Morgunblaðið - 26.10.1961, Page 3

Fimmtudagur 26. okt. 1961
MORGUNBLAÐIÐ
3

Geislavirkni
í mjólk í fyrsta lagi
næsta sumar
Ráðstafanir vegna aukinnar
geislavirkni hér frá spreng-
inguni Rússa

1
■
ÁHRIF þau, sem gætt hefur
hérlendis vegna kjarnorku-
sprenginga Rússa, og þau, sem
búast má við vegna helsprengj
unnar miklu, sem sprengd var
við Novaja Semlja sl. mánu-
dag, hafa nú orðið til þess að
geislamælingar verða auknar
hér, og í ráði er að rannsai.a
fersk matvæli, þ. á. m. mjólk
með tilliti til geislavirkni. —
Prófessor Þorbjörn Sigurgeirs
son sagði í símtali við Morg-
unblaðið í gærkvöldi að það
yrði samt sennilega ekki fyrr
en í sumar að geislavirkra
áhrifa gætti í mjólk lands-
manna. Landlæknir, dr. Sig-
urður Sigurðsson, skýrði Mbl.
svo frá í gær að embætti hans
og Eðlisfræðistofnunin hefðu
samvinnu um að fylgjast með
áhrifum frá stórsprengju
Rússa og gera viðeigandi ráð-
stafanir þar að lútandi.
— Eg get efekert fullyrt,
heldur aðeins sagt að þegar
Rússar hófu að sprengja í ís-
hafinu í september,, þá liðu
1—2 vikur þar ti'l við urðum
varir við auikningu á geisla--
virku ryki hér. Svipað var
haustið 1958, og eftir þessu að
dæma mættum við búast við
geislavirku ryki eftir eina til
tvær vikur, sagði próíessor
Þorbjörn Sigurgeirsson í við-
tali við Morgunblaðið í gær.
Meiri geislavirkni en 1958
í vændum
— Eftir fréttum að dæma
virðist mér að þessi sprengja
hafi verið sprengd í meiri hæð
en hinar, sem á undan voru.
Dreifing geislavirka ryksins
fer algjörlega eftir vindum svo
ekki er hægt að segja neitt
með fullri vissu um þetta mál.
— Mér kæmi ekki á óvart,
þótt geislavirknin færi eitt-
hvað upp fyrir það, seim hún
var mest 1958, en það haust
og fram á sumar mældust 3—
4 picocurie í kúbifcmetra lofts
hér.
Um hversu mikið magn af
geislavirkni teldist hættulegt
lífi manna sagði prófessor Þor-
björn:
— Mjög brátt á gizkað
mundi ég segja að geislavirkn-
in nú væri um eitt prósent af
því, sem talið væri hættulegt.
En það er ómögulegt að segja
til um þetta, og það hefur taás
vert að segja hve geislavirkni
stendur lengi. Þótt geisla-
virkni fari hátt einn dag, þá
hefur það ekki svo mikið að
segja.
Geislavirk-mjólk
Um hvaða áhrif það hefði á
matvæli, t.d. mjólk, ef geisla-
virk regnskúr félli einn góð-
an veðurdag á íslandi, sagði
prófessor Þorbjörn:
— I flestum tilfellum hefði
það engin áhrif. Það yrði t.d.
í fyrsta lagi ’næsta sumar að
geislavirkni færi að gæta í
mjólk hér. Vegna árstímans
stafar okkur tiltölulega lítil
hætta á mengun á matvælum
eins og er. Geislavirku efnin
verða eftir í grasrótinni er
rigningin sígur niður, og
þeirra efna, sem endast lengi,
mundi gæta í skepnum og þá
mjólk.
— Iodine 131 hverfur á
nokkrum mánuðum, en geisla-
virkni þess minnkar um hekn
ing á átta daga fresti. Meðal
þeirra efna, sem hafa langan
helmingunartíma eru Stronti-
um 90 og Cesium 137. Við mæl
um þessi efni ekki sérstaklega
hér heldur aðeins heildargeisl
unina, en þau eru áreiðanlega
með hér. Strotium 90 sezt í
beinin en lödine 131 í skjald-
kirtilinn. Þau efni, sem hafa
stuttan helmingunartíma
hverfa fljótlega en hin eru
lengri tíma að eyðast.
