Morgunblaðið - 27.04.1961, Blaðsíða 12

12
MOnCTJ^BZAÐlB
Fimmfudagur 27. apríl 1961
JMwgptntfrfaMfr
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arnj Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgveiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
MIÐSTÖÐ NORRÆNNA FRÆÐA
ITNDANFARIN ár hefurv
verið lögð áherzla á það,
að éfla norrænudeiíd Há-
skóla íslands verulega. Við
hana starfa færir og dug-
andi vísindamenn, sem njóta
trausts og virðingar.
Með heimkomu íslenzku
handritana frá Kaupmanna-
höfn verður hlutverk nor-
rænudeildar Háskólans enn-
þá mikilvægara en áður. Allt
bendir til þess að hið dýr-
mæta handritasafn verði
nánum tengslum við háskól-
ann. Virðist það almenn
skoðun fræðimanna sem .ann
arra að með því skapist bezt
aðstað>a til notkunar þeirra.
Morgunblaðið lagði í gær
þá spurningu fyrir nokkra
fræðimenn og áhugamenn,
hvar á íslandi þeir teldu að
varðveita bæri handritin.
Voru svör þeirra öll á eina
lund. Þeir töldu tvímælalaust
að handritin ættu að vera í
náum tengslum við Háskól-
ann og Landsbókasafnið.
Einar Ólafur Sveinsson,
ir heimflutningi handritanna
verður nú að koma markvís
viðleitni til þess að búa sem
bezt að þeim og sýna þannig
sem gleggst, hvers þjóðin
metur þann dýrmæta menn-
ingararf, sem hinar gömlu
skinnbækur fela í sér.
prófessor, svaraði fyrirspurn
blaðsins m. a. með þessum
orðum:
„ — Þar sem flestir. eru
vísindamenn, mestur er bóka
kostur, bezt eru tæki, í
Reykjavík. Handritin koma
hingað til að verða notuð, til
að hleypa nýju magni í ís-
lenzkt vísindalíf. í kringum
þau þarf að setja upp stofn-
un, sem gerir þessa miklu
fjársjóði arðbæra, í henni sé
unnið að útgáfum og hvers
konar rannsóknum. Hér ætti
að vera mikið verkefni fyrir
vísindamenn okkar, hugsið
yður, hversu hinum ungu
opnast nú ný starfsvið og
möguleikar.“
Háskóli íslands á nú
að verða miðstöð nor-
rænna fræða í heiminum.
Hin fornu handrit eru horn-
steinn norrænnar menning-
ar. íslenzkum vísindamönn-
um mun nú verða fengið
það veglega hlutverk að
geyma þeirra og íslenzku
þjóð'inni og leiðtogum hennar
ber að sjá um, að hér verði
ekki aðeins fyrir hendi að-
staða til handa íslenzkum
fræðimönnum, heldur og er-
lendum til þess að rannsaka
þau og hagnýta þau sem
frekast má verða í þágu
menningarlífs framtíðarinn-
ar. í stað baráttunar fyr-
HVAÐ A AÐ
GERA VIÐ
SKÁLHOLT ?
E'YRIR nokkrum árum var
svo komið, að íslend-
ingum var tekið að blöskra
sú niðurlæging, sem Skál-
holtsstaður, hið forna bisk-
upssetur, var komið í. Þessi
staður var í mörg hundruð
ár andlegt höfuðból og
mennta- og menningarsetur.
En í lok 18. aldar var biskup-
inn fluttur þaðan og eftir
það hélt staðurinn stöðugt
áfram að grotna niður.
En viðreisn Skáíholts var
hafin og nú er svo komið, að
nú er þar risin myndarleg
dómkirkja og íbúðarhús.
Gamlir kofar hafa verið rifn-
ir niður og jafnaðir við
jörðu og staðurinn allur fegr
aður og snyrtur. Ætlan
þeirra manna, sem að end-
urreisn Skálholts stóðu, var
að þar yrði sett biskupssetur
að nýju.
