Morgunblaðið - 17.06.1961, Blaðsíða 13

12
MORGUNBLAÐ1Ð
Laugar’dagUr 17. Juní 1961
Laugardagur 17. Júní 1961
MORGUNBLAÐ1Ð
13
mtlJlðMfr
Utg.: H.f. Arvakur. Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
. Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalotræti 6.
Auglýsingar og afgieiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
„ÞAGNIÐ, DÆGUR-
ÞRAS OG RlGUR!“
„HANN hafði gagn íslands eitt fyrir augum“, segir Valtýr
Guðmundsson, er hann ræðir um Jón Sigurðsson, forseta.
En það eitt hefði ekki nægt til þess að Jón forseti yrði
þjóðhetja íslendinga, að afmælisdagur hans yrði þjóðhátíð-
ardagur og öll börn landsins elskuðu hann. Það var mann-
dómurinn, stefnufestan, rökhyggjan og forsjálnin, sem
gerðu orð Jóns Sigurðssonar að þeim lögum, sem lands-
menn allir sameinuðust um að byggja á réttargrundvöllinn
undir sjálfstæði landsins. •
Á 150 ára afmæli Jóns Sigurðssonar hlýtur öll íslenzka
þjóðin að hugsa til hans með virðingu og þakklæti. En
við ættum þá jafnframt að minnast þess, að hann hafði
gagn íslands eitt fyrir augum. Við ættum að reyna að
tileinka okkur hugarfar foringjans, sem leiddi þjóð okkar
fram til sigurs og varðaði veginn frá örbirgð til velsældar.
Því miður er ekki eins bjart yfir þessum degi og vera
ætti. Ber þar tvennt til. Annars vegar innbyrðis deilur ís-
lendinga, sem eru svo harðvítugar og heimskulegar, að
mönnum er jafnvel látil haldast uppi að eyðileggja 17. júní,
og það á sjálfu 150 ára afmæli Jóns Sigurðssonar forseta.
Hins vegar fáum við íslendingar ekki ráðið því, að í
dag skuli ekki hafa tekizt að ryðja að fullu og öllu úr
vegi hindrunum fyrir eðlilegum og fölskvalausum
samskiptum dönsku og íslenzku þjóðarinnar. Fregnir af
því, hvernig frestað var afhendingu handritanna á síðustu
stundu vöktu þjóðarsorg á íslandi, en ekki reiði í garð
Dana. Vináttan milli þessara frændþjóða er djúp og ein-
læg. Og íslendingar vita að danska þjóðin mun færa þeim
þessa þjóðardýrgripi. Við getum beðið, við höfum beðið
lengur. í dag hugsum við með hlýju þeli til allra
þeirra Dana, sem hafa skilið að handritamálið verður að-
eins til lykta leitt á einn veg. Við höfum þá trú, sem grund-
völluð er á ummælum þeirra sem skrifuðu nöfn sín undir
frestunarbeiðnina, að frestunarmenn muni standa með öðr-
um samlöndum sínum, þegar að því kemur að frændþjóð-
irnar sameinast í gagnkvæmum virðingar og vinarhug á
þeim stóra degi, þegar handritin koma heim til íslands.
í dag minnumst við einnig hálfrar aldar afmælis Há-
skóla íslands, þeirrar stofnunar, sem alhliða framfarir í
landinu hafa hvað mest byggzt á, stofnunarinnar sem mest
hefur ræktað víðsýni og þekkingu með æskulýðnum.
Rétt er það sem rektor Menntaskólans sagði er hann
kvaddi nýstúdenta, að útgjöld til menntamála eru arðvæn-
legasta fjárfestingin. Háskóla íslands verður að efla og-
styrkja, þá heitstrengingu á þjóðin einmitt að vinna í dag.
