Morgunblaðið - 22.11.1962, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 22. nóv. 1962
ÍUORCV NBLAÐ1Ð
17
Friðgerður Guð-
mundsdótt ir - W:nning
Prófessor Niels Bohr og frú með prófessor Alexander Jóhannessyni og frú í garði Alexanders er
Bohr var hér á ferð 1951.
Niels Bohr
KÁSKÓLINTSr hafði margsinnis
óskað að sjá Niels Bohr meðal
gesta sinna og hafði hann lengi
hlakkað til þessa.rar ferðar og
loks varð úr því 3. ág. 1951, ao
hann kom hingað með Gullfossi
ásamit kionu sinni í skínandi
veðri. Ég tók á móti þeim sem
þáverandi rektor háskólans, þau
divöldust á heiimili sendiherra
Dana frú Bodil Begtrup og höfðu
hér 8 daga viðdvöl. Fóru þau til
Þingvalla og Fljótshlíð'ar, til
Geysis og norður í land uim Borg-
arfjörð að Reykholti og yfir í
Skagafjörð. Niels Bohr flutti fyr-
irlestur við háskólann, heimsótti
forseta íslands herra Svein
Björnsson að Besscstöðum, sat
veizlur htóskólans og annarra,
m.a. kennslumálaráðherra, sem
þá var Björn Ólafsson og heils-
aði upp á forsætisráðherra, sem
þá var Steingrímur Steinþórsson,
í Konungsbústaðnum á Þing-
völlum.
Ég fór með honum og frú hans
til Þingvalla og þar skýrði próf.
Einar Ól. Sveinsson frá sögu
staðarins. Niels Bohr var mjög
vel mjög vel að sér í íslendinga-
sögum og lærði að meta gildi
þeirra m.a. vegna þess, að fað-
ir hans lagði stund á lestur sagn-
anna. Hann kvaðs. hafa tasmið
sér að leita hugsvölunar við þann
listabrunn og hvíldar frá alvar-
legum störfum. Hann las íslend-
ingasögurnar í þýðingu Niels
M. Petersens. ,
Á Láskólafyrirlestrinum \oru
eins margir og þar komust fyrir
og hafði verið settur upp hátalari
svo að allir gácu heyrt, því að
ræðumanni lá lágt rómur. Allir
vildu sjá þennan heimsfræga
imann og hlýða á mál hans, er
tfjalliaði um otómvísindi vorra
tím., en hann hafði gert stór-
merkar uppgötvanir á því sviði
og var talinn meðal helztu atóm-
vísindamanna veraldarinnar. Á
háskólafyrirlestrinum minntist
(hann á íslendingasögurnar og
eagði hann, að það hefði vakað
fyrir sér að benda á að sögurn-
ar gætu hjálpað til að sjá gömul
viðfangsefni í nýju Ijósi. Ný vís-
indi hefðu gert þörfina brýnni
é því að skilja afstöðu manna til
tiiverunnar yfirleitt. í því sam-
bandi væri það mikils virði að
meta að verðieikum gamla þekk
ingu, sem sögurnar geyma. Nýj-
or rannsóknir hefðu kennt oss,
að sjóndeildarhringur vor hefði
verið alltof takmarkaður þegar
hin nýju reynsluvísindi komu til
ekjalanna, sem sé reynsla vor,
er fengin er úr heimi atómanna,
er hafði áður verið lokað land
fyrir mannkyni. Áður héldu
menn, að þeir hefðu fundið grund
vallarreglurnar fyrir alli, vis-
minning
indalegri þekikingu, en þetta
reyndist ebki á rökum reist. En
vegna þess, hve óviðjafnanleg-
ur skáldskapur í íslendingasög-
unum er, hafa þær reynzt vera
sígildar. Þekkingin á manneðlinu
í allsbonar umhverfi og í vanda-
málum lífsins, einkum í Njálu,
hafa vakið aðdáun manna.
