Morgunblaðið - 25.05.1961, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 25. mai 1961
MORGVNBLAÐIÐ
3
■M"

Á Ceylon héldu menn að vélarnar
fældu burt fiskinn

ÞESSA dagana er staddur hér
á landi einn þeirra íslendinga,
sem varið hafa tíma og kröft-
um til að bæta kjör manna og
vinnuskilyrði í fjarlægri
heimsálfu, þar sem atvinnu-
hættir eru enn á frumstigi.
Þessi maður er Einar Kvaran,
sonur Ragnars, og hálfbróðir
Ævars leikara. Hann var áð-
ur starfsmaður við síldarverk
smiðjur ríkisins á Siglufirði,
en síðan 1952 hefur hann starf
að á vegum Matvæla- Og land-
búnaðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna (FAO) á Ceylon.
Einar er kvæntur banda-
rískri konu, og eiga þau þrjá
syni, 15, 13 og 11 ára gamla,
sem allir stunda nám í bænum
Kodaikanal í Suður-Indlandi.
Eru þeir því fjarvistum við
foreldra sína mestan hluta
árs, en eiga þriggja mánaða
leyfi í október—janúar og
mánaðarleyfi í maí. Hafa þeir
jafnan mikla ánægju af að
heimsækja ísland, þó þeir
muni lítið eða ekkert eftir ár-
unum hér, áður en þeir fóru
austur, og tali ekki íslenzku.
• Aflinn sexfaldaðist
Þegar fréttamaður Morgun-
blaðsins innti Einar eftir störf
um hans á Ceylon, kvaðst
hann einkum aðstoða ríkis-
stjórnina við að koma upp
smábátaflota til fiskveiða. f
upphafi var unnið að því að
setja vélar í seglbáta, en síðan
hefur verið lögð megináherzla
á að smíða minni vélbáta sem
þykja mjög hentugir til fisk-
veiða. Eru þeir flestir smíðað-
ir með lánsfé frá ríkinu, og
eru nú komnir á sjötta hundr
að slíkir bátar. Uni 75%
þeirra eru í eigu einstaklinga,
en afganginn eiga ýmis sam-
tök. Stjórnin hefur gert 10
ára áætlun þar sem gert er
ráð fyrir smíði 10.000 smábáta
auk nokkurra stærri.
Einar kvað smábátana reyn
ast miklu betur en hina hefð-
bundnu seglbáta. Aflinn er
allt að sex sinnum meiri, og
nettótekjur fiskimannanna
þrisvar til fjórum sinnum
meiri en áður var. Aðalstarf
Einars er val og niðursetning
á vélum í þessa báta, og til
skamms tíma hélt hann enn-
fremur tveggja vikna nám-
skeið til að kenna fiskimönn-
unum meðferð og viðgerð á
vélum. Hefur hann alls haldið
um 30 slík námskeið, en nú
hefur Ceylonbúi tekið við því
starfi.
• íslendingar á Ceylon
Einar kvað mjög ánægju-
legt að vinna með fiskimönn-
um á Ceylon. Þeir væru þjál-
ir, námfúsir og furðulega fljót
ir að læra. Almenn menntun
er á hærra stigi á Ceylon en í
Indlandi. Þar eru um 85%
íbúanna læsir og skrifandi,
svo áð segja allir sem eru
undir fertugsaldri. Meðal sjó-
manna eru aðeins elztu menn
óskrifandi. Einar hefur kennt
mönnum af báðum helztu
þjóðflokkum landsins, en þeir
eru Sinhalar og Tamilar.
Þegar Einar var spurður um
aðra fslendinga þar austurfrá,
kvað hann Guðjón Illugason
einnig vera á Ceylon á vegum
FAO. Hann hefur önnur verk-
efni, fæst einkum við að
kenna þarlendum nýjar veiði-
aðferðir og meðferð veiðar-
færa, Og þá fyrst og fremst
Rætt við Einar Kvaran sem kenn-
ir Ceylonbuum meðferð véla
nælonneta. Á undan Guðjóni
hafði Jón Sæmundsson á
hendi þetta sama starf. Einar
kvaðst lítið hafa saman við
Guðjón að sælda í daglegum
störfum, en þeir hittast oft á
ráðstefnum.
Sérfræðingar FAO eru ráðn
ir til tveggja ára í senn, og
hefur Einar verið ráðinn til
ársloka 1962. Hvað þá tekur
við, veit hann ekki, en býst
við að verða á Ceylon nokkur
ái>- í viðbót. Hann kvað lofts-
lagið á eynni vera sérlega
gott, hitinn er nokkuð jafn
allt árið, kringum 30 gráður
á Celcius, en rakinn er á stund
um óþægilegur. Regntímabilið
var hægt að setja utanborðs-
mótora.
