Morgunblaðið - 13.07.1961, Qupperneq 8
8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 13. júlí 1961
BLAÐIÐ frétti að Jóhannes
Bjarnason verkfr. væri ný-
kominn heim úr Amerikuf-erð
og væri með merkilegar tækni'
legar nýjungar á prjónunum.
Blaðið hitti hann því að máli
og spurði hann frétta.
— Hvert var erindið vest-
ur?
— Aðalerindið var að velja
vélar til endurbóta á áburðar-
Stórfelldar endurbætur á Áburð-
arverksmiðjunni undirbdnar
Jóhannes Bjamason
framleiðslunni, einkurn í þeim
tilgangi að stækka kom köfn-
unaráburðarins „Kjamans“.
Það hefur verið mikil ó-
ánægja meðal bænda yegna
þess hve áburðurinn hefur
verið fíngerður. Við Runólfur
Þórðarson verkfræðingur fór-
um saman til Bandaríkjanna
til þess að athuga hvaða leið
helzt kæmi til greina til úr-
bóta, og velja þær vélar, sem
bezt em taldár henta.
Við höfum nú gert tillög-
ur til verksmiðjustjórnarinnar
um kaup á vélum, sem myndu
hafa stórkostlega þýðingu
fyrir verksmiðjuna. Myndu
þær gjörbreyta framleiðsJu
hennar þannig að bomastærð
in yrði eins og menn óska.
Hugsanlegt er að með þess-
um nýju vélum verði jafn-
framt hægt að losna við að
nota húðunarleir á áburðinri,
en nú er fluttur inn erlendur
húðunarleir fyrir meira en
eina milljón króna árlega. Þá
myndi sparast svo til eina er-
lenda efnið, sem nú er notað
í áburðarframleiðsluna. En úr
því verður þó reynslan að
skera.
Þessar vélar, sem hér um
•æðir eru notaðar til korna-
stækkunar fíngerðra efna,
bæði í áburðariðnaðinum og
•msurn skyldum iðngreinum.
leimsóttum við nokkrar slík-
ar verksmiðjur og sáum vél-
arnar í notkun og kynntum
okkur þá reynslu, sem fengizt
■hefur af þeim.
Þá höfum við einnig gert til
lögur ti'l verksmiðjustjómar-
innar um að jafnframt verði
nú keyptar vélar til þess að
geta blandað kalki í áburðinn,
og blandað saman ýmsum á-
burðartegundum þannig að
Áburðarverksmiðjan g æ t i
framleitt eftir vild ýmsar
blöndur af al'hliða áburði.
Með því að blanda skelja-
sandi í „Kjarna“-áburðinn og
senda blönduna í gegnum
vissar vélar má framleiða
kalk-ammon áburð, sem mjög
mikið er notaður í Evrópu, og
hér var mikið notaður fyrir
stríð. Á Búnaðarþingi hafa
komið fram óskir um að
Áburðarverksmiðjan hafi á
boðstólum köfnunarefnisáburð
sem innihaldi kalk, og með
þessu móti yrði komið á móts
við þá ósk.
Með því að blanda fosfór og
kalí saman við Kjarnann í
þessum blöndunarvélum má
framleiða tvígildan og alhliða
þrígildan áburð köfriunarefn-
is, fosfórs og kalís í þeim hlut
föllum, sem óskað er. En
bændur hafa einmitt mjög
látið í ljós óskir um fram-
leiðslu siíks áburðar, bæði á
Búnaðarþingi og víðar. Bænd-
ur geta sparað sér allmikla
vinnu með því að geta í einni
yfirferð borið á al'lar áburðar-
tegundimar, sem þeir þurfa.
Þessar blöndunarvélar, sem
hér um ræðir, eru tiltölulega
einfaldar og því ódýrar, og
yrði því lítill viðbótarkostnað
ur við að framleiða þessar á-
burðarblöndur.
Myndi svo reynslan sikera
úr, að hve miklu leyti bændur
vildu fá áburðarblöndur í stað
eingildra áburðartegunda.
— Er langur afgreiðslufrest
ur á þessum vélum?
Með góðu áframlhaldi ættu
þessar vélar að geta verið
farnar að framleiða áburð í
Gufunesi um áramót.
Með þessum nýju vélum
myndi framleiðsluafkastageta
Áburðarverksmiðjunnar a-uk
ast allveru'lega.
