Morgunblaðið - 19.01.1963, Síða 13

Laufardagur 19. Janflar 1963
MORGUWBLAÐIÐ
13
Guðiiiuridur Jónsson skólastjóri, Hvanneyri:
Landbúnaðurinn 196
SAMKVÆMT beiðni Morgun-
Iblaðsins mun ég, líkt og 4 undan-
íarin ár, gera tilraun til þess
að tína saman nokkra fróðleiks-
mola varðandi landibúnaðarmál
1901 og 1962. Þetta verður þó
ekki samfel'ld ritgerð, enda vant
ar enn margs konar upplýsingar
itm árið, sem var að líða. í sum-
um tilfellum eru ekki til nýrri
tölur en frá 1961 eða hluta af
érinu 1962.
*
Veðrið.
Veðurfar hefur verið umlhleyp
ingasamt á árinu og að ýmsu
leyti ekki hagstætt fyrir land-
Ibúnaðinn. Frost var mikið í
jörðu í vor og vormánuðir kald-
ir, seint spratt og lambahöld voru
ekki góð. Yfir sumarið var tíð
skúrasöm, og víðast á landinu
gekk heyskapur fremur illa. Tún
kól víða á Norðurlandi, einnig
gömul tún og háarspretta var
Blítil. Hey voru því si. haust víða
í minna lagi, uppskera garð-
évaxta undir meðallagi, senni-
lega ekki mikið yfir 60 þús. tunn
ur
jt i Bústærð.
Hér verða sýnd nokkur dæmi
tim uppskeru og búfénað á nokkr
um stórum búum hér á landi. Til
samanburðar eru í sviga tölur
frá 1961:
Bessastaðir: Taða 2300 hestb.
(2400), nautgripir 58 (60), sauð-
fé 40 (65), hænsni 900 (900),
kartöflur 20 tn. (25), dráttarvéi-
ar 3 (3).
Vífilsstaðir: Taða 2400 hestíb.
(2600), nautgripir 84 (84), hross
2 (2), kartöflur 80 tn. (80), drátt-
arvélar 3 (3).
Blikastaðir: Taða 2700 hestíb.
(3000), nautgripir 85 (85), sauð-
fé 30 (30), hross 8 (6), hænsni
300 (350), kartöflur 30 tn. (40),
fcorn 15 tn. (10), dráttarvélar
4 (4).
Sámsstaðir: Taða 1300 hestb.
(1150), nautgripir 20 (20), hross
8 (6), kartöflur 50 tn. (200), korn
100 tn. (170), grasfræ 0 (300), til-
raunir gerðar á um 1000 reitum.
Holt í Stokkseyrarhr.: Taða
2500 hestb. (3300), nautgripir 75
(75), sauðfé 400 (360), hross 10
(15), hænsni 30 (20), kartöflur
50 tn. (150), rófur 50 tn. (100),
dráttarvélar 3 (3), nýrækt 4 ha
(2,6).
Laugardælir: Taða 6000 hestb.
(6000), nautgripir alls 180 (162),
íþar meðtalin naut sæðingarstöðv
arinnar, hross 40 (35), hænsni
500 (500), gyltur 8 (10), svín
alls 100 (50), dráttarvélar 4 (4).
Byggt var á árinu mjólkurhús
og hjarðfjós. Afkvæmarannsókn-
ir á nautgripum eru í Laugar-
dælum.
Hvanneyri: Taða + útíhey
4500 hestíb. (5000), nautgripir
101 (117), sauðfé 433 (454), hross
11 (9), dráttarvélar 9 (9), Jarð-
ræktartilraunir eru líkt og áður
á um 1200—1300 reitum, ennfrem
ur beitartilraunir. Verkfæra-
nefnd ríkisins hefur aðsetur á
Hvanneyri. Auk fastra kennara
við skólann kenna í vetur Óttar
Geirsson búfræðikanditat og
Bjarni Arason ráðunautur. í janú
ar 1962 réðst til skólans Pétur
Haraldsson vélfræðingur sem
kennari í vélfræði. Hefur kennsla
í þeirri grein verið stórlega auk-
in frá því sem áður var. Magnús
El'lertsson tilraunamaður hvarf
frá starfi á árinu í mjóltkurnám.
Hólar: Taða 4000 hestíb. (3299).
nautgripir 70 (81), sauðfé 560
(546), hross 50 (80). Gunnar
Bjarnason lét af skólastjórn 1.
júní, en við tók Árni Pétursson
kennari að Hólum. í vetur kenn-
ir á Hólum, auk fastra kennara,
H. J. Hólmjárn á Vatnsleysu.
Gunnarsholt: Taða 6000 hestíb.
(9000), nautgripir 230 (200), sauð
fé 1065 (1050), hross 12 (9), drátt
arvélar 5 (5). Flugvél dreifði um
450 tonnum af tilbúnum áburði
á 20 stöðum í Rangárvalla-
Skaftafells-, Árnes-, Borgafjarð-
ar-, Þingeyjar-, Snæfellsnes- og
Barðastrandasýslum, mest á ó-
ræktuð beitilönd.
