Morgunblaðið - 13.12.1962, Blaðsíða 20

20
r MORCVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 13. des. 1962
Marílyn Monroe
____eftir Maurice Zolotov |Qj
— Þetta er andstygr:'""rb Þessi dóni hefur elt okkur heila
klukkustund.
sho've: „Kuleshov náði i nær-
mynd, þar sem Mozhukin kom
fram algjörlega sviplaus. Þessa
sömu mynd setti hann svo inn í
aðra mynd, hér og þar — einu
sinni í sambandi við súpudisk og
í annað sinn hjá krakka, sem
var að leika sér með björninn
sinn, og loks með gamalli konu,
sem lá dauð í kistunni sinni.
Áhorfendur, sem fengu að sjá
sýnishornið hrósuðu leik Moz-
hukins — sultarsvipnum hjá
súpudiskinum, gleði hans yfir
barninu, og sorg hans yfir dauðu
konunni“.
Hámark þeirrar skoðunar, að
kvikmynd sé list leikstjórans
kemur fram í þeirri skoðun, að
leikstjórinn noti myndavélina á
sama hátt og málarinn notar
pensilinn og að leikararnir séu
dauðar fyrirmyndir, sem sitji
fyrir hjá listamanninum. Þetta
gat staðizt hvað þöglu myndirn-
ar snerti, en talmyndin er ekki
eingöngu plastisk list heldur
dramatisk list. Þessvegna er
texti handritsihöfundarins og
leikatriðin tillag til myndarinn-
ar — leikkoma, sem getur skap-
að persónu er mikilvæg, og Ijós-
myndarinn er heldur ekki dautt
verkfæri Sá pensill á líka sína
sál. Ljósmyndun Milton Krasn-
ers í „Bus Stop“ og „Seven
Year Itoh“ og Jack Cardiffs í
„Hhe Prince and the Showgirl"
voru snar þáttur til að fá ljóma
Monroes til að njóta sín. .
En stundum verður stjörnunni
það á að halda, að fyrst áhorf-
endurnir safnast saman til að
sjá hana, þá sé hún kvikmyndin,
en ekki leikstjórinn, myndarefn-
Hafnarfjörður
Afgreiðsla Morgunblaðsins
í Hafnarfirði er að Arnar-
hrauni 14, sími 50374.
Kópavogur
Afgreiðsla blaðsins í Kópa-
vogi er að Hlíðarvegi 35,
sími 14947.
★
Garðahreppur
Afgreiðsla Morgunblaðsins
fyrir kaupendur þess í Garða-
hreppi, er að Hoftúni við
Vífilsstaðaveg, sími 51247.
ið, hugmyndirnar.. Bara hún
ein. Hún getur valið myndir ein-
göngu með tilliti til síns eigin
hlutverks, án þess að taka tillit
til myndarinnar í heild. Hún get-
ur heimtað leikstjóra, sem gera
ekki annað en smjaðra fyrir
henni, í stað þess að heimta með
harðneskju stranga vinnu.
Á þessum 50 árum kvikmynd-
anna var aðeins einn leikari,
sem átti svo risavaxna persónu,
að hann sky.ggði á alla hina, og
aðeins snilligáfa eins manns var
svo gífurleg, að hún var aldrei
í hættu í samkeppni við aðra.
Þetta var Chaplin. Hann var
stjarna sem lék. Hann gerði upp-
kast að leiksviðinu og söguefn-
inu, hann samdi samtalið, hann
bjó til tónlistina, hann lagaði og
klippti myndirnar, sem teknar
höfðu verið. Chaplin hefur ímynd
unarafl leikarans, en hann getur
líka hugsað eins og rithöfundur
og tónskáld og hanri getur málað
eins og málari.
En hvaða Chaplins-eiginleika
sem Marilyn kann að háfa á
tjaldinu, þá er hún ekki alhliða
kona — ekki enn, að minnsta
kosti. Þrátt fyrir alla tilfinningu
hennar fyrir tónlist, málaralist
og bókmenntum, hefur Marilyn
enga tilfinningu fyrir leikrits-
formi eða myndarheild. Og kvik-
mynd getur nú ekki verið ein-
tóm lofdýrð um stjörnuna — hún
er ekkert ef ekki dramatisk
heild, þar sem stjarnan er bara
einn liður, leikandi hlutverk,
sem höfundurinn hefur fundið
upp og leikstjórinn útfærir.
