Morgunblaðið - 26.02.1961, Blaðsíða 13

f Sunnudagur 26. febr. 1961
MORGIIISBLAÐIÐ
13
Nótin dregin
REYKJAVÍKURBRÉF
Fiskifélagið 50 ára
,' Ein af merkustu stofnunum ís-
lendinga, Fiskifélag íslands,
varð hálfrar aldar gömul sl.
mánudag. Starf Fiskifélagsins
hefur verið fjölþætt og kom
ið mörgu góðu til leiðar. Fræðslu
starf þess ber þó af. Það hefur
aflað ómetanlegra upplýsinga
um íslenzkar fiskveiðar og út-
veg og raunar einnig kynnt
landsmönnum mikinn fróðleik
um fiskveiðar annarra, sem okk-
ur hefur mátt að gagni koma.
Davíð Ólafsson hefur lengi
verið forseti Fiskifélagsins og
unnið sér virðingu aliþjóðar með
ötulu starfi öruggri dómgreind
og skynsamlegum tillögum um
málefni sjávarútvegsins. Er það
Fiskifélaginu mikið happ, að
svo fær maður skuli hafi valizt
til forystu þess.
^átt reitt til
köggs
Víst gæti ástand í alþjóðamál-
um verið verra en það er, því að
enn vona flestir að komið verði
í veg fyrir nýja stórstyrjöld, en
Ihátt er leikið og litlu má muna
að út af beri. Strax eftir morð
Lumumba hóf Sovétstjórnin og
jþjónar hennar víðsvegar hat-
rammar árásir á Sameinuðu
! (þjóðirnar, framkvæmdastjóra
' Iþeirra Dag Hammarskjöld og
i ÍBandaríkin, að ógleymdum Belg-
um, sem þó var auðsætt að fyrst
og fremst voru skammaðir til
iþess að ná sér því betur niðri á
þeim fyrrnefndu.
Aðalkröfur Sovétstjórnarinn-
nr voru þær, að Sameinuðu þjóð-
irnar hyrfu með allt sitt lið úr
Kongó og Hammarskjöld yrði
,,afhrópaður“, eins og einn um-
Iboðsmaður Kremlverja hér, Þor-
valdur Þórarinsson, komst að
Orði, enda sagðist Sovétstjórnin
Ihéðan í frá ekki viðurkenna
1 Hammarskjöld sem framkvæmda
stjóra. Stevenson, sendiherra
Bandarikjastjórnar hjá Samein-
uðu þjóðunum, lýsti kröfum
Sovétstjórnarinnar réttilega svo,
að þær vseru í raun og veru
„stríðsyfirlýsing gegn Samein-
uðu þjóðunum og gegn alþjóða-
athöfnum til verndar friði.“
Hart á móti hörðu
Afstaða Sovétstjómarinnar var
því ískyggilegri sem hún var
tekin á fyrstu vikum forseta-
öæmis Kennedys, en Sovétstjórn
in hafði lagt megináherzlu á, að
með tilkomu hans mundi mynd-
ast nýtt og vænlegra horf í al-
þjóðamálum. Hamagangur Sovét
etjórnarinnar eftir dráp Lum-
nmba virtist gefa til kynna, að
sjálf hefði hún í engu breytzt.
Eina breytingin vseri sú, að Sov-
étstjórnin vonaði, að Kennedy
Laugard. 25. februar
[ reyndist undanlátsamari en fyr-
irrennarar hans. Kennedy tók
hinsvegar fljótt af skarið um
það. Hann lýsti þeggr í stað yfir
því, að ef Sameinuðu þjóðirnar
yrðu hafðar að engu og stór-
veldin hæfu í verulegum mæli
einhliða íhlutun, mundi það hafa
í för með sér ,,ófriðarhættu“.
Kennedy sagðist að vísu eiga
erfitt með að trúa, að nokkur
stjórn ráðgerði í raun og veru
„að taka svo hættulegt og á-
byrgðarlaust skref“ eins og ein-
hliða íhlutun í málefni Kongó.
,,Engu að síður tel ég mikils-
vert, að ekki sé neinn misskiln-
ingu um stöðu Bandaríkjanna,
ef slíkt skyldi bera að höndum.“
Þá ítrekaði Kennedy það, sem
hann hefur áður sagt, að Banda-
ríkin ,,geta séð um sig sjálf, en
Sameinuðu þjóðirnar eru til
þess að allar þjóðir geti verið
vissar um öryggi. Tilraun til að
eyðileggja þetta kerfi er högg,
sem beint er að sjálfstæði og ör-
yggi allra þjóða, stórra og
smárra.“
Cagnkvæm
mannvíg
Ekki er um að villast, að með
þessum orðum hótaði forseti
Bandaríkjanna Sovétstjórninni
því að hart mundi verða látið
mæta hörðu og Bandaríkin fara
sínu fram ef Sameinuðu þjóðirn-
ar væru gerðar óstarfhæfar.