Aukið Strontium 90
— Það er nokkurn veginn
öruggt mál að Strontium 90
hefur nú bætzt við það magn,
sem var af því hér áður. Uins
vegar er ekkert hægt að segja
að svo komnu máli hversu mik
ið af geislavirkum efnum hef-
ur myndazt við stóru spreng-
i'
iilÍII
Þessi myird var tekin í Eðlisfræðistofnuninni í fyrra. Páll Theodórsson, eðlisfræðingur,
stendur við tækin, sem notuð eru til að mæla geislavirkni hér. — (Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)

Aðstoðarmaður með pappírssíu, sem notuð er til að sía geisla-
virkt ryk úr andrúmsloftinu. Geislavirknin er síðan mæld
með Geigerteljara.
Skógaskóli settur
SKOGASKOLI var settur
sunnudaginn 22. okt. sl. Skóla-
stjórinn, Jón R. Hjálmarsson,
flutti fyrirlestur og bauð nem-
endur, kennara og gesti vel-
komna. — Breytingar á kennara-
liði við skólann eru þær, að frá
honum hverfur Jón Jósep Jó-
harinesson, cand. mag., en hann
hefur lengi verið íslenzkukenn-
ari við skólann. Við starfi hans
tekur Koibeinn Þorleifsson, stú-
dent og kennari frá Reykjavík.
Þá var ráðin ný matráðskona við
skóíann, Magnea Gunnarsdóttir,
frá Fossi í Mýrdal. — Nemendur
í skólanum í vetur verða 107 í
4 bekkjardeildum. Nemendur
þriðja bekkjar komu 1 skólann
10. okt. og nemendur fyrsta og
annars bekkjar 17. okt. En skóla-
haldinu varð að fresta lítillega,
vegna bruna í rafstöð skólans í
haust. Vel hefur þó rætzt úr þess
um vandræðum, því rafveitur
ríkisins brugðust fljótt Og vel við
og luku i byrjun okt. við lagn-
inguna, því að möguleikar eru
á því að gera sprengjur sem
mynda lítið af geislavirkni. í
hreinni vetnissprengju mynd-
ast sáralítið af geislavirkum
efnum, en ef um úraníum er
að ræða myndast ákveðið hlut
fall af geislavirkni.
— Eg veit ekki hvernig stóra
sprengjan var gerð, en það hef
ur verið reiknað með að ca.
helmingur af sprengjukraftin-
um hafi komið frá úraníum
og myndast þá tilsvarandi
magn af geislavirkum efnum.
Mælingum fjölgað
— Við munum nú auka
geislamælingar, a. m. k. í bili
og e. t. v. til frambúðar. Vatns
mælingar verða vikulega í
stað mánaðarlega áður. Ryk-
mælingar fara fram daglega.
— Eg býst við að skipulagð-
ar verði mælingar af heilsu-
farslegum ástæðum, en skipu-
lagningu á mælingum í mat-
vælum er ekki lokið enn.
— Persónulega er ég á móti
öllum slíkum kjarnorkutilraun
um, og ég hygg að það séu
flestir, sem ekki hafa sérstakra
hagsmuna að gæta í þessum
efnum, sagði prófessor Þor-
björn Sigurðsson að lokum.
Landlæknir, dr. Sigurður
Sigurðsson, tjáði Morgunblað-
inu í gær, að embætti land-
læknis og Eðlisfræðistofnunin
hefðu samvinnu um að fylgj-
ast með áhrifum frá stór-
sprengju Rússa, sem hingað
kynnu að berast. Vinna ýmsir
aðilar, þ. á. m. læknar að
þessum málum.
Landlæknir sagði að við
mundum fara sömu brautir í
þessum efnum og aðrar ná-
grannaþjóðir, og yrði mjólk og
matvæli m.a. rannsökuð með
tilliti til geislunar.
