Morgunblaðið - 22.11.1962, Blaðsíða 8

8
MOTtGUWnr 4fí!B
Fimmtudagur 22. nóv. 1962
Okkur skortir frumskilyrði til að
taka ákvorðun um EBE
Ur ræðu Olafs Thors, forsætisraðherra á Alþingi
i í GÆR héldu áfram í sam-
einuðu Alþingi umræður um
skýrslu ríkisstjómarinnar um
efnahagsbandalagsmálið og var
þeim frestað, er venjulegur fund
artimi deildarinnar rann út.
Gæti verið þjóðinni hættulegt
i Forsætisráðherra, Ólafur Thors
sagði í upphafi ræðu sinnar, að
slíks misskilnings eða missagnar
hefði gætt í ræðu Þórarins Þór-
arinssonar, sem hann taldi óhjá-
kvæmilegt að leiðrétta af þeim
ástæðum að sá hugsunariháttur
gæti verið þjóðinni haettuiegur
„Gylfi Þ. Gíslason viðskipta-
málaráðlherra og ég höfum látið
að því liggja," sagði ráðherrann,
„að svo gæti farið, að íslendingar
yrðu utan toll-
múranna. Hafði
ég orðað það
eitthvað á þá
leið, að ekki
væri víst að við
ættum fyrir inn
gangseyrinum.“
Eða m.ö.o. að við
teldum ökkur
ekki fært að
ganga að þeim skilyrðum, sem
okkur yrðu sett fyrir þeim tengisl
um við Efnahagsbandalagið, sem
við teldum nauðsynlegt. Kvaðist
forsætisráðherrann hafa haft orð
á í þessu sambandi, að í þessum
efnum yrðum við áreiðaniega
að treysta á vináttu bandalags-
þjóðanna og skilning á sérstöðu
olckar. „Það eru þessar getsak-
ít, að ekiki sé víst að við fáum
allar óskir okkar uppfylltar, sem
ÞÞ vítir okkur fyrir og telur með
öllu ómafclegt vantraust og van-
trú, eins og hann komst að orði,
á leiðtogum Efnahagsbandalags-
ins og það er þessi skoðun, sem
ég tel hættulegt að láta standa
ómótmælta," sagði forsætisráð-
herrann.
Rifjaði hann upp í þessu sam-
bandi, að 1957 hefðu sex þjóð
ir Vestur-Evrópu gert með sér
samning um víðtæk og gagn-
kværn réttindi og skyldur. Reynsl
an hefur nú skorið úr um, að
þessar þjóðir allar telja sig hafa
hagnazt á þessu. Þegar svo er
bomið að ýmsar aðrar þjóðir
hafa sótt um inngöngu í banda-
lagið, og eru liðnir mánuðir og
ár, án þess að þær hafa komizt
inn fyrir tollmúrana. Og enn
veit enginn hvort og hvenær
ósfcir þeirra rætast. Af þessu er
ljóist, að ekfci er auðleikið að
feamast inn fyrir tollmúrana,
enda þótt aðilinn bjóðist til að
ganga dkilmáflalaust að öllum
skilyrðum Rómarsamningsins.
Krafa Þórarins
í framhaldi af þessu benti for-
sætisráðherrann á, að það, sem
Þórarinn Þórarinsson krefðist sé,
að íslendingar verði aðnjótandi
allra fríðinda Efnahagshandalags
ins án annars endurgjalds en ein
hverra tollalækkana á þeim
vörum, sem íslendingar kaupa
fré þeim þjóðum bandalags-
ins, sem við þó enn
ekfci vitum, hvort þær meta
að engu eða ekki. Veit hann þó,
að enn hefur engin þjóð, að
stofnþjóðunum undanskildum,
nema Grikkir einir, sem fengið
hafa aufcaaðild, komizt inn fyrir
múrana, enda þótt fast hafi ver-
ið eftir leitað. Krafa þingmanns-
ins er sú, að það, sem Efna-
hagsbandalagið hefur enn ekíki
viljað selja neinni þjóð einhvern
Muta af fyrir hátt verð, saman-
ber ósk Svía og nokkurra ann-
arra þjóða um aukaaðild, og
heldiur ekki látið Bretum, Norð-
mönnum og Dönum falt fyrir
fuila greiðslu, þ.e. að þeir gerð
ust aðilar bandalagsins og undir-
gengust allar kvaðir Rómarsaiim-
ingsins, — eiga þeir nú viðstöðu
og skilmálalaust að afhenda okk
ur íslendingum fyrir endurgjald
sem við a.m.k. enn ekfci vitum
hvort þeir meta nokfcurs.
