Morgunblaðið - 19.06.1962, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 19. júní 1962
MORGVTSBL ÁÐIÐ
13
Stuðlum að því að vonir
nýrrar stefnu rætist
Ræða Ólafs Thors, forsætisrað-
herra, af svölum Alþingishússins
17. juní
NOKKRUM sinnum hefir sá
heiður fallið mér í skaut að
ávarpa þjóðina héðan af svöl-
um Alþinglshússins á lýðveldis-
deginum.
Ég hefi þá æviniega talið mér
skylt og verið það ljúft að minn
ast mannsins, sem svo háan
sess skipar í Ihugum íslendinga,
að þegar lýðveldið var endur-
reist, var þessi sjálfri sér sund-
urþybka þjóð öll á einu máli um
það að velja tdl þess hátíðlega
og 'helga atiburðar fæðingardag
(hans. Án efa faefir það faent mig
eins og marga aðra á slíkri
Ihátíðarstundu, þegar gleði og
fögnuður og þakklæti ríkir í sér
faverju íslenzku fajarta yfir end-
urheimt sjálfstæðis og fulls frels
is, að taka djúpt í árinni og
spara Jóni Sigurðssyni ekki lof-
ið. Mönnum er þá eðlilega minn
isstæðara, að foringinn var mik
ill maður en hitt, að hann var
mennskur maður. En auðvitað
vita þó allir, sem kynnt hafa sér
sögu faans, t.d. lesið ævisögu
faans eftir dr. Pál Eggert Óla-
son, að faann var ekki goðum
borinn, ekki algóður og alvit-
ur, heldur góður og vitur. í þess
um efnum breytir það engu,
þótt lögð faafi verið rækt við að
draga fremur en dr. Páll Egg-
ert Ólason gerði fram í dags-
Ijósið eittihvað, er talið kann að
verða Jóni Sigurðssyni til
fanjóðs. Það breytir engu, sem
máli skiptir þedrri mynd Jóns
Sigurðssonar, sem geymd er og
geymast <mun í hugum allra ís-
lendinga, er þekkja ævistarf
faans. Hans verður ævinlega
minnzt með þakklæti og virð-
ingu.
★ ★
EF einfaver spyrði mig, hvað
mér fyndist mestu varða í ís-
lenzku þjóðlífi í dag, myndi
mér nokkur vandi á höndum,
en þó svara með því að taka
mér í munn orð eins hins mikil-
hæfasta höfðingja, er þetta land
faefir byggt. Ég vildi ávarpa
þjóðina, en ekkd sízt þá, sem
lengi árs sitja innan veggja Al-
þingisfaússins, með þessum orð-
um:
„Þagnið, dægurþras og ríg-
ur,“ — en þau eru, svo sem marg
ir vita, uppfaaf hins stórfarotna
og kröftuga og fagra kvæðis
Hannesar Hafsteins á 100 ára af-
mæli Jóns Sigurðssonar.
Hannes Hafstein vissi mæta-
vel, að „dægurþras og rígur“
var og hafði lengst af verið mik-
111 bölvaldur i þjóðlífi íslendinga
og þá ekki sízt á sviði stjórnmál-
anna. Hann á þó að sjálfsögðu
ekki vdð það, að i lýðfrjálsu
landi eigi eða geti allir verið
Bammála, ekki við það, að menn
faætti að skýra málstað sinn, rök
ræða, sækja og verja vigin,
deila, jafnvel deila á. Þetta er
fylgifiskur, faöfuðeinkenni lýð-
ræðisins.
Það, sem Hannes Hafstein á
við, er, að málefnin gleymist
ekki fyrir ádeilunum, að menn
faætti að láta tilganginn helga
meðalið, að menn séu vandir
að málflutningi sínum, temji
sér að faafa það, sem sannara
reynist, láti aldrei góð mál
gjalda málflytjanda, heldur
fagni því að mega ljá góðu máli
lið, hvort faeldur er að samherji
eða andstæðingur er ílytjandi
þess.
En þagni dægurþras og rígur
verður margur vandinn okkar
íslendinga auðleystari, því má
treysta. Hitt er jafnvíst, að sá
vandi að þagga niður í dægur-
þrasi og ríg er ekki auðleystur.
