Morgunblaðið - 19.07.1961, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvik’udagur 19. júlí 1961
ísland er vel ræktanlegt
upp fyrir 600 m. hæðarlínu
STURLA Friðriksson, erfðafræff
ing'ur, sem á undanförnum ár-
um hefur starfað á Atvinnudeild
Háskólans og gert þar ýmsar
kynbóta- og ræktunartilraunir á
grasi og matjurtum, varði ný-
lega doktorsritgerð við Sakatch-
ewan háskóla í Kanada og fjall-
aði doktorsritgerð hans um víxl-
frjóvgun og kynbætur á refa-
smára, öðru nafni alfaaifa. Af
refassmáranum er mikill fjöldi
stofna ræktaður um allan heim.
tykir hann eitt hið allra bezta
fóður og er áherzla lögð á rækt-
un hans. En hér á landj hefur
hann ekki þótt nógu þolinn til
ræktunar, eða ekki fengizt nógu
harðgerðir stofnar af honum en
sem komið er.
— Tilgangurinn með víxlun-
«m, eins og þeim sem ég leitað-
ist við að gera, er að innleiða í
hinar ræktuðu jurtir nýja eig-
inleika, sem séu bætandi fyrir
heildarstofninn, geri hann upp-
Skerumeiri, þolnarj gegn sjúk-
dómurn, frostþolnari eða gædd-
an öðrum eiginleikum, sagði
Sturla m. a., er við inntum hann
nánar eftir þessu ritgerðarefni og
tilraunum hans í því sanubandi.
Ýmsar tegundir af refasmára,
sem er af Medicagoættinni, eru
þýðingarmiklar til framleiðslu á
fóðri í sláttuvöllum og beitilönd
um og eru því ræktaðar viða um
heim. Fram að þessu hefur
þeim, sem fást við jurtakynbæt-
ur, þótt erfðastofn hins ræktaða
aifaalfa nægilegur til að kyn-
bæta og rækta af ný afbrigði,
sem gefa aukna uppskeru og hafa
betri eiginleika. Tilgangur rann-
sóiknanna, sem ritgerð mín fjall-
ar um, var að athuga hvort
auka mætti erfðastofninn með
víxlfrjóvgunum milli einstakra
Medicagotegunda og 3ja skildra
ætta, Melilotus, Lotus og Tri-
folium. Ég rannsakaði hvaða
víxlanir væru mögulegar. Og í
því tilfelli að kynblendingurinn
næði ekki fullum þrozka, reyndi
ég að nema kímið burt úr fræv-
unni og rækta það í næringar-
vökva fram að því þrozkastigi
að hægt væri að planta því í
jarðveg. Loks leitaðist ég við að
finiía ástæðu fytrir því hvers
vegna kynblöndunin brást í
einstökum tilfellum.
Eftir þúsundir tilrauna fékk
ég fram allmarga blendinga,
sem verða teknir til frekari rækt
unar. Má þar nefna alfaalfa kyn-
blending, sem hefur erft styrk-
leika frá öðru trékendara for-
Dr. Sturla Friffriksson
eldri, og tvílita, hvítblóma teg-
und, sem væntanlega mun reyn-
eist þýðingarmikil til rannsókna
á arfgengi blómalita. Einnig
þótti erfðafræðingunum í Saska-
toon fengur í þrílitna einstakl-
ingi, sem mér tókst að rækta.
Þessir kynblendingar kunna að
hafa hagnýta þýðingu í kynbót-
um á hinum ræktaða refasmára
í framtíðinni.
Fengur aff refasmára hér
— En hvað um hugsanlega
ræktun refasmára hér?
— í>að væri mjög mikilvægt,
ef hægt væri að rækta refasmára
á fslandi, þar sem hann gefur
eggjahvíturikt fóður og er að
auki bætandi fyrir jarðveginn og
annan gróður. En fátt belgjurta
er nú í íslenzkum ræktunarlönd-
um.
