Morgunblaðið - 18.02.1962, Blaðsíða 13

/* Sunnudagtif W. febr. 1962
MORGVHBLAÐIÐ
13
„Ætli það ekki“
Sjálfsagt er að læra af slys-
förunum um síðustu helgi. Kanna
þarf enn að nýju, hver af þeim
Ibjörgrmartækjum, sem fáanleg
eru, henta hér bezt og fylgjast
með því að þau séu ætíð í full-
komnu lagi. Tæknin er í örri
(þróun og engin von, að menn
átti sig fyrirfram á göllum nýrra
tækja. í þessu vilja allir gera
sitt bezta. En þrátt fyrir alla
okkar viðleitni verða hætturnar
áf sjósókn við íslandsstrendur að
vetrarlagi seint yfirunnar. Og
ihvað sem allri tækni líður má
stjórnsemi, þrek og þolgæði
aldrei bresta. Björgun megin-
Ihluta skipshafnar Elliða er að-
dáunarverð, en hitt ekki síður
(þegar tveir ungir piltar, nýkomn
ir úr þessari mannraun, svara
báðir hiklaust spurningu um það,
Ihvort þeir fari aftur á sjóinn:
„Ætli það ekki.“
, Sjálfskaparvíti
/ Svo mjög sem við gleðjumst
yfir björgun manna úr bráðum
Tháska og hryggjumst yfir dauða
þeirra, sem ekki varð forðað,
hljótum við ekki síður að hneyksl
ast yfir því þegar menn fyrir
6jálfskaparvíti færa hættu yfir
sjálfa sig og aðra. Fyrir
skemmstu var rætt um það í
Reykjavíkurbréfi að vekja
þyrfti öflugt almenningsálit
gegn bílaakstri ölvaðra manna.
Nú hefur verið frá því sagt, að
á fyrstu vikum þessa árs hafi
helmingi fleiri verið teknir ölv-
aðir við akstur en á sama tíma
í fyrra. Sem betur fer er ekki
Ikunnugt um alvarleg slys af þess
lum sökum. Það er ekki þeim að
þakka, er ölvaðir óku, því að
þeir bjóða heim hættunni, bæði
fyrir sjálfa sig og aðra. Auðveld-
asta slysavörnin er að fá hvern
einasta bílstjóra til að heit-
strengja með sjálfum sér, að
snerta aldrei bíl til aksturs, ef
hann hefur smakkað áfengi.
Jafnvel þó að ekkert annað
Ikomj fyrir en maður sé tekinn
af lögreglunni, þegar þannig
stendur á, þá er það ærið nóg.
Þeir eru fleiri en flestir hafa
hugmynd um, sem lent hafa í
alvarlegum vandræðum af því,
að þeir hafa verið sviftir bíl-
stjóraréttindum lengur eða
skemur. Margir þurfa á bíl að
halda vegna vinnu sinnar Og
sumir eru svo heilsu farnir, að
þeir geta alls ekki unnið fyrir
sér nema með bílaakstri. Þeim
finnst það hart að vera sviftir
hílstjóraréttindum og komast á
vonarvöl „bara“ af því að hafa
ekið bíl undir áhrifum áfengis,
ef ekkert slys henti þá. En slík
eru landsins lög og sízt of hörð,
enda ekki heimild til þess að
vikja frá þeim.
Hef ur SH verið
á ransjri leið?
SH, þ. e. Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna, hélt aukafund nú
í vikunni, en áður hafði mjög
verið talað um örðugleika og
ósamkomulag innan fyrirtækis-
ins. Öll eiga þau mál vafalaust
eftir að skýrast og skal því ekki
fjölyrt um þau að sinni. Þó er
nú þegar ástæða til að velta fyr-
ir sér þeirri spurningu, hvort
þessi öflugu samtök hafi að und-
enförnu verið á rangri leið.
Sumir tala um einokun SH,
en Ijóst er, að slíkt tal er ástæðu
Jaust á meðan aðilar telja sjálf-
tr hag sínum bezt borgið með
|því að vera í slíkum samtökum.
Þeir mega gerzt vita og eiga
jnest í hættu. Ef þeir telja sam-
heldni bezt tryggja hag sinn
gegn útlendum kaupendum, eiga
aðrir ekki að amast við henni.
