Morgunblaðið - 04.08.1961, Blaðsíða 12

12
MORCVNBLAÐIÐ
Föstudagur 4. ágúst 1961
Jón Steingrímsson syslu-
macur — Minning
AEŒ) 1919 luku prófi frá Hinum
almenna menntaskóla í Reykja-
vik 29 piltar. Einn þeirra var Jón
Steingrímsson síðar sýslumaður
í Mýra- og Borgarfjarðarsýslu, þá
19 ára gamall, fæddur 14. marz
árið 1900.
Hópurinnr var nokkuð sundur-
leitur. Menntaskólinn í Reykja-
vík var þá eini skóli landsins er
veitti rétt til háskólanáms og
nemendur því hvaðanæva að af
landinu. Aldursmunur var og
talsverður, uppeldi og aðstaða
misjöfn. Skólahald hafði verið
nokkuð í molum, enda heims-
ófriðurinn fyrri þá nýlega um
garð genginn og hinni 19. öld þar
með í raun og veru lokið. Haust
ið áður hafði fullveldi fslands
verið viðurkennt og þar með orð
ið þáttaskil í íslenzkri sögu. Hér
var því allavega um mikilvæg
tímamót að ræða. Sjálfir stóðu
hinir ungu menn á vegamótum
lifs síns við gný mikiiia atburða,
flestir lítt mótaðir og að ýmsu
vanhæfir til þess að standast
gjörningaveður aldaskiptanna.
Stúdentarnir 1919 voru flestir
íæddir kringúm aldamótin 1900
Og ólust upp undir handleiðslu
hinnar svo nefndu aldamótakyn-
slóðar í andrúmslofti Victoriu
tímabilsins. Tilveran virtist ekki
sérstaklega fló'kin. Menn trúðu
á mátt vísindanna til þess að
leysa allar gátur, félagslega þró
un, frelsi og öruggan frið. Bjart-
sýni var mikil og framfarahugur.
Nokkuð var þetta þó misjafnt í
héröðum hér á landi. Óhætt mun
þó að segja að Þingeyingar hafi
staðið mjög framarlega í flokki
framfaramanna. Einkum voru
það félagsmál á sviði landíbúnað-
ar og verzlunar, sem þar voru
ofarlega á baugi. En jafnframt
létu menn sig bókmenntir og
heimspeki miklu Skipta. Meðal
þeirra, sem fremst stóðu í flokki
áhrifamanna 1 sýslunni voru
synir Jón Sigurðssonar alþingis
manns á Gautlöndum ^ svo-
nefndir Gautlandabræður. Sumir
þeirra höfðu flutzt úr héraðinu
— Kristján síðast forseti Hæsta
réttar hingað suður og Sigurður
verzlunarstjóri til Austurlands.
En þeir Pétur — síðar ráðherra,
Steingrímur síðar bæjarfógeti á
Akureyri og Jón kaupfélagsstjóri
Norður-Þingeyinga og bóndi,
störfuðu heima í héraði.
Ég átti í æsku því láni að fagua
að kynnast þessum agætismönn-
um og var um nokkurra ára bil
að heita mátti heimagangur hjá
Steingrími sýslumanni, eins og
hann ætíð var nefndur meðan
hann var sýslumaður Þingeyinga
og sat á Húsavík. Við Jón Stem-
Fötin fáið þér
hjá okkur
KLÆÐSKERI
SÉR UM ÞJÓNUSTUNA
HERRADEILDIN
ER A 2. HÆÐ
AUSTUR8THÆTI
J5kipulagning garða
Garðbygg'rrg
Viðhald, hirðing
Sala: Tgá • og blómaplóntui

grímsson vorum því gamlir vinir
og leikbræður, er leiðir okkar
lágu saman í skóla og ég var ná-
kunnugur æskuheimili hans, for-
eldrum og systkinum. Á ég það-
an margar góðar minningar, sem
ekki munu fyrnast meðan ég er
lífs. Heimilið var fjölmennt og
þar ýmist viðloða eða heimilis-
fastir margir merkir og þjóðkunn
ir menn. Meðal þeirra var Bene-
dikt Jónsson frá Auðnum, er m.
a. gengdi störfum sýsluskriíara.
