Morgunblaðið - 13.12.1962, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 13. des. 1962
Stetnt er að auknu stjórnmálasamstarfi NATO-ríkja:
sterkasta vörn gegn ofbeldi
llr rrnðu Jóhanns Hatsteins á full
trúaráðsfundinum
Á Af)AI,FUXDI Fulltrúaráðs Þáttaskil í NATO
Sjáifstæðisfélaganna í ReykjaVík
í Sjálfstæðishúsinu á þriðjudags-
kvölð hélt Jóhann Hafstein alþm.
ræðu um stjómmálasamstarf
NATO-ríkjanna. Verða helztu
atriði hennar rakin hér á eftir.
í upphafi máls síns rakti Jó-
hann Hafstein tildrög þess, aS
AtalanthafsbandalagiS (NATO)
var stofnaS. Eftir síðustu heims-
styrjöld voru Sameinuðu þjóSim-
ar stofnaðar og væntu þjóðir
heims þess af þeim samtökum,
aS þau kæmu í veg fyrir vald-
beitingu í alþjóSamálum. >ví
miSur varS þeim ekki að þessari
trú sinni, því að S.Þ. brugðust
vonum manna. Sovétríkin náSu
yfirráðaSstöðu í hverju ríkinu
á fætur öSru í Austur-Evrópu,
þótt kommúnistar ættu þar hvar-
vetna litlu fylgi aS fagna í fyrstu
frjálsu kosningunum, sem þar
voru haldnar eftir stríSið.
Því var það aS þjóðir Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku bund
ust samtökum til að verja frelsi
sitt, af því aS hver þjóð ein sér
var þess vanmegnug að verjast
útþenslu kommúnismans imdir
forystu Sovétríkjanna, sem höfðu
þá oflugastan her í Evrópu allra
rikja.
Vitnaði Jóhann síðan til um-
mæla Ólafs Thors forsætisráS-
herra, sem sagði á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins árið 1951:
„Varnarbandalag þetta var stofn-
að vegna þess, að vonir manna
um .þcið, að Samein. þjóðirnr
reyndust færar að tryggja frið-
ánn og frelsið í heiminum voru
teknar að dofna. Höfuðtilgangur
þessa bandalags er að koma í veg
fycir ófrið. Því er ætlað að verða
Æverð og skjöldur til sjálfsvarnar
vestrænni menningu. Vígi til
varnar gegn árásum heimsyfir-
ráðstefnu kommúnista á frelsið,
ffriðinn, jafnréttinn, sjálfsá'kvörð-
unarréttinn, á alla dýrmætustu
helgidóma einstakhnga og þjóða.
Sáttmáli þessi er því merkasti
friðarsáttmáli, sem nokkru sinni
hefur verið gerður“.
Samstarfið upphaflega
á vegum ríkisstjórnanna
Um samstarfið innan NATO má
segja, að í öndverðu hafi það
verið nokkuð veikt og eingöngu
á vegum ríkisstjómanna og um-
boðsmanna þeirra. Atlantshafs-
ráðið, sem er aðalkjarni NATO,
kom aðeins saman hálfsárslega,
unz utanríkisráðherrafundur
NATO-ríkjarma í Lissabon í febr.
1962 ákvað, að ráðið skyldi sitja
að staðaldri með aðsetri í París
og ákvarðanir þess hafa sama
gildi, hvort sem um væri að ræða
ráðherrafund þess eða fastafull-
trúarma í ráðinu. En einnig voru
öðru hverju haldnir „toppmanna-
fundir“, þ. e. fundir utanríkis-
ráðherra og stundum einnig for-
sætisráðherra.
