Morgunblaðið - 25.07.1962, Qupperneq 11

Miðyikudagur 25. Júlí 1962
MORGUNBLAÐIÐ
11
Jens Nikulásson, bóndi í Svefneyjum.
búskapnum, t. d. hef ég haft
töluverða kartöflurækt sl. tvö
ór og fengið frá 100—150 tunn-
ur. Ég hef ræktað Ólafsrauð, og
(hefur það gefið góða raun í
moldar- og sandjarðvegi.
— Stundarðu ekki útræði?
— Það hefur ekki verið stund
að lengi frá Svefneyjum svo
nokkru nemi,. aðeins annað veif-
ið. Fiskur hefur ekki gengið að
ráði inn á mið í grenndinni um
langan aldur, nema á stríðsár-
unum. Annars vorum við að
láta smiða okkur góða sjö tonna
trillu, lokaða að aftan, með
stýrishúsi og lúkar, en opna í
miðju. Trillan er smíðuð í Hval-
lótrum af Aðalsteini Aðalsteins-
syni, sem er smiður af guðs náð,
og taka lærðir menn honum
ekki fram. Báturinn nefnist
Farsæll BA 55. í honum er
ELAC-fisksjá.
í vor keypti aðkomumaður
hraðfrystihúsið í Flatey, og er
nú unnið að því að gera það í
stand. Við vonum allir vestra,
að hann muni bera gæfu til að
reisa staðinn við. Fari Flatey úr
byggð verður illt að búa á hin-
um eyjunum.
— Hvað eru margar eyjar nú
í byggð í Flateyjarhreppi?
— Bkki nema fjórar. í Flatey
búa sex bændur með um 40
manns alls í heimili, og eru þá
meðtalin börn og gamalmenm.
Breiðafjarðareyjar
eiga sér framtíð
R:-ett við Jens Nikulásson í Svefneyium
FYRIR nokkrum dögum var
staddur hér í Reykjavík þekkt-
ur bóndi úr Breiðafjarðareyjum,
Jens Nikulásson í Svefneyjum,
og ræddi blaðamaður Mbl. þá
við liaiuu
— Ertu fæddur og uppalinn í
Svefneyjum?
— Nei, ég er fæddur í Látrum
en fluttist fjögurra ára gamail
í Sviðnur. Þar hóf ég svo búskap
árið 1031 og bjó þar til 1956.
— Hvers vegna hættir þú að
foúa í Sviðnum?
— Eg hætti, þegar bærinn
forann ofan af mér. Það var í
ágúst 1956, að ég var við hey-
skap í úteyjum, — var að galta
hey í ljómandi veðri. Við höfð-
um farið frá Sviðnum fyrir há-
degi, og tók sonur minn ung börn
sin með vegna góða veðursins,
þannig að enginn var heima. —
Svo sjáum við um kl. 5 um dag-
inn, að farið er að rjúka heima.
Lögðum við sonur minn tafar-
Jaust af stað heim, en þangað var
um hálftíma sigling. Þegar við
komum heim í Sviðnur, var allt
orðið alelda, svo að engu varð
fojargað. Menn komu til hjálpar
úr öðrum eyjum, en um seinan,
enda bar þetta snöggt að. Helzt
gizkuðum við á að kviknað hefði
í út frá rafgeymi.
— Var margt fólk í Sviðnum?
— Það var ég og kona mín,
Dagbjört Andrésdóttir, Nikulás
eonur minn, kona hans Jóhanna
Þórarinsdóttir og þrjú börn
þeirra.
— Svo að þið hafið staðið
uppi slypp og snauð?
— Já, og of seint að byggja
upp þá um haustið. Við fórum
til Reykjavíkur um haustið til
þess að athuga um efniskaup
o. s. frv. Ég reiknaði með því,
að dýrt yrði að byggja upp, en
um þetta leyti buðust mér
Svefneyjar með öllum húsum,
mvo að ég ákvað að kaupa þær
Og hefja foúskap þar.
— Hefur þér búnast vel þar?
— Þáð held ég, en þetta var
I erfitt í byrjun; þurfti t. d. að
i kaupa allar hey««anuvélar. Ég
hef um 150 fjár og 5—6 kýr
mjólkandi. Annan byggist eyja-
búskapur ekki hva<5 sízt á hlunn
indum, svo sem dúntöku og sel-
veiðum. Dúnkílóið kostar nú
1600 kr. og ég fæ um 50 kg á
ári. Ýmislegt fleira er haft með
í Svefneyjum búum við tveir
feðgarnir saman. í Hvallátrum
eru milli 10 og 20 heimilisfastir,
en fleiri eru þar á sumrin. Það
gildir raunar um allar eyjarnar,
og mikið kemur t. d. af börnum
þá til sumardvalar. í Hvallátr-
um búa Jón Daníelsson, Daníel
Jónsson og Aðalsteinn Aðal-
steinsson bátasmiður. í Skáleyj-
um búa tveir bændur, og þar
eru 10—20 heimilisfastir.