En mestu varðar þó, að við tileinkum okkur hugarfar
Jóns Sigurðssonar og baráttuaðferðir, svo að sjálfstæðisins
verði gætt og fram verði sótt til nýrra sigra, ekki sízt í
ménntamálum. Á aidarafmæli Jóns Sigurðssonar orti
Hannes Hafstein ljóð, sem birtist í ísafold. Það á erindi
við okkur í dag:
„Þagnið, dægurþras og rígur!
Þokið meðan til vor flýgur
örninn mær, sem aldrei hnígur
íslenzkt meðan lifir blóð:
minning kappans, mest sem vakti
. manndáð lýðs og sundrung hrakti,
fornar slóðir frelsis rakti,
fann og ruddi brautir þjóð“.
UM JÓN Sigurðsson hefur
margt og mikið verið ritað.
Sagnfræðingar og stjórn-
málamenn hafa metið og
endurmetið hlutverk hans
í Islandssögunni og þeir,
sem þekktu hann persónu-
lega, hafa margir hverjir
skrásett minningar sínar
um hann. Til fróðleiks
verða hér birtar glefsur úr
ummælum ýmissa manna
um Jón Sigurðsson.
Faðir hans,
síra Sigurður Jónsson
á Rafnseyri:
„Vel skarpur".
(Húsvitjunarskrá 1827)
%
Ágúst H. Bjarnason,
prófessor:
„í 8. árg. Félagsritanna 1848
reit Jón Sigurðsson Hugvekju
til Islendinga. Er það að lík-
indum langmerkasta og af-
drifaríkasta stjórnmálarit-
gjörðin, er samin hefir verið
á íslenzka tungu. enda kom
hún oss íslendingum í fullan
skilning um afstöðu vora til
Dana og hefir afmarkað
stjórnmálaferil vorn gagnvart
þeim allt til þessa og jafnvel
1-engra fram....
Leggur hann oss þar á
hug og hjarta þrjú ár-
töl er hann ætlar oss að
muna — fyrri uppgjöf vora,
er vér játuðumst undir Nor-
egskonunga 1262, eftir að vér
höfðum verið sjálfra vor um
333 vetur, eða ef talið er frá
fundi landsins, um nærfellt 4
aldir; síðari uppgjöf vora, er
vér létum flekast til að' gefa
öll vor fornu landsréttindi
upp við einvaldskonung Dana
1662, og loks 1848, er einvalds-
konungurinn afsalaði sér aft-
ui- réttindunum í hendur
þegna sinna. Þá voru vegamót
í sögu vorri og mikið lán, að
vér skyldum eignast annan
eii.s leiðsögumann og Jón Sig-
urðsson. Hann benti oss á leið
þá sem lá til þess, að vér
fengum aftur full yfirráð yfir
öllum málum vorum 70 árum
síðar, 1918, og leið þá, er á að
færa oss endurheimt alls þess,
er vér höfum misst, í síðasta
lagi 1962“.
(Úr grein í Vöku 1927)
ispróf; en hefði hann tekið
það og orðið embættismaður,
hefði hann ómögulaga getað
leyst þau vísindaleg verk af
hendi, sem hann g_erði Það
var því gott fyrir ísland og
vísindin, að hann tók eigi
embættispróf....
....Jón Sigurðsson hefir af
kastað ótrúlega miklu, svo
miklu, að oss, sem vinnum lít-
ið, getur varla skilizt, hvernig
hann með öllum sínum frátöf-
um hefir getað leyst svo mikið
af hendi....
En nú kynni einhver að
sPyrja: Er það, sem hann hef-
ir starfað, jafnvel vandað,
sem það var mikið að vöxt-
um? Já! Jón Sigurðsson var
einhver hinn vandvirkasti
maður. Um það bera öll verk
hans vitni. Hann ritaði ágæta
hönd, og eins og hann var
fljótur að rita, eins var hönd-
in skýr og greinileg. Prófarkir
las hann allra manna bezt og
eru þær bækur, sem hann hef-
ir lesið prófarkir á, sérlega
vandaðar að því leyti. Hann
hafði óvenjulega skarpa sjón
og las jafnvel máðar skinn-
bækur jafnfljótt sem aðrir
lesa prent, og sjaldan mun út
af því bera, að hann hefir
lesið þær rétt....