Þá er SH borið á brýn að hafa
fjárfest geypifé erlendis. Að því
er bezt verður vitað, er það mis-
skilningur. Eiginleg fjárfesting
jþ. e. binding eigin fjármuna í
mannvirkjum erlendis virðist
þvert á móti minni en flestir
nmndu ætla.
Línu skotið frá Óðni yfir í Skarðsvík SH 205.
REYKJAVÍKURBRÉF
Tryggiing markaða
Eins og nú háttar til væri eng-
inn vandi að selja allan okkar
hraðfrysta fisk jafnóðum, þ. e.
við afskipun eða um leið og
hann kemur að landi í erlendri
'höfn. En reynslan hefur sýnt, að
slíkir markaðir eru ærið ótrygg-
ir. Á stríðsárunum og fyrstu ár-
unum eftir stríð keypti brezka
stjórnin allan útflutninginn. En
einn góðan veðurdag gerhætti
hún kaupum sínum. Sömu
reynslu hlutum við af Sovét-
stjórninni í fyrstu lotu viðskipta
hennar hér. Að nokkrum árum
liðnum tók hún þá ákvörðun að
hefja viðskipti að nýju. En um
margra ára bil fékkst hún ekki
til að hækka verð til samræmis
við aðra. Engum heilvita manni
getur fremur komið til hugar
að eiga ótilneyddur allt undir
svo óútreiknanlegu dæmi sem
sovéskri stjórnvaldsákvörðun,
en geðþekkni hinna stóru fisk-
söluhringa í öðrum löndum.
Gott er að geta átt við þá við-
skipti en ærið ótraust að eiga
ekki í neitt annað hús að venda.
Þess vegna réðist SH í það stór-
virki að ryðja sér braut beint til
smásala, fyrst í' Bandaríkjunum
og síðan í minna mæli í Bret-
landi. Hér er sagt, að í stórvirki
hafi verið ráðizt og er sízt of
sterklega til orða tekið. f Bret-
landi er þessi viðleitni að vísu
enn á byrjunarstigi, en í Banda-
ríkjunum hefur ótrúlega miklu
þegar orðið ágengt.
Kapp með forsjá
Til þess að ná því, sem í Banda
ríkjunum hefur náðst, hefur
þurft að beita miklu kappi. En
kapp er bezt með forsjá. —
Til þess að vinna úr vör-
unni fyrir vestan og selja
hana smásölum þarf mikið fjár-
magn, meira fjármagn en félítil
þjóð getur lagt til úr eigin rekstri
nema sérstaklega standi á. Meðan
miklar sölur eiga sér stað til að-
ila, sem greiða jafnskjótt og var-
an fer úr landinu, er auðveld-
ara að þola þótt greiðsludráttur
verði á nokkrum hluta fram-
leiðslunnar. En eftir því sem sá
hluti verður stærri, því tilfinn-
anlegri hlýtur greiðslufresturinn
að verða. Þess vegna er það höf-
uðnauðsyn að útvega sérstakt
fjármagn til að hafa í þessari
veltu. Á þessu hefur orðið mis-
brestur. Eftir því sem bezt verð-
ur vitað, eiga núverandi örðug-
leikar SH fyrst og fremst rætur
sínar að rekja til þessa, en hvorki
til óhóflegnar fjárfestingar né
meiriiháttar mistaka í rekstri.
Það er úr bessum misbresti. sem
Laugard 17. febr. .
þarf að bæta, og allar líkur eru
til að unnt sé að bæta, ef allir
leggjast á eitt. Ráðið er að afla
lána út á vöruna vestanhafs. Að
þessu hefur verið unnið s.l. ár
og allar líkur benda til að það
takist, ef því verður ekki spillt
með óviturlegum aðgerðum hér
heima fyrir.
Glöggt er það enn
hvað þeir vilja
En ekki tjáir að dylja sigþess,
að til eru þeir aðilar, sem vilja
spilla markaðinum í Bandaríkj-
unum. Kommúnistar leggja á
það meginkapp að gera íslend-
inga sem allra háðasta viðskipt-
um við löndin bak við járn-
tjald. Einn liðurinn í því er að
reyna að eyðileggja allt það, sem
þegar hefur áunnizt í að skapa
öruggan fiskmarkað vestan hafs.