# Eta nýjan hákarl
Fiskurinn sem veiðist við
CeylOn er okkur íslendingum
að mestu framandi. Þó veiðist
þar nokkuð af smásíld og
sardínum. Þá eru þar margar
tegundir sem eru eitthvað í
ætt við karfa. En mest er
veitt af ýmiskonar markríl-
tegundum og túnfiski og svo
hákarli, en margar tegundir
hans eru ágætar til matar, þó
sumar séu óætar. Ceylon-búar
borða hákarlinn glænýjan.
Einar sagði að það hefði víð
ast hvar verið erfitt að fá
Einar Kvaran ásamt bandarískri eiginkonu sinni og þrem sonum.
á vesturströndinni er frá maí
fram í júlí eða ágúst, og í
desember koma oft rigningar
sem valdið geta miklum flóð-
um og tjóni. Síðasta stórflóðið
átti sér stað 1957. Annars
komast Evrópubúar upp í fjöll
in öðru hverju, en þar er lofts-
lagið dásamlegt, segir Einar.
• Holir trjábolir
'Fiskur er dýr á Ceylon, með
alverð um 4 krónur pundið,
en hæsta verð kringum 12 kr.
pundið. Þetta stafar m. a. af
því að ekki er sérlega mikið
af fiski við Ceylon. Er mikið
flutt inn frá Indlandi eða
kringum 75%. Ceylon-búar
sjálfir framleiða aðeins 40—
50.000 tonn, og hefur sú fram-
leiðsla aukizt um helming á
síðasta áratugi. Á Ceylon er
allmikið um grænmetisæ'tur,
en hinsvegar neyta margir,
sem ekki borða kjöt, fisks
og annarra sjávarafurða.
Við Ceylon er lítið af grunn
miðum, hafið dýpkar snögg-
lega 10—12 mílur frá landi.
Til skamms tíma voru fiski-
bátarnir holir trjábolir með
hliðarbol til að halda jafn-
vægi. Þetta voru ágætis segl-
skip, en vandmeðfarin í hvass
virði, mjög erfitt að venda
þeim. Einnig voru mikið not,-
aðir flekar bundnir saman úr
trjábolum. Á þessa farkosti
fiskimennina á Ceylon til að
venjast vélum í bátum sínum,
því þeir þóttust vissir um að
þær fældu fiskinn burt. Var
það því vani þeirra að slökkva
á vélinni þegar klukkutíma
stím var til stefnu á miðin og
láta seglin bera sig síðasta
spölinn. Einu sinni þegar
þannig stóð á, hvessti skyndi-
lega og þeir neyddust til að
nota vélina. Þrátt fyrir það
fengu þeir ágætan afla, og
upp frá því var ekki minnzt á
að nota seglin síðasta klukku-
tímann á þeim slóðum.
• Ósamstæð þjóð
Þegar fréttamaðurinn spurði
Einar um pólitískt ástand á
Ceylon, vildi hann sem minnst
um það ræða, þar sem hann
væri í þjónustu alþjóðastófn-
unar sem væri samningsbund-
in ríkisstjórninni. Hins vegar
sagði hann undan og ofan af.
almennu ástandi í landinu.
íbúarnir eru um 10 milljónir.
Af þeim eru 6% milljón Sin-
halar sem eru mestmegnis
Búddhatrúar og tala þjóð-
tungu eyjarinnar, sinhala. Um
2 milljónir eru Tamilar, komn
ir frá Suður-Indlandi. Þeir
eru hindúar og tala tamil. Þá
er um hálf milljón Múhameðs
trúarmanna og tæp milljón
kristinna manna, sem eru
bæði innfæddir og af evrópsk-
um uppruria, einkum hollenzk I
um. Þeir síðast nefndu, svo-
kallaðir „burghers", eru um '
30.000 og hafa á síðustu árum
flutzt í stórhópum til Ástral-
íu, Nýja-Sjálands og Kanada.
• Mislangar vikur
Síðan um síðustu áramót
hefur sinhala verið hið opin-
bera ríkismál, en enska er
enn notuð víða, bæði í blÖðum
(það eru 4 ensk blöð í Colom-
bo) og á þingi. Þingmönnum
Tamila er einnig heimilt að
tala sína eigin tungu á þingi.
Þingið er í tveim deildum.
Fulltrúadeildin er kosin í al-
mennum kosningum, en öld-
ungadeildin er útnefnd af rík-
isstjórninni. Forsætisráðherr-
ann, frú Bandaranaike, er í
öldungadeildinni og þannig
ekki kjörin í kosningum.
Á Ceylon er engin ríkistrú
og öll trúarbrögð jafnrétthá.
Hins vegar heldur hver trú-
flokkur sína helgidaga hátíð-
í
lega. Búddhatrúarmenn hafa
t. d. sitt eigið tímatal og hjá
þeim fylgja helgidagar tungli,
þannig að vikurnar eru mis-
langar, 7 eða 8 dagar. Ríkis-
rekstur og allt opinbert líf
miðast þó við vestrænt tíma-
tal. í ríkinu eru milli 18 og
20 lögskipaðir helgidagar sem
skiptast milli hinna ýmsu trú-
arbragða.