Við verðum að gera okkur
vandann ljósan
Ég tek skýrt fram, að ég ber
óskorað traust til þjóða Efnahags
bandalagsins og vona, þar til
annað reynist, að auðnast megi
að ná einhverjum þeim tengsl-
um við það, sem ofekur nægja,
án skuldJbindinga, sem við getum
ekfci gengið inn á, sagði ráðherr-
ann. En þrátt fyrir þetta má
enginn telja það illmæli í garð
Bfnahagsbandalagsins að bera
kvíðboga fyrir, að slikir saanning-
ar verði ekfci auðfengnir. Við
verðum að gera okfcur vandann
ljósan, láta okkur skiljast, að
örðugt mun verða að ná því,
sem við þurfum, án þeirrar end-
urgreiðslu, sem við geturn ekkd
gengið að. Og að sjálfsögðu er
þetta með öllu útilokað, ef fylgt
verður ráðum Framsóknarflokks
ins um að slíta öllum viðræðum
við þessar þjóðir og lofca með
því þeirri einustu leið, sem við
kunnum að eiga í málinu, en hún
er að sfcýra mál okkar til hins
ítrasta og skapa með því samúð
með málstað okkar.
En annars kvaðst forsætisráð-
herrann óttast, að íslendingar
verði ekki lengi í tölu siðaðra
menningarþjóða, ef þeir í öllum
viðskiptum við þær temdu sér
það, sem kallað er fram-
sófcnarhugsunarháttur, en hann
er sá, að krefjast alls af öðrum,
en láta etekert af sínu í staðinn.
Sá hUígsunarháttur er fslending-
um skaðleigur og það er líka
hæpinn greiði að telja mönnum
trú um, að fáum við ekkd allt
frá öðrum fyrir ekkert, stafi það
einvörðungu af fjandskap í okk-
ar arð.
Við verðum að nota biðina
Þá hélt ÞÞ því fram. að okk
ur bæri að bíða átekta og sjá
hverju fram yndi í málinu, sem
ráðherrann kaldi og skynsam-
legt. En ekki ætlaði ÞÞ þó að
nota biðina til að útskýra mál-
stað okkar og vinna okkur með
því skilning og samúð viðsemj-
enda, því að þá vildi hann banna
allar viðræður. Og ekki átti bið
in heldur að notast til að velja
milli tollasamninga og aukaað-
ildar, þegar fyrir lægi vitneskja
uim, hverra kosta við ættum völ
eftir hvorri leiðinni um 'Sig, held
ur tilfcynnti ÞÞ, að Framsóknar
flokkurinn afneitaði aukaaðild.a
hvernig svo sem hún væri. en
hefði ákveðið að fara tollaleið-
ina, með hvaða kjörum sem hún
yrði.
Rökin fyrir aufcaaðild kvað ÞÞ
m.a., að aukaaðild væri aldrei
annað en upphaf fullrar aðildar.
Kvað forsætisráðherrann hér
gæta mikils misskilnings. Enn
lægi ekkert fyrir um, að auka-
aðild þurfi nokferu sinni að
verða fullri aðild, heldur þvert
á móti liggur það.fyrir alveg ó-
tvírætt, að svo sé ekki. Og varð
andi gríska samninginn er það
að segja, að enginn hefur orð-
að að hann beri að skoða sem
fyrirmynd að öðrum aukaaðild-
arsamningum en þá þeim, sem
gerðir fcunna að verða við þjóð
ir. sem svipað er ástatt um og
Grikki.
Þá hefði ÞÞ vitnað til Lange,
utanríkisráðherra Noregs. Kvað
forsætisráðlherrann þar einnig
gæta missfcilnings hjá ÞÞ — Hitt
rétta væri, að ráðamenn Efna-
hagsbandalagsins munu hafa tal
ið, að iðnþróunin í Noregi væri
komin á svo hátt stig, að ekki
vœri grundvöllur fyrir Norð-
menn að fara fram á sérstakar
undanþágur. Um ísland gegnir
hins vegar allt öðru máli, því
sérstaða okkar er bæði vituð og
jljátuð af Etflnahagsbandalaginu,
sem fyrir atbeina íslenzku ríkis
stjórnarinnar og vegna þeirra
viðræðna, sem fram hafa farið
um miálið, hafa fengið fullan
kunnugleik á málstað íslendinga
Vonir okfcar um hagstæða samn
inga íslandi til handa eru ein-
mitt þyggðar á skilningi Efna-
hagsbandalagsins á þörfiun okfc
ar vegna smæðar þjóðarinnar
annars vegar en hins vegar skiln
ingi á því, að sjávarútvegur fs-
lands er, ef svo má segja, ofckur
fslendingum fátæka mannsins
eina lamib.
Hvað stcndur til hoða?