Ég veit, að á íslandi tekst aldrei
að senda sundurlyndisfjandann
út á sextugt djúp, aldrei að
kefla þras og ríg meðan íslend-
ingar byggja þetta land.
En ég veit líka, að hægt er
að lækka rödd sundurlyndis.
Æskilegast væri, að leiðtogar
þjóðarinnar stýrðu förinni, en
öruggast og endingarbezt er, ef
almenningur gerir það, en það
sem á veltur er, að annar hvor
aðilinn hefjist handa. Það nægir.
★ ★
SAMFARA því sem íslending
ar þurfa að læra að umgangast
faver annan með siðsemi og góð-
vild, er þeim rík nauðsyn að
temja sér rétta háttu í samskipt
um við aðrar þjóðir, en enn
skortir mikið á að vel sé í þeim
efnum. Nefni ég þar til sem
dæmi landfaelgina og handritin.
í landhelgismálinu vörðum
við og sóttum rétt mál. Réttur
okkar var að minni fayggju laga-
legur, en einkum þó siðferðis-
legur, þ.e.a.s. réttur lítillar
menningarþjóðar til að lifa
frjáls og öðrum óháð í landi
sínu. Sérhver íslendingur hlaut
því að berjast fyrir sigrinum til
þraútar. En samt sem áður má
með sanni segja, að við gerðum
okkur of lítið far um að skilja
þá erfiðleika, sem gagnaðilar
áttu við að etja og þá staðreynd
að þeir urðu að sýna mikinn
þroska og réttlætiskennd t.il þess
að uppfylla óskir okkar og þarf-
ir.
Okkur til málsfaóta er, að flest
ir íslendingar munu nú í hjarta
sínu viðurkenna, að aðrir, og þá
ekki sízt höfuðandstæðingurinn
í þessari hagsmunadeilu, Bretar
sýndu okkur að lokum fulla
sanngirni og uxu sjálfir af mál-
inu.
★ ★
EKKI skorti faeldur kröfu-
hörku okkar og einhliða sjónar-
mið í faandritadeilunni við Dani
fremur en ella.
Skal ég ekki rekja þá sögu,
enda flestum kunn. En ekki get
ég stillt mig um að segja hér
smásögu. í febrúarmánuði 1960
var ég staddur í skrifstofu Kamp
manns forsætisráðfaerra í Kaup
mannalhöfn ásanr t Guðmundi I.
Guðmundssyni, utanríkisráð-
faerra, og nokkrum dönskum
ráðfaerrum. Ég sagði þá í spaugi
við Kampmann, forsætisráð-
faerra, að skrifstofa faans væri
stærri og betri en mín. Bezt væri
að við skiptum á skrifstofum og
störfum. „Því ekki það“, sagði
forsætisráðherrann. Rétt á eft-
ir bætti faann við: „Nei, það tjá-
ir ek'ki, þvi að þá fá íslending-
ar engin handrit."
Nú er Kampann fyndinn mað-
ur og skemmtilegur og ef til
vlll lá engin dýpri merking að
baki þessara orða. En þau hafa
þó oft vakið fajá mér þessa
spurningu: Myndu íslenzk
stjórnarvöld, faver sem þau væru
faafa haft það rétta hugarfar,
drengskap og manndóm, til þess
að taka á sig stórkostleg óþæg-
indi, baráttu og andúð margra
mætra manna, til þess að geta
skilað Dönum dýrgripum, sem
við teldum lögmæta eign íslend
inga, eingöngu vegna þess að
Danir ættu siðferðiskröfur til
þeirra?
Það er þetta, sem flestir
faelstu forystumenn Dana hafa
gert til að þóknast okkur.
Þetta er mönnum faollt að
faugleiða.
Þeim skilst þá betur, að við
erum svo einsýnir, að voði gæti
af stafað værum við eitt af
mestu hervelduox heimsins, en
ekfci smáþjóð á hjara veraldar.