Stjórnmálaflokkar skiptast
nokkuð eftir tungumálum.
Tveir stærstu flokkarnir eru
Sinhala-flokkar, annar er
íhaldsflokkur, en hinn frjáls-
lyndur. í landinu eru þrír litl-
ir róttækir flokkar, einn á
Moskvulínunni, en tveir
kenndir við Trotsky.
• Ólöglegur innflutníngur
Nokkur brögð hafa verið að
ólöglegum innflutningi Tam-
ila frá Suður-Indlandi síðustu
árin. Þegar landið varð sjálf-
stætt unnu um milljón Tamil-
ar frá Suður-Indlandi í te-
görðunum á Ceylon og hafa
þeir ílenzt. Auk þess koma
svo nokkrir tugir þúsunda
Tamila árlega yfir sundið og
setjast að á eynni án vitund-
ar eða vilja yfirvaldanna. Hef
ur þetta bæði valdið ýmsum
vandamálum og pólitískum
viðsjám.
Einar kvað furðumarga
Framh. á bls. 23

STAKSTEIIVAR
Orðaleikur Austra
Magnús Kjartansson, ritstjórl
Þjóðviljans, bregður á orðaleik
í gær, enda maðurinn orðhagur,
sem alkunna er. Hann gerir að
umtalsefm niðurröðun orða rétt
eins og hann fengist við samn-
ingu orðabókar. Tilefnið eru
geggjunarskrif Einars Olgeirs-
sonar, þar sem hann líkti rit- .
stjóra Morgunblaðsins við fjölda
morðingjann Eichmanrr. Magnús
Kjartansson segir hinsvegar, að
ritstjóranum hafi verið líkt við
Göbbels sáluga. Má til sanns veg
ar færa, að það hafi líka verið
gert. En til þess að komast að
hinni fróðlegu niðurstöðu verð-
ur orðabókarmaðurinn að lýsa
því yfir að langur vegur hafi ver
ið frá Göbbels til Gyðinrga-
morða. Er það nýstárleg kenn-
ing hér á Iandii, sem Magnús
Kjartanfison er vonandi einn um
fyrir utan þá ef til vill nýnazist-
ana.
Vel mælt
I Tímanum í gær birtist rit-
stjórnargrein, er nefnist „Dönsk
aðvörun“. Hún hljóðar á þessa
leið:
„Nýlega er lokið í Danmörku
stærstu verkföllum, sem þar
hafa orðið um langt skeið. Þau
hafa valdið dönsku þjóðinni ó-
hemjutjóni.
Fyrst var búizt við að þessl
verkföll mundu aðeins standa
örfáa daga, því að heldur lítið
bar á milli. Það reyndist hins
vegar erfit-t að jafna þennan á-
greining eftir að verkföllin voru
hafin og kapp hlaupið í báða
aðila. Verkföllin stóðu því vik-
um saman.
Þetta ætti að vera hvatning
um að ekkert yrði látið ógert til
þess að leysa kaupdeilurnar hér,
án þess að til verkfalls þyrfti að
koma.“
Undir þessi orð Tímans vill
Morgunblaðið taka. Hinsvegar
eru heldur óraunhæfar tillögurn
ar, sem Framsóknarmenn hafa
um það, hvernig þessu verði til
leiðar komið. Er þar lögð á það
áherzla að ríkisvaldið eigi að á-
kveða lausn deilurrnar andstætt
viðteknum venjum um samnings
frelsi launþega og vinnuveit-
enda. Að öðru leyti er talið að
vaxtalækkun mundi geta komið
í veg fyrir verkfall. Um síðustu
áramót voru vextir lækkaðir um
2% og ekki var vart við að drægl
úr árásum Tímans á ríkisstjóm-
ina við þá ákvörðun. Hitt er
líka athyglisvert að Danir hafa
einmitt hækkað vextina í kjöl-
far vitmudeilnanna þar í landi.
Góð tillaffa
I ritstjómargrein í Alþýðu-
blaðinu í gær er bent á, að auka
þurfi trjágróður í höfuðborginni,
þar sem umhverfi bæjarins sé
yfirleitt hrjóstrugt. Trjágróður
þurfi nokkuð langan tíma áður
en menn fá.i notið hans og því
segir Alþýðublaðið að planta
ætti 10.000 trjám í Klambratúni:
„Vilja ekki einhverjar stofnan-
ir í bænum gefa trén og félög
gróðursetja þau í sjálfboða-
vinnu?“
Þetta er góð tillaga og kemur
líka mjög vel heim við það að
bæjarráð hefur ákveðið. að þeg-
ar skuli ganga frá skipulagi túns
ins. Væri gaman ef þessi tillaga
yrði komin í framkvæmd á 175
ára afmæli bæjarins í ágúst.