Hér á landi hefur refasmára
lítill sómi verið sýndur, en ætla
mætti að unnt væri að finna
hreinar tegundir eða kynblend-
inga þeirra, sem þyldu íslenzkt
veðurfar og aðstæður. Má geta
þess að erfitt var að innleiða
refasmára til ræktunar í norð-
urhéruð Bandaríkjanna og
Kanada, en með úrvali hefur
tekizt að fá fram nógu harðgerða
stofna, til þess að þola veðurfar
þar. Nú er hann jafnvel ræktað-
ur í Alaska, og mætti því álíta að
með tímanum takist okkur einnig
að innleiða þessa tegund hér.
Efniviður til kynbóta á hinu
ræktaða alfaalfa er mestmegnis
fenginn frá löndum við botn
Miðjarðarhafsins og Rússlandi.
í Síberíu og á háfjöllum Kákasus
eru ýmsar harðgerðar tegundir,
sem mættu koma okkur að not-.
um. Mesta fjölbreytni í ræktuð-
um stofnum er þó að fá í
Kanada og Bandaríkjunum.
Ræktunartilraumr
á öræfum
— Þú ert búinn að starfa lengi
Islandskort, sem sýnir legu lands milli 300 og 600 m. hæffar.
Undir 300 m. hæff er kortiff hvítt, 300—600 m. hæff er grá-
litaff og yfir 666 m svart. — Flatarmál lands í
300—600 m. hæff er mælt milli eftirgreindra marka: Skjálf-
andafljót — Skriðdalur 9,3 þús. km.2, Hvítá í Borg — Laxár-
heiffi — Héraffsvötn 5,6 þús. km.2, Vestfirffir aff Laxárdalsheiffi
5,3 þús. km.2, Mýrdalsjökull — Skeiðarárjökull 1,3 þús. km.a
við landbúnaðardeildina á At-
vinnudeildinni, Sturla. Hvað hef
urðu aðallega fengizt við?
— Dr. Áskell Löve var braut
ryðjandi í þessari fræðigrein hér
á landi, en síðan ég tók við starfi
hans við deildina, befi ég látið
mig varða ýms mál er lúta að
ræktun nytjajurta og hagnýt-
ingu þeirra. Þó hefur áhugi minn
löngum beinzt að grasrækt,
enda snérist nám mitt einkum
um það efni og magistersritgerð
in við Cornell háskóla fjallaði
um fóðurfax. Grasræktin er líka
þýðingarmest fyrir okkur íslend
inga, því heita má að afkoma
landbúnaðarins byggist nær ein
vörðungu á grasi.
— Þið hafið verið með rækt-
unartilraunir á hálendinu.
— Já, starfsmehn Atvinnudeild
ar hafa í samvinnu við Sand-
græðslu ríkisins unnið að áfram-
haldandi tilTaunum með upp-
græðslu lands. Tilraunir sem
þessar hafa gefið mikilvægar
upplýsingar um hvernig unnt er
að græða upp örfoka land. Það
er vitanlega þýðingarmikið að
hefta sandfok og sporna við frek
ari uppblæstri í því gróðurlendi
sem til er í dag, en hitt er eins
nauðsynlegt að vitneskja sé feng-
in fyrir því hvernig græða megi
upp þær auðnir sem blásið hafa.
Þetta er ekki sízt þýðingarmikið
fyrr þá sök að nú er álag meira
á afréttarlönd en hefur nokk-
urn tíma verið áður.
Fjölgun búsmala samfara
auknum heyfeng krefst þess að
næg sumarbeit sé fyrir hendi.
Nú er svo komið að kúm er mik-
ið beitt á ræktað land og víða
er fé bæði haust og vor haft á
ræktuðu landi. Samt ganga æ
fleiri gripir í úthaga og í afréttar
löndum. Með aukinni tölu gripa
verður að auka gróðursvæðin eða
auka afrakstur þess gróðurs sem
fyrir er og auka hlutdeild arð-
bærustu jurtanna í gróðurlend-
inu.
