Morgunblaðið - 10.03.1961, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAfítÐ
Föstudagur 10. marz 1961
— Ræða Bjarna
Benediktssonar
Framh. af bls. X
þessarar tegundar, sem lagt hef-
ur verið undir hann, vann
hann brautryðjendastarf og okk-
ur íslendingum alveg sérstaklega
ómetanlegt brautryðjendastarf.
Mesti sigur í land-
helgismálinu
Ég játa, að það kann að verða
löng bið, þangað til við fáum al-
þjóðasamþykkt eða viðurkenn-
ingu einstakra ríkja fyrir rétti
okkar yfir landgrunninu að öllu
eða einhverju leyti. Alþingi ís-
lendinga gerði sér -hins vegar
grein fyrir því 5 maí 1959, að
þennan rétt gætum við ekki tek-
ið okkur, nema að fá á honum
viðurkenningu annarra. Nú höf-
um við, í stað þess að afsala rétti
til Breta, fengið þá til þess fyrir-
fram að skuldbinda sig til þess,
að sú stofnun, sem þarna hefur
verið brautryðjandinn og hefur
sett fram réttarreglurnar, sem
okkur mega bezt að haldi koma,
ekki aðeins varðandi það, sem
orðið er, heldur einnig í framtíð-
inni, við höfum fengið Breta til
iþess að beygja sig fyrir úr-
skurði þessa aðila, hvað sem
alþjóðasamþykktum, sem erfitt
verður að ná, eða viðurkenningu
einstakra ríkja líður.
Ég segi hiklaust, að þetta er
mesti sigur, sem við höfum unnið
í landhelgismálinu fyrr og síðar,
að fá Breta til þess að viðurkenna,
að það sé þessi forystuaðili um
réttarsköpun í þessum efnum,
sem þarna eigi að veita viður-
kenninguna og við þurfum ekki
að bíða eftir viðurkenningu ein-
stakra ríkja né alþjóðasamþykkt-
um, sem við höfum séð hversu
erfiðlega gengur að ná.
Studdumst við ekki við
alþjóðalög 1958?
Jafnframt vil ég mótmæla því
sem algerlega tilhæfulausu og ó-
sæmilegu, þegar því er haldið
fram á Alþingi fslendinga, að við
höfum ekki stuðst við alþjóðalög
við útfærsluna 1958. Og ég segi,
að það er harðasti fordæmingar-
dómurinn, sem þessir menn
kveða yfir athæfi sínu, mennirn-
ir, sem alltaf hingað til hafa sagt
að þeir hafi einungis farið eftir
alþjóðalögum, þegar þeir nú
koma og segja: Nei, við megum
ekki bera það undir dóm af því
að það voru engin alþjóðalög. Ég
segi: Það er betra, að við vorum
búnir að fá viðurkenningu Breta
fyrir tólf mílunum áður en þessir
herrar opnuðu sinn munn á þenn
an veg. Allt þangað til að þessi
tillaga kom fram hélt jafnvel
annar þingm. Vestfirðinga, hv.
þingm. Hermann Jónasson, því
fram, að þetta hefði verið í sam-
ræmi við alþjóðalög.
Það er svo eftir öðru, þegar
þeir nú leggja sig alla fram til
þess að túlka allt í því samkomu-
lagi, sem hér er ráðgert að gera,
íslandi til óhags. Sem betur fer
geri ég ráð fyrir, að aiþjóðastofn-
un eins og alþjóðadómstóllinn
taki ekki meira mark á þessum
herrum heldur en almenningur
á íslandi, Ómerk þyki ómaga-
orðin þar jafnt og hér.