Norðurlöndin, sagði land-
læknir, hefðu komið sér sam-
an um athuganir o. fl. í þess-
um efnum. Hefur endurrit af
greinargerð um þessi mál ver-
ið send landlækni og er grein-
argerð þessi nú í athugun hjá
ríkisstjórninni.
ingu raflínu í skólann. Einnig
brann smíðahús skólans og fær
smíðakennslan inni í vetur í
handavinnusal barnaskólans í
Eyjafjallahreppi. — Að loknu
máli skólastjórans, flutti formað
ur skólanefndar, Björn Björns-
son, sýslumaður, ræðu. Nemend-
ur sungu undir stjórn söngkenn-
arans, Þórðar Tómassonar.
STAKSTEIiVIAR
Ógeð
Þetta gaf að líta í Moskvu-
málgagninu á Islandi sl. þriðju-
dag. Höfundurinn heitir Jón
Bjarnason, fréttastjóri.
Ringulreið
í röðum kommúnista
Vart er nú um annað rætt en
ógnarsprengjur Rússa og hér á
landi vekur afstaða kommún-
istadeildarinnar sérstaka athygli.
Morgunblaðið spurði Lúðvík
Jósefsson, formann þingflokks
Alþýðubandalagsins, um af-
stöðu hans, en hann vildi ekk-
ert segja. Og Moskvumálgagnið
þegir dag frá degi, þrátt fyrir
ítrekaðar fyrirspumir Morgun-
blðsins. Um þetta segir í rit-
stjórnargrein Alþýðublaðsins í
gær:
„Ringulreið er í röðum ís-
Ienzkra kommúnista og fylgi-
fiska þeirra. Sumir þeirra,
minni spámenn, taka undir for-
dæmingu sprengjunnar, án þess
að nefna Rússa. Línukommúnist-
ar missa samtök hernámsand-
stæðinga úr höndum sér í þessu
máli. En Lúðvík Jósefsson, for-
maður þingflokks Alþýðubanda-
lagsins, vill ekkert segja. Þjóð-
viljinn segir ekki orð gegnRúss
um frá eigin brjósti.
Ógnarsprengja Sovétríkjanna
virðist eiga sína menn á Is-
landi. Nú sést betur en nokkru
sinni fyrr, hvers konar lið for-
ystumenn islenzkra kommún-
ista eru. Þjóðin mun taka eftir
því.‘
Oe Tíminn tekur undir
Lesendur Morgunblaðsins vilja
að vonum fá að vita um af-
stöðu íslenzku dagblaðanna í
þessu máli. Þjóðviljinn þegir,
eins og áður er sagt, en Tím-
inn rekur af sér slyðruorðið í
gær með stuttri ritstjórnargrein,
sem hljóðar svo:
„Ódæði'
Þau tíðindi, að Rússar hafa
látið sprengja 30—50 megatonna
kjarnorkusprengju, hefur (svo)
valdið reiði og skelfingu um
allan heim.
Óttast er að geislavirknin,
sem leitt getur af þessu, eigi
eftir að hafa hin alvarlegustu
áhrif.
Þessi verknaður rússnesku
valdhafanna mun verða þeira til
mikils og varanlegs álitshnekk-
is. Þeir hræða engan til undan-
láts við sig með þessu. Þvert á
móti munu þeir vekja gegn sér
reiði og aukna andúð á hinu
kommúnistíska einræðisskipu-
lagi, því að í skjóli þess geta
öfgamenn hagað sér á líkan hátt
og Hitler forðum.“
„Fátt er svo með öllu illt að
ekki boði nokkuð gott,“ segir
gamalt máltæki. Á það vissu-
lega við í þessu efni. Ógnar-
sprengingar Rússa hafa liérlend-
is a.m.k. orkað því, að Tíma-
menn virðast nú gera sér grein
fyrir því, að enginn munur or
á kommúnistum og nazistum, að
Krúsjeff sé svipuð manngerð og
Hitler. Vonandi gleyma Fram-
sóknarmenn þessu ekki aftur.