Hins vegar var það ekki fyrr
en 1955 að þingmenn komu á hjá
sér samstarfi til að styrkja NATO
og hafa aukin áhrif á almennings-
álitið. Fyrsti þingmannafundur-
inn var haldinn í París 1955 og
hafa þeir síðan verið haldnir ár-
lega. Um uppbyggingu fundanna
mætti segja m. a., að settar hafa
verið ákveðnar reglur um at-
kvæðisrétt rikjanna. Þannig hef-
ur ísland 3 atkvæði en Banda-
ríkin 18 og önnur koma svo þar
á milli. Hins vegar hefur aldrei
á þetta reynt, þar sem allt er
byggt á því, að samstaða náist
um allar ályktanir. v
1956 eiga sér stað þáttaskil í
st j ómmálasamstöðu NATO-rikj -
anna, er Atlantshafsráðið fól
utanríkisráðherrum Kanada, Mr.
Pearson, Ítalíu, Signor Martino,
og Noregs, dr. Lange, að athuga
og leggja fyrir ráðið tillögur um
endurbætta og víðtækari sam-
vinnu innan NATO umfram varn
arstarfið og tillögur, er stuðluðu
að medri einingu innan NATO.
Megináherzlan var lögð á stór-
aukið pólitískt og efnahagslegt
samstarf ríkjaima.
Veik alþingismaðurinn siðan að
hinum miklu breytingum, er átt
hafa sér stað í Vestur-Evrópu
frá 1949, þar sem margháttuð
samvinna milli ríkjanna hefur
verið tekin upp. Nefndi hann í
því sambandi Evrópuráðið og
margháttaða efnahagssamstöðu,
en þar ber nú mest á Efnahags-
bandalaginu og eru líkur til, að
flest Vestur-Evrópuríkin nái ein-
hvers konar samstöðu við það
bandalag. Það hafi því m. ö. o.
átt sér stað svo gífurlegar breyt-
ingar, að segja má, að nú eigi
}aér stað fæðingarhríðiir nýrra
tíma varðandi skilning og skil-
.greiningu á sjálfstæði og sjálfsfor
ræði þjóða. Hins vegar hafa engar
„landamærabreytingar" átt sér
stað frá stofnun NATO og frek-
ari útþensia kommúnismans hef-
ur verið stöðvuð.
NATO hefur smátt og smátt
aukið styrk sinn
Þá kom alþingismaðurinn að
því, að við íslendingar höfum
nokkra sérstöðu innan NATO,
þar sem við höfum samið við
Bandaríkin um, að þau starfræki
varnarstöðvarnar hér og lúta þær
því ekki yfirstjórn NATO. Það
er almenningur skilningur, að
NATO hafi smátt og smátt aukið
hernaðarstyrk sinn og er nú al-
mennt talið, að NATO hafi full-
komlega bolmagn og styrk til að
verja NATO-ríkin, ef til kæmi.
En hins vegar voru litlar líkur
til þess í öndverðu, að takast
mætti að stöðva framgang Rússa,
ef þeir hefðu þá flætt yfir álf-
una. Mesta hættan stafar nú af
Berlínarmúrmxm og er að því
stefnt að styrkja svo NATO-her-
ina, að unnt verði að velja á
milli þess, hvort til atómvopna
verði gripið, ef til þess kemur að
verjast þurfi innrás Sovétríkj-
anna.
Aðalviðfangsefnið
á stjórnmálasviðinu
Aðalviðfangsefnið á þingmanna
fundinum í nóvember var á stjórn
málasviðinu eða að gera tillögur
um að samræma og samhæfa þær
stofnanir allar, er stuðla að sam
stöðu og samvinnu Vestur-
Evrópuríkjanna, og setja þing-
mannafundunum fastari skorður.
Menn hafa verið hræddir við að
setja upp eitt þingið enn og því
hefur þingmannafundunum ekki
verið skorinn ákveðinn stakkur.
En samstaða Evrópuríkjanna í
efnahagsmálunum þarfnast ein-
hverrar stofnunar, er þingi líkist.