Það var samkeppnin, sem lá til
grundvallar fyrir ósamkomulagi
hennar og Oliviers — stjarna,
sem ögraði annarri stjörnu. Þann
ig varð „The Sleeping Prince“,
sem fékk nafnbreytingu í „The
prince and the Showgirl“ — að
leikstjóralausri kvikmynd. Hún
varð vonbrigði fyrir aðdáendur
beggja.
• Hún kom fyrst fram í Radio
City Music Hall, 13. júní 1957.
Dómarnir um hana voru fyrir
neðan allar hellur. Crov/ther
fundust „báðar aðalpersónurnar
hundleiðinlegar". Zinsser fann
að því, að Marilyn léki Elsie, án
„fíngerðra smáatriða. Þetta er
bara heimsk og vingjarnleg sýn-
ingarstelpa og ekkert þar út
yfir“. Og John McCarten var al-
veg í vandræðum með skammar-
yrði: Þegar frá er talið það
uppátæki að tjóðra saman helzta
leikara Englands og unga stúlku,
sem hefur litið annað til síns
ágætis en lendavagg í litmynd-
um frá Hollywood, hefur myndin
upp á litla skemmtun að bjóða“.
En minnihluti dómaranna var
á öðru máli. Tveir hinna
gleggstu þeirra, Archer Winsten
frá POST og Justin Gilbert frá
MIRROR. voru ánægðir. Gilbert
skrifaði: „Þessi mynd er bezta
gamanmynd ársins". Winsten,
sem hafði hingað til verið ónæm-
ur fyrir töfrum Marilynar, sagði:
„Hvað snertir Marilyn Monroe,
iþá virtist hún hafa betra vald
yfir sjálfri sér, bæði sem per-
sónu og leikkonu. Henni tókst
að vekja sinn.hlátur, án þess að
ógna hinni raunverulegu Marilyn
í leiknum. Þessu getur maður
auðvitað búizt við hjá miklum
hæfileikamönnum með langa æf-
ingu, en það kemur eins og fjand-
inn úr sauðarleggenum hjá Mari-
lyn, sem hingað til hefur verið
hálf-leikkona, hálf-stjarna.“
eÞgar ég lít til baka, finnst
mér slæmu dómarnir ósann-
gjarnir. Myndin er fyrsta flokks
skrautmynd af léttara taginu
með miklum kvikmyndatöfrum.
Jafnvel fyrst þegar ég sá hana,
var ég hrifinn af næmum leik
Marilynar til að sýna vitsmuna-
legar og tilfinningalegar breyt-
ingar á persónu stúlkunnar.
Fyrsta kvöldverðaratriðið var
hámark gamanleiks í kvikmynd-
um það árið. Olivier með klaka-
stimaðan andlitssvip og ein-
glyrnið klemmt í augað lék
hinn hofmóðuga Balkanhöfðingja
snilldarlega. Monroe lék með
mikilli tibreytingu og nákvæmni
og amerískum klókindum ágæt-
lega á móti honum. Hún var
ágæt þar sem hún varð meir og
meir drukkin af vodka og
kampavíni og ýtti undir Olivier
til þess að sjá, hvernig svona
höfðingjar færu að. Von/brigði
hennar þegar þarna voru engin
kertaljós og rómantísk músík,
var dásamlegur leikur. Skap-
vonzka Oliviers og þegar hann
lét í snatri draga úr ljósunum
og fékk fiðluleikinn fyrir utan
sviðið var afskaplega hlægilegt
og eins var þegar Marilyn „dó“
á legubekknum eftir áflogin við
Olivier. Kvöldið eftir er annað
kvöldverðaratriði, en nú er skipt
um hlutverk. Það er Monroe, sem
er að leita til við Olivier! Bæði
þessi forfæringaratriði, eru að
mínu áliti hámark gamanleiks í
kvikmyndum. Það kann vel að
vera, að sem heild sé m-yndin
nokkuð sjálfri sér ósamkvæm, en
þegar Marilyn fær að sleppa við-
kvæmni sinni og gamansemi
lausri — eins og í milliþættinum
með Sibyl Thorndyke og syni
höfðingjans — er hún alveg á
hámarki.