Einnig væri þá Áburðax’-
verksmiðjan farin að gegná
hlutverki sínu fyrir íslenzikan
landbúnað í miklu fyllri mæli
með því að hafa á boðstólum
allar þessar tegundir eða
blöndur.
— Geturðu sagt okkur ‘af
fleiri tæknilegum nýjungum
eða athugunum?
— Ég notaði tækifærið í
leiðinni og kynnti mér fram-
leiðslu á magnesíum, málm-
samböndum og málmi úr sjó,
og skoðaði slíka verksmiðju í
Texas við Mexikó-flóann.
Magnesíum er léttur málm-
ur, sem farið er að nota í sí-
auknum mæli, og er hann á
ýmsum stöðum unninn úr
sjávarvatni. Mér virðist við
íslendingar hafa mjög mikla
möguleika á að koma okkur
upp slíkum samkeppnisfær-
um iðnaði.
Til vinnsilu á sumum magn-
esíum samböndum er eitt
aðalefnið sem þarf, auk sjáv-
arvatnsins, kalk, eða skelja-
sandur. Svo þarf raforku og
olíu til brennslu.
Verksmiðjan, sem ég heim-
sótti í Texas notar til vinnsl-
unnar ostruskeljar, sem grafn
ar eru upp af botni Mexikó
flóans, og er vafalítið dýrara
að afla þeirra, en að dæla upp
skeljasandinum okkar í Faxa-
flóa.
Þess má g-eta að hitastig
sjávarins hefur hér ekkert að
segja, en okkar sjávarvatn er
miklu hreinna en gerist þar
suðurfrá, og þarf því engrar
hreinsunar við. Magnesíum
innilhald sjávarins við strend-
ur íslands er bað svipað og
þar í Mexikó-flóanum að
elcki er talið skipta neinu
máli við vinnsluna. Við fram-
leiðsluna eru skeljar fyrst
brenndar, og rýkur þá úr
þeim koltvísýringur, en eins
og ég hef áður bent á, má úr
koltvísýringi skeljanna og
ammoníaki, sem framleitt er
í Áburðarverksmiðjunni fram
l'eiða efnið urea, sem er eitt
af undirstöðuefnum plastiðn-
aðar.
Þannig gætum við tengt
saman auikningu áburðariðn-
aðar okkar og vinnslu magn-
esíum úr sjó og skeljasandi,
og framleiðslu á urea til plast
vinnslu. Væri þannig myndað-
ur kjarni að efnaiðnaði, sem
byggði tilveru sína á innlend-
um hráefnum og orku, og að
töluverðu leyti á útflutningi
framleiðslunnar.
Þetta tel ég mjög athyglis- t
vert mál, en vil ekki ræða
meira um það að svo stöddu,
sagði Jóhannes að lokum.
SKAK
Að undanförnu hefur hvert
stórmótið rekið annað erlendis og
hefur Friðrik Ólafsson dvalizt í
Moskvu, sem þátttakandi í
minningarmótj Tschigerins, og
tókst honum að ná þar 3. sæti
í talsvert vel setnu móti, og vill
þátturinn óska honum til ham-
ingju með prýðilegt afrek.
Madrid: *
Á ailþjóðamóti urðu efstir 1—2.
Milic og Rebatsch 8V2 3. O’Kelly
7% 4. Pirc 7. Þátttakendur 12.
Paris.
Skákmeistari borgarinnar varð
Beutteville 10 V2 af 11. 2. Teuer-
stein (U. S. A.) 8V2 3. Linais 7V2.
Sveitakeppni í skák er haldin
dagana 21 júní—2. júlí í Ober-
housen í Þýzkalandi.
Ziirich:
P. Keres sigraði á stórmóti
með 9 vinninga af 12. 2. Petrosj-
an 8V2. 3. S. Gligoric 7. 4.—5.
Lombardy og Schmid 6 V2 6.—7.
Larsen og Matulovic 6.
Eftirfarandi skák er frá mót-
inu í Zúrich og sýnir Keres að
verki.
Hvítt: P. Keres.
Svart: L. Schmid.
Aljechin-vörn.