Þess vegna flytja kommúnistar
ár eftir ár tillögur á Alþingi í
því skyni að gera þessa viðleitni
SH sem allra tortryggilegasta og
láta líta út fyrir að af hálfu
samtakanna hafi gerzt þeir hlutir,
sem knýi Alþingi til að skipa
sérstaka rannsóknarnefnd. Með
þessu er reynt að brjóta samtök-
in niður eða a. m. k. að gera þau
svo tortryggileg. að erfitt verði
að afla erlendis nauðsynlegs
lánsfjár. Einir fá kommúnistar
litlu áorkað í þessum efnum. Því
ákafari eru þeir að reyna að sá
fræjum tortryggni og úlfúðar,
svo að aðrir vinni óþurftarverk-
in í þeirra þjónustu. Mjög ríður
á, að þátttakendur SH átti sig
á hvað á ferðum er. Þeir þurfa
sjálfir að gera sitt til að laga
þær misfellur, sem fram hafa
komið, gæta þess að gerast
ekki eigin böðlar og fylgjast ætíð
með tímanum, svo að með réttu
verði ekki að rekstri þeirra fund
ið.
Bregðast illa við
heilbrigðri
gagnrýni
Glöggt dæmi þess. hvernig
ekki má bregðast við heilbrigðri
gagnrýni, eru viðbrögð forystu-
manna SÍS við ábendingum um
nýjar aðferðir við kjötsölu. Að
undanförnu hefur þeim farið
fjölgandi, sem óska endurskoð-
unar hinna gömlu aðferða. Menn
hafa spurt, hvort rétt væri að
hafa þann hátt á að flytja skrokk
ana út í heilu lagi og hvort ekki
mætti spara fé og gera vöruna
eirnilegri með því að vinna
meira úr henni hér heima, svip-
að og t.d. tíðkast með hraðfrysta
fiskinn. Þessu máli hefur verið
hreyft á Búnaðarþingi og þar
skorað á SÍS að taka málið upp.
Sú áskorun hefur engan árang-
ur borið, ekki einu sinni
leitt til greinargerðar SÍS-herr-
anna til almennings. Að svo
vöxnu máli var þessu nú hreyft
á Alþingi. Það bar þegar þann
árangur að einn af forstjórum
SÍS samdi og birti greinargerð,
sem raunar var spillt með óþarfri
viðkvæmni og hnútum til þeirra,
sem ekki vildu láta málið kyrrt
liggja. Út yfir tók þó, þegar mál-
ið kom til umræðu á Alþingi.
Þá ruddist varaformaður SÍS í
ræðustólinn og hélt langa ræðu
um „róg‘“ gegn samtökum
bænda og aðra ámóta uppbyggi-
lega hluti. Með slíku fjasi verð-
ur enginn vandi leystur.
Bíta höfuðið
af skömminni
Nýir tímar krefjast nýrra úr-
ræða. Það er ekkert svar við
nýjung, þó að sannað sé, að hún
hafi ekki verið reynd áður og
aðrir fari enn hinar troðnu slóð-
ir. Hér er vissulega mál, sem
er þess vert að það sé kannað
til hlítar. Gremja kyrrstöðu-
manna yfir eigin vanmætti má
ekki lama tilraunir til að ryðja
nýjar brautir. Reiði Framsókn-
arbroddanna yfir að ráða ekki
einir öllu, lýsir sér í flestu þeirra
atferli. Nú í vikunni réðust þeir
á landbúnaðarráðherra fyrir það,
að hann ætti sök á því, að ekki
hefðu allir bændur. sem þörf
hefðu á, sótt um fyrirgreiðslu
samkvæmt bráðabirgðalögunum
um lausaskuldir bænda. Sann-
leikurinn er sá, að Framsóknar-
menn gerðu sitt til að sannfæra
bændur um, að bráðabirgðalög-
in væru þýðingarlaus, og er þvi
þeirra eigin sökin, ef einhverjir
hafa látið ginnast af áróðri
þeirra. Má segja, »að það sé há-
mark ósvífninnar, þegar þeir
koma sjálfir fram á Alþingi til
þess að halda slíku á lofti.
„Viturlegasta
pólitíska
baráttan“?