Ef persónurnar hafa virzt leið-
inlegar. þá er það af því, að
30% af myndinni eru leiðinleg og
leiðindin hafa smitað hin 70%,
sem voru ágæt. En þetta verður
ekki gefið að sök leikaranum
Olivier, heldur leikstjóranum,
útgefandanum og klipparanum
með sama nafni. Til þess að gera
myndina sem allra raunveruleg-
asta, var ákveðið að fella inn í
hana fréttamyndir frá krýningu
drottningarinnar, en myndin er
látin gerast 1911, þegar Georg V.
var krýndur. Þessar skrautsýn-
ingar og myndir úr sögu Eng-
lands, eru vitanlega ekkert annað
en aukaskraut á mynd um mann
og konu, sem eru gripin á-
kafri ástríðu. Krýningarmyndirn-
ar draga úr sögulega blænum á
leikriti Rattigans.
Bæði kvikmyndahandritið og
leikstjórnin voru um of þræl-
bundin upprunalega leikritinu.
Olivier hætti til að setja upp
leiksviðin eins og hann væri að
stjórna í leikhúsi. Myndin verð-
ur að einni halarófu af hreyf-
ingarlausum sviðum. Og þrátt
fyrir allan þann óhreyfanleika
mun myndin lifa, fyrir hið raf-
magnaða samræmi, sem er með
þessum tveim persónuleikum.
Til að sjá hafði Marilyn aldrei
verið jafn glæsileg og sakleysis-
leg, líkust jurt, sem er að breyta
blómhnappi sínum í blóm —
eins og rós, sem er að opnast
í júnímánuði, með fáeina daggar-
dropa á ilmandi krónublöðunum.
Monroe kynni einhverntíma að
finnast félagsskapurinn við
Greene vera líti1. virði fjármuna-
lega séð, en hitt gat hún ekki
efazt um, að það var hann, sem
ihafði séð ungmeyjarljóma henn-
ar, árið 1953, og hjálpað leik-
stjórum og Ijósmyndurum að
festa hann á mynd fyrir alla
framtíð, í „Bus Stop“ og „The
Prince and the Showgirl".
XXX.
Sorg á sjávarbakka.
Snemma sumars 1957, var það
algengt, að íbúarnir í Amang-
sett, friðsömu þorpi lengst úti á
austurenda Long Island, fóru
með gesti sína út á skemmti1-
göngu um þorpið sitt. Þegar þeir
stönzuðu við veðurbarið hús með
dökkum þakhellum, sáu þeir oft
ljóshærða stúlku með sólgler-
iHtltvarpiö
Fimmtudgur 13. desember
8.00 Morgunútvarp.
12.00 Hádegisútvarp.
13.00 „Á frívaktinni**; sjómannaþátt-
ur (Sigríður Hagalín).
14 40 „Við, sem heima sitjum“ (Sírt’-
ríður Thorlacius).
16.00 Síðdegisútvarp. •
17.40 Framburðarkennsla í frönsku og
þýzktti
18.00 Fyrir yngstu hlustendurna (Gyða
Ragnarsdóttir).
18.20 Veðurfregnir.
18.30 í>ingfréttir.
18.50 Tilkynningar.
19.30 Fréttir.
20.00 Á vettvangi dómsmálanna (Há-
Guðmundsson hœstaréttarritari)
20.20 Tónleikar: Ballettsríta op. 130
eftir Max Reger (Sinfóníuhljóm
sveitin í Bamberg leikur; Joseph
Keilberth stjómar).
20.40 Erindi: Vísindin í þjónustu frið-
ar og öryggis (Ólafur Gunnars-
son sálfræðingur).