í norðurförinni kom Niels
Bohr meðal annars í Vatnsdal er
hann varð mjög hrifinn af, og
þegar hann sá yfir Skagafjörð,
leit hann Drangey í fjarska, þar
sem hann minntist síðasta þátt-
ar í harmsögu Grettis.
Þegar vér komum í Fljóts-
hlíðina, var svo ráð fyrir gert,
að vév skyldum matast að Hlíð-
arenda, oö fengum vér þar nýjan
lax og skyr, og hafði Niels Bohr
mjög gaman af að ræða við
Helga bónda.
Honum var á ferðum sínum
um landið mjög tíðrætt um, hve
landslc.gið var fjölibreytilegt og
skipti um í sífellu. Hann kvað
sér mikla ánægju að þvi að fara
um landið, þar sem ættir íslend-
ingasagna lifðu lífi sínu. Um leið
lét hann í Ijós ánægju sína yfir
því, hve framfarir virtust mikl-
ar í landinu, er háskólinn bæri
m.a. vitni um, og kvað hann
íslenzku þjóðina myndi eiga í
framtíðinni að gegna mikils-
verðu hlutverki í þágu mann-
kynsins, í samvinnu við aðrar
þjóðir, vegna menningar þeirrar
er þjóðin .efir til varðveizlu, ef
heiminum auðnast að koma þeirri
samvinnu á. sem mannkyninu
er nauðsynleg.
Það kom fyrir á einni bilferð-
inni til Reykjavíkur, að bíllinn
stöðvaðist vegna einihverrar bil-
unar, sem tók nofckurn tíma að
gera við. Próf. Niels Bohr vatt
sér út úr bílnum og skreið und-
ir hann til þess að ganga úr
skugga um, hvað væri að. Menn
furðuðu sig á því, að þessi heims
Kindurnar
vilja ekki brott
ÞÚFUM, 21. nóvember. Bændur
úr Grunnavík eru allir fluttir
burt. — Þá vantaði nokkr-
ar kindur, er þeir fóru. Sl. sunnu
dag fóru þeir norður til leitar,
og fundu eina kind í Grunnavík
inni, sem Grímur Finnbogason
átti en náðu henni ekki, og urðu
svo frá að hverfa. En hún hefir
hús til að fara inn í og hey á
jötu.
í Bjarnarnúp, sem er vestan
Grunnavíkur, sáu þeir 6 kindur
í klettum og náðu þeim ekki held
ur, svo segja má að illa gangi að
flytja__þaðan allar sauðkindur.
— P.P.
frægi vísindamaður, er þá var
orðinn 06 ára, hafði excellence
titil m.a., skyldi ráðast í bíla-
viðgerð, þegar svo bar undir. þó
að vé- auðvitað hefðum ágætan
bílstjé.’a. Svo yfirlætislaus var
hann í allri framkomu sinni.
Mér varð því að orði, er ég síð-
asta kvöldið sat veizlu hjá sendi
herxa Dana og flutti honum litla
þakkarkveðju gat þess, sem mér
þá datt í hug, að við hann ættu
þessi orð Goethes:
edel sei der .Iensch
hilfreidh und gut. —
í sannleika virtist hann al-
gerlega yfirlætislaus, hjartahlýr
og góður maður. En betra verð
ur varla sagt um nokkurn mann.
Hann var mjög fcærkominn
gestur meðal fslendinga, er munu
minnast heimsóknar hans á ó-
komnuim árum.
Alexander Jóhannesson
Fædd 19. marz 1874.
Dáin 6. nóvember 1962.
Það er vandi að minnast svo
góðrar konu, sem Friðgerður
var. Þegar hún nú er horfin frá
okkur, leita ljúfar minningar
fast á huga þeirra sem þekktu
hana.
Sá er þessar línur ritar, kynnt-
ist Friðgerði ekki fyrr, en hún
var komin á efri ár, og var þá
sjálfur barn milli vita. Snauðari
væri huigur minn nú, hefði ég
ekki notið þeirrar viðkynningar.