Pétur á Gautlöndum dvaldist þar
og oft langdvölum vegna for-
mennsku sinnar í kaupfélaginu
og annarra starfa. Oft heyrðum
við Jón á tal hinna eidri manna
Og þótt við kynnum litt skil á
málum þótti okkur harla gott
að vera viðstaddir, ekki síst ef
deilur risu, sem stundum var
þótt aðalsjónarmið værit að
mestu hin sömu. Sú mynd hefur
síðar mótast í huga niínum að
hér hafi verið um mjög ólíka
menn að ræða. Þeir bræður, Pét
ur og Steingrímur, voru bæði
að eðli og uppeldi mjög tengdir
búskap og hneigðir til rautihæfra
aðgerða, Benedikt hinsvegar
fræðaþulur og heimspekingur, en
ekki búhöldur að sama skapi.
Margt fleira mikilhæfra
manna, ungra og gamalla, skylda
og óskyldra, var í meiri eða
minni tengslum við heimili
þeirra sýslumannshjóna. Hús-
freyjan — frú Guðný — var
dóttir Jóns Jónssonar, bónda að
Grænavatni við Mývatn. Jón var
hinn mesti búhöldur, efnamaður
að þeirrar tíðar hætti, traustur
maður og heilsteyptur að því er
mér er sagt, en hann var látinn
fyrir mátt minni. Lýsingin mun
þó sönnu nær, því að hún hæfir
frú Guðnýju vel. Frú Guðný hafði
og til að bera mikla hlýju, þar
sem hún tók því, og hjálpfýsi
í ríkum mæli. Menntun sína haiði
hún fyrst fengið á stórmyndar-
legu bændaheimili 19. aldar, síð-
ar numið í Kvennaskólanum á
Laugalandi undir þeirri agætu
handleiðslu, sem þar var veitt
og loks verið við nám bæði hér
í Reykjavík og Kaupmannahófn.
Hún hafði þannig fengið hina
bezu menntun, sem konur áttu þá
völ á, enda bar heimilisstjórn
hennar náminu gott vitni, hvort
heldur var á tyllidögum eða virk
um. í þessu umhverfi ólst Jón
Steingrímsson upp og leikur ekki
á tveim tungum að veganestið
var gott. Fyrsta skólaganga Jóns
var að sjálfsögðu á Húsavík. Þar
voru þá ágætir skólamenn t d.
Yaldimar V. Snævarr — nú nýlát
inn og Benedikt Björnsson.
Haustið 1914 hóf Jón gagnfræða
nám hér í Reykjavík og lauk
stúdentsprófi vorið 1919 eins og
fyrr var sagt. Leiðir okkar Jóns
höfuð um sinn skilizt, enda var
ég í Gagnfæraskóla Akureyrar
er þá samsvaraði 3 fyrstu bekkj-
um Menntaskólans. Við höfðum
þó alltaf samband hvor við ann-
an og haustið 1916 settumst við
í 4. bekk Menntaskólans. Vorum
við síðan samferðamenn til þess
er við lukum prófi í lögum vorið
1923 — og reyndar í allnánum
tengslum til æfiloka hans.
Skóla- og unglingsárin eru,
eins og kunnugt er, sá tími æfinn
ar, sem hjá flestum mönnum mót-
ar síðara skeið hennar. Oft líður
þetta skeið í rólegum farvegi
Hjá okkur hlaut þessu þó að vtkja
nokkuð öðruvísi við. Ófriðurinn
1914—18 og þau straumhvörf, er
þá urðu hlutu að ýta við hverjum
hugsandi manni — Og ekki sist
ungum menntamönnum. Margt
af því sem talið hafði verið jaín
öruggt og sólargangurinn reynd-
ist nú riða til falls, en sumt
hrynja í rúst. Hin raunverulegu
aldamót voru komin. Allt þurfti
nú að endurskoða og meta á ný.
