Morgunblaðið - 16.12.1961, Blaðsíða 13

I Laugardagur 16. des. 1961
IORGV1VBLAÐ1Ð
13
„Interview". í æöra veldi
ALIT, orð og gerðir frægra
manna hefur löngum þótt girni-
legt fréttaefni, en matreiðslan á
því í meðferð blaðamanna oft
verið heldur óhrjáleg. „Inter-
view“ hafa oft reynst ónákvæm
og jafnvel óáreiðanleg, lýsandi
fremur spyrjandanum en þeim,
sem spurður var. Ekki átti þetta
við um Valtý Stefánsson. Hann
I var afburðasnjall spyrjandi. sem
I ihafði lag á því að standa sjálfur
á skugga, en beina sviðsljósinu
að þeim, sem hann átti viðtal við,
og fá hann til að opinbera sinn
innra mann. Ýmsir yngri menn
Ihafa einig lært þá list, svo að
þessi tegund blaðamennsku er
orðin allálitleg bókmenntagrein
Ihér á landi, sem sjá má af þeim
viðtalsbókum við fræga menn,
sem út hafa komið nú fyrir jól-
in. en þær eru a.m.k. þrjár.
Stærst er bók Matthíasar Johann
essens um Pál ísólfsson; „Hafið
og hundaþúfan“. Þar fær maður
óvenjulega Ijósar endurminning-
ar um sálræna reynslu drengs,
sem fæddur var með ríka hljóm-
gáfu, þroskaða við drynjandi
brimheim, en ekki við skrækj-
andi glymbreim, sem er sitt hvað.
Einkennileg er endurminningin
um hinn dularfulla og leiðslu-
kennda ljóma, sem Páll skynjar
sem upphaf meðvitaðrar reynslu
Binnar og virðist líks eðlis og
|það „celestial light”, sem Words-
worth talar um í sínu fræga
kvæði „Intimation of Immort-
ality from Reoollection Of Early
Childhood“. Ég minnist þess gagn
Btæða úr minni bernsku. Smá-
kornótts myrkurs, sem rann eins
og endalaus sandskriða niður
Ibrekku. Mér þætti gaman að vita/
Ihvort fleiri hafa endurminningu
um slíkt „hrynjandi myrkur".
j' Önnur bók af þessu tagi er
„Hús málarans", samtalsbók Jó-
hannesar Helga við Jón Engil-
Iberts. Hún er einnig fróðleg af-
lestrar og greinir líka frá ýms-
um skemmtilegum samferða-
mönnum. Jón er meira „extrov-
ert“ en Páll, greinir minna frá
6inr'. innri reynslu í sambandi
Valtýr Stefánsson.
við list sina heldur en því
„bohéme“-lífi. sem er gamalt og
alþjóðlegt fyrirbæri. Jón hefur
á sér flagarafas, dálátið tilgerðar
legt, því að hann virðist vera fyr
irmyndar eiginmaður og ástríkur
heimilisfaðir.
Þriðja bókin er eftir sjálfan
meistarann, Valtý Stefánsson,
minnst að vöxtum, en með flest-
ar myndir að tiltölu. -Þetta er
bókin „Séra Friðrik segir frá“ og
kemur hinn mikli látni leiðtogi
þar ljóslfandi fram á sjónarsvið-
ið, umkringdur glaðværum æsku-
lýð. sjálfur broshýr og frásagna-
fús, ungur í anda, en öldungur
að lífereynslu, kærleiksríkur, en
laus við alla tilfinningavæmni,
brennandi í andanum, en frábit-
inn þurrum siðapredikunum,
þi'oskaður að hagnýtri þekkingu
á mannssálinni, og þar af Jeið-
andi umburðarlyndur og auðug-
ur að samúð. Þessir heillavæn-
legu eiginleikar, of sjaldgæfir í
fari margra kristinna manna,
skýra þau miklu áhrif, sem séra
Friðrik hafði á samtíð sína, öllum
megin íslandsála, og þann mikla
fjölda vina og aðdáenda, sem
hann eignaðist hvar sem hann
fór. Þeir munu því vera margir,
sem vilja eignast þessa litlu bók,
eða gefa börnum sínum hana.
Þessar samtalsbækur eru ágæt
tilbreyting frá venjulegum ævi-
sögum, þar sem söguhetjan getur
ekki borið hönd fyrir höfuð sér,
eða sjálfsævisögum. þar sem frá
sögn snýst um ýmsa hluti, ómerki
lega að flestra mati, þótt þeir
hafi tilfinningagildi fyrir eig-
andann. Þær eru þægilegt form,
því að menn geta haft margt
merkilegt að segja af reynslu
sinni, þótt þá bresti tíma vilja
eða ritleikni til að koma því á
framfæri. Kemur þá skrásetjar-
inn að góðu gagni, ef hann kann
vel til verka, eins og þeir þrír
menn, sem hér hafa verið nafn-
greindir. hvort sem hann stendur
sjálfur í skugga, eins og Valtýr,
eða lífgar upp sviðið öðruhvoru
með því að sýna lesandanum sjálf
an sig og fimlega handleiðslu
sína á pennalatri söguhetju.
