Morgunblaðið - 27.10.1962, Blaðsíða 11

Laugardagur 27. október 1962
MCRCT’NBLAÐIÐ
J.
11
i jwmi/h wriB~iViii-i>l~—‘*‘ - **■ *"***.

Kristmann Guðmundsson skrifar um:
BÓKMENNT I R
Leiðsögn til lífshamingju.
Eftir Martinus.
Þorsteinn Hallgrímsson
þýddi.
Prentsmðijan Leiftur.
DANSKI dulspekingurinn Martin
us mun hafa komið fjórum sinn-
um hingað til lands og haldið hér
fyrirlestra, svo hann er ýmsum
kunnur. I>á hefur einnig nokkuð
verið skrifað hér um kenningar
hans og margir kunnir menn er-
lendis háfa gert þær að umtals-
efni. Meðal annarra hefur hinn
heimsfrægi rithöfundur og dul-
spekingur Paul Brunton farið um
þær mjög viðurkennandi orðum
og sagt meðal annars, að þær
væru siðferðilegar og raunhæfar,
en hann sjálfur lifandi ímynd
þeirrar vizku, ósérplægni og kær
leika, sem myndaði innsta kjarna
þeirra.
Ekki er þess getið, hvort fyrir-
lestrar þeir, ér hér koma fyrir
almenningssjónir séu teknar úr
ýmsum bókum Martinusar eða
hvort þeim hafi verið safnað í
eina bók einnig á dönsku. Æski-
legt hefði verið, að þýðandinn
hefði látið nokkur formálsorð
fylgja bókinni eða að einhver
annar hefði verið fenginn til að
gera grein fyrir henni. Að vísu
standa fyrirlestrarnir fyrir sínu
og ég hygg, að hver sá, er les þá,
muni æskja að kynnast höfund-
inum betur. Þeim vil ég benda
á verk hans: „Livets bog“, sem
er í sex bindum, hvert þeirra á
Stærð við biblíuna, og mjög sikil-
merkilega skrifað.
Martinus var smaladrengur í
bernsku og naut lítillar mennt-
unar af bókum. Síðan gerðist
hann starfsmaður í mjólkurbúi
og vann eitthvað á skrifstofu, en
þá fékk hann allt í einu hina
fyrstu miklu vitrun sína, er
skilningur á sköpum alheimsins
birtist honum. Það er enginn vafi
á því, að hann er innblásinn mað-
ur í beztu merkingu þess orðs.
Séra Árelíus Nielsson hefur sagt
um hann, að hann væri meðal
dularfyllstu persónuleika í heimi
núlifandi fólks, og það má til
sanns vegar færa. í daglegri um-
gegni er hann hinn þægilegasti
maður, ljúfur og góðlátur, alþýð
legur í máli og framkomu.
Enda þótt kenningar Martinus
ar minni allmjög á austræn duld-
ræði, m. a. margt af því, sem
stofnendur og framámenn Guð-
spekifélagsins hafa ritað, er hann
að ýmsu leyti sérstæður. Og inn
sæi hans, skilningur og yfirsýn
yfir tilveruna er svo gífurlegur,
að flestum mun blöskra, er kynn
ast verkum hans. Og þetta ágæta
fyrirlestrasafn er einkar vel til
þess fallið, að vekja áhuga þeirra,
sem lítið eða ekkert þekkja til
höfundarins. Enda þótt í þeim
sé ekki beitt jafn vísindalegum
rökum og í stórverki hans „Bók
lífsins", þá sýna þeir, hversu
ótrúlega vítt kunnáttusvið manns
þessa er og hve yfirgripsmikill
skilningur hans. Stundum þykir
þó gömlum „science fiction" les-
endum fulllangt gengið, eins og
þegar Martinus mótmælir því
harðlega, að menn muni nokkru
sinni geta komist á milli stjarn-
anna, (Sjá fyrirlesturinn: „Gegn-
um tóm himingeimsins“.) Annars
er í þeim sama fyrirlestri dável
skýrð hin árþúsunda gamla til-
gáta um lífið í tómi efnisheims-
ins.
„Musteri sálarinnar" skýrir frá
táknrænni tilhögun hinna gömlu
mustera, er voru byggð í líkingu
mannssálarinnar. „Vitundin og
hamingjan“ er snjöll hugvekja;
hið sama má segja um „Örlaga-
leik lífsins“ og kemur höfundur
þar að þvi, sem mörgum hefur
dottið í hug án þess að til kæmi
andleg uþpljómun, sem sé, að við
menn erum sem leikarar á sviði
frá vöggu til grafar, en skiptum
um sVið — og ef til vill „rullu",
þegar við deyjum, en þó einkum
er vér fæðumst aftur á þessa,
eða aðrar jarðir.