Jón Sigurðsson tók aldrei
að sér nokkurt bóklegt verk,
er hann hafði eigi næga kunn-
áttu til að framkvæma....
Það hefir sumum öðrum
fræðimönnum orðið á, að
koma fram með ágizkanir,
gleyma síðan, að það vóru
ágizkanir, og reisa svo ofan á
þær heila bygging, sem öll
hrynur, er undirstöðunni er
kippt undan henni. Þetta hef-
ir eigi hent Jón Sigurðsson
.... Fróðleikur hans í henni
(:sögu íslands) var og óvið-
jafnanlegur og svo sem ég
ætla, að enginn íslendingur
hafi verið jafnfróður í henni
frá upphafi hennar fram til
hins síðasta tírna, svo hygg ég,
að enginn einstakur maður
hafi unnið jafnmikið fyrir
hana sem hann, og að hann
hafi gert meira fyrir sögu fs-
lands en þeir þrír saman, Jón
Halldórsson, Finnur Jónsson
og Hannes Finnsson, og á þó
ísland þessum þremur ágætis-
mönnum mikið að þakka í
þessu tilliti“.
(Úr grein í Tímariti Hins
íslenzka bókmenntafélags
1882)
ÞAIMINII
athugun, og margir létu sér
nægja að sökkva sér niður í
angurblíðar endurminningar
um löngu liðnar tíðir.
En þegar þannig stóð á, þá
tók Jón Sigurðsson við og
beindi hinni óljósu þrá í
ákveðna átt. Hann kom mönn
um til að snúa huga sínum að
ákveðnu takmarki og leggja
eigi árar í bát fyrr en því tak-
marki væri náð, eða að
minnsta kosti leiðin opnuð að
því.
Minning Jóns Sigurðssonar
er og verður um allan aldur
tengd við baráttuna fyrir
rétti hinnar íslenzku þjóðar
til sjálfsforræðis, en eigi má
þó gleyma öllu því mikla og
marga, sem hann vann að öðr
um framfaramálum þjóðar
vorrar“.
(Úr ræðu, sem síra Eirík-
ur flutti í samsæti, er
haldið var í „Hótel
Reykjavík" á aldaraf-
mæli Jóns Sigurðssonar)
Dr. Jón Þorkelsson,
rektor:
„Líf Jóns Sigurðssonar
varð að vísu erfiðara af því,
að hann eigi tók neitt embætt-
Síra Eiríkur Briem,
docent:
„í mannkynssögunni sjáum
vér mörg dæmi þess, að risið
hafa upp einstakir menn með
svo miklum yfirburðum, að
þeir hafa getað breytt hugsun
arhætti og högum heilla
þjóða.
Meðal slíkra mikilmenna
var Jón Sigurðsson. Fyrir
áhrif hans varð hin mesta
breyting á hugsunarhætti og
högum hinnar íslenzku þjóð-
ar.
Áður en hann kom til sög-
unnar, var að vísu hjá nokkr-
um mönnum farin að koma
fram ýmiss konar framsóknar
viðleitni; það var eins og far-
in væri að koma ólga í blóðið;
menn vildu gera eitthvað, en
vissu eiginlega ekki hvað. Hjá
sumum réðu meira ákafar til-
finningar en rólev íhucam aa

ÞORVALDUR Thoroddsen skýr- i
ir írá því í Minningabók sinni,
að á fyrri árum sínum hafi
þau hjónin Jón Sigurðsson og
Ingibjörg Einarsdóttir oftast
verið kölluð herra og frú Sivert
sen, a. m. k. bæði í Reykjavík
og Kaupmannahöfn. 'Á þeim
tímum var það tízka að færa
íslenzk nöfn „heldri manna“
hérlendra í danskan búning, og
breyttist „Sigurðsson“ þá venju
Iegast í „Sivertsen" eða Sívert-
sen“.