P. V. Kolka.
Jólaguðsþjónusta
barnanna
JÓLAGUÐSÞJÓNUSTA barn-
anna verður í Dómkirkjunni á
morgun, sunnudag, kl. 11. •—
Barnakór Kristjóns Sigtryggs-
sonar syngur, við undirleik dr.
Páls Isólfssonar. Strengjahljóm-
sveit drengja undir stjórn Pam-
plichers leikur jólalög hjá jóla-
trénu í kirkjunni. Séra Jón Auð
uns dómprófastur annast guðs
þjónustuna að öðru leyti.
Kveikt á jólatré
Frederiksbergar
HAFNARFIRÐI — A morgun
kl. 5 síðd. verður kveikt á jóla-
tré, sem vinabær Hafnarfjarðar,
Frederiksberg, hefir gefið hing-
að, en hingað hefir hann gefið
jólatré undanfarin ár. Er það á
Thorsplani eins og fyrr og mun
Jens Ege, sendiráðsfulltrúi Dan-
merkur afhenda tréð í fjarveru
sendiherrans. Stefán Gunnlaugs-
son veitir því viðtöku, en síð-
an talar séra Garðar Þorsteins-
son prófastur, Karlakórinn Þrest
ir syngur og Lúðrasveit Hafn-
arfjarðar og lúðrasveit drengja
leika. — Starfsmenn Rafveit-
unnar hafa séð um uppsetningu
trésins.
Strand m. b. Geirs goða
NOKKRAR missagnir hafa orðið
um strand og björgun áhafnar-
innar af mb. Geir Goða. Fyrst er
nú nafnið á staðnum, sem kölluð
hefur verið Byjarskerseyri. Það
nafn má jafnvel sjá á sumum
kortum, en er dönskusletta, sem
vel mætti sleppa á okkar upp-
lýstu öld. Nafnið var Bæjarsker
frá fornu fari, og þarna mun hafa
staðið landnámsbær, og þá verið
græn tún, þar sem nú er mestallt
í kafi um háflæði, og um fjöru
má ganga þarna þurrum' fótum
um eyrarnar, nema þ'ar sem sund
hafa grafizt í milli þeirra. Mest
eru Músarsund næst landi, en
Eyrarsund og Skarfasund fjær
landi. Myndast höfnin í Sand-
gerði af þessum eyrum sem
ganga í hálfhring utan um höfn-
ina, og kallast nú einu nafni
Bæjarskerseyri. Á henni eru
'hclmar, sem aldrei fara í kaf.
Fremri eyrin, sem er lægri er
tæpum tveim metrum lægri en
brúnatréð á aðalbryggjunni í
Sandgerði, sem ekki fer I kaf á
háflæði, þegar sjór ræður sér.
En eyrin hefur eyðzt bæði af
sjógangi og af völdum manna, er
sótt hafa þangað byggingarefni.
Geir Goði strandaði utan til
fremst á Bæjarskerseyrinni, seint
á 11. tímanum um kvöldið þann
12. þ.m. Loftskeytastöðin í
Reykjavík tók á móti kalli frá
bátnum og tilkynnti það Slysa-
vamafélaginu. í Sandgerði er
fyrsta og elzta deild Slysavarna-
félagsins, margreynd við allskon-
ar bjarganir. Brugðu björgunar-
menn fljótt við og skutu björgun-
arbátnum í Sandgerði; er ber
nafn sr. Odds V. Gíslasonar, hins
mikla björgunarfrömuðs, á flot.
í höfninni í Sandgerði lá þá
Mb. Muninn, sem hafði verið í
talsambandi við mb. Geir Goða.
Höfðu skipverjar á mb. Muninn
ætlað að fara áhöfninni á Geir
Goða til hjálpar og skotið út
gúmmíbát sínum, sem strax þand
ist út þegar kippt var í snúruna,
en um leið slitnaði snúran svo
bátinn rak frá þeim, en annan
bát höfðu þeir ekki.
Björgunarmenn Slysavamafé-
lagsins á m.b. Oddi Gíslasyni,
björguðu svo gúmmíbátnum af
m.b. Muninn og hugðust nota
hann við björgunina, ef með
þyrfti. En þegar þeir komu út á
yiri Eyrina, var svo failiið út, að
skipverjar á m.b. Geir Goða gátu
hoppað út þurrum fótum. Þetta
var um eittleytið um nóttina.