Enginn vafi er á því að sumar
smáþjóðir, sem Sovétstjórnin
hafði vonað að ná á sitt band,
sáu, að í ófæru var stefnt, ef
þær tækju undir stríðsyfirlýs-
ingu hennar gegn Sameinuðu
þjóðunum. Fylgi Sovétstjórnar-
innar í öryggisráðinu varð
minna en hún sýnist hafa vænzt.
Svo er og að sjá sem hótanir
Kennedys hafi orðið henni
sjálfri til varnaðar. A. m. k.
beitti hún ekki neitunarvaldi
sínu til að hindra lögformlegar
samþykktir öryggisráðs, þótt
þær gengju ofan í hennar eigin
tillögur.
Að þessu leyti má segja, að
mál hafi um sinn skipazt betur
en á horfðist. Hitt verður að
jóta, að fréttirnar, sem berast
frá Kongó, verða ömurlegri með
hverjum degi. Valdhafar þar
hafa nú hafið dráp á forystu-
mönnum úr hvers annars liði og
auka þar með stöðugt á fjand-
skap og sundrung landsfólksins.
Þannig magnast ógæfan stöðugt,
þegar andi ofbeldisins er látinn
taka við áf lögum og rétti.
Ekkert lært
Sami hugsunarhátturinn, sem
hér á landi fæðir af sér ákall til
„alþingis götunnar" og hótanir
um „j apanskt ástand“, hefur
leitt' til ógnaratburðanna í
Kongó. Hinir íslenzku orðhákar
þykjast raunar vafalaust langt
hafnir yfir blökkumenn suður í
Afríku. Vonandi hefst hér aldrei
slík ógnaröld, en einnig hér get-
ur ofbeldi annars leitt til meira
ofbeldis hins. Yfirgnæfandi
meirihluti íslendinga fordæmir
þvílíkar aðfarir og mun svara
þeim svo, að engum misskiln-
ingi geti valdið, ef í alvöru verð-
ur reynt að taka upp þessa
starfshætti hér á landi.
í þeim efnum er nú þegar nóg
að gert. Pólitísk verkföll hafa
bakað þjóðinni ærið tjón. Vand-
fundinn mun sá maður, sem nú
orðið átti sig ekki á, að jafnt
verkalýður sem þjóðarheild
höfðu einbert tjón af verkfall-
inu mikla 1955. Sjálfir upphafs-
menn þess hafa goldið meira af-
hroð en nokkrir aðrir. Hermann
Jónasson átti drjúgan þátt í að
efna til verkfallsins 1955 í því
skyni að tryggja til frambúðar
völd sín og sinna félaga. Áður
en langt um leið varð afleið-
ingin hinsvegar sú, að Framsókn
einangraðist og afmáð voru for-
réttindi hennar í kjördæmaskip-
un. Flestum hefði nægt sú á-
minning til þess að stofna ekki
fljótlega til sama leiks að nýju.
En svo er að sjá sem Framsókn-
arbroddarnir hafi ekkert lært.
Þeir keppast nú við sömu iðjuna
og 1955 varð upphaf þeirra
mestu ógæfu.
„Á breiðari «rund-
velli“?
Framsóknarmenn skjóta því
nú að þeim, er þeir hitta á förn-
um vegi, að illa horfi í kaup-
gjaldsmálum og sé það sönnun
þess, að „mynda þurfi stjórn á
breiðari grundvelli". Sömu
menn og notuðu verkfallið 1955
til að sprengja samstarf Sjálf-
stæðismanna og Framsóknar,
hyggjast nú beita sama ráði til
að knýja Sjálfstæðismenn til
samstarfs við sig á ný! Hug-
myndaauðgin er ekki mikil né
velvildin til verkalýðs. Hags-
munum hans er hiklaust fórnað
í valdastreitu ævintýramanna.