— Hvernig er nú að vera eyj i
bóndi, ef svo má komast að orði?
— Það leiðir náttúrlega af
sjálfu sér, að eyjabændur reka
sinn búskap á annan hátt en
landbændur. Búreksturinn er
fjölforeyttur og gerir ýmsar
kröfur til manns. Eyjabóndi
verður að vera sjálfstæður og
sjálfum sér nógur í ríkari mæli
en aðrir bændur.'* Hann verður
skilyrðislaust að treysta á eigin
dug og hyggjuvit. Annars erum
við eyjabændur allir eins og
góðir bræður og veitum hver
öðrum hjálp, ef hjálpar er þörf.
Sá, sem býr í eyjum, verður að ^
kunna á mörgu skil, við verðum |
að fara á sjó, og það útheimtir |
góða báta og góða sjómenn. Það
var líka svo hér áður, að breið-
firzkum bátum og sjómönnum
var viðbrugðið.
— Hvað er annars að frétta
núna að vestan?
— Árið í ár er frekar erfitt
enn sem komið er. Tíð hefur
verið fremur stirð frá áramótum
1 og veturinn var umhleypinga-
sarnur með töluverðum frostum
á köflum. Vorið var kalt og
stormasamt, — Kal er lítið í
túnum, og skepnuhöld hafa ver-
ið sæmilega góð. Allmikið varð
að gefa af fóðuibæti og heyjum
vor. Tala æðarfugla í varpi er
víðast nú nokkru lakari en und
anfarin ár, og of mikið rigndi
á tímabili til þess að vel gæti
farið um dún í hreiðrum. Að
því leyti verður þetta undir
meðalári hjá okkur. Einnig bæt-
ist það við, að vegna kulda hafa
verið mun meiri brögð að því,
að svartbakur valdi tjóni í
varpi. Þegar illa vorar, er minna
um síli handa honum í æti, svo
hann leggst fremur á ungana.
— Hvað er annars að segja
um svartbak og örn?
— f vetur voru samþykkt lög
á Alþingi um eyðingu svartbaks,
sem eru góðra gjalda verð. En
það eina, sem getur bjargað
varpinu, er að eitra fyrir hann
aftur "og aftur. Hitt er annað
mál, að ég tel að leyfa eigi góð-
um skyttum að skjóta svartbak
í öllum verstöðvum. — Ornin
kemur út til eyja á vetrum og
lifir sennilega á æðarfugli að
mestu á þeim tíma. í vor hefur
hennar ekki orðið vart. Ég
kvenkenni örnina, eins og þú
foeyrir, eftir gamalli málvenju,
eins og ég hef vanizt.
— Hvernig hefur selveiði
gengið í ár?
.— Hún hefur verið heldur
rýr. Þó hefur veiðzt allt að með-
allagi sums staðar og á einum
stað betur. Það var í Hergilsey.
— Þið nytjið auðvitað margar
eyjanna. sem ekki eru í byggð?
— Já, t. d. á ég hálfar Bjarn-
eyjar en nytja þær allar meira
eða minna. Þar var verstöð al't
frá landnámstíð, sem nú er niður
lögð, og eitt sinn voru þar átte
bændur. Við vonum, að hrepp-
urinn okkar eigi eftir að rísa
við að nýju. Við eigum margar
auðlindir, sem geta íramfleytt
fjölda manns. Við höfum minnzt
á dúninn. Tekjur af selskinnum
verða sennilega alltaf fyrir
hendi. Það fer að vísu nokkuð
eftir tízkunni, en selskinn e'r
ekki hægt að stæla. Útræði er
ekkert nú, eins og áður hefui
verið minnzt á, og verðum við
jafnvel að panta fisk úr Hólm-
inum. Þetta stendur þó allt tii
bóta, ef frystifoúsið í F'.atey
kemst vel á legg. Þá er það
eggjatekja og fugla. Mikil kofa
var í Breiðafjarðareyjum um
aldamót og fram undir 1920. —
Hún veitti þá mikilsverð hlunn-
indi, t. d. í Bjarneyjum, þar §em
18 þús. kofur fengust á ári, og
i Flatey, þar sem 24 þús. feng-
ust. Kofnatekjan hefur minnkað
mjög á síðari árum. Lundi var
áður háfaður, en síðar var farið
að veiða hann í net í stórum stíl.