Martinus er fjarska mannlegur,
sumir myndu kannske orða það:
alþýðlegur í ræðu sinni og rit-
mennsku. Öllum er létt að skilja,
hvað hann á við, jafnvel þegar
hann fjallar um svo háleita hluti
sem: Sjálfið og eigin heim þess“.
í fyrirlestrinum „Auðmýkt“ skýr
ir hann þennan fremur sjaldgæfa
eiginleika á meistaralegan hátt,
þótt segja megi, að mjög svipað-
ar hugmyndir hafi áður komið
fram. í „Andleg leiftur“ reynir
hann að skýra ihnsæið og fer þar
saman reynsla hans og fjöl-
margra annarra dulspekinga. En
sá er munurinn á þeim velflest-
um og Martinusi, að hann lýsir
þeirri reynslu í alþýðlegum orð-
um. „Óeðlileg þreyta“ er fyrir-
lestur, sem á erindi til allra á
vorri tíð; einnig hér á íslandi
hefur hið illræmda tízkufyrir-
bæri: óeðlileg þreyta, piágað
margn mann en þarna er sýnt,
hvernig læknast má af henni.
Málið í bókinni er gott, en þýð-
inguna hef ég ekki borið saman
við frumtextann. Allur frágangur
er snotur og bókin hin eiguleg-
asta.
* KVIKMYNDIR
KVIKMYNDIR * KVIKMYNDIR ★
<

ir KVIKMYNDIR * SKKIFAR CM: ★ KVIKMYNDIR ★
Tónabíó:
DAGSLÁTTA DROTTINS
HÖFUNDUR skáldsögunnar
„God’s Little Acre“, sem mynd
þessi er gerð eftir, ameríski rit-
höfundurinn Erskine P. Caldwell
(f. 1S03), hefur um langt skeið
verið mikilvirkur höfundur en
mjög verið deilt um bækur hans.
Einkum hafa ástarlífs lýsingar
hans þótt hispurlausari en góðu
hófi gegndi, jafnvel svo að gagn-
rýnendur hafa brugðið honum
um ósiðsemi í bókum sínum.
Caldwell hefur einkum sótt efni-
viðinn í bækur sínar til Suður-
ríkja Bandaríkjanna og lýsir þar
li.fi manna og hugsunarhætti af
miklu raunsæi. Meðal þekktustu
bóka Caldwell’s eru án efa skáld
sögurnar „Tobaco Road“, sem
kom út árið 1932 og „God’s Little
Arce“, sem kom út árið eftir.
Eftir „Tobacco Road“ var árið
1933 gert leikrit, sem tekið var
á fjórða þúsund sinnum í lotu.
forkunnarvel, enda var það sýnt
„God’s Little Acre“ hefur komið
út á íslenzku undir titilinum
„Dagslátta drottins".
Myndin gerist í Georgiu í
Bandaríkjunum. Segir þar frá
bóndanum Ty Ty Walden, sem
býr þar ásamt fjölskyldu sinni,
tveimur sonum, Buck og Shaw,
dótturinni Jill og Griseldu tengda
dóttur sinni, sem gift er Buck.
Önnur dóttir Ty’s, Rosamunda
er gift Will Thompson. Búa þau
í borg skammt frá. Hefur Will
verið starfsmaður í spunaverk-
Bmiðju, sem nú er hætt störfum.
Ty gamli á enn einn son, Jim,
sem heima á í borginni og er
mesti óþokki. Þá koma þarna
nokkuð við sögu skrítnir fuglar,
Piukó, sem er báiskotinn í Jill
og Dawe Dawson, sem er
„albinó“, en einmitt þess vegna
á hann hlutverki að gegna á veg-
um Ty’s.
Ty gamli hefur fyrir löngu
fengið þá flugu í höfuðið að gull
muni vera fólgið í iandareign
sinni. Hann hefur því ui.. 15 ára
skeið verið haldinn algjöru gull-
æði og með aðstoð 'sona sinna
sífellt verið að grafa í landinu en
gjörsamlega vanrækt búskapinn.
Hann hefur afmarkað Drottni
sínum ofurlítinn landskika og
rekið þar niður járnkross mikinn
sem tákn eignarréttar Drottins að
skikanum, sem hann nefnir „Dag-
slátta drottins“. Gamli maðurinn
er reyndar alltaf að fa____þessa
„dagsláttu" til og þá auðvitað
krossinn líka, því að honum er
ekkert um það gefið að gullið
finnist í „dagsláttunni". Heimil-
ishagir hjá Ty eru ekki sem
beztir, enda eru allir þar orðnir
meira og minna taugaveiklaðir
af þessari löngu og árangurslausu
gullleit. Hér við bætist að Gris-
elda getur ekki gleymt fornum
ástum sínum og Will’s og hann
ekki heldur, en Buck eiginmaður
hennar er sjúkur af afbrýði-
semi. — Átökin milli hjónanna
eru því oft hörð en þó einkum
átökin milli Buck’s og Will’s. Og
svo gerist það að Will fer í spuna-
verksmiðjuna seint um kvöld til
að seta spunavélarnar í gang og
fer Griselda með honum. Varð-
maðurinn skýtur Will til bana.