Skinhelgi
stjórnarandstæðinga
Enn er svo sá hugsunarháttur,
sem birtist þegar þessir menn
leyfa sér að^egja: Við berum það
undir alþjóðadómstól, sem við
vitum sjálfir fyrirfram að er rétt, ,
en við neitum að lúta alþjóða-'
dómstóli, ef við sjálfir trúum
ekki á okkar málstað. Er það ekki
einmitt þessi hugsunarháttur,
þessi skinhelgi, þessi ofbeldis-
andi, sem er nærri búinn að
tortíma öllu mannkyninu Það
er hart, að jafnvel á því
friðsama íslandi skuli menn
hver eftir annan koma til þess að
predika þennan hugsunarhátt á
Alþingi íslendinga, einni elztu
réttarstofnun veraldar, sem
hefur getið okkur frægðar fyrir
Þingmenn ganga úr þingsal eftir hina sögulegu atkvæðagreiðslu. — Á myndinni má þekkja
Daníel Ágústínusson, Sigurð Ágústsson, Jón Kjartansson, Hermann Jónasson, Hannibal Valdi-
marsson, Einar Olgeirsson, Pál Metúsalemsson, Guðmund í. Guðmundsson, Þórarinn Þórarins-
son, Ingólf Jónsson, Sigurð Ó. Ólafsson, Gylfa Þ. Gíslason og Matthías Á. Mathiesen.
það að vera eldra tákn laga og
réttar heldur en nokkur önnur
hliðstæð stofnun í heiminum.
Svo leyfa menn sér í þessari
stofnun að tala á þann veg: Jú,
vitanlega beygjum við okkur und
ir lög og rétt, undir dómstóla,
bara ef við erurri sjálAr sann-
færðir um, að við höfum gagn af
því. En ef við höfum ekki gagn
af því? Nei, þá er eitthvað annað.
Þá á að beita öðrum aðferðum.
Ætla að etja stórveld-
unum saman!
Þá halda þessir herrar senni-
lega, að þeir geti att stórveldum
saman okkur til bjargar. Hv. 2.
þm. Vestfirðinga, Hermann Jón-
asson, sem nú talar um það, að
við höfum verið búnir að sigra
í deilunni við Breta og engin
hætta hafi verið á ferðum, hann
hreyfði því í utanríkismálanefnd
í sumar, að málið væri svo al-
varlegt og ástandið svo ískyggi-
legt, að við yrðum að fá banda-
rísku ríkisstj. til þess að skerast
í leikinn gagnvart Bretum með
sínum herstyrk, þannig að hann
beinlinis lagði til, að það yrði
komið af stað stórstyrjöld á fs-
landsmiðum okkur til verndar!
Það er gott, að hann þykist hafa
ameríska sjóliðið í sínum vasa.
En hann kom ekki með það með-
an hann var forsætisráðherra, svo
mikið er víst. Það getur vel verið,
að hann treysti nú á aðstoð Rússa
okkur til bjargar.
En skyldi það ekki geta farið
svo héðan í frá, eins og svo oft
hingað til, að sá, sem ekkert á
undir sér, er máttlaus sjálfur,
nema að því leyti sem hann hef-
ur styrk og skjól í lögum og
rétti, hann verði fyrsta fórn-
arlambið á altari hinna stóru, ef
hann ætlar að gera sér leik að
því að etja þeim saman? Það er
ekki nema vika síðan, ef það er
svo langt, að Stevenson fulltrúi
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum, hélt ræðu þar sem
hann beindi þeirri aðvörun, ekki
til íslendinga, heldur til annarra
þjóða, sem eru kallaðar smáþjóð-
ir, en telja þó tugi milljóna, að
þær skyldu fara varlega í því að
etja stórveldunum saman, vegna
þess að yfirleitt hafi sá leikur
endað í því, að þau smáríki, sem
þannig færu að misstu sjálfstæði
sitt og hættu tilveru sem sjálf-
stæð ríki.
Nei, hér er vissulega miklu
meira á ferðum heldur en jafn-
vel sjálft landhelgismálið. Ef ís-
land ætlar að hætta að vera rétt-
arríki, ef það ætlar að taka upp
þann hátt að vilja einungis lúta
lögum og rétti, þegar því hentar,
en að öðru leyti að taka sér það,
sem því sýnist sjálfu, þá er sjálf-
stæði og tilveru íslenzku þjóðar-
innar stefnt í vísan voða.
Hermann og Lúðvík lögðu
til að lúta gerðardómi
um alla framtíð
Hitt er svo enn annað, að það
er einkennilegt að heyra hv. 2.