Þess má og geta, að á fyrri
Hafnarárum sínum ritaði Jón
nafn sitt John Sivertsen eða
einungis J. Sivertsen.
drengskaparlund og ósér-
plægni, sem gerir á síðan bar-
áttu hans svo farsæla landi og
lýð og skipar honum um ó-
komnar aldir í öndvegissess-
inn meðal íslenzkra þjóðmær-
inga“.
(Skírnir 1911)
Klemens Jónsson,
landritari:
„1 öllum þeim málum, sem
að framan hafa nefnd verið,
hafði Jón fylgi alls þorra Þjóð
kjörinna þingmanna og svo að
segja allrar þjóðarinnar, en
nú skal að lokum drepið á
eitt mál, er hann fylgdi fram
með sama kjarki og óbifandi
sannfæringu sem öðrum mál-
um, og hafði þó nálega alla
þjóðina á móti sér, það er
kláðamálið. Árið 1856 kom
upp fjárkláði á Suðurlandi, og
var mjög um það deilt, hvort
hann væri útlendur, stafaði
frá 4 enskum lömbum, er flutt
höfðu verið hingað haustið áð
ur, eða innlendur, og væri
blátt áfram gamli kláðinn frá
1770, sem reyndar var þá tal-
inn upprættur með niður-
skurði, en hafði þó alltaf ver-
ið hér í landi, þó vægur væri.
Um þetta lítilfjörlega atriði
Jón S
Þorleifur H. Bjarnason,
yfirkennari:
„Annars vegar tókst hon-
um að fylkja íslendingum í
Höfn um eðlilegar kröfur
byggðar á íslenzku þjóðerni,
íslenzkri tungu og íslenzkum
staðháttum, en hins vegar að
gera mikils megandi, frjáls-
lynda og réttsýna danska full-
trúa að formælendum þess-
ara krafna á dönsku fulltrúa-
þingi....
í fyrstu afskiptum Jóns Sig-
urðssonar af landsmálum
gætir þegar mjög þeirra aðal-
einkenna, sem einkenna flest
stórmenni sögunnar; djúp-
særra vitsmuna, þreks og
staðfestu. Sjálfur mat hann
þrek og staðfestu framar öllu
og má í því sambandi minna
á hin afareinkennilegu og
eftirtektarverðu ummæli
hans í fyrrnefndu bréfi: „Er
það meining mín, að hvort
það er ég eða aðrir, sem eru
sannfærðir um einn hlut, og
vilja að honum verði fram-
gengt, þá vil ég þeir gjöri allt
hvað í þeirra valdi stendur,
og leyfilegt er, til að koma
honum fram, og sá sem
minnst forsómar í þessu til-
liti, þann virði ég mest“. Með
þessum orðum hefir Jón Sig-
urðsson gripið ósjálfrátt á að-
allyndiseinkunn sinni. Hún
markaði öll afskipti hans af
landsmálum, vísindastþrf
hans og í stuttu máli allt hans
líf. Það er þessi þrautseigja
og staðfesta, samfara fágætri
urðu svo harðar rimmur að
furðu sætir, og jafnvel vitna-
leiðslur; en hitt var verra, að
þessi vágestur var kominn,
hvort sem hann var innlendur
eða útlendur, og að það var
brýnasta þörf á, að yfirstíga
hann sem fyrst. Ráð til þessa
voru einungis tvenn: lækning
eða niðurskurður. Amtmenn-
irnir norðan og vestan hneigð
ust að niðurskurði, og þeim
fylgdi nálega öll alþýða að
máli, en s.tjórnin hélt fram
lækningum, og þeirri skoðun
fylgdi Jón Sigurðsson, Hjalta-
lín landlæknir og nokkrir
fleiri málsmetandi menn, en
þó sárfáir....