★ ★
AÐ sjálfsögðu er okkur mi'kil
nauðsyn að halda fast á málum
Okkar Og forðast talfalýðni og
undirgefni ekki síður en stifni
og hroka. En þá er hóf bezt í
þessum efnum sem öðrum og
ekki höldum við til langframa
vinsældum og virðingu annarra
þjóða, ef við heimtum allt af
þeim, en látum þær jafnan
ganga bónleiðar til búða á okk-
ar fund. Ber okkur að skilja, að
ósk okkar og krafa á að vera sú
að fá að lifa þrátt fyrir smæð-
ina, en ekki af smæðinni, og að
allar vonir mannkynsins um að
forðast tortímingu gereyðingar-
styrjaldar byggjast einmitt á
því, að þjóðernisfarokinn verði
lægður og að sérfaver þjóð leit-
ist við að skilja óskir og þarfir
annarra þjóða og vilji uppfylla
þær eftir getu.
★ ★
ÞBGAR ég ávarpaði þjóðina
á lýðveldisdeginum í fyrra, gat
ég þess, að nú hefðu „þeir at-
burðir gerzt í þjóðlífi okkar,
sem mikill vandi er að ráða fram
úr“. Leyndi ég því ekki, að ég
hefði af þeim áhyggjur þungar.
Átti ég að sjálfsögðu við kaup-
deilurnar og verkföllin og þótt-
ist sjá fyrir, hvað aí myndi
hljótast. Reyndin varð því mið-
ur sú, að ég hafði verið alltof
sannspár. Er sú saga væntan-
lega engum úr minni liðin, ó-
faugnanleg eins -v hún var, og
þá ekki sízt lokaþátturinn, geng
isfallið, sem þó úr því sem kom-
ið var, var að míuu viti eina
úrræðið og því hald'betra sem
fyrr var til þess gripið.
★ ★
EflN faafa gerzt á þessu sviði
miklir og merkir viðburðir. Á
ég þar við kaupfaækkanirnar,
sem urðu á Akureyri í vor sam-
tímis því sem Dagsbrún og at-
vinnurekendur í Reykjavík hófu
samningsumleitanir. Skal ég
ekki neita því, að telja verður
nokkra óvissu á, favort efnafaags-
kerfið stenzt áorðnar kaup-
faækkanir, án þess að grípa þurfi
til vaxtafaækkana, lánsfjárskerð-
inga eða annarra svipaðra ráð-
stafana til varnar gegn verð-
bólgu. Vona ég þó í lengstu lög
að svo reynist.
Að þessu sinni er vikið af
glæfrabraut undanfarinna ára
og kröfugerðin nú, miðuð við
það, sem a.m.k. nokkrar vonir
standa til að leiði til raunfaæfra
kjaraibóta. Eiga nú allir mikið
í húfi um, að sú verði reyndin
og ættu þá að mega vænta, að
þáttaskil séu hafin í kjarabar-
áttunni á Islandi, stefnt sé burt
frá fyrri ára yfirskinssigrum
yfir í jafnar, tryggar og raun-
faæfar kjarabætur. Mætti það
þá vera mikið gleðiefni öllum
þeim, sem að þessari stefnu hafa
fannið og hana markað og raun-
ar þjóðinni allri.
Nú nýverið hafa að sönnu
iþeir, sem meira bera úr býtum
krafizt og fengið meiri kaup-
faækkanir en þeir lægst laun-
uðu og verður að játa, að það
varpar skugga á þessar vonir.
Er þó að sjá hvað setur, voná

Ólafur Thors flytur ræðu sína.
faið bezta, þar til hið verra reyn-
ist, en taka síðan réttilega því,
sem að höndum ber.
Á ég enga ósk heitari í þess-
um efnum en að vel rætist úr,
en vara þó við of mikilli bjart-
sýni, því hér eru að verki lög-
mál, sem ekki verða umflúin,
þótt samfaugur og góðvilji ráði
alltaf miklu. En favað sem öðru
líður bendir nú margt til þess,
að reynslan hafi nú sannfært
menn um, að í kjara'baráttunni
er sígandi lukka bezt, og að það
er ekki krónutala, heldur kaup-
máttur tímakaupsins sem gildir.
Ér þá skammt í fullan skilning
á því, að kaupfaækkanir um-
fram gjaldþol framleiðslunnar
eru böl en ekki bót. Eftir það
miðast faaráttan við það eitt, að
hlutur launþega verði sem mest
ur innan þess, sem auðið er að
gjalda og mun þá hefjast nýtt
og merkt tímafoil í efnafaagssögu
íslendinga.