þm. Vestfirðinga, Hermann Jón-
asson, tala nú svo, sem um sé að
ræða ógurlegt réttindaafsal með
því að vilja lúta dómi Alþjóða-
dómstólsins um aðgerðir utan
hinnar eiginlegu fiskveiðilögsögu.
ísland hefur ekki borið fram á
alþjóðavettvangi eða stutt aðrar
till. um hana heldur en að hin al-
menna fiskveiðilögsaga skyldi
vera 12 mílur. En ríkisstjórn 2.
þm. Vestfirðinga hv. Hermanns
Jónassonar, hin svokallaða vinstri
stjórn, bar á Genfarráðstefnunni
1958 fram tillögu um, að aðgerðir
strandríkis utan hinnar eiginlegu
fiskveiðilögsögu skyldu háðar úr
skurði gerðardóms. Þá var ekki
svo vandlega umbúið, að þetta
væri lagt undir sjálfan alþjóða-
dómstólinn, sem hefur vald og
aðstöðu til þess að skapa réttinn,
heldur var það einfaldur gerðar-
dómstóll, sem átti þar með að fá
aðstöðu til allrar ákvörðunar um
allar okkar aðgerðir utan hinnar
eiginlegu 12 mílna fiskveiðilög-
sögu. Þessi till., sem eftir atvik-
um var æskileg, miðað við nú-
verandi réttarástand, var að efni
til tekin upp af núverandi ríkis-
stjórn á Genfarráðstefnunni síð-
ari ,með samþykki hv. 2. þm.
Vestfirðinga, Hermanns Jónasson
ar, og hv. 4. þm. Austfirðinga,
Lúðvíks Jósepssonar. Þar með
var enn tekið upp 1960, að að-
gerðir strandríkis utan 12 mílna
fiskveiðilögsögunnar skyldu háð-
ar úrskurði gerðardóms.
í hvorugt skiptið var þarna, og
ég legg áherzlu á það, í hvorugt
skiptið var um að ræða tíma-
bundna skuldbindingu eða tilboð
af hálfu íslendinga um að lúta
úrskurði gerðardóms. Nei, það
var um það að ræða að fella
þess? íslenzku till. inn í samning,
se’" ’ að gilda um aldur og ævi
o d hafði ekki einhliða rétt
t ð segja sig frá. Svo leyfa
þe enn sér að koma hing
að og tala um það sem einstakt
réttindaafsal, að okkur tekst í
stað tillagna, sem eru ekki líkt
því eins heppilegar frá íslenzku
sjónarmiði — og ekki náðu fram
að ganga og voru við reglugerð
sem í náinni framtíð því miður
eru litlar líkur til að ná sam-
þykki — í stað þessara tillagna fá
um við Breta til þess að fallast
á það í eitt skipti fyrir öll að lúta
úrskurði forustustofnunar í heim
inum um réttarsköpun í þessum
efnum. Stofnun, sem þegar hefur
sýnt, að hún hefur meira víðsýni
og meira vald til þess að komast
að okkur hagkvæmari niðurstöðu
í þessum efnum heldur en nokk
ur önnur stofnun, sem til er.
Vilja fá Breta
í landhelgina
Það tekur svo út yfir, þegar
þessir menn, eftir allt, sem þeir
eru búnir að segja um framferði
Breta hér að undanförnu og m.a.
ráðagerðir hv. 2. þm. Vestf. Her
manns Jónasonar um að hleypa
af stað nýrri heimsstyrjöld milli
Breta og Bandaríkjamanna —
svo trúleg sem sú ráðagerð nú
var — okkur til bjargar í land-
helgismálinu, þegar þeir segja
nú: Bara að við fáum nú brezku
herskipin aftur til þess að passa
Breta innan landhelgi okkar og
þá ekki með þeim hætti, sem
hér um ræðir. Nei, á svæðinu
milli 4 og 6 mílna umhverfis allt
land hvenær og hvar sem Bretar
teldu sér bezt henta og bezt við
eiga. Ef maður hlustaði ekki á
aðrar eins fjarstæður með eigin
eyrum, þá héldi hann, að það
væri grínsögumaður eins og vin
ur minn sá, sem síðast talaði,
Björn Pálsson, sem hefði samið
allar ræðurnar handa öllum þess
um herrum. En því miður. Þó
að hann tali í gamni, þá tala allir
hinir í blárri alvöru. Við vitum,
að Björn Pálsson talar í gamni
og við fyrirgefum það og skilj
um og þekkjum það, sem rétt er,
að hann er sannfærður um það,
að hann segi eina orðið af viti í
málinu og það er hans trú, bless
aðs mannsins. En yfirgengiíegt er
að menn eins og hv. 4. þm. Austl.