Blaðaskrif þau, sem orðið
hafa um, hver hafi skrifað rúm-
lega 80 ára- grein um útför Jóns
Sigurðssonar, sýna áhuga á sögu
legum fróðleik. En þess eru
einnig fá eða engin dæmi, að
íslenzk ævisaga hafi orðið
mönnum svo að umræðuefni
sem bók Kristjáns Albertssonar.
Þar um veldur mestu einurð hans
og hreinskilni, þótt deila megi
um einstök atriði bókarinnar.
Hvenær hefur nokkv.ð það verið
gert, sem einhvers er virði og
ekki er umdeilt? Um það er
ástæðulaust að fara fleiri orð-
um. En í svari Kristjáns við
síðasta Reykjavíkurbréfi er eitt
atriði, sem víkja verður nánar
að. Hann segir:
„Það má deila um hvort Grön
dal geti talizt stjórnmálamaður.
Og þó er hann hinn eini mað-
ur síns tíma sem hafði óbilandi
staðfestu til að berjast í tvo ára
tugi gegn Ameríkuferðum, og
var það viturlegasta pólitíska
barátta sem rekin var alla þá
tíð.“
Þeim sem lesið hafa sögu
Hannesar kemur ekki á óvart dá
læti Kristjáns á Gröndal. En með
tilvitnuðum orðum hefur Krist-
ján sagt meira en rök standa
til, einnig í augum þeirra, sem
eru honum sammála um, að
fjarri fari að Gröndal „hafi ver
ið næsta lítill karl í málefnum
þjóðar sinnar". Með tilvitnaðri
fullyrðingu -fellir Kristján sem
sé ósanngjarnan dóm yfir sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga eftir
lát Jóns Sigurðssonar fram að
aldamótum.
Nú er það að vísu svo, að
deila má um, hversu raunhæfar
tillögur Benedikts sýslumanns
Sveinssonar, forystumanns á
þessu timabili, hafi verið í sjálf-
stæðismálinu. Aldrei verður
fullyrt um, hvemig farið hefði,
ef eitthvað hefði orðið, sem
ekki varð. Tillögur Benedikts
sýslumanns náðu ekki fram að
ganga, þess vegna skar reynslan
ekki úr um framkvæmd þeirra.
Mjög verður þó að efast um, að
þær hefðu orðið jafnóraunhæf-
ar og Sumir hafa talið, bæði
fyrr og síðar.
Forsenda heima-
stjórnarinnar
Aðalatriði þeirra var, að
Benedikt vildi, að Danakonung-
ur skipaði hér ríkisstjóra, með
svipuðum hætti og Bretadrottn-
ing gerir enn í samveldislönd-
um Breta. Við hlið þessa ríkis-
stjóra, umboðsmanns konungs,
átti svo að vera íslenzkt ráðu-
neyti með ábyrgð fyrir Alþingi.
í brezku samveldislöndunum
hefur þetta tekizt svo, að sam-
band við Bretland hefur hald-
izt, þó að þau öðluðust fuUt
sjálfstæði. Á dögum Benedikts
sýslumanns og fram í fyrri
heimsstyrjöldina má segja, að
viðfangsefnið, ekki einungis hjá
Dönum heldur og hjá meiri-
hluta íslendinga, hafi verið að
finna sambandinu milli íslands
og Danmerkur það form, sem
gæti haldizt. Meirihluti Islend-
inga var þá enn ekki orðinn
sannfærður um, að skilnaður
væri rétta leiðin. Miðað við
þessar aðstæður liggur nærri að
halda því fram, að tillögur
Benedikts sýslumanns hafi verið
hinar einu raunhæfu tillögur,
þ.e. þær einu, sem hefðu gert
mögulegt að konungssamband
íslands og Danmerkur héldist
til frambúðar. Hvaðeina verður
að skoða í ljósi síns tíma.
Um þetta mætti skrifa miklu
lengra mál, en það eitt sagt að
lokum, sem alls ekki má undan
fallast, að án baráttu Benedikts
sýslumanns Sveinssonar og
þreytu Dana á „kvabbi“ hans,
hefði verið vonlaust að fá
heimastjórnina þegar hún
fékkst. Úr þeirri baráttu má
þess vegna ekki gera lítið, jafn-
vel þótt árangur hennar yrði
annar en frumkvöðull hennar
ætlaði og kæmi ekki í Ijós fyrr
en að honum látnum-