Loks fór ÞÞ um þaö mörgum
orðum, að smáþjóðir my
glata sjálfstæði sínu, ef þær
hefðu cinhver tengsl við Efna-
hagsbandalagið ör.nur en tolla-
sar-ninga fyrir milligöngu GATT
og fcvað ráðherrann hann byggði
þessa raklausu fullyrðingu sína
á þeirn misskilningi, að aufcaað-
ild sé eitt og hið sama og full
aðild.
Lofcs kvað ráðlierrann kjarna
■málsins þann, að enn sem komið
er getum við alls ekki tekið
endanlega ákvörðun í málinu.
Til þess skortir okkur frumsfcil-
yrðin. Við vitum hvorki. hverju
við getum fengið áorkað með
tollasamningi né heldur hversu
mifclar skyldur við þurfum að
táka á okkur með aukaaðild.
Fyrr en vitneskja um þetta ligg
ur fyrir, er valið og hafnað í al-
gjörri bHndni. Um slíkt má eng
inn lýðræðisflokur gerast sekur.
Ella á hann á hættu að torvelda
eða jafnvel eyðileggja málstað
þjóðarinnar í einu hennar mesta
velferðartmáli, auk þess sem hann
fellur sjálfur undir rökstuddan
g.run um, að láta stjórnast af
annarlegum sjónarmiðum.
Háskólafyrirlest-
ur um Rousse?u
Á ÞESSU ári eru 250 ár liðin frá
fæðingu Rousseaus og 200 ár síð
an frægasta bók hans, Emil, eða
um uppeldið. kom út. Rit þetta
marita. tímamót í sögu uppeldis
og uppeldisfræ-- og er tvímæla
laust eitt merkasta rit allra alda
á þvl sviði. Af þassu tilefni mun
prófessor Símon Jóh. Ágústss"n
flytja erindi um Rousseau n.k.
sunnudag hinn 25. nóvember kL
2 stundv::lega í hátíðarsal Há-
"kólans. Hun hann fyrst rekja
æviferii Rousseaus, síðan drepa
á helztu rit hans og þá sérstak-
lega á Emil. Jafnframit mun
hann ræða ncfckuð um þau á-
hi sem Rousseaus hafa haft
og gildi þeirra fyrir nútírna-
menn.
Öllum er heimill aðgangur.
Stdrvirkjun við Dettifoss eða Búrfeil
helzt talin koma tiE greina
Á FUNDI sameinaðs þings í gær
svaraði Ingólfur Jónsson raf-
orkumálaráðherra fyrirspurnum
Karls Kristjánssonar, Jónasar
Rafnar og Björns Jónssonar, um
hve langt á veg sé komin fram-
kvæmd ályktunar Alþingis frá
22. marz 1961 „um að undirbúa
virkjun Jökulsár á Fjöllum til
stóriðju; hvar hagfelldust út-
flutningshöfn yrði fyrir vöru, er
unnin yrði fyrir orku þaðan, og
fleira.
SVAR RÁÐHERRA
Ingólfur Jónsson raforkumála-
ráðherra kvaðst vænta þess, að
svörin sýndu, að þingsályktunin
hefði verið tekin til greina og
árangur fengizt af því. En hins
vegar yrði að hafa í huga, er
rætt væri um stórvirkjun með
stóriðju fyrir augum, að það ér
mjög kostnaðarsamt og því nauð-
synlegt að fá sem beztan saman-
burð á þeim vatnsföllum öðrum,
sem til greina koma, en það eru
Þjórsá og Hvítá í Árnessýslu.
Kvaðst ráðherrann í svörum sín-
um styðjast við þær upplýsing-
ar, sem raforkumálastjóri hefði
látið sér í té.
Kvað ráðherrann langt síðan
Jökulsá á Fjöllum hefði orðið
fyrir augum manna sem heppi-
legt vatnsfall til stórvirkjana á
íslenzkum mælikvarða, bæði
væri hún mikið vatnsfall og jafn-
ara allt árið um kring en flestar
aðrar jökuls- eða dalár landsins.
