Morgunblaðið - 26.02.1961, Blaðsíða 12

12
MORCUNBLAÐ1D
Sunnudagur 26. febr. 1961
JllwgpissiMtiMfr
Utg.: H.f Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, simi 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðaiotræti 6.
Auglýsingar og afgieiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
I lausasölu kr. 3.00 eintakið.
Skólamál Grænlands
í kaldakoli
SÆTTIR VINNU OG FJARMAGNS
jjættir vinnu og fjármagns,^
það er friðsamleg og
árekstralaus samskipti vinnu
veitenda og verkalýðs, hefur
um langt skeið verið eitt
mesta vandamál þjóðfélag-
anna. Víðast hvar hefur þó
þróunin gengið í þá átt í
lýðræðislöndum að árekstr-
imum hefur fækkað, verk-
föll og verkbönn hafa stöð-
ugt orðið fátíðari og verka-
lýðurinn og vinnuveitendur
hafa gert út um mál sín með
frjálsum samningum. Þar
sem þessi þróun er lengst á
veg komin, hefur þjóðfélög-
unum orðið að henni stór-
kostlegur hagnaður. Aðilar
semja þar yfirleitt til nokk-
uð langs tíma, til dæmis
2ja til 3ja ára um kaup og
kjör. Hefur það haft í för
með sér stöðugra verðlag og
stórminnkaða hættu á verð-
bólgu og dýrtíð, sem allar
stéttir hljóta jafnan að tapa
á, er til lengdar lætur.
Því miður erum við ís-
lendingar tiltölulega skammt
á veg komnir í þessum efn-
um. Vinnuveitendur og
verkalýður semja hér yfir-
leitt til mjög skamms tíma
um kaup og kjör. Verkföll
hafa því verið hér tíð og
verðlag mjög óstöðugt. Af
því hefur aftur leitt stöðugt
kapphlaup milli kaupgjalds
og verðlags og vaxandi verð-
bólgu og dýrtíð.
Allir hugsandi menn á ís-
landi sjá, að við svo búið
má ekki standa. Það verður
að sætta vinnu og fjármagn
á íslandi. Leggja verður
höfuðkapp á það að koma
upp einhverri hagfræðilegri
stofnun, sem bæði launþegar
og vinnuveitendur geti
treyst til þess að leggja
reikningana á borðið á hverj
um tíma um greiðslugetu
bjargræðisveganna. Við verð-
4un að eignast einhverja ó-
hlutdræga og örugga loftvog,
sem óvéfengjanlega getur
sýnt, hvenær er þjóðhagslega
mögulegt að hækka kaup-
gjald, auka hlutdeild laun-
þeganna í þjóðarframleiðsl-
unni, og hvenær það er ekki
hægt. Það er hagsmunamál
alþjóðar að slíkri hlutlausri
og ábyrgri stofnun verði
komið á fót.
Sjálfstæðismenn hafa á
undanförnum árum oftlega
bent á það, að ýmsar nýjar
leiðir megi fara til þess að
sætta vinnu og fjármagn,
draga úr tortryggni milli
vinnuveitenda og verkalýðs
og bæta sambúð þessara að-
ila. Þeir hafa til dæmis bent
á að skynsamlegt væri að
koma á stofn samstarfsnefnd
um launþega og vinnuveit-
enda, taka upp hlutdeildar-
og arðskiptifyrirkomulag
atvinnurekstri eða stofna al-
menningshlutafélög í ýmsum
greinum atvinnulífsins.
Vinnudeilurnar undanfarn-
ar vikur ættu að verða ÍS'
lendingum hvöt til þess að
freista þessara nýju leiða,
gera alvöru úr því að hefj
ast handa um eitthvað nýtt
og jákvætt í þessum efnum.
Það er þýðingarlaust að
standa stöðugt í sömu spor-
um og barma sér yfir þeirri
ógæfu og tjóni, sem verkföll
og átök milli verkalýðs og
vinnuveitenda hafa í för
með sér. Við verðum að
reyna að eyða orsökum þessa
ófriðar. Ella endurtekur
gamla sagan sig sífellt. Af
því höfum við sárbitra
reynslu.
KRÚSJEFF OG
KENNEDY
F'yrstu átök þeirra Krúsjeffs
*• og Kennedys eru orðin að
raunveruleika. — Krúsjeff
krafðist þess að Sameinuðu
þjóðirnar hypjuðu sig með
lið sitt burtu úr Kongó,
rækju Dag Hammarskjöld
frá framkvæmdastjórastörf-
um og gæfu Rússum frjálsar
hendur í Afríku.