Lúðvík Jósepsson sk;uli leyfa sér
að koma á Alþingi íslendinga og
vilja gera Bretum tilboð um það,
að í næstu fjögur ár skuli þeir
fiska innan íslenzku fiskveiði--
lögsögunnar milli 4 og 12 mílna,
eins og þeir hafa gert, sem sagt,
hvar og hvenær, sem þeim sýn
ist. Hann telur ósköp hörmulegt,
að það skuli nú vera tryggt, að
þessi „dæilegheit" eins og hann
kallaði, skuli ekki halda áfram!
(Lúðvík Jósefsson grípur fram
í: Hvað fiskuðu þeir mikið?)
Hvað fiskuðu þeir mikið? Hv.
þingmaður getur gert okkur
nánari grein fyrir því í næstu
ræðu. Við vitum það að hann
hefur verið í nánu samninga-
makki við brezka fiskkaupmenn
eins og myndir hafa verið birtar
af. Það getur vel verið, að þeir
hafi trúað honum fyrir því, þó
að þeir hafi ekki trúað mér fyrir
því.
Skuldbinding
Þá vil ég einnig minna á það,
að það er engin ný skuldbinding
að efni til, sem hér er verið að
taka á sig. Ég vil t.d. benda á
33. gr. stofnskrár Sameinuðu
þjóðanna, þar -sem segir:
,,Aðilar að sérhverju deilumáli,
sem með áframhaldi gæti stofn-
að í hættu heimsfriði og öryggi,
skulu fyrst leita lausnar á deilu
málinu með samningaumleitun-
um, rannsókn, miðlun, sættar-
gerð, gerðardómi, dómsúrskurði,
afnotum svæðisstofnana, eða
samninga eða með öðrum frið-
samlegum aðferðum samkv. eig
in vali“.
Þarna eru talin upp öll þau úr
ræði, sesm andstæðingar þessa
máls mega ekki heyra nefnd.
Það er einmitt vegna þess að
ríkisstj. íslands hefur varðandi
þetta deilumál fylgt þessu á-
kvæði stofnskrár Sameinuðu
þjóðanna, sem árásirnar á stjórn
ina út úr þessu máli hafa stað
ið með hörku í allan vetur. Þessi
skuldbinding, sem á okkur hvíl
ir eins og óteljandi margar aðr
ar skuldbindingar í stofnskrá
Sameinuðu þjóðanna hefir verið
samþykkt af Alþingi íslendinga
og við höfum ekki einhliða rétt
til þess að skjóta okkur undan
þessum skuldbindingum.
ísland getur ekki einhliða neit
að að fylgja þeim skuldbinding
um, sem það hefur tekið á sig í
Sameinuðu þjóðunum og það get
ur jafnvel ekki gert það með því
að segja sig úr Sameinuðu þjóð
unum vegna þess að ísland hef
ur m.a. tekið þá skuldgindingu
á sig, þegar það gekk í Samein
uðu þjóðirnar að segja sig ekki
úr þeim nema einhver sæmileg
ástæða, eins og prófessor Ólafur
Jóhannesson orðar það í fræði
bók um þessi efni, væri fyrir
hendi, brostnar forsendur eða
eitthvað annað slíkt, sem mundi
leiða til þess að venjulegir milli
ríkjasamningar féllu úr gildi og
skuldbindingin samkvæmt þeim.