Fluttu björgunarmennirnir skip-
brotsmennina 7 að tölu í land og
það dót. sem þeir vildu hafa með
sér. Veður var gott á meðan á
þessari björgun stóð, en staður-
inn er hinn hættulegasti, ef ein-
hver kvika er eða vindur af hafi.
Þess skal getið, að gúmmíbjörg-
unarbáturinn af Geir Goða bi'laði,
þegar hann var blásinn út, og
voru þama báðar áhafnir orðnar
gúmmíbátalausar, ef þurft hefði
á þeim að halda.
(Fréttatilkynning frá SVFÍ)
Sigurður Benediktsson skrifar Vettvanginn í dag og nefnir hann: Bréf til vinar
míns Ragnars í Smára, vegna skrifa hans um „gratis heimsmenningu“.
Ragnar minn !
( Mikil lifandi ósköp var þér
mikið niðri fyrir í Vettvanginum
síðast, — en hvað var það ?
Er ekki pólitíkin J lagi, landslýð
ur við góða heilsu, — síldveiðin
aldrei betri. Gunnar hefur dreg-
ist á að afgreiða hallalaus fjár-
flög, ef svo stendur á, og hljóm-
Iburðurinn í Háskólabíó hefur
reynzt betri en beztu menn óraði
fyrir. Hvað viltu hafa það betra?
Og nóg er af bóbum, sem bet-
tir fer, — og fólk kaupir þær og
gefur þær hvert öðru, fleygir
þeim svo og kaiupir aðrar nýjar.
Engin afturför þar. Kiljan kann
vel við sig í Vín, Þórbergur sit-
ur heima hjá Margréti sinni og
fliefur það gott, og Ðjörn Th. er
farinn að svipast um eftir lóð
fyrir Listasafn Alþýðu.----—
Og ekíki þarftu að vekja at-
Ihygli á Páli okkar ísólfssyni í bili.
Hann er nú loksins farinn að sjá:
um það sjálfur síðan hann lentii
í hríðinni í Hrútafirðinum í haust.
Sem sagt gott, — og engin
festæða til að vera fúll! Og þó er
Bvo að sjá, að þú hafir þungar
áhyggjur. Setningarnar falla eins
ug björg úr hengiflugi með drun-
um og dynkjum og miklu boms-
era — bomsi. Þú gerir hátíðlega
grein fyrir uppruna þínum, eins
og það þekki þig ekki allir, ogl
viti hver ágætismaður þú ert, Og i
við viljum hafa þig svona góðan
og ágætan og hjálpfúsan Ragnar
í Smára, án þess Qð það komi I
íslendingasögunum, Passíusálm-1
unum eða lýsinu á Eyrarbakka
nokkurn skapaðar hlut við.
En svo við komum að því, sem
veldur þ_r þyngstri sorg í svip-
inn, sjónvarpinu, þá skil ég ekk-
j ert í þér, að þú skulir vera far-
inn að setja þig upp á móti ný-
ungum jafn framsýnn og eldklár
og þú hefur alltaf verið á upp-
skeru morgundagsins. Hver hef-
ur nú étið hvað ?
Þú ferð um það mörgum orðum,
að nú bjóðist okkur íslendingum
gratís heimsmenning, sem menn
njótí þó bezt með því að liggja á
maganum. Hvað gerir það til?
Hafa Kínverjar ekki flatmagað
I við sína menningu, og voru þó,
til skamms tíma, talin ein elzta
og merkasta menningarþjóð
heimsins. Og svo finnst mér það
sitja sízt á þér að vera að amast
við heimsmenningunni, jafnmik-
ið og þú hefur stutt við hana,
með þínum alkunna dugnaði.
Eða hefur nokkur dregið hér á
land fleiri heimsnöfn en þú? Og
hefur nokkur aukið jafn drjúg-
an skerf við heimsfrægð þessa1
ágæta fólks og þú, með þínum'
hágíruðu menningar-auglýsing-1
um. Ekki man ég til þess, hín
seinni ár, að Tónlistarfélagið fái
hingað nokkurn tíma minna en!
heimsþekkta „snillinga", — og1
aldrei auglýsir það fiðlu eða pía-
nóleik,ara, heldur skal það heita
fiðlu-snillingur og píanó'snilling-
ur. Eða einsöngvararnir, sem hing
að koma á stundum. Það eru nú
engir smákallar, oftast listamenn
af guðs náð plús öll helztu
áherzluorð tungunnar að frama
og yfirburðum. Og dugir þá mis-
jafnlega.
Þó er þetta nú aðeins nokkur
'hluti þeirrar heimsmen-ningar,
sem þú hefur séð nokkuð fyrir,
Ragnar minn, og þjóði-n er þér
þakklát fyrir það. Að sönnu hef-
ur þú ekki gert þetta alveg gratís,
en því sem næst, og aldrei verð-
ur um þig sagt, að þú hafir hagn-
ast á því að músik-mennta þína
þjóð.