Með þeirri veiðiaðferð fækkaði
honum stórkostlega, svo að um
tíma sást varla nokkur lundi. —
Ég er því að gera mér vonir um
það, að einfovern tíma verði all -
ar eyjar aftur komnar í byggð.
og vonandi fyrr en seinna.
— Viltu taka nokkuð sérstakt
fram að lokum?
— Það er helzt eitt réttlætis-
og nauðsynjamál, sem okku"
varðar miklu. Það er, að aukn-
ar verði ferðir frá Skipaútgeið
ríkisins til Flateyjar. Þær hafi
verið hálfsmánaðarlega, og má
ekki minna vera, en nú er verið
að minnka þetta niður í mánað-
arferðir. Þéttar ferðir til Flat-
eyjar eru mjög mikilvægar fyr' r
okkur, og krókurinn við að
koma við í Flatey munar ekki
nema tveggja tíma siglingu. Það
má segja, að þar séu fáar sálir
eftir, en við erum þó enn þarna,
og meðan svo er, finnst okkui
ríkinu bera skylua til þess að
tryggja okkur sæmilegar sam-
göngur.

Um fögur héruð
Snæfellsnes
STYKKIiSHÓLMI 9. júlí — í gær
var bezti dagurinn, sem komið
foefir hér í Breiðafirði á þessu
sumri fovað veður áhrærir. Not-
aði ég því tækifænð og fór í
dálitla skemmítiferð með fjöl-
skyldunini og vegna þeos foversu
þessi ferð verður mér eftirminni-
lieg langar mig til að segja þér
frá henni í stórum drátitum og
vekja þapnig athygli þeinra, sem
áhuga hafa á ferðalögum um
falleg héruð. Eins og kunnugt er
!þá ex nýlega opnaðui' vegur fyr-
ir Búlandslfoöfða á Snæfellsnesi
og er hann vel gerður og mjög
skemmtilegit að fara hann. Getur
miaður nú farið „stóran rúnt“
þ. e. farið út Grundarfjörð gegn-
iim Fróðárhrepp yfir Fróðar-
heiði, um Staðarsveit inn Kerl-
ingarskarð Og aftur til Stykkis-
foólms. Þetta miunu vera hátt í
160 km og allsstaðar margt að
sboða, enda fer maður um þau
svæði þair sem aðalsögustaðir
Eyrbyiggju liggja og eftir að hafa
lesið hana skýrist svo margt og
margt. En sem sagt, ég fór í
fyrsta sinni þessa leið í gær á
sólríkum sunnudegi. Hélt sem
leið liggur út Helgafellssveit yfir
Mjósundsbrúna nýju sem stend-
ur sig með mestu prýði. Þar
voru menin í Hraunsfirðinum
mieð veiðis'tengur o@ nutu veður-
blíðunnar. Við höldum sem leið
liggur út Kolgrafarfjörðinn,
beygjum inn í Grundarfjörð og
komum við í Grafarnesi. Þar er
mikil bílaumferð og margt um
manninn, enda stendur þar yfir
kirkjukóramót prófastsdæmisiins
og kirkju kórar halda þar kon-
ser.t hver út af fyrir sig og svo
allir saman. Aujðvitað er ekki
hægt a-nnað en foægja á sér og
folusta. Mi'kil er sú auðlegð sem
maðurinn á í tónunum og foversu
foáitt .getur hugurinn ekki svifið
á vængjum þeirra. En tímams
vegna er foa'ldið áfram. Nú erum
við á foinni „nýju braut“. Þegar
við nálgumst Búlandshöfða hækk
ar vegurinn og þar er hann
„gmeyptur“ inn í fjallsfolíðina.
Það er háfct að horfa niður. Mað-
ur sér ekkerfc nema sjóinn, köl-
grænan sjóinn fyrir neðan þegar
maður foorfir af brúninni. En
stórkostleg sýn til beggja foanda
skreytt af góðu veðri
Fróðárhreppur er fallegur séð-
ur frá Búlamdshöfða enda sjón-
deildarhringurinn stór. Viðdvöl
var þarna lítil og því haldið á-
fram. Nestið teikið upp á falleg-
um fovammi skammt frá Þorgils-
stöðum og sólarinmar notið í rík-
um mæli.
Aftur var foaldið af stað og
komið við í Ólafsvík en það er
svolítill krókur frá áætluninni
en hamn borgar sig. Olafsvík hef-
ir vaxið mjög og margar mynd-
arlegar byggingar og- iðjuver
skrýða foann. Velmegun þar sem
marka má af því að tekjuskaittur
þeirra fór nú yfir 1 milljón kr.
og er það mikið samaniborið við
Framh. á bls. 15.