öllum þeim, sem svo hugsa, er
bezt að átta sig á, að íslendingar
vilja, að þeir stjórni, sem til
þess fá fylgi við almennar kosn-
ingar. Skemmdarverkamenn eiga
ekki traust skilið og.heldur ekki
þeir, sem láta leiðast til að vinna
með öðrum af þvi að þeir hafi
gert eða séu ella líklegir til að
gera illt af sér. Einungis með
því að leggja gott til mála, með
því að reyna að leysa vanda en
ekki magna, geta menn vænzt
þess að hljóta fylgi meirihlutans
eða sýna fram á, að þjóðinni sé
hollt að fá þá til samstarfs við
aðra, sem meira trausts njóta,
um stjórn mála hennar.
Sjómanna-
samningar
Samningar um kjör sjómanna
á bátaflotanum voru fyrir löngu
orðnir úreltir. Hlutaskipti voru
slík, að vonlaust var, að útgerð
gæti borið sig með þeim. Þess
vegna var verð. á fiski til sjó-
manna allt annað og miklu
minna en útgerðarmönnum var
raunverulega greitt. Jafnframt
var fiskverð til útgerðarinnar í
heild ákveðið eftir röngum regl-
um. Sama verð var goldið fyrir
lélegan fisk og góðan, með þeim
árangri að engin hvöt var til
vöruvöndunar.
Öllu þessu fyrirkomulagi varð
að gerbreyta. Fiskverð ber að
miða við raunverulegt verð-
mæti og þar með gæði aflans.
Sjómenn eiga ekki síður kröfu
á sannvirði en útgerðarmenn.
Samningar þeir, sem nú er lokið,
hafa leitt til algerrar nýskipun-
ar í samræmi við þær megin-
reglur, sem öllum eru hollastar.
Með þessu er þvílík gerbreyting
á orðin, að erfitt er að bera hin
nýju kjör saman við þau, sem
áður giltu. Sjálf hefur hin nýja
skipan í sér fólgnar svo miklar
líkur fyrir meiri vörugæðum og
þar með hærra verði, að líklegt
er að sjómenn fái einhverjar
kjarabætur. Hversu miklar þær
reynast, getur enginn sagt um
fyrr en reynslan sker úr.
Aukið verðmæti,
aukin laun
Þessar endurbætur koma ekki
útgerðarmönnum og sjómönnum
einum að gagni, heldur allri
þjóðinni. Fiskurinn verður verð-
meiri og markaðir fyrir hann ör-
uggari. Þarna er vísað á leiðina,
sem eins og nú háttar er ör-
uggust og raunar hin eina til
kjarabóta. Betri hagnýting
vinnuafls og skynsamlegri með-
ferð framleiðslu eru lyftisteng-
ur, sem hvarvetna verður að
styðjast við, ef bæta á kjör al-
mennings.
Pólska stjórnin hefur t. d. ný-
lega tekið þá ákvörðun að fyrir-
skipa einskonar ákvæðisvinnu í
mun ríkara mæli en tíðkanlegt
hefur verið þar í landi. Aðferðin
er sú, að reiknað er út, hversu
miklu sé með góðu móti hægt
að afkasta í ákveðnu starfi á
ákveðnum tíma. Pólska komm-
únistastjórnin lætur einungis
greiða full laun þeim, er afkasta
því, sem samkvæmt þessu er
ætlazt til. Aðferðirnar geta ver-
ið ólíkar, en viðleitnin er hvar-
vetna hin sama, að greiða i hlut-
falli við afköst og gæði þess, sem
framleitt er.
Þá lagði Lúðvík
annað til
í löndum kommúnista eru slík
ar ákvarðanir gerðar einhliða af
stjórnarvöldum. Hér á landi og
hjá öðrum lýðfrjálsum þjóðum
verður þessu einungis komið á
með frjálsu samkomulagi laun-
þega og atvinnurekenda. Hjá
kommúnistum hirðir ríkið sjálft
þann hluta af arði vinnunnar,
sem því þóknast. Hér er að því
stefnt að láta alla njóta fulls
arðs af vinnu sinni. En hér sem
annarsstaðar gildir það óhaggan-
lega lögmál, að ekki verður
meira jafnað en því, sem er safn-
að. Því, sem ekki er aflað, verð-
ur heldur ekki skipt. Á meðan
þjóðartekjur okkar eru ekki
meiri en þær enn eru, skortir
skilyrði til þess, að allsherjar-
kauphækkun geti orðið almenn-
ingi að gagni. Kauphækkanir nú
mundu hafa alveg sömu áhrif
og 1955. Engir hafa oftar en
kommúnistar undir forystu Ein-
ars Olgeirssonar sýnt fram á, að
þrátt fyrir síendurteknar grunn-
kaupshækkanir hafa kjör laun-
þega ekki batnað undanfarinn
einn og hálfan áratug. Kommún-
istar eru ekki einir rnn þessa
játningu.. Tíminn spyr enn sl.
föstudag: „Hvað hefur breytzt
síðan 1958?“, en þá taldi hann
verkföll til skemmdarstarfa. ’
Hann telur enga breytingu á
orðna, en hvetur þó til verkfalla
nú. Með því stimplar hann sjálf-
an sig og félagsbræður sína nú
sem skemmdarverkamenn.