Ber nú allri þjóðinni, að sam
einast í að stuðla að þvi, að þær
vonir, sem við þessa nýju stefnu
eru tengdar, megi rætast, öllum
til faeilla og farsældar.
Of mikil bjartsýni væri að
ætla, að þessi nýja stefna hljóti
allra fylgi. Þeir verða gegn
faenni, sem setja annarleg sjón-
armið ofar'kjarabótum, og einn
ig ýmsir fleiri, sem ekki hafa
forotið málið til mergjar.
Hér kemur þá til sögu góð-
vild manna, sem telja að ná-
unginn hafi of lítið að bíta og
brenna og óska því kaupfaækk-
ana öllum til faanda, en átta sig
ekki á þeirri staðreynd, að þar
er til ills unnið nema að fram-
leiðslan geti staðið undir hækk-
uninni, og kenna svo harðýðgi
eða skilningsleysi stjórnarvald
anna um.
Þessar raddir þagna aldrei og
eiga heldur aldrei að þagna.
Sveltur sitjandi kráka. Sá, sem
ekki ber sig eftir björginni, þarf
varla að búast við að verða mat-
aður. Hitt er svo jafn nauðsyn-
legt, að ekki sé orðið við kröf-
unum umfram getuna, því það
leiðir til ófarnaðar eins.
★ ★
Um það má svo að sjálfsögðu
all’taf deila, hvort menn beri
nóg úr býtum. Það fer eftir því
við hvað er miðað Sé miðað
við feður og mæður, lifum við
kóngalífi, en ef miðað er við
syni og dætur vonumst við öll
eftir betri kjörum þeim til
handa. En ekki verðum við hung
urmorða meðan við höfum efni
á að kaupa vínföng og kræsing-
ar á knæpum Reykjavíkur fyrir
2 milljónir í hver vikulok, eða
ferðast til útlanda í erindis-
leysu í tugþúsundataU árlega,
svo eitthvað sé nefnt.
★ ★
NEI, með þakklæti ber að játa
að hér er almenn velmegun, svo
almenn að leitun mun að slíku
meðal annarra þjóða. Samt sem
áður er ekki búið að útrýma
allri fátækt, en fyrr má ekki
linna sókninni. Auk þess sein
vinnudagur margra er alltof
langur, húsakostur lélegur o.s.
frv. Fyrir því ber að halda á-
fram á braut velmegunar og
bættra lífskjara með öllum þeim
faraða, sem aðstæður leyfa og
hafa menn nú uppi miklar fyr-
irætlanir um að hagnýta í því
skyni orkuna í elfum landsins
og iðrum jarðar. Er þess að
vænta, að um það verði gott
samstarf manna og flokka.
Takist þetta og takist að efla
samfaug og einingu, blasir björt
framtíð við íslenzku þjóðinni.
Látum okkur minnast ættjarð
arinnar og biðja henni og börn-
um faennar blessunar.
Heill forsetanum og fóstur-
jörðinni.
ísland lifi.
Þórdísarlundiir
í Vatnsdal
FYRIR 11 árum gaf Kristjári
bóndi Vigfússon í Vatnsdalshól-
um Húnvetningafélaginu í
Reykjavík landsspildu sunnan
undir Vatnsdalsfaólum, á hinum
fegursta stað.
Á þessu vori eru liðin 10 ár
síðan byrjað var þarna á gróð-
ursetningu trjáplantna. Hefur
hópur manna farið á vori hverju
til gróðursetningar. Og má nú
segja r ð landið sé að mest.u al-
sett trjágróðri sem hefur dafnað
furðu vel, þótt áburð hafi vant-
að sem skyldi í kringum plönt-
urnar. Eru nú hæstu trén komin
á 3. meter á hæð. Fyrstu trjá-
plöntuna mun Halldór Sigurðs-
son hafa sett niður og gaf land-
inu um leið heiti að það skyldi
nefnast Þórdisarlundur. Margir
menn hafa lagt á sig erfiði við
þessar ferðir norður á vorin
Laugardaginn 2i3. þ. m. er á-
kveðið að fara norður í Þórdísar-
lund, hressa upp á plönturnar og
minnast 10 ára starfs í Þórdísar-
lur.di.