Og svo getur þú verið að reka
hnífana í grey — heimsmenning-
u-na, sem kemur „fljúgandi inn
um gl-U'ggann tilokkar í engilslíki'
ei-ns og þú orðar það. Hvernig get
ur menningarfrömuður af þeim
formati amast við svo gleðilegum
tíðindum ? Einhvern tíma hefð-
ir þú haldið veizl-u og boðið vin-
um þínum upp á brauð og öl af
minna tilefni.
Og svo minnist þú eitthvað á
sjálfsvirðingu og heiðarlega
samkeppni. Hvað þýðir það?
í þriðja kafla ræðu þinnar
grípur þú sem snöggvast niður á
glæpahneigð æskunn-ar, — sem
annars sé í eðli sínu mjög fí-n
æska! Hún ha-fi að vís-u ákaflega
takmarkaðan áhuga fyrir að g-era
nokkuð, fyrirlíti menninguna, og
eigi í linnulausu stríði við
eldri kynslóðina (vinnudýrin) er
beri á hana'fé og reki h-ana til
mennta og skemmtana! Og þú
sérð ekki fram á annað, en þess-
um hildarlei-k Ijúki með því að
unga fólkið brjótist út úr f-a-nga-
geymslum féla-gsheimilanna og
geri hvorki m-eira né minna en
uppreisn til að fá næði að hugsa
sitt ráð ! ! ! Púlli orðaði svipaða
hugsun á þessa leið: Bezt er að
gera ekki neitt — og hvíla sig
svo vel á eftir. — —
Á einum stað kemur þú þar
má-li þínu, að þig brezti kjark og
stillingu til að sjá fólk tungu-
skorið. Þótti nú engum fnikið,
og furðar víst en-gan á því, sem
þekkir þig.
En hver ætlaði að tunguskera
hvern með leyfi að spyrja?
Vegna þessara bollalegginga
um tunguskurðinn baðstu vini
okkar Bandaríkjamenn að vera
hérna hjá okkur og gæta okkar
vel, ef út af bæri. En þar sem
ekkert kom fyrir fór vinunum
að leiðast aðgerðarleysið á Mið-
nesheiðinni, — og þeim leíddist
svo mikið að þeir fórú að sjón-
varpa sér alls konar skemmti-
legheitum og þvættingi, sem þeir
voru annays orðnir dauðleiðir á
heima fyrir. Og þá gerðist það,
sem fer svo óskaplega í þínar
músikölsku taugar, að stöku Is-
lendingar fóru að gægjast í speg
ilinn hjá þeim og höfðu af
nokkra skemmtan, vegna þess,
að þetta var þeim nýjung, sem
hinum var gömulkunn leiðindi.
stinga svo íslendingar Jónasi og
Hallgrími niður í kistu. Þessu
neita ég nú bara að trúa! (En
er ekki eitthvað óselt af síð-
ustu útgáfu Passíuálmanna?)
—★—
Nei, góði vinur, — þetta er
vonlaust. Það er ekki á okkar
færi að frelsa heiminn. Við Þing
eyingar reyndum þetta lengi, en
gáfumst upp og ætlum nú að
fara að rækta korn í staðinn.
Hvort sem okkur líkar það
betur eða verr þá fáum við
sjónvarp, — sennilega fyrr en
seinna, ef stjórnmálamennirnir
þora að fylgja sannfæringu sinni
fyrr en eftir næstu kosningar.
En þangað til munu Bandaríkja-
menn ljá okkur afnota af stöðinni
á Miðnesheiði, fyrst í smáum stíl
svo oftar og Oftar, unz við eign-
umst eigin sjónvarp, er kemur
okkur jafnframt í samband við
aðrar stöðvar um víða veröld.
Tími einangrunar er liðinn
hjá og það er þröngsýni og
hugarfarsstöðnun að skilja það
ekki og viðurkenna. Það flýr
enginn á vit einverunnar leng-
ur, sem vill lifa menningarlífi,
— og okkur er orðin ill nauð-
syn að venja okkur við að lifa
í sama hraða og grannar okk-
ar í austri og vestri.
Þú segist vera sveitamaður.
Eins og það sé einhver dyggð,
— eða til hvers eru allir að tala
um það þessa dagana, að þeir
séu sveitamenn? Og hver getur
svo sem gert að því, þó að hann
sé sveitamaður. Ekki verða
sveitamenn síður sólgnir í sjón-
Þegar hér er komið sögu 'Varp, ef ég þekki þá rétt. Upp-
runinn skýlir engum fyrir fram
vindu tímans, — jafnvel ekki,
þó að þeir séu aldir upp á Is-
lending-asögum og lýsi.
En hvað eru annars þessar
margrómuðu Islendingasögur
annað en sjónvarp síns tíma, —
gamlar spólur?
S. B.