Líklega hafa aldrei verið
eins miklar æsingar í landinu
sem á kláðaárunum, er þá
fóru í hönd. Ofsinn var svo
mikill, að niðurskurðarmenn
beittu bæði hótunum og of-
beldi við þá fáu menn, sem
vildu reyna að lækna eða
kveinkuðu sér við að skera
niður heilbrigt féð; lækning-
arnar voru kallaðar kák, og
það var almenn trú þá, að
kláðinn yrði alls ekki læknað-
ur; eina ráðið væri niður-
skurður og fyrirskurður, sam-
fara vörðum, er hindruðu, að
nokkur kind á veiku eða
grunuðu svæðunum slyppi
inn á heilbrigðu svæðin. Jón
Sigurðsson var svo reiður við
landa sína út af skoðun þeirra
í þessu máli, að hann sagði
1858: „Ég er blóðrauöur út
undir eyru af að sjá til ykkar
tur hiucca u«a aA tnuÆiir oratí
Aftur heyrði ég föður minn
stundum á það minnast, að
Jón væri búinn að gleyma
vetrinum íslenzka og vorhret-
unum. 'Hann teldi það allt ó-
mennsku, hve smátt og seint
gengi. Sæi bara landið í sum-
ardýrðinni....
Annars kom lítið atvik fyr-
ir mig í kynningu minni við
Jón skömmu eftir að ég kom
til Hafnar. Það var á fyrsta.
Bókmenntafélagsfundinum,
sem ég var á. Gestur Pálsson
var þá við háskólann, efna-
laus og illa staddur að vanda,
og fékk hann fylgi okkar
yngri manna allmargra til að
ná Skírnis-ritun næsta ár.
Eitthvað varð það hljóðbært
rétt fyrir fundinn og mun
Eiríkur vísiprófastur Jónsson,
sem þá hafði ritað Skírni um
hríð, látið Jón vita af og leit-
að trausts og halds hjá hon-
um. Var Jón eigi síður illa
við þennan samblástur og
vildi engin mannaskipti hafa.
Eigi kann ég nú gjörla frá að
segja og líklega ber gjörða-
bókin engar menjar þess, en
einhverju harðrétti þóttumst
vér beittir af forsetanum, er
vér höfðum eigi okkar mann
fram. Jón lýsti Eirík réttkjör-
inn Skírnis-ritara til næsta
5ss
varla fyrlr guði og samvizku
sinni beðið um löggjafarvald
handa slíkum mönnum“. —
Lækningum var samt beitt í
Suðuramtinu en þær unnu lít-
ið á, aðallega vegna mótþróa
manna, svo kláðinn magnað-
ist alltaf meir og meir, og því
meiri varð æsingurinn. Rak
þá loks að því, að konungur
skipaði tvo erindreka hingað
upp með fullveldi til að fram-
kvæma lækningar á þann
hátt, sem hagkvæmast þætti;
var Jón Sigurðsson skipaður
annar erindisrekinn, og er um
boðsskráin dagsett 27. maí
1859....
Af þessu er það Ijóst, að það
var síður en eigi þægileg
staða, sem Jón þá var í sem
konunglegur erindisreki,
staða sem aldrei hefir verið
þokkasæl hér á landi og
þurfa þar á ofan að halda
fram skoðun í mesta velferð-
armáli þjóðarinnar, sem var
alveg gagnstæð vilja allrar
alþýðu, þjóðarviljanum, sem
Jón Sigurðsson áður hafði svo
oft borið fyrir sig. Honum
hlýtur oft að hafa verið heitt
innanbrjósts þá um sumarið;
honum var brugðið um, að
hann metti nú einkis tillögur
og atkvæði alþingis og ann-
arra beztu manna í landinu;
honum var líkt við Gissur
jarl; það var gefið í skyn, að
hann hefði selt sig og sann-
færingu sína fyrir riddara-
kross, er hann hafði þá nýlega
fengið; hann var kallaður
leiguþjónn stjórnarinnar, föð-
urlandssvikari o. s. frv. og níð
vísum rigndi niður yfir hann.