Tilveran og lífið var ekki eins
einfalt og trúað hafði verið, bjart
sýni minni, sumir biðu and-
legt skipbrot, aðrir settu nýja
guði á stall. Þegar ég lít um öxl
og velti því fyrir mér, hvernig
farið hefur um stúdentsárganginn
1919 og þá næstu á undan og eft-
ir, verður sitt af hverju uppi á
teningnum. Um Jón Steingríms-
son má þó fullyrða að hann
komst öðrum fremur heill úr
þessari eldraun. Hann hafði að
vísu fullan skilning á því, sem
var að gerast og það var síður en
svo að hann liti hið nýja og
breytta lokuðum augum. En hann
var raunhæfur í hugsun. Hann
sleit ekki tengslin við menningar
arf sinn né fornar dyggðir, hann
var fremur lærisveinn feðra
sinna, en fræðaranna, þótt hann
væri góður námsmaður og skýr
í hugsun. Hann hafði raunhæfa
dómgreind.
Að loknu prófi í lögum kvænt-
ist Jón heitkonu sinni, Karítasi
Guðmundsdóttur og fékk þar góð
an lífsförunaut í blíðu og stríðu.
Hún er dóttír Guðmundar Pét-
urssonar skipasmiðs og Margrétar
Kolbeinsdóttúr. Er hér um að
ræða gamalkunna Vesturbæinga,
atorku- og dugnaðarfólk, er kall-
ar frarn í hugann ferskt sævarloft
og fallegt sólarlag. Frú Karitas
ber merki uppruna síns ekki síð-
ur en maður hennar, dugnað, ráð
deild og festu. En jafnframt höfð-
ingsskap og, er svo ber undir,
glaðværð. Það kom því fljótt
fram að hið nýja heimili Jóns
varð, fyrir tilverknað beggja,
stórmannlegt gestrisnisheimili, og
sýnilega reist á gömlum merg á
báðar hliðar.
Jón gerðist þegar fulltrúi föð-
ur síns, er þá var bæjarfógeti á
Akureyri og sýslumaður 1 Eyja-
fjarðarsýslu. Komst hann þar_ í
góðan skóla, enn sem fyrr. Ég
held að starfið í sýslunni hafi átt
bezt við þá feðga. Steingrimur
var einn hinna síðustu sýslu-
manna í „fornum stíl“, ef svo
má að orði kveða. Hann vildi, og
áleit sér skylt, að kynnast fólk-
inu í sýslu sinni. Þingaferðir
hans voru ekki nafnið tómt held
ur manntalsþing á gamla vísu,
þar sem sýslumaður kom, að sjálf
Helgafell í Hveragerði
er til sölu ef um semst. Húsið er einbýlishús úr
steini, með 4ra herbergja íbúð á hæðinni, þvottahús,
geymslur o. fl. í kjallara. Stór og fallegur garður.
Nánari upplýsingar gefa
RAGNAR ÁSGEIRSSON, Hveragerði og
VAGN E. JÓNSSON, Austurstræti 9
Símar 14400 og 16766.
sögðu á hestum, til þess að heyra
mál manna, kvartanir þeirra og
vandræði, setja niður deilur, at-
huga nýmæli og sjá um skuldai
skil. Þennan þátt starfsins rækti
Jón einnig af hinni mestu kost-
gæfni er hann var sjálfur orðinn
sýslumaður.
Hinn 1. nóvember 1930 var Jón
settur sýslumaður í Snæfellsness-
og Hnappadalssýslu og skipaður
í embættið 1. apríl 1931. En sýslu
maður í Mýra- og Borgarfjarðar-
sýslu var hann frá 1. júní 1937
til dauðadags. ,
Vissulega fór vel á því að Jón
var sýslumaður í víðlendum sveit
um. Hann hafði uppeldi og eðli
til þess að þar mætti vel takast,
og ég er viss um að fjöldi manna
í sýslum hans mun minnast hans,
sem góðs yfirvalds og skilnings-
ríks drengskaparmanns, er gœtti
skyldu sinnar í hvívetna.