Skemmdarverkamennirnir
segja raunar, að úr því að sjó-
menn hafi fengið hækkun, —
sem þeir ýkja úr öllu hófi, —
þá sé sjálfsagt, að landverka-
menn fái hana einnig. Ekki
fannst hinirm sömu mönnum
þetta sjálfsagt, þegar Lúðvík
Jósefsson hækkaði fiskverðið í
ráðherratíð sinni. Þá sögðu þeir,
að það væri eðlilegt og sjálfsagt
að sjómenn einir launþega nytu
góðs af hækkuninni ásamt út-
gerðarmönnum. Aðalatriðið er
það, að hækkun er eðlileg hvar-
vetna, þar sem fjárhagslegur
grundvöllur er fyrir henni. Grund
völlinn verður fyrst að tryggja.
Ef hann er ekki fyrir hendi þá
er hækkunin einskis virði.
Fagurt skal mæla
Þó að vitnað sé til orða og at-
hafna Lúðvíks Jósefssonar áður
fyrri, hefur það sennilega ekki
ýkja mikil áhrif. Leitun er nú orð
ið á þeim manni, sem ekki veit,
að Lúðvík hefur tungur tvær.
Hann var fyrrum laginn við að
að koma ár sinni fyrir borð,
enda hefur hann lengi tíðkað að
tala svo fagurlega við alla eins
og hann væri hollastur þeim,
er hann í það sinn átti orða-
skipti við. Eftir því sem fagur-
mælin hafa orðið fleiri, hafa
efndirnar reynzt minni.
tftgerðarmenn muna enn full-
yrðingar Lúðvíks fyrir áramót
um það, hversu útgerðin væri illa
komin og hjálpar þurfi. Þeim
virðist sá málflutningur mjög í
ósamræmi við kröfugerð sálufé-
laga Lúðvíks á hendur útgerð-
inni nú. Eins á almenningur bágt
með að átta sig á því, af hverju
leggja átti á hann mikil gjöld
í haust til bjargar útgerðinni,
ef hún er nú svo vel stæð, að
hún getur staðið undir stórfelld-
urn kauphækkunum til hinna
sömu manna og áttu að hjálpa
henni fyrir þremur mánuðum!
Lúðvíki er ætlað það hlutverk,
að láta vel að útgerðarmönnum
og þykjast bera þeirra hagsmimi
fyrir brjósti, þar sem aðrir
flokksbræður hans eiga fremur
að véla launþega. Þessi verka-
skipting hefur nú glögglega sann
azt.
G er öadómsf r um-
varp Lúðvíks \
Svo er að sjá sem Lúðvík
hafi viljað rétta hlut sinn í
augum útgerðarmanna með flutn
ingi frumvarps um gerðardóm
um ákvörðun fiskverðs. Fiskverð
ið er nú alger grundvöllur tekna
sjómanna eftir að samið hefur
verið um raunverueg hluta-
skipti. Auk þess ræður það
miklu um kjör mun fleiri, sök-
um þeirrar grundvallarþýðingar,
sem útVegurinn hefur í þjóðar-
búi okkar. Um það verður ekki
deilt, að ef gerðardómur á að
úrskurða slíkt meginatriði, sem
kaup og kjör mikils hluta lands-
manna er undir komin, þá er
enn ríkari ástæða til ákvörðunar
gerðardóms í minniháttar kaup
deilum. Nú eru kommúnistar út
af fyrir sig síður en svo mót-
fallnir einhliða ákvörðun stjórn-
valds um kaupgjald, þar sem
þeir sjálfir fara með völd. Þar
er sá háttur viðtekin regla. En
það er nýjung, að kommúnistar
bendi á þessa leið í lýðfrjálsum
löndum.
Enginn vafi er þess vegna á,
að Lúðvík hefur fengið bágt í
flokknum fyrir þetta frumvarp
sitt. Málflutningur hans á Al-
þingi bar þess og ljóst vitni. Þar
tók flutningsmaðurinn á því sem
hann átti til.
Allir vita, að Lúðvík lætur sér
ekki bregða í smáskærum við
sannleikann. Aldrei hefur sak-
leysissvipur hans eða yfirskins-
Framh. á bis. 14.