Þrátt fyrir allt þetta veik Jón
Sigurðsson ekki eina hárs-
breidd frá skoðunum sínum“.
(Skírnir 1911)
Þórhallur Bjarnarson,
biskup:
„Man ég það gjörla, hvern-
ig í mér festust upp úr ein-
hverjum slíkum samræðum,
þar sem ég hefi setið hljóður
í horni, þau ályktarorð föður
míns, að það væri brýn skyldá
að fylgja drengilega og hik-
laust slíkum foringja sem
Jóni, þó að á milli bæri um
öil.f oÁa annaÁ
IR A
Björn M. Ólsen,
prófessor:
„Jón Sigurðsson var enn í
fullu fjöri um þessar mundir
og bar ægishjálm yfir alla ís-
lendinga í Kaupmannahöfn.
Við hinir ungu menn trúðum
beinlínis á hann og flykktumst
undir merki hans með eld-
móði æskunnar. Af þyí leiddi
auðvitað að við lögðum fæð
árs. Þá varð ég til þess að
koma með nokkrar fyrirspurn
ir um þetta og sýna fram á
misfellurnar, er við þóttumst
finna, en því var heldur
þunglega tekið. Jóni gamla
sinnaðist bara, hreytti hann
einhverju úr sér. og man ég
að hann þúaði mig, blessaður
karlinn. Tók enginn í þetta
með mér og féll það svo nið-
ur. Þegar út á götuna kom,
var klappað á öxlina á mér,
og var þar kominn Sigurður
L. Jónasson, er varð forseti
Bókmenntafélagsdeildarinnar
eftir Jón látinn. Ég þykist
muna orðrétt það sem hann
sagði við mig — og svipinn
með: „Ég þarf að segja yður
það, ungi maður, að við erurn
ekki vanir því hérna að
standa uppi í hárinu á for-
seta“....
Harður var Jón oft í dóm-
um sínum um landa sína.
Heyrði ég hann sérstaklega
kvarta undan uppburðarleys-
inu og óeinlægninni: „Þeir
segðu ekki meiningu sína
nema fullir eða reiðir“. —
Vel skar úr í sögudómum hjá
honum, elskaði hann bæði og
hataði af hraustri lund. Fast-
ur var hann á því, heyrði ég
eitt kvöld, að Hákon gamli,
eins og hann kvað nú, hefði
látið byrla Þórði kakala eit-
ur. Aftur var Jón mjög orð-
var í garð andstæðinga sinna.
En fljótt mátti heyra af tali
frú Ingibjargar, ef forseta var
kalt til manns“.
(Skírnir 1911)
á þá menn, sem höfðu barizt
á móti honum, t.d. Gísla
Brynjólfsson. Jón sýndi okk-
ur líka einstaka góðvild og
hjálpfýsi, ef á lá, og gestrisni
hans við íslendinga var fram-
úrskarandi. Hann hafði opið
hús, að mig minnir einu sinni
í viku, á miðvikudagskvöld-
um, ef ég man rétt.og var þá
oftast fjölmennt hjá ITonum af
Íslendingum, einkum þó hin-
um yngri mönnum....“
(Skírnir 1911)
Jón Ólafsson,
alþingism. og ritstjóri:
„Þetta vor munu frelsis-
hreyfingar hafa orðið geist-
astar og æsingar hvað mestar,
sem ég man eftir á þessu
landi. Þá mátti ekki aðrar
kröfur heyra nefndar á Þing-
vallafundi, heldur en persónu
samband, og í ræðum nokk-
urra manna var jafnvel þung
skilnaðar-undiralda, sem gaus
upp úr hjá sumum. Jón Sig-
urðsson tók til máls, þá er
gauragangurinn hafði glumið
nokkra stund; honum var
þungt niðri fyrir og vítti
flónskuhátt og barnaskap
fundarins með hörðum orð-
um og miklum alvöruþunga.