Svar Kennedys var hik-
laust og skýrt: Bandaríkin
munu styðja áframhaldandi
viðleitni Sameinuðu þjóð-
anna til þess að koma á friði
í Kongó. Þau munu jafn-
framt slá skjaldborg um Dag
Hammarskjöld, sem fram-
kvæmdastjóra Sameinuðu
þjóðanna.
Þetta er í stórum dráttum
það sem fór fram milli leið-
toga Bandaríkjanna og Sov-
étríkjanna í sambandi við víg
Lumumba, fyrrverandi for-
sætisráðherra í Kongó. —
Kennedy varð greinilega of-
an á í þessum átökum. Ör-
yggisráðið samþykkti þvert
gegn vilja Rússa að gefa liði
sínu í Kongó miklu víðtæk-
ara vald til þess að sinna
hlutverki sínu í landinu, og
Dag Hammarskjöld situr
áfram sem framkvæmda-
stjóri samtakanna með ör-
uggu fylgi og miklu trausti.
Nikita Krúsjeff hefur
þannig í fyrstu lotu orðið að
láta í minni pokann fyrir
John Fitzgerald Kennedy.
Bandaríkin vilja standa vörð
um Sameinuðu þjóðirnar,
auka möguleika þeirra til
DÖNSK blöð hafa allmikið [ sem að þeirra sögn eru í hin-
rætt um menntamálin ' í um mesta ólestri að mörgu
Grænlandi að undanförnu, I leyti. Virðist nú vera að
Barnaheimili í Julianehaab, sem kennt er við Ingiríði drottn-
ingu. Kaupmannahafnarblaðið Dagens Nyheder lét svo um
mælt fyrir skömmu, að þetta barnaheimili væri eitt þeirra
allt of fáu stofnana, er komið hefur verið upp í þágu græn-
lenzks æskulýðs, sem Danir gætu verið stoltir af.
þess að gegna friðar- og
sáttarhlutverki í heiminum.
Rússar vilja rífa Sameinuðu
þjóðirnar niður,’ ef þeir fá
ekki að nota þær sem skó-
þurrku sína. Bilið milli
þeirra Krúsjeffs og Kenne-
dys virðist því vera býsna
breitt, að því er snertir af-
stöðuna til Sameinuðu þjóð-
anna. En vonandi er það
ekki óbrúanlegt.
KJARVAL OG
BLÖNDAL
'T'vær málverkasýningar þjóð
þekktra og ágætra lista-
manna standa yfir í höfuð>-
borginni um þessar mundir.
Hinn mikli töframaður og
meistari Jóhannes Kjarval
sýnir listaverk sín í Lista-
mannaskálanum við hlið Al-
þingishússins í Kirkjustræti.
Þar inni getur þessa dagana
að líta töfraheima íslenzkrar
náttúru, mosa, hrauns og
fjalla.
Uppi í Listasafni ríkisins
ríkir litadýrð Gunnlaugs
Blöndals, sem málað hefur
síldarstúlkuna, bátana og
fjöllin fyrir norðan og sunn-
an. Þessir tveir myndlistar-
menn eru um fjölmargt ó-
líkir. En list þeirra beggja
vekur innri fögnuð, sem lif-
ir í sál skoðandans löngu
eftir að hann hefur kvatt
sýningarsali þeirra.
Daginn er að lengja, sólin
færist hærra á loft með
hverjum degi, sem líður. —
Sýningar þeirra Kjarvals og
Blöndals hafa líka komið
með meiri birtu, meiri feg-
urð og meiri gleði í líf fólks-
ins. —
^koma nokkur skriður á at-
hugun þessara mála innan
dönsku ríkisstjórnarinnar —
og mun hún vera að vinna
að heildaráætlun um fram-
kvæmdir til þess að hæta
menntunarskilyrðin í Græn-
landi. — Talið' er, að það sé
einkum fyrir tilverknað hins
nýja Grænlandsmálaráðherra
Mikaels Gam (fyrrum skóla-
stjóra í Grænlandi), að nú
lítur út fyrir, að grænlenzk
skólamál og menntunarað-
staða almennt þar í landi
verði tekin til rækilegrar
endurskoðunar og reynt að
flýta sem mest framkvæmd-
um til úrbóta. — Gert er ráð
fyrir, að heildaráætlunin um
framkvæmdir verði tilbúin
innan fárra mánaða.