En augljóslega liggur þó fallið
kringum Dettifoss bezt við til
virkjunar. Allra fyrstu mælingar
fyrir virkjun við Dettifoss voru
framkvæmdar þegar á árunum
1915—1920, er Guðmundur Hlíð-
dal, póst- og símamálastjóri,
mældi þar fyrir þau firmu, er þá
höfðu á hendi vatnsréttindi ár-
innar. Kringum 1955 gerði Sig-
urður Thoroddsen á vegum raf-
orkumálaskrifstofunnar áætlun
um fullvirkjun Jökulsár og taldi
þá, að aðalfalli árinnar yrði að
skipta í tvennt, falli frá Selfoss-
b r ú n og niður
fyrir Hafragils-
foss og hins veg
ar það, sem eft-
ir væri n i ð u r
fyrir eða niður
að Löndum í Ax
arfirði. — Smá-
virkjun væri þó
a u k þess hægt
að gera við
Möðrudal. Sigurður miðaði á-
ætlun sína við mjög háa stíflu
og á þann hátt fulla miðlun og
taldi, að virkja mætti í ánni
hálfa millj. kw og vinna í þeim
stöðvum um 4 millj. kwstunda
á ári, meðalári. Árið 1957 var
svo að tilhlutan þáv. raforku-
málaráðherra leitað til ameríska
firmans Hassa Engineering
Company til að fá það til að
gera nánari áætlun um virkjun
í Jökulsá í samvinnu við íslenzka
verkfræðinga með það fyrir aug-
um að ákveða með meiri ná-
kvæmni en enn hafði fengizt á
hvaða verði unnt væri að bjóða
stóriðju raforku úr Jökulsár-
virkjun eða úr svipuðum stór-
virkjunum hérlendis.
Til að íá örugga áætlun á
skömmum tíma var miðað vdð
minnsta rennsli árinnar eða lítið
eitt fram yfir það.
Niðurstöður þessarar áætlun-
ar voru þær, að á þennan hátt
mátti fá í Dettifoss-fallinu rúm-
lega 100 kw og álíka mikið í
neðri hluta fallsins. Virkjunar-
kostnaður við Dettifoss var
mjög lágur og orka þeirrar
vdrkjunar því mjög ódýr, en
virkjun neðra hluta fallsins, þar
sem vegalend vatnsvega var
mörgum sinnum meiri en upp
frá, var miklu meiri og orkan til
muna dýrari. Síðan þessar áætl-
anir voru gerðar, hefur átt sér
stað nánari athugun á skilyrðum
til þess að koma upp aluminium-
verksmiðju hér á landi. í þeim
athugunum hefur komið skýrar
fram ýmislegt varðandi stærð
verksmiðja, aflþörf þeirra og
rekstrarskilyrði. í sambandi við
þær athuganir hefur nú verið
unnið að rannsóknum og áætl-
unargerð um virkjunarmögu-
leika til að fullnægja aflþörf
slíkra verksmiðja eða verk-
smiðju. Þessar rannsóknir hafa
farið fram samtímis í þremur
ám, Jökulsá á Fjöllum, Þjórsá
og Hvítá í Árnessýslu. í Jökuls-
á er það Dettifossvirkjun, sem
kemur til greina í þessu sam-
bandi, í Þjórsárvirkjun við Búr-
fell og í Hvítá voru athugaðir í
Tungufellsvirkjun og Sandár-
virkjun upp undir Bláfelli.
Að því er tekur til athugunar,
sem gerð hefur verið varðandi
útflutningshöfn eða hafnir fyrir
aluminium eða aðrar vörur, sem
yrðu unnin í stóriðju eða stór-
virkjanir, skal þetta tekið fram:
Sunnan lands hafa komið til
greina staðirnir Þorlákshöfn
annars vegar og nágrenni
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar
hins vegar, en norðan lands er
í rauninni meira vafamál, hvort
staðsetja ætti aluminiumverk-
smiðju og hefur í því sambandi
augum verið rennt yfir land- og
sjókort allt frá Eyjafirði og aust-
ur á Seyðisfjörð og dregnar
fram þær upplýsingar, sem fyrir
hendi eru og hægt var að afla á
þessum tíma um hafnarskilyrði
á þessum hluta strandlengju
landsins. Út frá þeim upplýsing-
um, sem þannig var hægt að
afla og með tilliti til þeirrar
hafnar- og landsskilyrða, sem
aluminiumverksmiðja krefst,
virðist sem Eyjafjörður komi
helzt til greina og þá allra helzt
svæðið norðan Akureyrar, vest-
an vert fjarðarins, í námunda við
Dagverðareyri. Hvað snertir
samanburð á virkjunarkostnaði
Jökulsár annars vegar og við
Búrfell í Þjórsá hins vegar, þá
er hann ekki tímabær fyrr en
áætlanir liggja fyrir, sem nú er
von á í kringum áramótin.
Karl Kristjánsson (F), Gísll
Guðmundsson (F) og Jónas G.
Rafnar þökkuðu allir ráðherra
svörin. Þá voru hinir fyrr nefndu
ekki alls kostar ánægðir með
upplýsingarnar, en Jónas kvaðst
telja, að miðað við aðstæður
hefði vel á rannsóknarmálunum
verið haldið, er á það er litið, að
fullnaðarupplýsingar liggi fyrir
fyrir áramót. Kvað hann eðli-
legt, að Norðlendingar fylgdust
vel með þessu máli, þar sem
slík virkjun mundi mjög lyfta
undir atvinnulíf í þeim land3-
fjórðungL