Honum var gramt í geði og
brýndi fyrir mönnum, að þeir
væru að gera tilraun til að
spilla öllum árangri af bar-
áttunni fyrir þeim réttindum,
væri gagnstætt sannfæringu
sinni“.
(Skírnir 1911)
Indriði Einarsson,
rithöfundur:
„Ef stúdent, sem var kunn-
ur íorseta, mætti honum ein-
urn á götunum, þá stakk for-
seti oft hendinni undir arm
honum, sneri honum við og
mælti: „Þér hafið ekkert að
gjöra, gangið þér með mér“.
Enginn okkar mundi hafa
skorazt undan þeim heiðri,
þót-t hann hefði haft mfkið að
gera sem gat komið fyrir að
við hefðum. Ég varð oftar en
einu sinni fyrir þessum heiðri.
Einu sinni þurfti forseti að
kaupa regnhlíf, þegar hann
mætti mér, og áleit að ég væri
nú einmitt maðurinn til að
vísa sér á góðgn stað. Ég hélt
að staðurinn mundi vera á
Austurgötu, og þar fórum við
inn. Stúlkan fyrir innan búð-
arborðið lagði 5 eða 6 regn-
hlííar á borðið. Forseti spurði
um verðið, það var 7 eða 8
krónur, ég sá að honum líkaði
lítt regnhlíf með því verði, og
fyrirlitningin fyrir 8 krónu
sem vér værum færir um að
hagnýta oss, með barnalegum
loftköstulum og heimskulegu
óvitaflani. Það sljákkaði að
vísu nokkuð í fundinum við
orð hans, og enginn man ég
til að dirfðist að andmæla hon
um beinlínis. En ályktanir
voru þó samþykktar þvert á
móti ráðum hans og ákveðið
að kjósa menn á konungs-
fund til að tjá honum sam-
þykktir fundarins. En er
stungið var upp á Jóni Sig-
urðssyni og Jóni Guðmunds-
syni til þessa, þá afsögðu þeir
það báðir mjög eindregið, og
Jón Sigurðsson lét á sér
skilja, að það væri að svívirða
sig, að ætla sér að flytja
konungi það erindi. sem alveg
regnhlífum skein í dráttunum
kringum munninn; hann bað
um 15 kr. regnhlíf, stúlkan
hafði enga, og á endanum
varð hann að sætta sig við
regnhlíf sem kostaði 11 kr.,
en aldrei lét hann mig gjalda
þess, að hann fékk enga dýr-
ari....
Allir þessir göngutúrar
enduðu hvað mig snertir á
sama hátt. Forseti tók mig
inn á eitthvert dýrasta kaffi-
húsið í Höfn, heimtaði listann
yfir vínin, veitti stórt glas af
portvíni, sem ekki var hugs-
andi til að drekka nema það
kostaði 1 krónu, bauð vindla
sem urðu að vera á 25 aura
upp að 1 krónu, til þess að
það gæti komið til mála að-
líta við þeim. Fyrir utan dym
ar kvaddi hann mig með
virktum, vonaði að sjá mig
næsta sunnudagskvöld heima
hjá sér, setti hattinn langt
niður í hnakkann og gekk létt
og fjörlega heim á leið“.
(Skírnir 1911)
Páll Melsteð,
sagnfræðingur:
(Úr bréfi til Jóns, dags. á
Brekku á Álftanesi 26. ág.