Koma þá ný vandamál til sög-
unnar, átökin á heimili . Ty’s
verða svo hörð að liggur við
mannvígum. Allt fer þó betur en
á horfðist. Ty gamli sér nú að
hann hefur í gullæðinu vanrækt
bæði börn og bú. — Því snýr
hann sér að því af alefli að rækta
jörðina og vinna gull úr henni á
þann heilbrigða og lífvænlega
hátt Og friður og hamingja ríkir
nú á heimili Ty’s gamla.
Þetta er vissulega. mikil mynd,
létt og brosleg framan af en verð-
ur áhrifameiri og sterkari er á
líður og áhrifamest undir iokin.
Myndin er einnig prýðilega gerð
— leikstjóri Aanthony Mann —
og leikurinn yfirleitt mjög góð
ur, en beztur þó leikur Roberts
Ryans í hlutverki Ty’s gamla.
Þá er og mjög skemmtilegur
leikur Buddy Hacketts í hlut-
verki Plútós og Tai Spain, er
leikur JilL — Myndin er með
íslenzkum skýringartexta.
Kópavogsbíó:
BLÓÐUGAR HENDUR
ÁRIÐ 1952 kom til blóðugrar
fangauppreisnar á hinni litlu
Brasilíu-eyju Ilha Verde. Upp-
reisn þessi vakti heimsathygli og
er kvikmynd sú sem hér er um
að ræða byggð á þessum atburði.
Myndin fjallar á mjög raunsæjan
hátt úm uppreisn fanganna og
síðan flótta þeirra um hina hættu
legu frumskóga Suður-Ameríku.
Lýsir myndin á óhugnanlegan
hátt hinum mismunandi mann-
gerðum meðal fanganna, ofsa
þeirra, grimmd og flærð gagn-
vart félögum sínum ef svo ber
undir og allt að dýrslegu æði.
En mest kemur þarna við sögu
fyrirliði fanganna, Adriano, sem
drepið hefur konu sína í reiði og
á það markmið eitt að komast til
ungs sonar síns, sem býr hjá
móður Adriano’s.
Lýkur myndinni með því að
lögreglan nær í flesta fangana,
en skcw„j.„„^nin vinnur bug á
Adriano.
Mynd þessi er brazilísk, þ e.
tekin í Brasilíu með brasilsk-
uin leikurum, en leikstjórinn er
þýzkrar ættar. Myndin er mjög
vel gerð og vel leikin, en fjallar
þvi nær eingöngu um hinn ömur
lega fiótta fanganna.
Mótatimbur
Mótatimbur til sölu.
í dag milli kL 2—4.
Upplýsingar í Safamýri 39
BiSliardstofur Félagsheimili
Sa Eiikomu h lís
Útvega billiardborð og hluti til þeirra beint
frá verksmiðju.
" EIRÍKUR KETILSSON
sími 23472, 19155
Garðastræti 2, Reykjavík.
Kona 40-45 ára
óskast strax til afgreiðslustarfa í vefnaðarvöru-
verzlun í Miðbænum. Laun eftir samkomulagL
Tilboð sendist blaðinu fyrir 30. þ. m. merkt:
„Framtíðarstarf — 3574“.
íbúð
Oss vantar nú þegar 3—4 herb. íbúö fyrir
erlendan vélfræðing í þjónustu vorri.
VéSsmiðjðn Iféðinn hf.
Sími 24260.
Prentarar óskast
Viljum ráða strax 2 prentara.
Upplýsingar ekki gefnar í síma.
ICassagerð Reykjavíkur hf.
Kleppsvegi 33.
til sölu
Rafstöð ásamt túrbínu, mælaborði og regulator til
sölu. Stöðin er 50 rið 28 hestöfl miðað við 10 metra
vatnsfall. Þeir sem vilja fá nánari upplýsingar sendi
nafn og heimilisfang merkt: „Rafstöð Box 404,
Reykjavík.
hús í Sandgerði
Vandað og gott, til sölu.
Upplýsingar í sima 7456.
Vísitölushuldobréí
Ssgsvirkjunurlnnur frú 1959
Samkvæmt tilkynningu frá Sogsvirkjuninni hefur
rafmagnsverð í Reykjavík hækkað um 21.27% frá
því í nóvember 1959, er skuldabréfin voru gefin út.
Hinn 1. nóvember n.k. falla skuldabréf Litra C
í gjalddaga og skulu þau innleyst á nafnverði að
viðbættri 21.27% verðlagsuppbót.
25. október 1962.
SEÐLABANKI ÍSLANDS.