Þegar Friðgerður kom á hetm-
ili foreldra minna, var eigin-
maður hennar fyrir skömmu lát-
inn. Tæpu hálfu ári fyrir and
lát hans, hafði annar af tveim
fóstursonum þeirra hjóna orðið
hvíta dauðanum að bráð. Það
hefur ekki verið sársaukalaust
fyrir Friðgerði að bregða búi og
flytja hingað suður á mölina,
burt frá sveitinni sinni, sem hún
unni svo mjög. En Friðgerður
var ætíð sátt við skapara s’nn
og henni varð allt að góðu. Fyrst
um sinn var hún aðeins hér
borginni á vetrum, en strax og
vora tók, fór hún aftur austur í
sveitina sína. Þar dvaldi hún
síðan sumarlangt, því vildarvini
átti hún þar á hverjum bæ.
Það var jafnan mikið tilhlökk-
unarefni hjá okkur á Skeggja
götunni, þegar Gerðu var von
að austan. Sérstaklega var þó
smáfólkið óþreyjuful'lt. Oft frétt
um við af henni á leiðinni til
okkar. Ef við vissum, að hún
var komin á Selfoss, þá gátum
við farið að búast við benni hvað
úr hverju. Hún átti alls staðar
vini og flestir vildu þeir, að
hún stanzaði lengur hjá sér en
einn dag. Við systkinin vorum
því oft orðin ærið óþreyjufull,
eftir að fá hana Gerðu ok'kar,
þegar hún kom á haustin. Frið-
gerður var afar vinmörg kona,
sjálf var hún vinur alls, sem
lífsanda dró.
Þegar hún kom á haustin var
alltaf eins og birti í bænum,
þótt það væri einatt í þann mund
er svartasta skammdegið var að
skella á. Það var ætíð birta í
kring um hana Gerðu.
Þegar hún hafði verið hjá okk
ur nokkra vetur, dó faðir minn,
sem var fóstursonur hennar.
Hún hafði sannarlega reynzt hon
um bezta móðir, og hann hafði
reynt að vera henni góður sonur,
og launa henni það sem hún
gerði fyrir hann. Við sem, eftir
lifðum reyndum að halda þessu
áfram.
Brátt kom að því, að heilsan
leyfði ekki lengur, að Gerða
færi austur á sumrum. Eftir það
dvaldi hún hjá okkur árð um
kring.
Hún var ein af þeim, sem
aldrei féll verk úr hendi. Væri
hún ekki að spinna þá prjónaði
hún, kembdi eða þæfði. Ég
gleymi seint hve hissa éig varð,
* KVIKMYNDIR ★ KVIKMYNDIR ★ KVIKMYNDIR ★
K
HH
O

£3
p
★ KVIKMYNDIR ★ SKRIFAR UM: ★ KVIKMYNDIR ★
Nýja Bíó:
SPRUNGA
í SPEGLINUM
ÞETTA er amerísk Cinemascope-
mynd byggð á samnefndri skáld-
sögu eftir Marcel Haedrich, en
sagan birtist á sínum tíma í Vísi
sem framhaldssaga og nefndist
„Tveir þríhyrningar“. Er það
nafn vel valið, því að hér er um
að ræða tvær konur, aðra sem
býr með manni og á með honum
börn, en heldur framhjá honum
með ungum samstarfsmanni
hans. Hin konan er gift þekkt-
um málafærslumanni, rosknum,
og einnig hún á sér elskhuga,
v.ngan og glæsilegan lögfræðing.
Auðvitað gerist myndin í Paris.