En nú bregður svo við, að
enginn virðist vita, hvað við
Skálholt eigi að gera. Þegar
staðurinn hefur risið úr
öskustó niðurlægingarinnar,
virðist jafnvel íslenzka kirkj-
an vera í vandræðum með,
til hvers eigi að nota hann?
Þetta er í senn raunaleg og
furðuleg staðreynd. Biskups-
embættið er elzta og þjóð-
legasta embætti þjóðarinnar.
Sciga þess stendur djúpum
rótum í Skálholti. Ekkert
virðist eðlilegra en að bisk-
upinn taki sér ‘þar bólfestu
að ný'Vi. Biskupinn yfir ís-
landi a fyrst og fremst að
vera kirkjulegur höfðingi og
leiðtogi. Reisn embættis hans
og staða hans sjálfs yrði sízt
minni við það að hann hefði
aðsetur á einum sögufræg-
asta stað þjóðarinnar, fögru
og glæsilegu höfuðbóli í frjó-
sömustu byggðum landsins.
Vegur Reykjavíkur er í
engu skertur þótt biskupinn
flyttist í Skálholt. Hér situr
stjórn landsins og löggjafar-
HÉR BIRTAST myndir af þrem
ur forsprökkum í úppreisn her-
foringjanna í Alsír. Þeir eru tal
ið frá vinstri:
André Zeller, sem er elztur her
foringjanna og á að baki sér
samkoma, hér er miðstöð
mennta, vísinda og lista.
Reykjavík er hin óumdeilda
höfuðborg íslands. En Skál-
holt er mesta höfuðból ís-
lenzkrar kirkju. Seta bisk-
upsins yfir Islandi á þessu
höfuðbóli mundi varpa nýj-
um ljóma yfir embættið,
verða kirkjunni til sóma og
íslenzku þjóðánni allri virð-
ingarauki út á við og inná
við.
UPPREISNIN AÐ
FJARA ÚT
u]
PPREISNIN í Alsír virð-
ist vera að fjara út. Á-
hrif de Gaulle hafa enn
reynzt mikil og örlagarík.
Hinir frönsku hershöfðingjar
í Alsír hafa hlaupið á sig.
Fylgi þeirra var ekki eins
traust meðal franska hersins
og þeir gerðu ráð fyrir. Þeg-
ar til átaka kom, vildu
franskir hermenn í Alsír
ekki eiga á hættu að lenda
í styrjöld við franska heima-
herinn. Ríkisstjórn Frakk-
lands undir foryStu de
Gaulle hefur sýnt mikla
festu og þjóðin fylkti sér ein
huga um stefnu hennar.
Ekki er ennþá vitað, hverj-
ar afleiðingar þessi bylting-
artilraun í Alsír mun hafa.
Vel má vera að hún torveldi
eitthvað eða tefji að sam-
komulag náist milli Serkja
og frönsku stjórnarinnar. En
stefna de Gaulle í málinu
er hiklaus. Hann hefur gert
sér það ljóst, að Alsír verð-
ur ekki haldið frönsku. Þær
9 milljónir Serkja, sem land-
ið byggja, með tæplega einni
milljón Frakka, krefjast
sjálfsákvörðunarréttar eins
og aðrar nýlenduþjóðir
Afríku.
langan og frækilegan her-
mennskuferil. Hann var fram til
1956 yfirmaður franska herráðs-
ins og þá einn allra valdamesti
herforingi landsins. Það ár sagði
hann af sér til að mótmæla því,
að þá verandi stjórn Frakklands
vildi takmarka pólitísk áhrif hers
ins í Alsír.
í miðið er aðalforingi samsæris
ins Maurice Challe hershöfðingi.
Hann var á stríðsárunum eldheit
ur fylgismaður de Gaulles, er
þá var leiðtogi frjálsra Frakka.
De Gaulle gerði hann að yfir
manni franska hersins í Alsír
1959 og var þá litið svo á, að
hann væri sá hershöfðingi, sem
de Gaulle gæti bezt treyst. En
Challe varð brátt fyrir áhrifum
frá Raoul Salan undirmanni og
komst á þá skoðun að aldrei
mætti ofurselja frönsku landnem
ana í Alsír hinum serknesku þjóð
armeirihluta. Síðan hefur Challe
verið duglegur að undirbúa sam
særi gegn de Gaulle.
