'r að jafnaði 55—70%
af söluverði búsafurða í sinn
hlut, én í Bandaríkjunum að
meðaltali 40%.
Þetta er mjög misjafnt fyrir
hinar ýmsu afurðir, eins og
tafla I sýnir:
Hlutur bænda af
söluverði afurða
Tafla I í U.S.A.
1. Allar afurðir 40%
2. Hveiti selt sem brauð 15%
3. Nýtt grænmeti 31%
4. Ávextir 20%
5. Stórgripakjöt 60%
6. Egg 67%
7. Smjör 69%
Tafla II sýnir svipaðar tölur frá
nokkrum Evrópulöndum:
Hluturbænda af sölu-
verði búsafurða í
Evrópulöndum:
Tafla II Nýmjólk Smjör Kjöt
1. Noregur 76% 81% 77%
2. Danmörk 55% 82% 74%
3. Svíþjóð 61% 81% 74%
4. V-Þýzkaland 63% 77% 75%
5. Bretland 70% 74%
6. Island
(1959) ca. 69% 65%
(Tölurnar fyrir ísland eru
reiknaðar eftir upplýsingum úr
bók OEEC „Further Problems in
Agricultural Policy“ útg. í marz
sl.)
Hiutur bænda af andvirði
afurðanna
Hinir svokölluðu „milliliðir
fólkið, sem tekur afurðirnar hjá
bændum, breytir þeim í sölu-
hæft form og verzlar með þær,
Næsta grein mun heita Kom-
andi ár. Mun þar reynt að fjalia
um framtíð íslenzks landbúnað-
ar í ljósi þeirrar þróunar, sem
gerist í vestrænum löndum og'
miðað við ,að sú þroun nái einn-
ig hingað til lands.
riiIMIBiM
Nýútkomnar:
Vel af sér vikið, Sigga
Off
Hagga í nýjum ævintýrum
Eru vinsælustu telpusögurnar.
Fylgizt með frá byrjun.