Jí t hópi vanþróaðra landa.
Dönsku blöðin hafa haft það
eftir Gam Grænlandsmálaráð-
herra, að þörfin á umbótum i
menntamálum Grænlendinga sé
mjög brýn, og margt og mikið
þurfi að gera, ef þeir eigi að ná
jafnri aðstöðu til menntunar og
Danir — en danska stjórnin mun
vera nokkurn veginn sammála
um, að til þess hafi Grænlending-
ar fullan rétt. Gam hefir lagt
fjölda af skjölum og skýrslum
um þessi efni fyrir fjármálanefnd
danska þingsins — og kemur þar
greinilega fram, að ráðherrann
telur Grænland í hópi hinna svo
nefndu vanþróuðu landa, að því-
er menntunarskilyrði . snertir.
Meðal umræddra skjala er áætl-
un, sem var send Grænlandsmála
ráðuneytinu fyrir tveim árum —
af þáverandi skólastjóra í Goodt
haab, Mikael Gam, sem nú skal
sjálfur taka afstöðu til hennar,
sem Grænlandsmálaráðherra.
Þessi áætlun hefir vakið mörgum
ugg um þróuina, en í henni er
það rökstutt rækilega, að árið ’66
verði börn á skólaaldri orðin á-
líka mörg á ýmsum stöðum í
Grænlandi og áður hafði verið
talið, að verða mundi árið 1984.
Þar við bætist, að fólksflutning-
ar til bæjanna aukast nú jafnt og
þétt, þannig að alls ekki er víst,
að þessi spádómur Gams standist.
— Ekki er nóg með það, að skóla
byggingar haldi á engan hátt í
við þessa fjölgun, heldur verður
kennaraskorturinn æ tilfinnan-
legri. "
Jr Bágborin aðstaða á öllum l
sviðum — "
Þá er brátt von á skýrslu frá
sérstakri nefnd, sem hefir að und
anförnu rannsakað þjóðlífshætti
í Grænlandi á breiðum grund-
velli. Einn af starfsmönnum þes3
arar nefndar er grænlenzkur
kennari, að nafni Marius Abelsen
í Frederikshaab, en hann hefir
einkum rannsakað menntunar-
skilyrði í Grænlandi. Hann hefir
komizt að þeirri niðurstöðu, að
menntunaraðstaðan á öllum svið
um, allt frá barnaskólum til fram
halds- og sérskóla í verklegum
og tæknilegum fræðum, séu afar
bágborin. T.d. þarf, að áliti Abela
ens, að þrítugfalda framhalds-
skólafræðsuna, ef hún á að geta
talizt standa jafnfætis því sem
gerist í Danmörku. Sennilega er
ástandið þó enn verra að því gr
varðar fræðslu í verklegum efn-
um og hvers konar tæknifræðum.
Er hið síðastnefnda sérstaklega
alvarlegt og krefst skjótra úrbóta,
þar sem tækniþróun hefir orðið
nokkur á Grænlandi að undan-
förnu. — Niðurstaða Abelsens er
sú, eins og Grænlandsmálaráð-
herrans, að ástandið í skólamál-
um landsins svari til þess, sem
gerist í hinum vanþróuðu lönd-
um.
Jt Dönum ber að borga.
Vegna fyrrnefndrar skýrslu,
sem Mikael Gam sendi dönsku
stjórninni meðan hann var enn
skólastjóri í Goodthaab, var á sl.
sumri skipuð nefnd manna til
þess að semja heildaráætlun um
skólabyggingar í Grænlandi, á
grundvelli þeirrar reynslu, sem
fengizt hefir við hina tæknilegu
Mikael Gam, fyrrum skólastjórí
i Godthaab í Grænlandi, sendi
fyrir tveim árum skýrslu um
skólamál þar í landi til Græn-
landsmálaráðherra — og fjallar
um þessi eigin skýrslu sína, á-
samt öðrum gögnum um mennt-
unarskilyrði Grænlendinga . . . ,
uppbyggingu á síðari árum. —
Menn virðast sammála um, að
byggja beri skólana með svipuð-
um hætti og í Danmörku — en
byggingarkostnaður verður óhjá
kvæmilega 25—30% meiri, vegna
flutningskostnaðar, erfiðra veður
skilyrða o.s.frv. — En efnahags-
nefnd þingsins, sem nú fjallar urn
þessi mál, er sammála um, að Dan
ir hafi ráð á að borga — og þeim
beri skylda til að borga.
Frh. á bls. 23