Ég tel víst að það hafi þó verið
nokkuð erfitt hlutverk fyrir Jón,
að takast á hendur sýsluvöld hér
vestan lands. Umhverfi, viðhorf
fólks og héraðsbragur var með
nokkuð öðrum hætti, en hanu
átti að venjast. Og mikilhæfir
menn höfðu gengt embættunum
á undan honum. En reynslan
sýndi að hann var vandanum vax
inn.
Auk embættisstarfa sinna
sinnti Jón ýmsurn verkefnum.
Hann var ýmist í stjórn eða mik
ill framámaður í mörgum félög-
um og samtökum, t.d. var hann
í stjórn Kaupfélags Borgfirðinga.
Andakílsárvirkjunarinnar, Bruna
bótafélags fslands, formaður Hér
aðsdómarafélags íslands og fleira
mætti telja. Kom þar fram traust
það er hann naut að verðleikum,
Jón var tæpur meðalmaður á
hæð, nokkuð feitlaginn, jarphærð
ur framan af en gnánaði snemma
svo sem hann átti kyn til, frem
ur smáleitur og eygður vel, kvite
ur í hreyfingum og furðu léttur
á sér.
f vinahópi var hann glaður og
reifur. Enginn var hann söng né
dansmaður, en hafði ágæta sam-
talshæfileika og var ræðumaður
góður, þegar hann tók sig til,
Hvorki var hann hneigður til sjó-
mennsku né veiða, en hestar voru
honum yndi og gott þótti honum
að lesa um og ræða söguleg efni,
Hann var og bridge-spilari góður.
Jón var maður skarpgreindur,
hógvær og þolinmóður, en át.ti
til að bregða hart við, ef honum
þóttu efni til, samvinnuþýður og
sáttfús, en fastur fyrir, ef því var
að skipta. Hann var fremur hæg-
látur og dagfarsprúður, en ham
hleypa til vinnu og náms, þegar
hann tók á.
Einna rikust skapgerðarein-
kenni hans held ég að hafi verið
trygglyndi og ábyrgðartilfinnmg.
Þau komu fram í öllu starfi
hans og mest þó gagnvart hans
nánustu. Þeim vildi hann vera
og var traust og hald. Hann var
einn hinna ágætustu heimilis-
feðra sem ég hef þekkt.
Börn þeirra Karitasar og Jóns
eru 4 og hin mannvænlegustu.
Þau eru Benita Margrét f. 6. 5.
1925, Guðný f. 12. 2. 1927, Stein-
grímur f. 13. 7. 1929 og Kristín
Sólveig f. 21. 5. 1933. Öll hafa
þessi börn, svo og tengda- og
barnabörn, verið í nánu sam-
bandi við foreldra sína, enda var
Jón mjög hændur að börnum sín-
um og ekki síður barnabörnum,
svo sem títt er um góða menn,
sem farnir eru að eldast.
Jón var heilsuhraustur um dag
ana. Síðasta árið sem hann liiði
kenndi hann þó vanheilsu er
ekki var^ úr bætt. Hann andað-
ist að heimili sínu í Borgarnesi
hinn 22. júlí sl. og var jarðsung-
inn frá Fossvogskapellu hinn 29.
júlí.
Þegar ég nú kveð gamlan leik-
bróður minn og samferðamaim
finn ég vel, hve gott var að eiga
hann að förunaut. Hópurinn frá
1919 er nú tekinn að skarðast,
svo sem vonlegt er. Ég tel mig
geta talað fyrir munn þeirra úr
hópnum, sem enn standa uppi er
ég þakka Jóni vináttu og góða
samfylgd.
Og samúðarkveðju sendi ég öll
um þeim, sem eiga um sárt að
binda við andlát hans.
Theódór B. Líndal. ,