Bezta viðurkenning
Við höfum tekið á okkur marg
faldar skuldbindingar samkv.
stofnskrá Sam. þjóðanna, sem
við getum ekki einhliða losnað
undan nema eftir samskonar
reglum eins og við getum losnað
undan þeirri skuldbindingu, sem
felst í því að bera ágreining út
úr nýrri landhelgisdeilu við
Breta- undir alþjóðadómstólinn.
Brostnar forsendur mundu gera
það að ver-kum, að sá samning
ur félli úr gildi alveg eins og
brostnar forsendur geta leitt til
þess, að við losnum undan skuld
bindingum okkar samkv. stofn-
skrá Sameinuðu þjóðanna og
gætum gengið úr þeim. Þarna
er dæmi um það, að Alþingi, án
þess að bera það undir þjóðar
atkv. tekur á sig ævarandi skuld
bindingu í miklu ríkara mæli
heldur en sú skuldbinding er,
sem við höfum gengizt undir með
þessu samkomulagi, ef samþykkt
] verður.
Það er svo enn annað, að með
| þeirri skuld-bindingu frá okkar
hálfu og skuldbindingu af hálfu
j Breta, að þetta mál skuli borið
undir Alþjóðadómstólinn, þá er,
eins og margoft hefur verið sýnt
fram á, verið að framkvæma á-
lyktun Alþingis frá 5. maí 1959
á íslandi hagkvæm-asta hátt,
Það er ekki hægt með nokkru
móti að afla viðurkenningar á
rétti okkar til landgrunnsins ör
uggar eða betur heldur en með
því að fá skuldbindingu frá
Bretum um það, að þeir lútl
úrskurði Alþjóðadómstóls uru
það og þar með skuldbindi sig fyr
ir fram um að hverfa frá þeim að
ferðum, sem þeir hafa hingað tiX
beitt okkur í þessu máli.
Valdasti dómstóllinn
Það er rétt, sem sagt hefur
verið, að það eru ekki nema
menn, sem í Alþjóðadómstóln.
um eru. Þeir eru sjálfsagt mis.
jafnir, misvitrir og annað slíkt,
eins og við ailir hinir, en það
eru þó þrátt fyrir allt fremstu
lögfræðingar í heimi í sinni
grein. Ég get m. a. sagt frá
því, að sá fulltrúi, sem Banda-
ríkin nú nýlega hafa valið i
alþjóðadómstólinn, prófessor
Jessup, var okkur íslending-
um til ómetanlegrar stoðar i
landhelgisdeilunni eftir 1952 og
sýndi þá, að hann hafði mikinn
og ríkan skilning á okkar þörf
fyrir stækkaða landhelgi. Sl’k-
ur maður og hans félagar lúta
ekki fyrirmælum sinnar stjórn.
ar. Þeirra lögfræðiæra og dóm.
araæra er þeim miklu meira
virði heldur en svo, að þeir
láti einn eða annan segja sér
fyrir verkum. Þarna eru yfir.
leitt samankohmir fremstu
menn í sinni grein, afburða-
menn, sem setja stolt sitt I það
að vera skjól hins smáa ekki
síður en hins sterka og stóra.
Þetta sannaði dómurinn, ein*
og ég sagði, í málaferlunuru
milli Norðmanna og Breta, þeg.
ar hann kvað upp sinn braut-
ryðjandi og söguríka dóm I
þeirra deilumáli. Þeir, sem trúa
minna á fulltrúa stórveldanna
heldur en smáveldanna, vita
það, að smáveldin eru þó nú
orðið miklu voldugri varðandi
skipun alþjóðadómstólsins en
áður var. Við vitum það nú, að
það er ekkert stórveldi, sem
einhliða ræður meiri hluta á
þingi Sameinuðu þjóðanna. Það
er ekkert stóirveldi og enginn
hópur stórvelda heldur, sem
ræður þar úrslitum nú. Það eru
miðlungsríkin og máttarminni
ríkin, sem þar eru í algerum
meiri hluta. Þau eru það ekki
einungis á sjálfu þingi Samein-
uðu þjóðanna, heldur einnig 1
öryggsráðnui ,þar sem stórveld-
in get-a ekki beitt sínu neitun-
arvaldi varðandi val dómara,
Framh. á bls. 23