Hin fyrrnefndu hjú Hagolin og
Eponine og elskhugi hennar
Larnier búa í einu af skugga-
hverfum borgarinnar. Hin, mála-
færslumaðurinn Lamorciere og
Flu. once kona h_ns og elskhugi
hennar Claude í virðulegra hverfi
borgarinnar. — Hagolin er hrotti
við sambýlisk_nu sína og hún og
Larnier vinna dag einn á honum
í sameiningu og fela líkið. En
morðið kemst upp og þau eru
bæði teki föst. Hinn ungi lögfræð
ingur Claude er skipaður verj-
andi Eponine, en Kerstner lög-
fræðingur verður verjandi Larni
ers. Lamorciere býðst til þess að
aðstoða Claude við vörnina, en
hann afþakkar boðið. Við það
reiðist Lamorciere og gerist nú
aðstoðarmaður Karstners. Þau
Eponine og Larnier reyna við
réttarhöldin að koma aðalsökinni
hvort á annað og er um tíma ekki
annað sýnna en að talið verði að
Larnier eigi aðalsökina á morð-
inu. Er Claude mjög hreykinn
af þessu. Hann hittir Florence og
segir henni sigri hrósandi hversu
kor.úð er og hún faðmar hann
að sér. En eiginmaður hennar sér
þetta og verður mikið um. í fram
haldi yfirheyrslunnar í dóms-
salnum stendur nú Lamorciere
upp og flytur mikla ræðu með
þeim árangri að Eponine fær
miklu _ yngri dóm en elskhugi
hennar. Lamorciere hefur signð,
en að loknu réttarhaldinu víkur
Claude sér að Lamorciere í reiði
sinni og svívirðir hann í orðum.
Lamorciere, sem er hjartveikur,
hefur ekki þolað hin miklu hjú-
skaparvonbrigði og átökin í rétt-
arsalnum og hnígur því niður
örendur.
Mynd þessi er efnismikil og í
henni sterk átök. Aðalhlutverkin
eru í höndum mikilhæfara leik-
ara, þeirra Orson Welles, Juliette
Greco og Bradford Dillman.
Leika þau öll tvö hlutverk,
Orson Welles Hagolin og Lamor-
ciere, Juliette Greco Eponine og
Florence og Dillman Larnier og
Claude. Leikstjórinn, Darryl F.
Zanuck hefur tekizt að gefa mynd
inni mikla spennu og þann blæ,
sem efninu hæfir.
ungur snáðinn, er ég komst að
því að Gerða gat prjónað þótt
rökkur væri í herbergi hennar.
Síðar tók sjón hennar að hraka,
ag áður en yfir lauk varð hún al-
blind.
Meðan heilsa og kraftar leyfðu
hélt hún áfram að prjóna, jafn-
vel eftir að hún var orðin blind.
Þá kam það sér vel að geta prjón
að í myrkri. Móðir mín, systir,
eða móðursystir hjálpuðu henni
þá með erfiðustu handbrögðin.
Síasta árið, sem Gerða lifði
var hún alveg rúmföst. Aldrei
æðraðist hún. Skömmu áður en
hún dó, spurði hún hvernig veðr
ið væri, því hún vissi gjörla að
hverju dró. Hún hafði aðeins á-
hyggjur af þvi, að erfitt yrði að
komast með sig látna austur í
sveitina sína, þar sem hún v‘ldi
hvíla. Henni varð að ósk sinni
með það.
Það var ekki erfitt að gera
Gerðu til hæfis. Oft átti hún
varla orð til að lýsa þatoklæti
sínu, ef eitthvert lítilræði var
gert fyrir hana. Hún átti alltaf
falleg orð og fallegar hugganir
handa öllum. Aldrei heyrði ég
hana hallmiæla nofckrum manni,
hún sá aidre.i nema það góða og
fann eitthvað gott í öllum og
öllu.
Hún var kona fróðleitosfús og
minnisgóð svo að með afbrigðum
var. Oft var það lokaúrræðið að
fara til Gerðu, til að fá svör við
ýmsum spurningum um menn
og málefni. Hún kunni svör við
flestu. Oft vissi hún betur um
það er rætt hafði verið nýlega
í blöðum og útvarpi, heldur en
við, sem yngri vorum og allt
þóttumst vita.
Heldur finnast mér þessi orð
mín fátækleg, af mörgu er að
taka, minningarnar eru margar.
Orðin bafa þann einn tiligang að
vera þafcklæti'Svottur frá ofckur
á Skeggjagötunni, sem vorum
svo lánsöm að kynnast Friðgerði,
og fá að hafa hana hjá okkur
síðustu árin.
E.