Egilsstaðir: Taða 3800 hestb.
(4000), nautgripir 90 (60), sauð-
fé 300 (370), hross 5 (6), hænsni
50 (50), gýltur 5 (5). Sáð var
í 30 ha korni, en þroskaðist ekki.
Skriðuklaustur: Taða 1100
hestíb. (1600), nautgripir 0 (6),
sauðfé 760 (750), hross 7 (6),
hænsni 15 (20), kartöflur 25 tn.
(35), dráttarvélar 3 (3), tilraun-
areitir um 650. Afkvæmarann-
sóknir eru á sauðfé.
Á si. vori lét Jónas Pétursson
af starfi sem tilraunastjóri, en
við tók Matbhías Eggertsson bú-
fræðikanditat .
Lundur við Akureyri: Taða
2800 (3000), nautgripir 153 (160),
svín alls um 400 (400), þar af
gyltur 30 (30). Afkvæmarann-
sóknir eru á nautum.
Tilraunastöðin á Akureyri:
Taða 2000 hestíb. (2000), nautgrip
ir 50 (50), kartöflur 300 tn. af
4 ha (600), tilraunareitir um
1000.
Þessar tölur sýna, að yfirleitt
er uppskera minni og búfé færra
en 1961.
Fólksfjöldi í sveitum.
f árslok 1961 var mannfjöldi
í landinu alls 180.058 (177.292),
iþar af í sveitum 31,812 ,32,062)
eða 17,67%. Um síðustu aldamót
voru í sveitum landsins um 61
þús manns. Nemur því fækkun-
in tii ársloka 1961 29—30 þús.
manns. k
Jarðabætur .
Hér verður birt yfirlit um
jarðabætur áranna 1960 og 1961:
1960 1961
Nýrækt þar í
sandgræðsla ha 3630 3951
Túnsléttur, ha °7 102
Matjurta-
garðar, ha 43 416
Grjótnám, ms 19.683 19.456
Handgrafnir
skurðir, ms 6.284 5.022
Vélgrafnir
skurðir, ms 3.061.503
Lokræsi, m 10.893 12.390
Girðingar, km 560 585
Þvaggryfjur, al
steyptar, ms 2.302 1.543
Áburðaihús, ms 15.403 14.827
Haugstæði, m2 933 628
Þurrheys-
hlöður, ms 117.785 04.053
Súgþurrfcunar-
kerfi, m2 21.207 18,694
Votíheys-
hlöður, ms 13.302 8.614
Matjurta-
geymslur, ms 2.057 4.096
Fjöldi jarða-
bótamanna 3.520 3.308
Framlag ríkis-
ins alls kr. 21.708.303 19.789.299
Þar af á vélgr.
skurðli, kr. 10,204.658 7,775.213
Þessar tölur sýna, að í heild
sinni eru jarðabætur álíka miki-
ar árið 1961 og þær voru 1960.
Það er atíhyglisvert, hvensu marg
ir bændur það eru, sem alls eng-
ar jarðabætur gera á jörðum sín-
um af þeim, sem styrkhæfar eru,
eða um 45%. Hver jarðabóta-
maður hefur aukið tún sitt um
1,2 ha að meðaltali árið 1961.
Þetta er mikil aukning í ræktun
landsins. Túnasléttur, handgrafn-
ir skurðir og lokræsi er sama og
ekkert gert af. Áburðargeymslur
og hlöðubyggingar eru líkar og
1960, þó frekar minni, einkum
minnika byggingar á votíheys-
geymslum.
Framræsla. Á árinu 1962 voru
í gangi 20 skurðgröfur hjá Véla-
sjóði (16), 4 hjá Landnámi rákis-
ins (3) og 10 hjá ræktunarsam-
böndum (12), alls 34 gröfur (31).
Talið er að þessar gröfur hafi
alls grafið um 2,6 millj. rúm-
metra. Mest afköst eftir skurð-
gröfu var rúml. 150 þús ferm.
Fullnaðaruppgjör fyrir árið 1961
sýndi, að skurðgröfur grófu alls
fyrir bændur um 2,8 millj. ms,
en þess utan er gröftur landnáms-
ins. Kostnaður á grafinn rúm-
metra 1901 reyndist 4,89 kr. að
meðaltali, en búizt er við, að sú
tala verði um 5,40 árið 1962, hjá
Vélasjóði og ræktunarsambönd-
unum.
Stofnlánadeild landbúnaðarins
tók til starfa 2. mai 1962 og
hættu þá jafnframt Ræktunar-
sjóður og Byggingasjóður.
Veitt voru úr Stofnlánadeild-
inni árið 1962, 834 lán (þar 1
fyrri hluti ársins úr Ræktunar-
sjóði og Byggingasjóði) samtals
70,4 millj. kr., o geru það hærri
lánveitingar en nokkurt ár áður.