1. e4 Rf6
Hugmyndarí'ki A'ljechin! hefur
mörgum meistaranum orðið að
orði, þegar hann hefur verið
beittur Aljechin vörninni. Raun
verulega má segja, að með til-
komu þess varnarkerfis, hafi
blómaskeið hinna svonefnda
„hypermoderne”, skáks'kóla, haf-
ið göngu sína. Hugmyndin með
1. — Rf6 er fyrst og fremst
að lokka fram miðborðspeð
hvíts, og sprengja síðan skarð í
hvíta miðborðið með d6, c5, eða
f6 al'lt eftir því hvernig hvítur
byggir upp stöðu sína. (Sambæri
leg byrjun er Reti byrjun 1.
Rf3, d'5. 2. c4. í seinni tíð hefur
vörnin misst nokkuð af áhang-
endum sínum, þar sem í ljós hef
ur komið, að hvítur getur haldið
að mestu leyti því frjálsræði,
sem hann skapar sér, með 2. e5,
Rd5. 3. d4, d6. 4. Rf3. Bg4. 5.
Bc2. Þjóðverjinn, Lothar Schmid
er einn fremsti sérfræðingur
Aljeohin varnarinnar, ög hefur
komið fram með nokkrar athygl-
isverðar endurbætur á sumura
kerfum varnarinnar. Þótt honum
takist ekki að sýna þau í þess-
ari skák.
2. e5 Rd5
3. Rc3
Eins og að framan greinir, er
3. d4, d6 og 4. Rf3. álitin gefa
hvað mestar vonir um frum-
kvæðið, fyrir hvít. Eftir 3. c4,
Rb6. 4. d4, d6. 5. f4 (Fjögura-
peðasókn.) 5. — dxe5. 6. fxe5,
Rc6. 7. Be3, Bf5. 8. Rf3, e6. 9.
Bc3, Bc7. 10. Be2 0-0. 11. 0-0,
f6. Hefur svarti tekist að skapa
sér sómasamlega gagnsóknar-
möguleika.
3. — Rxc3
4. dxc3
Leikið til að koma andstæð'
ingnum á óvart. Réttara er talið
4. bxc3, en það er samt engan
veginn fullreynt.
4. — d6.
5. Rf3 Rc6(?)
Nákvæmari og nauðsynlegri
leikur var 5. — Bg4! T. d. 1)
6. Dd5, c6. 7. De4, Bxf3! 2) 6.
h3, Bh5. 7. g4, Bg6. 8. Bf4, Rd7.
3) 6. Bc4, e6 (6. — dxe5? 7.
Bxf7f).
6. Bb5 Bd7
7. De2 Rxe5
8. Rxe5 dxe5
9. Dxe5 c6
10. Bc4. Db8(!)
Bezt. 11. De4!
Eftir 11. Dxb8, Hxb8. 12. Bf4,
Hd8. 13. 0-0-0, e6 ásamt Bc8
eða c5, og Bc6.
11. — e6
Eftir textaleikinn fær svartur
þrönga og erfiða varnarstöðu.
Betra hefði verið 11. — Dd6! T.
d. 1) 12. Bf4, Dg6. 13. Df3, f6!
14. 0-0-0, e5. 15. Hhel, 0-0-0 2)
12. 0-0, Dg6. 13. Df3 (Ef 13. Dd4.
Þá Bh 3.) 13. — Df5 og erfitt er
fyrir hvít að halda stöðuyfir-
burðum sínum til lengdar.
12. Bg5(!) h6
Eftir 12. — c5. 13. 0-0-0, Bc6.
14. Dg4! hefur fallega stöðu.
13. Bh4 Bd6
14. 0-0-0 Dc7
15. Dd4! Be5
16. Dc5
Með einfaldri, en sterkri tafl-
mennsku ,,a la Capablanca", hef-
ur Keres náð vinningsstöðu.
16. — Bf6
17. Bxf6 Df4t
18. Hd2 gxf6
Þvingað, vegna hótunarinnar
Hhdl.
19. Hhdl h6
20. Dh5 0-0-0
21. Ba6t Kc7
22. g3 Df5
23. Dxf7 e5
24. Hd6 Hh7
ABCDEFGH
A B C D E F G
25. Hxc6t! Kb8
Ekki 25. — Kxc6. 26. Dd5
7. 27. Dd6 mát.
26. Dd5 Dxf2
27. Dd6t Ka8
28. Bb7t! Kxb7
29. Hc7t gefiS.
Hvítur mátar eftir29. — Ka6.
30. Da 3, Kb5. 31. c4.
IRJóh.