— Hvaða árangri hafið þið náð
með tilraunum uppi á öræfum?
— Það hefur orðið undraverð-
ur árangur af tilraunum með
ræktun á hálendinu. í fyrra var
t. d. gerð ræktunartilraun inni
á Holtamannaafrétti, en þar er
víða brunasandur. Fyrir nokkr-
Framh. á bls. 19
• Óþverri meðfram
veginum
Nú þegar sumarleyfin
standa sem hæst og bílarnir
streyma eftir öllum þjóðveg-
um, fer að bera á úti í náttúr
unni þessum leiðinlega ó-
þverra — sem virðist þurfa
að fylgja ferðafólki. Fólk,
sem aldrei mundi láta það
henda sig að henda drasli á
gólf sitt eða hjá kunningjun-
um, opnar hiklaust bílrúðuna
og dreifa dósum, pappírsum-
búðum, ávaxtaberki og þess-
háttar á vegina.
Verstar eru þó mjólkurhym
urnar og litfögru, vaxbornu
brauðkassarnir, sem skilið er
eftir í rjóðrum og með veg-
um, því það grotnar ekki nið-
ur fyrr en seint og síðar meir
og liturinn gerir það að verk-
um að það blasir við langt að.
Það er í rauninni furðulegt
að fólk, sem er svo þrifið að
það vill ekki hafa slíkt drasl
inni í bílnum sínum spotta-
korn, skuli ekki átta sig á að
það er ekkert augnayndi fyr
ir aðra vegfarendur.
Ég kom að Laugarvatni um
síðustu helgi. Alltaf er jafn
yndislegt að koma þar ,í góðu
veðri. Enda er þar mikið um
ferðafólk á þessum tíma árs.
Hótelið er venjulega fullsetið
og úti í Menntaskólanum hef-
ur Ferðaskrifstofan ferða-
mannahúsnæði til umráða og
á tjaldstæðinu eru jafnan ótal
tjöld.
• Tjaldbúar undu
sér vel
Það var margt um mann-
inn þessa helgi á tjaldstæð-
inu og uppi í skóginum, þar
sem leyft er að tjalda. Tjald-
búar virðast vera jafnt full-
orðið fólk sem unglingar og
falsvert af ungum hjónum
með litla krakka. Það er ofur
auðvelt að taka krakka með
sér í tjald í sæmilegu veðri,
ef legið er á vindsængum og
góður sængurfatnaður með.
Þarna í Laugarvatnsskóginum
sá ég stóran sendiferðabíl, og
í honum þrenn hjón með urm-
ul af krökkum, sem veltust
um í grasinu og undu sér hið
bezta, og sváfu í tjöldum.
Önnur fjölskylda var svo vel
undir ferðalag búin, að hún
hafðj lítinn vagn aftan í bíln-
um sínum og þar voru sýni-
lega kojur fyrir krakkíana,
geymslupláss og skot til að
elda í. Það veitir að sjálf-
sögðu meira öryggi, ef veður
versnar.
• Samkvæmislíf
FERDINAIMP

eða rólegheit
Á tjlaldstæðinu var sýni-
lega nokkuð samkvæmislíf.
Síðdegis á laugardag var leik
ið á harmoniku og nokk-
ur pör dönsuðu, fullorðnir
fengu sér snúning með ung-
lingunum. En þeir sem vildu
vera meira út af fyrir sig,
fóru lengra út með vegi-num
og upp í kjarrið. Ekkj var
það þó einhlýtt til að losna
við hávaða. fbúarnir í næsta
lundi við Velvakanda ruku
t. d. upp kl. 8 á sunnudags-
morguninn skrúfuðu frá út-
varpinu á bílnum sínum og
höfðu opna bílhurðina, svo
fréttir og músik glumdi við
og vakti alla á löngu svæði.
Það eru ekki alltaf ungling-
arnir, sem eru tillitslausastir
í umgengni.