1842)
„Þú hefir í hyggju að
sLrifa „Nationalökonomíu" ís-
lenzka, sé lof fyrir þig,

HÉR birtist mynd af konu, sem
var líkust Jóni Sigurðssyni allra
manna, að þeirra dómi, sem
þekktu þau þæði, eftir því sem
stendur í Óðni 3. bl. VII. árg.
Það var bróðurdóttir hans, frú
Þórdís Jensdóttir, kona séra
Þorvalds prófasts Jónssonar á
ísafirði. Sé þessi mynd borin
saman við hina alkunnu mynd
af Jóni Sigurðssyni frá efri ár-
um hans, sem hann taldi sjálí-
ur beztu myndina af sér (þar
sem hann haliast fram á hand-
leggina og horfir beint fram),
þá er likingin auðséð.
Þórdís var fædd í Reykjavík
1849, dóttir Jens Sigurðssonar
kennara og siðar rektors við
lærða skólann og konu hans
Ólafar Björnsdóttur yfirkenn-
ara Gunnlaugssonar. Var hún
elzt níu barna þeirra hjóna.
1875 giftist hún séra Þorvaldi
Jónssyni, sem þá var prestur
á Setbergi, en síðar fékk hann
Eyrarprestakall í Skutulsfirði
(ísafjörð). Frú Þórdis andaðist
15. okt. 1910.
bróðir minn! Hann hefir gef-
ið þér bæði vitsmuni og vilja
til að vinna fósturjörðu þinni
mikið, ómetanlega mikið til
gagns. Ritlingarnir þínir eru
afbragð, og það er víst að
heyrt hefi ég merka menn
hæla þeim, og segja að sér
fyndist þú hitta það rétta
meðalhóf í ritunaraðferð
þinni, og ég held þeir yrðu
fegnir að sjá þig á alþingi“.
„Brekku, 26. ág. 1843.
Elskulegi bróðir minn!
Eg er nú í svo vondum
„habít“ vegna þess hvað mik-
ið fer úr loftinu ofan í heyið
mitt á túninu, að ég fæ mig
ekki til að taka mér nokkurt
verk í hönd, og fer svo, held-
ur en ekkert gera, að spjalla
við þig stundarkorn. Ég veit
þetta, að þú átt ekki hey úti,
bróðir minn, sem fúnað getur
þó úr loftinu rigni, og fyrir
því getur þú verið áhyggju-
laus og glaður, þegar þessi
miði berst þér. Ég spái því,
að þú sitir nú í járnslegnum
Kancellí- og Rentukammer-
kjöllurum, og sért þar að róta
í afgömlum supplikátium,
klögunum og harmatölum
embættismanna vorra. Ham-
ingjan styrki þig, bróðir minn,
í allri þeirri myglu, og gefi
þér kraft til að hrista saman
úr henni gott sálarfóður
handa mér og öðrum skyn-
sömum kvikfénaði í landi
þessu. Gaman væri að vera
horfinn til þín eina stund á
dag, og skoða þessi gömlu
skjöl, skrifa upp úr þeim
mergjuðu klausurnar o. s. frv.
Einhverntíma verður því
framgengt, sem þú bæði
nefndir við mig forðum, og
líka í félagsritunum þínum,
að íslendingar verða látnir
skrifa upp ein og önnur skjöl,
sem ytra dyljast, og ekki eru
hér til. En líklega er nú mikið
til hér í skjalasafni stiftamt-
manns og biskups. En hvenær
kemur sú tíð?“
(Endurminningar Páls
Melsteðs, Kaupmanna-
höfn 1912)
Þorvaldur Thoroddsen,
prófessor:
„Þegar Jón Sigurðsson sté
niður úr forsetasæti og hélt
ræður, voru sérstakir hátíðis-
dagar fyrir áheyiendur, ræð-
ur hans voru jafnan snjallar,
efnismiklar, áheyrilegar og
ágætlega fluttar, röddin skýr
og hljómmikil, framsetningin
Framh. á bls. 14.