Þykir því tími til kominn að
íhuga, hvernig stuðla megi að
fastari skipan í stjórnmálasam-
stöðu NATO-ríkjanna. Og hefur
í því sambandi verið talað um
tvær stofnanir, eitt Evrópuþing,
er sameinar þingmannafundina,
Evrópuráðið og Efnahags og
framfarastofnunina, og eitt
NATO-þing, ráðgefandi, þar sem
Kanada og Bandaríkin bætast í
hópinn. Ekki er hægt að spá
neinu um, hvað úr þessu verður,
kannski er líklegast, að beðið
verði með frekari aðgerðir, þar
til EBE verður komið í fastari
skorður. Eðlilegt er, að íslend-
ingar fylgist með framþróun
þessara mála eins og annarra í
því alþjóðasamstarfi, sem stöðugt
er að aukast meðal þeirra þjóða,
sem okkur eru skyldastar. Þá er
og rætt um, að einhvers konar
dómstóli verði komið upp, er
skeri úr um ágreining bandalags-
jóðanna. Þá hefur NATO þegar
hafizt handa á sviði menningar
og vísinda, en með þeim þætti
starfseminnar höfum við íslend-
ingar naumast fylgzt nógu vel.
Lausn Kúbumálsins bar vott
mikils styrks NATO
Þá ræddi alþingismaðurinn
nánar þingmannafundinn í nóv.
s.l. Kvað hann fundinn hafa verið
mjög friðsamlegan og hefðu ffull-
trúair frá öllum NATO-ríkjun-
um mætt þar, alls um 250 manns.
Á fundinum gerði aðstoðar-
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
Ball, grein fyrir þýðingu Kúbu-
málsins og ríkti mikil ánægja
meðal þingmanna vegna þess,
hvemig það leystist. En allt bar
málið vott mikils styTks Banda-
ríkjanna og NATO, jafnframt því
sem trú manna á, að Vesturveld-
in muni standast Sovétríkjunum
snúning hefur vaxið.
Þá hafa fundirnir og verulega
þýðingu með því að skapa traust-
ari bönd milli þingmanmanna,
sem margir hverjir eru eða verða
aðaláhrifamenn í sínu heima-
landL
Loks ræddi alþingismaðurinn
nokkuð, að æskilegt væri, og
hefði mikla pólitíska þýðingu,
ef þau félög tvö, Vestræn menn-
ing og Varðberg, er mest hafa
kynnt NATO hér á landi, sam-
ræmdu meira starf sitt og ynnu
í samráði við ríkisstjórnina að
aukinni stjórnmálasamstöðu við
NATO-ríkin. En hinar gagn-
kvæmu heimsóknir, er átt hafa
sér stað undanfarið, taldi alþing-
ismaðurinn allar hafa mikla þýð-
ingu í sambandi og stuðluðu þær
að því að styrkja skilning al-
mennings hér á landi á hlutverki
NATO.
Ekki sagðist þingmaðurinn
mundu spá um framtíð NATO.
„En þó tel ég víst, að Atlants-
hafsbandaiM'ið verði á komandi
tímum sterkasta aflið í vestrænni
samvinnu til þess að samhæfa hin
pólitísku sjónarmið til verndar
JErelsi einstaklinga og þjóða til
þess að lifa í friði, án ótta við
ofbeldi og tortímingu“.
Á FUNÐI sameinaðs þings í gær
héldu áfram umræður um þings-
ályktunartillögu Sigurðar Bjarna-
sonar, Gísla Jónssonar, Kjartans
J. Jóhannssonar ig Birgis Finns-
sonar um, að vegamálastjóri geri
áætlun um vegagerð á Vestfjörð-
um, er stefni að því takmarki, að
lokið verði á sem stytztum tíma
öllum aðalvegum um þennan
landshluta og tryggt öruggt ak-
vegasamband milli byggðarlaga
hans meirihluta árs hvers.
Sigurvin Einarsson (F) taldi
tillögu þessa gagnslausa, en lagði
fram breytingartillögu um láns-
Þessi mynd var tekin af
Tító forseta Júgóslavíu á
veiðum í Sovétríkjunum.
Eins og kunnugt er hefur
Tító rætt við Krúsjeff og
Bonn, V. Þýzkalandi, 12.
des. (AP).