21.10 Tónleikar: Tríó fyrir klarínettu
fiðlu og píanó eftir Aram Khatsj
atjúran (Sorokin, Bonderenko
og Valter leika).
21.30 Leikhúspistill frá Norðurlöndum
(Sveinn Einarsson fil. kand.)
21.50 ..Vor í Vínarborg": Robert Stolz
og hljómsveit hans leika.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Saga Rotschild-ættarinnar eftir
Frederick Morton; XIV. og síð-
asti lestur (Hersteinn Pálsson
ristjóri).
22.30 Djassþáttur (Jón Múli Árnason)
23.00 Dagskrárlok.
Föstudagur 14. desember
8.00 Morgunútvarp.
12.00 Hádegisútvarp.
13.15 Lesin dagskrá næstu viku.
13.25 „Við vinnuna*'; Tónleikar.
14.40 „Við sem heima sitjum**: Svan-
dís Jónsdóttir les úr endurminning-
um tízkudrottningarinnar Schiap
arelli, í þýðingu Sigríðar Ingi-
marsdóttur (20).
15.00 Síðdegisútvarp.
17.40 Framburðarkennsla I esperanto
og spænsku.
18.00 „I>eir gerðu garðinn frægan“j
Guðmundur M. Þorláksson tal-
ar um Árna Magnússon.
18.20 Veðurfregnir.
18.30 I>ingfréttir.
18.50 Tilkynningar.
19.30 Fréttir.
20.00 Roussau; fyrra erindi (Dr. Sim-
on Jóh. Ágústsson prófessor).
20.25 Tónleikar: Sinfónía í D-dúr
(Kll) eftir Mozart (BrUhlallar-
kammerhljómsveitin leikur;
Hermut Miller Briihl stj.
20.35 í Ijóði, — þáttur í umsjá Bald-
urs Pálmassonar. Jóhanna Norð-
. fjörð les kvæði eftir Sigurð Sig-
urðsson frá Arnarholti og Þor-
steinn Ö . Stephensen Ijóð eftir
Tómas Guðmundsson.
20.55 Tvísöngur: Isobel Baille og Kath
leen Ferrier syngja tvo dúetta
úr óperunni „Ottone*4 eftir
Hándel.
21.05 Úr fórum útvarpsins: Björn Th.
Bjömsson listfræðingur velur
efnið.
21.30 Útvarpssagan: „Felix Krull*' eft-
ir Thomas Mann; XIV. (Kristj-
án Ámason).
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Efst á baugi CBjörgvin Guð-
mundsson og Tómas Karlsson)
22.40 Á síðkvöldi: Frá „viku léttrar
tónlistar" í Stuttgart í okt. sil,
Caerina Valenti syngur og suð-
þýzka útvarpshljómsveitin leik-
ur undir stjórn Willye Mattes.
23.15 Dagskrárlok.
SAGA BERLIIMAR
r Yfirlýsing Krúsjeffs, að Rússar
mundu undirskrifa sérstakan friðar-
samning við Austur-Þýzkaland, þýddi
það, að austur-þýzkir kommúnistar
fengju full yfirráð yfir land-, sjó- og
loftleiðum þeim, sem tengja Vestur-
Berlín og Vestur-Þýzkaland. Ul-
bricht gæti lokað þeim leiðum hve-
nær, sem honum sýndist. (Ath. að
norður er til vinstri).
13. ágúst 1961, þegar rússneskar
hersveitir umkringdu borgina, lokaði
Ulbricht landamærunum í Berlín.
Þungvopnaðar sveitir Alþýðulýgregl-
unnar gættu þess vandlega, að Vest-
ur-Þjóðverjar kæmu ekki til Austur-
T3^u„ar 0g Austur-Þjóðverjar ekki
til Vestur-Berlínar. Ef þeir reyndu
að komast yfir, notuðu lögreglumenn
bysSur sínar. Samt komust nokkrir
vestur yfir.
Maður nokkur synti yfir skipaskurð
með kornunga dóttur sína á bakinu.
Aðrir fleygðu sér út um glugga á
„landamærunum", en brátt var hár
steinveggur reistur gegnum borgina.