Lán til ibúðashiúsa $ sveitum
voru hækkuð um 50% og önn-
ur lán um 10—15% .Hafnar voru
lánveitingar út á heimilisdrátt-
arvélar.
Úr veðdeild búnaðarbankans
voru 1962 veitt 866 lán samtals
68,7 millj. kr.
Tilbúinn áburður.
Notkun tilbúins áburðar er
mjög mikill hér á landi miðað
við stærð hins ræktaða lands.
Áburðarverksmiðjan í Gufu-
nesi framleiddi árið 1962 19.835
tonn af Kjarna, en salan innan-
lands var sem hér segir:
1959 1960 1961 1962
Köfnunarefni
(N2), tonn 7686 7080 7484 8998
Fosfórsýra
(P205), tonn 3978 3700 3553 4322
Kalí
(K20), tonn 2252 2060 1957 2500
Notkun tilbúins áburðar fer
því vaxandi, enda hefur hækkun
á verði tilbúins áburðar verið
minni undanfarin ár heldur en
á öðrum liðum i rekstrarútgjöld-
urn bænda.
Landnám og lánveitingar
Nýbýlanefnd samþykkti stofn-
un 43 nýbýla árið 1962 (40).
Veittur var styrkur til endur-
byggingar íbúðarhúsa á 109 jörð-
um, sem annars gat verið hætta
á að færu í eyði. Sérstakur styrk
ur var veittur bændum, sem búa
á jörðum með minni en 10 ha
Lokræsaplógur.
Guðmundur Jónsson
tíúsn, til þess að stækka ræktaða
landið. Á árinu 1963 mun þetta
lágmark fyrir auka ræktunar-
styrk verða hækkað upp í 15 ha.
Heyfengur.
Rælktað land hefur aukizt ár-
lega síðustu árin um nær því
4000 ha á ári að meðaltali. í árs-
lok 1962 má ætla, að tún séu orð-
in að stærð um 86 þús. ha. Þes i
tala er þó engan vegin nákvæm
og er sennilega frekar of há en
of lág. Árið 1928 var stærð túna
aðeins um 23 þús. ha. Er því um
að ræða rnikla framför í þesisu
efni. Hér skal sýnd tafla um
töðufeng; talið x hestburðum á
ári:
1891 — 1900
1921 — 1930
1954 — 1958
1959
1960
1901
449 þús.
723 —
2.600 —
3.196 —
3.393 —
3.473 —
Tölumar ættu þó að vera hærri
hin síðari ár, þegar tekið er til-
lit til þess, að stöðugt fer í vöxt
beit búfjár á ræktað land.
Magn útheys fer stöðugt minnk
andi. Var það 1961 um 230 þús.'
hestíb., en var 1960 um 312 þús.
hestíb. Miðað við fóðurgildi er út-
heysfengur varla meira en 5%
af heyfeng alils.
Garðrækt.
Uppskera af kartöflum var
1961 um 102 þús. tunnur, en auk
þess mun ávallt vera nokkuð af
neyzlukartöflum heimaræktuð-
um, sem ekki kemur til fram-
tals. Árið 1962 er uppskeran
mun minni, væntanlega um 60
þús. tunnur. Flutt var inn af
nýjum kartöflum sumarið 1962
um 6000 tunnur, en út var flutt
um 3000 tunnur. Útflutningurinn
var framkvæmdur fyrri Mutía
sumars til þess að forða skemmd-
um og atíhuga möguleika á því,
hversu Bretum mundi falla í geð
íslenzkar kartöflur. Seinna voru
svo fluttar inn kartöflur af nýrri
uppskeru. Útflutningurinn gekk
að óskum. Gott verð fékkst fyrir
kartöflurnar, um 4 kr. hvert kg.
á höfn hér .En það kom í Ijós
að Bretum féll ekki í geð Gúll-
auga, en óskuðu frekar eftir
Bintje. Þessi tilraun sýnir, að
ekki er loku fyrir það skotið að
rækta hér kartöflur til útflutn-
ings.
Hafin er bygging geymslu fyr-
ir grænmeti í Reykjavík. Á hún
að taka um 60 þús. tunnur full-
gerð. Bætir það úr brýnni þörf.
Stofnræktaðar voru um 800
tunnur innanlands, en auk þes3
flutt inn um 300 tunnur af er-
lendu útsæði. f stofnræktinni eru
aðallega Gullauga, Rauðar fs-
lenzkar og Bintje, ennfremur
Rya.
Garðyrkjuskóli ríkisins í Hvera
gerði tekur inn nemendur annað
hvert ár og er nú fullskipaður —
10 nemendur í öðrum bekk. Tækl
til djúpfrystingar hafa verið sett
niður og verið að gera tilraun-
ir með þau. Um 7000 m2 eru
undir gleri og verið að endur-
byggja eldri gróðurhús.
Sölufélag garðyrkjumanna ann
ast verzlun með innlent græn-
meti. Umsetning þess hefur ver-
ið sem hér segir:
Framhald á bls. 14.