Þriðji maðurinn lengst til
hægri á myndinni er flughers-
höfðinginn Edmond Jouhaiud.
Hann er ekki eins frægur og hin
ir. Hann var yfirmaður franska
flughersins í Indó-Kína á síð-
ustu dögum stríðsins þar.
Eftir það fór hann til Alsír og
var gerður yfirmaður flughers
ins í bardaganum gegn serknesku
skæruliðunum.
Allir þessir þrír hershöfðingj
ar hafa gerzt landnemar í Alsír.
Allir hafa þeir farið með mikil1
völd í Alsír, en verið sviptir
þeim nýlega, vegna þess að de
Gaulle þóttist ekki geta treyst
þeim, vegna náins samstarfs við
ofstækisfulla landnema.,, Þótt
þeir misstu stöður sínar í hern
um, hafa þeir búið áfram í Alsír
og tekið þátt í pólitísku starfi
frönsku landnemanna þar.
Handritaírumvarpið
ekki lagt fram i gær
Einkaskeyti til Mbl.
frá Páli Jónssyni,
Kaupmannhöfn, 26. apríl
ÁKVEÐIÐ hefur verið að
fresta því til morguns, eða
jafnvel lengur, að leggja
fram frumvarp um handrita-
málið til umræðu í danska
þinginu. Hinsvegar var frum
varpið samþykkt á fundi ráð
herra hér í gær.
Yfirmaður stjórnmála- og
lagadeildar danska utanríkis-
ráðuneytisins, Erik Schram-
Nielsen, segir að tillaga Alfs
Ross prófessors um að vísa
handritamálinu til Alþjóða-
dómstólsins í Haag muni
hafa í för með sér töf máls-
ins, sem gæti orðið samskipt-
um Dana og íslendinga ó-
heillavænleg, þar sem ís-
lendingar hafa nú fengið lof-
orð um afhendingu einhverra
handrita þegar á afmæli Há-
skóla íslands.
Berlingske Tidende segir, að
fallist stjórnin á tillögur Ross,
muni það gefa til kynna vafa á
eignarrétti Dana og þá muni Dan
ir ekki geta gert hinn væntalega
samning um endanlega lausn
málsins. Blaðið telur nauðsyn-
legt að fresta afgreiðslu málsins
vegna tillögu prófessorsins. Það
segir, að stjórn Árnasafns sem sé
eigandi handritanna geti neitað
að afhenda þau og óskað eftir
því, að málið sé útkljáð af hæsta
rétti.
Forystumenn íhaldsflokksins
telja yfirleitt nauðsynlegt, að um
málið verði fjallað af hinum lög-
fróðustu mönnum áður en nokk-
uð óafturkallanlegt sé fram-
kvæmt.
Kristeligt Dagblad skrifar, að
íslendingar geri ekki lögfræði-
legar kröfur til handritanna og
séu ekki hikandi við að gefa
kvittun fyrir þeim. Þeir sem um
málið hafa rætt af hálfu íslend-
inga hafi haft þann skilning, að
eigi málið að leysast, verði það
sem gjöf Dana til íslendinga.
Fyrri íslenzkar ríkisstjórnir, seg-
ir blaðið, hafa talið, að fslending-
ar gætu sett fram lögfræðilegar
kröfur. Enn eru vafalaust ýms-
ir á íslandi, sem enn halda fram,
að lögfræðilegur grundvöllur
liggi fyrir kröfum fslendinga, en
stjórnarvöldin íslenzku líta mál-
ið ekki þeim augum.
Dagens Nyheder segir, að þess
megi vænta, að biturleika gæti
með íslendingum yfir því að fá
það afhent sem gjöf, sem þeir
telja sína eign.
Blaðið segir, að danska stjórn-
in komi þinginu nú í mikinn
vanda, því að lögfræðileg rök
gegn afhendingunni kunni að
verða túlkuð sem óvinátta í garð
íslendinga, sem einmitt njóti
álits og velvilja í Danmörku.