STARFSMAÐUR við ræðis-
mannsskrifstofur Júgóslavíu í
Bonn, M. Popovic, lézt í sjúkra-
húsi í dag af sárum, sem hann
hlaut 29. nóvenvber s.l., þegar
júgóslavneskir andkommúnistar
gerðu árás á skrifstofumar.
Popovic var 43 ára, og hafði á
stríðsárunum staðið framarlega
í baráttu neðanjarðarhreyfingar-
innar í heimalandi sínu gegn
nazistum.
Andkommúnistar völdu þjóð-
hátíðardag Júgóslavíu til að gera
árás á ræðismannsskrifstofurn-
ar, þar sem Popovic var húsvörð
ur, og eyðilögðu þeir fyrstu hæð
Einn tékk
síld
Akranesi 12. desember.
í NÓTT var hann að norðan ag
nokkuð hvass á miðunum.
Lygndi ekSki fyrr en undir morg
un. Einn bátur héðan fékk síld
í nótt, Sveinn Guðmundsson 250
tunnur. Hingað kom Goðafoss
kl. 5 1 dag. Lestar sbipið hér
freðsíld og dýrafóður. — Oddur.
heimild til vegagerða á Vestfjörð-
um, jafnframt því sem hann býsn
aðist yfir því, að ráðizt var í bygg
ingu flugvallar á Patreksfirði, án
sérstakrar fjárveitingar.
Ingólfur Jónsson samgöngu-
málaráðherra benti á, að Sigur-
vin færi beinlínis rangt með, er
hann talaði um, að flugvöllurinn
hefði verið byggður í heimildar-
leysi. Á yfirstandandi ári var
10,3 millj. veitt til flugvallagerð-
ar og tók flugráð þá ákvörðun, að
m. a. skyldi byggður JElugvöllur
á Patreksfirði. Og fyrir það ætti
þingmaðurinn að vera þakklát-
aðra raðamenn í Moskvu,
en nú er hann á ferð um
Sovétríkin og á sunnudag-
inn kom hann til Volgo-
grad (fyrrv. Stalíngrad).
skrifstofuhúsnæðisins með
sprengjum og íkveikju. Popovie
hlaut höfuðsár, sem varð honum
að bana. Tveir starfsmenn aðrir
særðust.
Stjórn Júgóslavíu hefur sent
vestur þýzku stjórninni mótmæli,
og ásakað hana um að taka ekki
nógu hart á „fasistiskum" flótta
mönnum.
Lögreglan í Bonn hefur hand-
tekið 23 í sambandi við árásina,
en ekki er vitað hver varð Po-
povic að bana.
Eldur á
Seltjamarnesi
LAUST fyrir kl. 5 síðdegis f
gær var slökkviliðið í Reykja-
vík kvatt að húsinu nr. 63 við
Melabraut, sem er múrhúðað
timburhús. Er slökkviliðið
kom á staðinn var reykur í
risinu en enginn eldur sjáan-
legur. Varð ljóst að eldur var
á milli þilja, og var þilið rofið
á tveimur stöðum og að auki
loft á stofu á neðri hæð. Tókst
að slökkva eldinn, en töluverð
nr skemmdir urðu á húsinu. —
Talið er að kviknað hafi í út
frá rafmagni.
Gisli Jónsson (S) undirstrikaði
hina miklu þörf bættra sam-
gangna á Vestfjörðum og lagði
mikla áherzlu á, að nauðsynlegt
væri, að rannsakað væri út í æs-
ar, hvernig þeim yrði bezt fyrir
komið á sem hagkvæmastan hátt.
Þar skipti m. a. miklu máli, hve
breiðir og undirstöðugóðir veg-
irnir þyrftu að vera o. fl.
Ilannibal Valdimarsson (K)
lýsti sig fylgjandi tillögu Sigur-
vins, en kvaðst mundu sitja hjá
við atkvæðagreiðslu um tillögu
Sigurðar Bj. o. fL
Vegabætur á Vestfjöröum
ur.
Lézt af sárum